Open Studiedag Houten 9-3-2019 / Drachten 16-3-2019

Culturen!

Erik v Winkelhoff

Inhoud van deze spreekbeurt: !•  1. De Nederlandse nationale identiteit.

•  Wat kenmerkt de Nederlandse cultuur?

•  2. Wat - of beter gezegd: wie heeft de Nederlandse cultuur beïnvloed: calvinisme.

•  De reactie op calvinisme: pinkster- en evangelische theologie.

•  3. Buiten de kerkmuren, de multiculturele en multi-etnische samenleving.

•  4.De uitdaging: omgaan met verschillen en de kracht van dialectiek.

1.Wat typeert Nederland/de Nederlander? !

•  1 koekje bij de koffie

• Warm, gastvrij

•  Hema, Blokker, stroopwafels, Unox erwtensoep.

Nederland in een identiteitscrisis? !•  ‘Nederland is als een vriend die het even niet meer

weet’ – Stef Bos

• De zwarte pieten discussie.

• Vuurwerkvrije zones

• Milieuproblemen

• Nashville papers

• Clash of civilisations!

Tijd van onbehagen: Nederland is een cultuur op drift. !

• Zoekende Nederlanders

• Zoekende gelovige Nederlanders

• Wat bindt Nederlanders nu?

• Wat typeert onze cultuur en identiteit?

Definitie van cultuur: !Het geheel van opvattingen, gedragingen,

houdingen en emoties dat door alle

betrokkenen binnen een sociaal systeem

gevormd wordt in een intensieve, wederkerige

wisselwerking met elkaar.

Definitie van een natie: !Het gemeenschappelijke bezit van

een rijke erfenis aan herinneringen

en uit het tegenwoordige

saamhorigheidsgevoel, de wens om

samen te leven.

Wat delen we? Wat bindt ons Nederlanders? !•  Niet meer de christelijke traditie.

•  Ook niet de Euro.

•  Wel de Elfstedentocht

•  Koningsdag

•  Sportwedstrijden in oranje

•  De vlag

•  Het Wilhelmus

•  Tradities als oliebollen en ijspret, de fiets...

•  Plakkaat van Verlatinghe in 1581

• Taal

• Dodenherdenking

• Pakjesavond

• Molens, dijken en polders

• De deltawerken

• De Nachtwacht

• Niet Abraham Kuiper of Willem van Oranje. Wel Anne Frank, Johan Cruijff

Waarden die Nederlanders belangrijk vinden: !•  Vrijheid

•  Gelijkheid tussen mannen en vrouwen, hetero’s en homo’s

•  Algemeen kiesrecht

•  Vrijheid van meningsuiting en van onderwijs

•  De vrijheid van godsdienst ontbreekt in de opsomming

•  Belang van christelijke feestdagen en een kerk in de buurt.

2. De serie: Achter de dijken. !• Het gemeenschappelijke bezit van

een rijke erfenis: calvinisme.

• Wat herken je?

Calvinisme als delegaat of legaat? !• Hoge arbeidsethos.

• Trouw zijn aan je talent.

• Je dienstbaar opstellen.

• Soberheid.

• Schuldgevoel.

• Hoge mate van verantwoordelijkheidsgevoel.

• Moralistisch zijn.

• De koopman en de dominee.

Het DNA van de kerk, de maatschappij en de economie. !

• Hoeveel Luther en Calvijn zit er in jou?

• Hoeveel invloed laat je daarin toe?

• Wat is helpend?

• Wat staat in de weg?

Tegenreactie: de ontwikkeling van de evangelische en pinksterkerken. !

•  Een tegenreactie op de soberheid, ingetogenheid en het schuldgevoel van het Calvinisme.

•  Dansen, lachen, joelen, trillen, applaudisseren: bevestigt je persoonlijke relatie met God.

•  ‘Rockconcert gecombineerd met een TED-talk.’

•  De belevenis: voelen en ervaren in plaats van de calvinistische rationaliteit.

Calvinistische stromingen vergeleken met evangelische/pinksterstromingen. !

Evangelicalen/pinkstergelovigen:

•  Persoonlijke God die: spreekt, helpt, wonderen verricht, geneest.

•  Het leven mag gevierd worden: God is positief.

•  Geld mag rollen.

Calvinistische stromingen:

•  God is meer op afstand, dingen laten door geboden en verboden.

•  Het leven is zwaar, zonden liggen op de loer.

•  Zuinigheid is een deugd.

3. Van de kerk terug naar de samenleving: de multiculturele en multi-etnische samenleving. !

• Goede integratie vindt plaats wanneer men een bijdrage kan leveren die gezien, geaccepteerd en gewaardeerd wordt.

• Je kunt pas wortelen en je plaats vinden, als de waarden uit het familiaire erfgoed behouden blijven en je ze kunt inpassen in het aankomstland zonder deloyale gevoelens.

Solidariteit !• Loyaliteit aan de menselijke familie in het

algemeen.

• Transgenerationele solidariteit: erfgenaam en erflater.

• De naaste liefhebben: niet alleen in jouw familie, jouw kerk, jouw dorp.

• Verantwoordelijkheid die zich uitstrekt naar alle mensen.

Leren van verschillen en omgaan met verschillen: !

• Verdiept je zelfbeeld.

• Verrijkt je mensbeeld.

• Vergroot je wereldbeeld.

Vragen die bij integratie en ons als ontvangstland gesteld kunnen worden. !

• Hoeveel en wat voor soort contacten zijn er buiten de eigen groep?

• Hoeveel binding is er met Nederland?

• Hangen mensen basiswaarden aan zoals beschreven in de Nederlandse grondwet?

• Hoeveel kans en ruimte geven Nederlanders de nieuwkomers?

• Hoe open staat de Nederlander voor ontvangst?

4. Leren van verschillen: identiteit wordt gevormd in relaties !

• Plus reclame.

•  Ik ben ik en jij bent jij. Ik word door jou, jij wordt door mij. – M. Buber.

• Met behoud van het zelf de ander tegemoet treden.

• Bewaken van de identiteit en met je eigenheid nieuwe ervaringen opdoen in het contact met de ander.

Voorbeeld: trouwen uit liefde of trouwen uit rationele overwegingen. !

• Opleiding, karakter, achtergrond.

• De hele familie denkt mee: velen zien meer dan één.

• Bondgenootschappen tussen families vergroten het netwerk.

Intouchables: leren van andere culturen, leren van elkaar. !

•  Mensen een kans geven tot generositeit en loyaliteit.

•  Geven en ontvangen. Ontmoeten en van elkaar leren.

•  Philippe, 50-er, miljonair, breed ontwikkeld, gehandicapt.

•  Driss, 20-er, kind van immigrant, arm, niet geschoold.

•  Hun beider identiteit en autonomie worden verdiept en geïntensiveerd zonder dat ze opgaan in elkaar. Ze blijven zichzelf.

Leren van die verschillende ander, een verrijking voor jezelf/het zelf. !

‘Ervaringen waarin we verrast werden door een gebaar,

opengebroken door een tegemoetkoming die ons uit

ons eigencentrum haalt’.

• Decentrerende ervaringen: de andersheid van de ander bevraagt mijn of onze eigenheid en egocentrering.

• Gesloten standpunten doorbreken.

Ivan Boszormenyi-Nagy: !

‘Het beschadigde leven omzetten naar een relationeel

ethisch verlangen: ontmoeting als de mogelijkheid waar

De mens zich met diens medemens (opnieuw) verbindt

met het oog op een beter heden en meer

rechtvaardige toekomst: justice for the human order.’

Open Studiedag Houten 9-3-2019 / Drachten 16-3-2019

bijbel en cultuur!

Erik v Winkelhoff

Bijbel en cultuur. !

• Wat vertelt de Bijbel over hoe we ons dienen te verhouden ten opzichte van de cultuur waarin we leven?

• Waar roept de Bijbel ons toe op?

• Tegencultuur door liefde en recht doen.

Genesis 19: 1-11 !• Sodom = de cultuur van God los.

• ‘Zonder God is alles geoorloofd’ – Fjodor Dostojewski.

• Ik – het (i.p.v. ik - jij). De ander als object i.p.v. subject.

Lot als voorbeeld. !• De persoonlijke opstelling van een

rechtvaardig mens.

• Maar Lot, die rechtvaardig was en zwaar leed onder de losbandige levenswandel van die wettelozen, redde Hij. – 2 Petrus 2:7

• Het tegenovergestelde van liefde is niet haat, maar onverschilligheid – Elie Wiesel.

Handelingen 17: 16-34 !

•  Paulus sluit aan bij de cultuur van zijn gesprekspartners.

•  Paulus gebruikt filosofen en dichters en beelden.

•  Athene: de Agora, het culturele middelpunt van die tijd.

•  ‘In Athene kom je eerder een godheid dan een mens tegen’

•  ‘Heel Athene is 1 groot altaar’

•  Paulus gaat in debat met de mensen die hij ontmoette.

Epicurus (4e eeuw v C) !•  Boek: Brief over het geluk.

•  YOLO: you only live once.

•  God of goden doen er niet toe.

•  Relativeer je problemen en je angsten.

•  ‘Zolang jij er bent, is de dood er niet en als de dood er is, ben jij er niet meer.’

•  Pluk de dag. Vier je leven.

•  ‘De mens die niet met weinig tevreden is, zal met niets tevreden zijn.’

Stoïcijnse filosofen. !• Zinvol leven bij: tegenslag, liefdesverdriet,

somberheid of stress.

• Makelaars in levenskunst.

• Motto: je bent een stuk van de natuur.

•  ‘Je wordt gelukkig als je niet begeert wat voor jou is weggelegd en als je niet wegloopt voor wat voor jou bestemd is.’

• Goddelijke voorzienigheid.

Paulus ‘nieuwe leer’. !

• ‘Buitengewoon godsdienstig’. (Vers 22)

• Niet oordelen van Paulus.

• Hij probeert aan te sluiten bij hun leefwereld: het altaar voor de onbekende God.

• Hij neemt de Atheners uiterst serieus.

Aan de onbekende God. !•  Vers 24: kosmos: een belangrijk woord voor de stoïcijnen.

•  Vers 25: Hij laat zich ook niet bedienen: de epicurische filosofen worden in hun denken aangesproken.

•  Paulus geeft aan dat God echt betrokken is op Zijn mensen.

•  Vers 27 en 28: Want in Hem leven wij, bewegen wij en zijn wij.

•  De stoïcijnse filosoof Seneca: God is vlakbij je, Hij is met je, Hij is in je.

•  Uit Hem komen ook wij voort – uw eigen dichters – Aratus: Zeus.

Contextualisatie !• Paulus wordt Athener met de Atheners.

• Hij probeert zich in te leven in hun ideeën en leefwereld.

• Dat is nodig om de ander echt te ontmoeten.

• Paulus houdt rekening met de manier van denken van de ‘Griekse grachtengordel’, met hun taalgebruik.

• Jezelf aanpassen aan de culturele context.

Hoe kunnen wij ‘Paulussen’ zijn? !

• Hoe kan ik christen zijn in een niet christelijke wereld?

• Hoe kan ik een rol vervullen in pastoraat als een makelaar in de levenskunst van het koninkrijk?

Logica: redeneren. !• ‘En wij komen uit God voort. Maar als

dat zo is (A) dan moet God zelf toch tenminste ook echt leven?’ Dit is de A opvatting.

• ‘En is het dan niet onzinnig om te denken dat (B) God is te vangen in een dood menselijk product van goud, zilver of steen van een ambachtsman?’ Dit is de B opvatting.

Culturen beïnvloeden: hoe kunnen we Paulus’ manier toepassen? !

• Wandelen

• Verbinden

• Uitdagen

1. Wandelen. !• De ander ontmoeten.

• Kerk, woonwijk, werkomgeving.

• Kunst en Entertainment vormen een Athene.

• 1. Mond dicht, oren en ogen open: niet oordelen.

• 2. zoeken naar waarheid, schoonheid, goedheid.

2. Verbinden. !• Wat kan helpen om de verbinding

met deze persoon, of met deze groep te maken in hun zoektocht?

• Hoe kan ik aansluiten bij wat voor hen belangrijk is?

• Bindmiddel zoeken...

3. Uitdagen / confronteren !

• Als je A gelooft, hoe kun je dan B geloven?

• Oproepen tot erkennen-belijden-verzoenen-bekeren-vergeven…

• Waar liggen de kansen voor jou en de mogelijkheden voor jou om uit te dagen/te confronteren?

• Think big, act small – Theresa: een lach, een groet, een gebaar.

De kerk uitdagen en confronteren: !

• De kerkcultuur veranderen.

• Met de leiders gaan wandelen, verbinden en uitdagen.

• Van instituten met onveranderlijke en correcte geloofsstandpunten naar:

• Scholen van liefde.