Uitgegeven door: de RijksMiddelbare Tuinbouw School, de RijksHogere School voor Tuin- enLandschapsinrichlingendeLeerlingenverenigingArboricultura teBoskoop ter gelegenheid vanhet 75-jarigbestaan vande tuinbouwschoot,het 65-jarigbestaan van Arboriculturaende openingvanhelnieuwe gebouw vande R.M.T.S.lR.H.S.T.L. JUBILEUM ENOPENlNGSUITGAVEVANDER.H.S.T.L.IR.M.T.S.TEBOSKOOP INFORMATIEOVERDEPROBLEMATIEKVANDEGROENWERELD Eenwens vande samensteller isdat dit gebrekkige overzicht hetgesprek opgangmagbrengen waardoor eenieder uit onsvakgebiedzichnageensopnieuw realiseert waarmeehijwerkelijk bezigis. Openboek'73 Altijdweer manifesteertzichhet plantenvaneenboom opdevoorbestemdeplaats alshetvoltooienvan dekweek. Altijdweer wordtdar opzo'nmOlnent herdacht, stitevenniet aandetoekonlst gedacht. Tengeleide De voor uliggende uitgave ter gelegenheid van het 75-jarig bestaanvande R.M.T.S.,het 65-jarigbestaan vanArboricullura endeopeningvanonsnieuwe schoolgebouw hebt uongetwijfeld aleens doorgebladerd,uhebl folo'sbekekenentilels gelezen. Het isu daarbij opgevallen,datdit boekwerkje nielis opgezel als eentraditioneelgedenkboek met eenstuk geschiedschrijving vande schoolenbijdragen van oud-Ieerlingenenleerlingen over de schoolmet meer of minder prettige herinneringenuit hunschooljaren. Hel is,dunk! mij, eenheel goede gedachte vande redactie-commissie omindit boek het accent te leggen op verschillendeaspecten vande vakgebieden,waarop zowelde middelbare als de hogere opleiding zichricht. 8 WestgevelZuidgevelmetentree Detoekomst vanhet oude schoolgebouw,waaraan velengoede herinneringenbewaren,isnag onzeker. Het opnemenvanfoto'suit de oudetijduit de verzamelmgvan oud-Ieerlingenkenner vande Boskoopse geschiedenisbijuitstek,deheerC.Bulk, zalmenifleendanook eengroat genoegendoen. Ook aandehedendaagse schoolzakenenwat daarmee samenhangt,kan evenwelnietgeheelwordenvGorbijgegaan:dehuisvesting vanleerllngen levert veer problemenop,evenzo de activiteiten vande leerlingenverenigingineengroeiende sctlOolgemeenschap;de schoolraad,ingesteld voor de hogere school,zoektnog aarzelendeeneigenplaatsindesnel veranderende structuur vanhet hoger beroepsonderwijs. Het ismlJtoegestaanin dit tengeleide nog enkele opmerkingenoverhet onderwijs vannueninde toekomst aanonze scholentemaken. Eerst de R.M.T.S.Na het inwerkingtredenvande wet op het voortgezet onderwijs - beter bekendalsde mammoetwet - enhet ingebruik nemenvanhet nieuwe schoolgebouw, zijn er wijzigingeninhet leerplan doorgevoerd, die door velenniet als verbeteringen worden ervaren. De v66r-praktijk moest vervallenende bazenpraktijk werdteruggebracht van4 of 5 halve dagenper schoolweek tot1 dag per schoolweek. Debegeleide praktijk daarentegenkonwordenuitgebreid. Delesuren voor enkele vakken werden voorts aangepast aande landelijke regeling,terwijl ook de eindexamens volgens de landelijke vastgestelde normenworden afgenomen. Is de waarde vande huidige R.M.T.S.-opleidinghierdoor verminderdt.o.v.de opleiding vanvijf tot tienjaar geleden? Naar mijn menlngniet,mits de leerlingen er maar voor zorgen, dat ze eenevennauwe bandmet hunBoskoopse baas enzijnbedrijf houden als vroeger het geval was; het is nag aftijd de tuinbaas, die een belangrijke (zoniet de belangrijkste)bijdrage levert in de vaktechnische vorming vande feerlingen. Demammoetwet geeft voorts voldoende vrijheid voor het invoeren vandirterentiaties, waardoor aangepaste programma's kunnen wordeningevoerd.Het zaldaardoor zeker mogelijk zijn,amhet eigen gezicht, dat de Boskoopse R.M.T.S.in de afgelopenjarenheelt verworven,te behouden. Bij eenvergelijking vande schoolprogramma's v66r en na1968 valt op,dat het aantallesuren inde op het beroep gerichte vakken zekerniet is verminderd; dit geldt evenzeer voor de algemeen vormende vakken. Deoorzaken vaneenverontrustingbijde leerlingen van de laatste jarenmoetendanook niet aileenbinnen, maar vooralbuitende school wordengezocht. De huidige maatschappij stelt voor het vervullenvan bepaalde functieshogere aisenaande opleidingdan vroeger het gevalwas,met alsgevolg,dat voor deze functies de R.MTS.-er zonder vervolgopleidingniet meerinaanmerkingkomI. Dedrangnaar vervolgonderwijs dateert overigens niet vandelaatsle jaren.Deeerstecursustuinarchitecluur werdgeorganiseerdin1936 endeze wasbedoeld als applicatle gedurende 2 schooljarenvoor gediplomeerden vanmiddelbare tuinbouwscholenmet de vakrichting 3.en0.;de middelbare tuinbouwschoolwas toenooknog2-jarig.Uit dezeapplicaliecursus,die al spoedigde naamH.OTA. kreeg,is viaH.T.O.,de huidige hogere schoolvoor luin- enlandschapsinrichtingontstaan. Nadat de toelatingtot deze opleiding ookopengesteld werdvoorleerlingenmeteenandere vooropleiding danmiddelbare tuinbouwschool,iser aanhet oorspronkelijkeleerplan veeltoegevoegd, waardoor thansdeoudeH.O.TA alseengeheelzelfstandige schoolinhet Kadervanhet hoger beroepsonderwijs functioneert. De toekomstige koers vanhet hoger beroepsonderwijs in het algemeenisminder duidelijk dan voor het middelbaar beroepsonderwijs.Dediscussierapporten vande verschillende vakdisciplines ende nota's over herstructurering vanhet wetenschappelijk onderwijs en de samenhang vanhoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs gaan echter aile in derichting vaneendoorgaande integratie van deze beide vormen vanonderwijs. Het islengoede zaakommet deze ontwikkelingenin de pas te blijven lopen, waarbij ook hier weer lenvoorwaarde zalmoetenzijn,dat de schoollenligen karakter behoudt.Naar mijn mening behoort hiertoe, dat de toelating vande daarvoor geschikte leertingen met eeneinddiploma vande middetbare tuinbouwschool tot de hogere school voor tuin- enlandschapsinrichting gewaarborgdmoet zijn. Tenslotte.stelik. dat het opleidingsniveau, zowelvande middelbare als vande hogere school,inde eerste plaats gerichl zalmoeten zijn op de eisen, die de maatschappij stell. Wanneer we hieraan kunnenvoldoen, li9gen er voor onze afgestudeerden van beide scholen nogbrede arbeidsterreinen open. Ir.A.P. vanden Hoek, direcleur9 8etschoolgebouw: enigeaantekeningen Di,5tukwilg""nafbrekendckrlliek zijn He!zljnparsoonlijkemenmgenover be;>aaldezakenendelalls waarbijgercal,seerdWOrtJ!datiederekezeenelkeoplosSlng z'nvoorenlegenheelt Inverbandmethetschrijvenvanditopstalisdoorondergetekende en.JanMoerbee"vang e d a c ~ l l e n gewisseidmetdearchitectvande school.deIleervunOo,j. He!Rijk:eigenaar enopdrachtgever Het schoolgebouwressorteertonder deRijksgebouwendiensl. Dezeisoak de opdrachtgever vanhetgebolJw. Deproceduretothel verwezenlijkenvanhetgebouw laatbijhel Rijkveelmindel' toe,danbijv.bij "bijzondere" scholen(kalholiek,christelijk). De architecl is mindel' vrijdanwanneer hijvoor een bepaald schaolbesluur ontwerpt.Erg belangrijkis hierbij hel verschilintijddie een wijziginginhet antwerp vergt. Wanneer menvaor hel Rijk werktlaat je op een gegevenmoment zinvolle veranderingenschieten vanwegedetijd.Men wiluiteindelijk ook weieensgaan bouwen. VerdeI'isinhet algemeenhet zeer inflexibeltoepassen vanbepaalde voorschriftendoor de mel loezicht belaste ambtenareneenremopde ontwikkeling vanhetplan zodat praklischaIleenzeer conventionelegebouwen. die moeilijk aanpasbaar zijn.totstandkunnenkomen. 1 Eenredendie maakt dat velevooruitstrevende en toonaangevendearchitectenliever niet vaal' hetRijk werken. Natuurlijk speelt oakde!inanciele factor eenenorm grate ro!.HetRijkbesteedtlrouwens aileenwerkuit,als zijzelf eenleveelaan werk heeft.Het komtdusvoordat architecten indienst vanhet Rijk!lel werk leI' hand nemen. 3 2 Enkele uitgangspunten vande architect Het was de eersle maaldat dezearchitect opdracht kreegeenschoolteontwerpen(inmiddels isde opdracht vooreenluinbouwschoolinNijmegen ook aanhemverstrekt).WeI"bouwde" hijveelopenbare gebouwen.Deheel' VanDoijvindtdit nietzo'nbezwaar omdatieder onderwerp c.q.ieder gebouw weer opnieuw bekekendiant te worden.Alles, elkdingheert zijneigen problematiek. Eenvan de uitgangspuntendie deze architect waarschijnlijk meer geschikt doet zijn danmenig ander om voor het Rijktewerkenis.dathijersterk vanuitgaat. dat anderen hetgebolJwmoetengebruiken enniet hij zell.Daaromishijvolgens zijnzeggensomsnogaltoegeeflijk voor wijzigingenenverlangensvanbuitenaf. Degrondvorm vanhel gebouw heefleenlanggerekte vormi.v.m.de strUCluur van de percelen. In de lenglerichtingloopthet gebouw evenwijdig aande slaten.,-1 Hetarchitectenbureaubestaatnormaaluit eenarchitect en4 a 5 medewerkers.Degro01le vanhet bureaurnaakl rnogelijk dat de heel' VanDoij er vanuit kangaandat hijieder gebouwineerste aanlegzeitontwerpt.Pas veellater komende details. Het komtmij voor dat vooral de detaillering vanhet antwerp. het kiezen van de kleurenenhet toepassen vande diverse materialen (bijelkaar,na hetaangeven van de hoofdvorm vaneen gebouw,het belangrijkste vandeopdracht gedaan aan eenarchitectenbureau), Ie weinigbewusl,consequent en nauwgezet werduitgewerkl, begeleid en aangegeven.' Dearchitect gaatover het algerneenuil vaneenserie eenheidsmaten(vaakgebaseerd opdemaat 2,10m. ==deurmaal)omeenbepaaldritmeenruslteverkrijgen inhetgeheel. 10 Beton isiets dat zichzelfuit moet drukken.Inprincipe wilik dit altijd ongeverfd zien,geelt de architect te kennen.Een wat statisch slandpunt, want met andere materialen blijkt hijveelalhelemaalniet te zoeken naar eeneigenuitdrukking(bijv.met hout). Daarbijkomt nogdat weindeze presentatieaileen maarcement zien,terwijlbeton uit zand, cement en grindbestaat.J Weibleekdat hij tegenwoordigalwat meerdezandstraaltoepaste,waarnahet beton veel meer zijnware gedaante toont. Eenander punt hierbijisdat,wanneermenmaterialen louter voor zich willaten spreken er uitgegaanmoet worden vaneenheelandere opzet eneenmeer principiele architectuur, waarvanbijdeze architect, gezienbepaalde principes enopvaltingen(zekernietin negalieve zinbedoeld)over het algemeengeensprake kanzijn. 4 Enkeleeisen gestelddoorhetRijk Men gaat erzoveelmogelijk vanuit dat eerst de grond aangekocht wordt en dat danpasde ontwerper opdracht krijgt hetgebouw in tekeningtebrengen (inonsgevalin 1966).Erkandus vaneenreelesituatie uitgegaanworden.Op zichzelf Iijkt dit vanzelfsprekend, doch legio zijnde gevallendat er gebouwenantwarpen worden zander dat de vastestandplaats bekendis. Altijdwordl er eennetto oppervlakte aangebruiksruimtenvastgesteldt.o.v.het brutooppervlak. Bijons ligt die verhouding op 60% gebruiksruimten en 40% voor garderobe, kantine,hal,toilelten,ketelruimten. keukenenz. Eenklaslokaalmoet minimaal 56m2zijn(7x 8 m): Ook de gangenmogenmaar eenbepaalde maximum breedte hebben.Gelukkigheelt de architect hier voor elkaar gekregen,dat deze ietsbreder mochten zijn. Verder moet er altijdeenmogelijkheid tot uitbreiding aanwezig zijn.Bij onsis dat achter aan de vleugeldie het dichtst langsde sloot ligt.5 De gymnastiekzaalmoetzoveelmogelijk apart liggen zodat oak groepenbuitende schoolervangebruik kunnenmaken. Natuurlijk zijner nogeenaantal dingen te noemen. Watb.v.nog weieenrolspeeltisdat menoak met het ontwerpenvaneentrap aannormen enafmetingen gebondenisi.v.m.het gevaar vanvallen. Tenslolle 11eefthet50ms op details eennadelige invloed dat het arcl1itectenbureaude technische zakenallemaal doorspeelt aaneentechnischbure?iu,die vaakuit gewoante met eenstramienvanmaten,malerialen en technische aplossingen werkt. 5 11 Puntendieopvallen Eenrodekalosmet grijze stroken endonkereraamvlakken,da! iswalje vanafde Goudse rijweg(zekermet denunagjonge schoaltuin)waarneeml. Waaromheeft menzo'nopvallendrodeengladde (Ievenloze)strengperssteengekozen?Hetniet overtuigende argument was,dal je anders zo'nlichlgelebezande (Ievende) steenhadmoetennemen.Er zijntach weimeer dan twee saortensteneninNederland? Eenander argument vande architecl wasdat derode steenzomooibijde Boskoopse zwarte grondpasle. Deredenomgeenmoduulstenen ofB2-blokkenIe kiezenwas,datdegewone steendoor de eeuwenheen zo'nuitgekiend!ormaat engewicht gekregenheeft, waardoor deze goedkoper is Ie verwerkendan de zwaardere engratere 82-blokkenof moduulstenen, hetgeennielle ontkennen vall.Aanvankelijk had een vleugeldrie lagen. Dit isdoor hel Rijk afgekeurd omdat het gebouw anderstehoog zou worden t.o.v.de overige bebouwlng enhetfraaielandschap aandooslkant, wal een zeerjuiste beslissingis.Devloerinde benedenhalheeft eenuitgewassenbetonprofieJ,nietzo ergliininverbandmethetonderhoud.J Eenander punt hierbijisdal eentegelof eenplavuismlJnsinziens veel meer warmtehadgegeven. De oplossingmet het plafondbkleedselvanstaande laties (Waarbovenleidingenenatvoerenlopen)en (inhet midden) de houtvezelcementplatenis niel hel fijnsle ende goedkoopsle." Mel b.v.een"zwevend". meer openlatwerk was de ruimle inliemer geweest en hadermet de ver- enbelichting oak veelmeer gedaan kunnenworden. Dedeuren vandeklaslokalen zijn !raai: eindelijk eens puurhout engoede deurknoppen(blijkl,volgens de architect, nogeenBauhaus-onlwerp tezijn),maar waaromdebordjes met klasnummersen/of vermeJding vande gebruiksruimle op deurknophoogte moeten zitten isniet ergduidelijk.' VI at leesbaar zijn zedan oak nauwelijks.hetgeen de herkenaarheid vande lokalen niel lengoeds komt.Detrap op zjchis weieenaardige vonds!.zeker als je er vanuitgaat dat er aanvankelijk eenkelder onder het gebouw gepland was.waarvoor nogeenIrapnodiggeweest was(afgewezen,was te duur).eOpeens zatmenloenmet de ruimte achter de trap.Ditleiddetolde waldubieuze zilkuil.9 Misscllien hadmentoenradicaalvanzo'ntrapvormmoeten afstappen,hoeweldit veelcOl1sequenliesgehadzou 12hebben. f t . 4 7 13 De afsluiting vande kantine'O Oorspronkelijk was hier naluurlijk aaneenschuifwand gedacht: dat voelt iedereen l De opzet was datde kantine enhal sameninde breedlerichting,bijbijv.eenlezing, gebruikt zoukunnen worden.Het argument dat de kantinealsklasdienst moest kunnen doan,isde aorzaak vaneenvasteafscheiding.Wekunnenons afvragen of mendeze concessie weihadmoetendaen.Deruimte bovenheelt narnelijk hierdoor eendusdanige verandering ondergaanwaardoor volgensmijvoar de hele bovenhaleenandere oplossinggevondenengemaakl hadmoeten worden.B.v.met eenvide wat o.a.tal gevolg zouhebbengehaddal "boven" en"beneden" veelrneer eeneenheidvormden,terwljl er benedeneenfjjnere Iichlval zouzijn.l1 12 8 9 10 11 13 12 Debankenenbloembakkenhelemaal een verlengstuk vanhet gebouw: stijf enbewegingloos,weifunctioneel, altijdnetjes. Hader vanhet zillen(vaakingroepen enniet vier aan vier naast elkaar)niet veelmeer eengebeuren of een beweging gemaakt moetenworden d.m.v. andere elementen.zodal de ruimtentevensmeerspanning zoudenkrijgen? Deradiator voor het raambovenis ook alzo'ndetailslordigheidl "Waarschijnlijk wordenzemeer gebruikt om op te zittendanomwerkelijkmee te verwarmen. Eenverwarmingselement inde vloer zouwat logischer geweest zijnenhetcontact methet raamwellicht prettiger.14 Over het algemeenzoumenwaarschijnlijk oak watmeer haUlgezienwillenhebben,(endanvooral 'eerlijk'gebruiktl.Genoeghierover, wantnatuurlijkheeft hetebouw ook zijn goede kanteneneenIleel belangrijke factor is hierbij altljdnogdat de wijze van gebruik heel veel kan compenseren enhoogstwaarschijnlijk zelfs bepalendis.Aanelk gebouw(aanallesuitelndelijk) kleven"foutjes" of ontbreken dingen: gelukkigmaar! Het is eenfunctioneelopgezet gebouw,waarineen hoopmogelijkis.Heeleigenaardigis b.v.dat wanneer je hetontwerp bekijkt vande Ie bouwenschoolin Nijmegen,dat je danbepaalde dingen herkent. Je zie! datsommige ideeenmeer uitgekristalliseerd zijn. Degevelis veeI levendiger enboeiender dan de onze, maar wanneer je dande indelingende verdelingvande ruimten bekijkt.danisdal vrijautorilair vanopzet. Waar moet je nugelukkiger mee zijn?? 14 JohanVlug,R,H.S.TL.(2A) I. Loslokaal.. 2.ll1gangspartijlegendeaongedruk!Jammervan zoveIrulmlc.M'd"dooreenminlmalebetrokkenheid valldekunstanaarbiJdep/oa!sln,vantlotobject 3.8010nnenpilparmetde/UISISstolultdrukktng?? Vic!?'meluHyeWB$Senb.10nprn(lolwerkslilkdemeestgelukklge oplossing.oakIVaIdekleurbetrell 1? Ongrijpbaarwillemuren.Ztjndepla(ondseenBehlsucces? {noorden}mlddenstuk:lazerulmteIUSSnlwee"Ieugols. Architecteng"brulkerwelenlel,watermeeIedoen. G NletdegoedJov i5tSummary DeIsovist-methodeals basisvooreen visuelelandschapsanalyse Voor een goede begeleiding vanbepaaldeontwikkelingenineenlandschappelijk gebiedkan het soms vanbelang zijn om hetlandschap visueelte analyseren; eenschematischoverzicht vanvisueleeenheden,waarineenlandschap is in te 'delen,kaneen waardevolhulpmiddel zijn zowel voor beleidsbepaling, als voor de tqtstandkoming vanontwerpen. Als basis voor eenvisuele analysekande zg."Isovist"-methode dienen,eenmethode, die uit Engelandafkoms1igis en daar op enkele plaatsen alis toegepasl. Letterlijk zouhet woord"Isovist"betekenen:"Lijnen vaneenzelfde visuele waarde", analoog aan"isobar", "isotherm"etc. Deze definitie isechter niet helemaal juist;inwezen geeft dezemethode visuele grenzen aan. De voordelen vaneenlandsehapsanalyse met behulp vande "Isovist"-methode zijn de volgende: - Demogelijkheid omlenpermanente opname van eensituatie temaken,hetgeenandersafhankelijk zouzijn vanhet geheugen,of van eeninverhouding zeer groot aantal fotos. - Deruimtelijke compositie vaneengebiedwordt toegankelijk voor iemand, die het gebiedniet bezocht heert. - Met behulp vanhet "Isovist" veldwerkkanlen vi sueIeanalyse wordengemaakt. - Het opent demogelijkheidomde aidusverkregen visueleanalyse te vergelijkenmet analyses,die in lenlater stadiumaandetekentafelwordengemaakt endepositieve of nlgatievleffeetenvan voorgestelde ontwikkelingenkunnen vrij eenvoudig worden aangetoond. Voor de toepassing vande Isovist-methode is het noodzakelijk opnamen te maken vande visuele grenzen vanelk gebied, waarinde verandering vanhet visuele beeldmeetbaar is.Omdat deze methode normaal deel zalzijn vaneenvolledige landschappelijke studie van eengebied, kande waarnemer voldoende bekend zijn indat gebied, door de bestudering vande overige. aspecten. ominstaat tezijnde plaats vanz'nopnamen tebepalen.Theoretisch verandert het gezichtsveld elke paar meter; maar inde praktijk blijkt,dater brede zones zijn,waarinweinigveranderingisinhet visuele beeld,op enkele kleinere elementenna.die eensnelle bliksveranderingveroorzaken(eenhuis,een groep bomen).Hetisdaaromnodig de opnamepunten."focal points" genoemd,inelke zone of elk gebied zodanig uit 1ekiezen.en voldoende uit te kiezen,omeen voiledige "bedekking" vanhet gebiedtekrijgen,zonder veelnoodzakelijke overlapping. Opnamenkunnen wordengemaakt binnlnbepaalde visuele eenheden(Area-plot,fig.2)01langs een bepaalde waarnemingslijn(Linearplot,fig. 3).Inhet laatste gevalzalde frequentie vande puntenafhangen vande snelheid, waarmee men zichlangs die lijnpleegt voort tebewegen.Meestal zalechter lenkombinatie van"Area- enLinear plots" noodzakelijk zijn. Gewoonlijk behoort het uitgezochte punt inhet visuele centrum teliggen vanlengebied (wa1niet noodzakelijk het fysieke centrum hoelt te zijn).Depraktijkleert de meest geschikte "focal points"te vinden.Een"focal point" is niet noodzakelijk een enkele positie,maar kanlenaantalpuntenzijnbinnen eenkleingebied, afhankelijk vanhet deeI vanhet gezichtsveld, dat verloren gaat aehter "vision shadows"(fig. 5).Moeilijkhedenbij het beslissenomtrent geschikte ruimtenen "focalpoints" zullendoor de methode zelf worden opgelost,die eventueelin twee stadia kanworden uitgevoerd, door vante voren"focal points"uit te zoeken. Voor elk "focalpoints" wordt de visuele grens, voor de volledige 360, genoteerdop eenkaart of plan van lengeschikte schaal.Inbepaalde omstandigheden, wanneerhet"focalpoint" bijv.aan de randvan, of buitenhel teonderzoekengebiedIigt,kanmet eendeeI vanlencirkel worden volstaan.Deze visuele grens kan bijv.bestaanuit nabije gebouwen, singels,bossen, heuvelsop enige afstand,wegenof spoorlijnen in ophoging etc. Waar nabij gelegen objecten slechts gedeeltelijk het gezicht beperken,kunnen ze worden aangeduidals een"intermediate horizon" met erachter een,.ultimate horizon" (fig.1). Visuele grenzen die zichop verschillende niveaus van de waarnemer verwijderdvinden,kunnenworden verbondend.m.v.dunne radiale-lijnen enstippellijnen kunnen worden gebruikt om de visuele grenzen 1e verbindenmet hun"focal point", als eenmiddel van identificatie. Ineengecompliceerdterreinwilen veelIsovist lijnen elkaar overlappen.Dankunnen voor de dUidelijkheid verschillendekleuren wordengebruikt. Waar len "ultimate horizon" tever verwijderdis,omop de kaart tewordenaangegeven,zullengewoonlijk eenpaar pljlen en eventueeleen aantekeningvoor de afstand voldoende zijn. Binneneenruirntekunnenbepaalde delen vande grond aanhet gezichtsveldonttrokken worden.De grens van zo'ngebied behoortteworden aangegeven.het gebied zelf geareeerd,met de aanduidingD.G.("dead ground", ziefig.4).45 Blackwater Valley- Ie 'sovis.F'Idwork '.'j...."';';:" .' > I;:",/ :;. / ---;",(\-. \, I ;'" ..,/. ..... ,,, I ...... .......:'f'\ .'

.... ,.,. ,. ,. I I I .. j'" .'.,.,"',. ..:--\ ...., ./ '''

. .... '. - .. .'. ,,. I I_" I r(1. .....\ :__.'0. .1l.MI.. liMil.r;r.mDe.,visionshadow" vandichtbij gelegenobjectenkan zo groot zijn,dat zijeenonnodiggroot deervande horizon wegneemt. Alshet "focalpoint"kritiek is, bijvoorbeeld eenuitzichtpunt op eenheuvel,kanhet onzichtbare deelwordenbeschouwdals gezien,maar als het punt enige beweging'toelaat, zaleen"area locus" resultereninveeI kleinere "visionshadows", dan bijeen"point focus". In veelgevallenishet juist omde aanwezigheid van tijdelijke of vervallengebouwen,die geendeerhebben inhet betreffende project,teverwaarlozen,hoewel bestaande gebouwenoverigensmoetenwordenaangeduiddoor geslotenhorizonlijnen. We hebbenons gerealiseerd, dat eenbewegingvande waarnemer vaneenpaar meter,inwelke richtingdan ook,de visuelegrenzenzaldoen veranderen.Normaal zalhet uitgekozenpunt gebaseerdzijnopeen algemene voorkeur en vangemiddelde ooghoogte genomen.Het kanechter mogelijk zijn,dal debehoefte bestaat, ommel betrekkingtottoekomstigeonlwikkelingen of voorstellen bijzondere puntenuil Ie zoeken.Zelfskan het wenselijk zijn ommeer opnamente maken,elk van verschillende niveaus. wanneer bijvoorbeeldin de toekomsthooggelegen voetpaden of wegentol de mogelijkhedenkunnen gaan behoren. Isovistlijnenvanverschillende "focal points" kunnen wordenweergegeven opeenplan,op verschillende plannen,of op verschillendetransparantebladen. Er zalaltijdeenaanzienlijke overlappingzijn.maar door vergelijkingvande verschillende opnamenkaneen samenvattingwordengemaakt,gewoonlijk eenenkele tekening, waaruit duidelijke enbepaalde ruimten te voorschijnkomenmet eeneigendefinieerbareidentiteit, zoals"extroverted","introverted",)inear", "outward looking"(eemrichting),.. openended"etc.(fig. 6). Eendergelijke "Isovist-summary" vormt een eenvoudige enbegrijpbare visuelebenaderingvanhet studiegebied enkaneen belangrijke hulp zijnbijhet ontwerpenvan nieuwe elementeninhet landschap. De toepassing Depraktische bruikbaarheidvandeze methode hangt sterk af vanhetkarakter vanhet te analyserenlandschap;in eengesJotenkJeinschaliglandschap zal de methode zeer arbeidsintensief zijn,terwijl het resultaat dam nauwelijks tegenop zalwegen. Ineenzeer openlandschapstype heeft de methode geenenkele zin, wegenshetontbreken vanduidelijke visuelegrenzen.maar inaile schakeringendaartussen, kantoepassingvanenkele(hetaantalis afhankelijk vanhet doel)"Isovist-plottings"belangrijkeinformatie geven voor eenvisuele analyseinwelke vormdanook. Bronvermelding Dit artikelis,buiteneenaantaltoevoegingen,vrij vertaaldnaar eenrapport vande Hampshire County Council(Engeland),nadatondergetekende de methode praktischhadtoegepast. PietIeVelde.R.H.S.T.L.(4B) Landschapsanalysc IHelnlouw'elandschapontstaandoorgrlndwinning. 2.8lackwaterriysr ,.3,HetlandschapvandllBlackwater-valleynoginongesc1wr1denSlaal.47 LinksultbreldfnanZaandam,rachIsOostzaan(KLMAerocarto) 48 "Deverenigingstelt zichtendoeldebevorderingvan detuin- enlandschapsarchitectuurendebevordering Verenigingvoorruin.. vandeoptimaJevormgevingvanhetmilieuvan demens." enlandschapsarchitectuur 1 Zoluidtartikel4vandestatutenvandeVTl. Arlikel5vandiezelfdestatutensomtdaneenaantal activiteitenop,die de verenigingtracht uit te voeren omdat doeltebereiken. Alsmenechtereenbeeldwilhebbenvandeze vereniging,ishetverstandigdestatutenopzijteleggen eneensnaIegaan'Nalerinhetafgelopenjaaraan activiteitenheeftplaatsgevonden,watdeplannenzijn voorhetkomende jaar enhoe de vereniging verder functioneert. Hetafgelopenjaarwerdenerbehalvedegebruikelijke ledenvergaderingen,twee studiedagengeorganiseerd. Deonderwerpenvandezestudiedagenwaren: ..Vormgevingenperceplie"en"Vuilinhetlandschap" DejaarlijkseexcursiegingnaarParijsenomgeving. InhelkadervandetuinbolJwtenloonstellingFloriade werdeenfototentoonstelling georganiseerd.Opdeze lentoonslellingwashetmogelijkinformatieinte winnenoverhetonderwijsindetuin- enlandschapsarchitectuur. Voor 1973staaner alsactiviteiten op het programma: eenstudiedagmelalsonderwerp:relalielandschapsarchitecluur./vegetatiekunde, een sludiedagmet als thema:desamenhangtussenarchitectuur.tuin- en landschapsarchitectuur enstedebouwkunde, een excursieophetgebiedvandelandschapsarchitectuur eneenprijsvraag. Inbegin1973wordtbovendiendeuitslagverwacht vandesl.udieprijsvraagover delandschappelijke enrekreatieveontwikkeringvanhetgebiedrandomde Kagerplassen.Vandebekroondeprojectenzaleen tentoonstelling wordeningericht. DeV.T.L.tellmomenteel280leden.Hetledenbestand beslaatuitpersonenmetzeeruiteenlopendeachtergronden' zelfstandigwerkendetuin- enlandschapsarchitecten,tuin- enlandschapsarchitectenin overheidsdienst,studenteninde tuin- enlandschapsarchitectuur enpersonen,dienauwbetrokkenzijn bijdetuin- enlandschapsarchitectuur,zanderhetvak uit teoefenen. Hetbestuur wordtinzijntakenbijgestaandoor een aantalcommissiesmeteenbepaaldeopdrachl. Zobestaater een commissie buitenlandse betrekkingen, dietottaakheeftdeinternationalecontactenvan deV.T.L.Ieonderhouden,eenonderwijscommissie, dielottaakheeHbepaaldeonderwijszakente besluderen.eenprijsvraagcommissie,dietottaak heeftprijsvragenvoortebereiden,eensignaleringscommissie,dietaltaakheefthetsignalerenvan acluelevraagstukkenophetgebiedvandeluin- en landschapsarchitectuurenhetformerenvanstudiegroepenad-hocter bestuderingvandezevraagstukken. Ombepaaldevraagstukkengezamenlijktekunnen besluderenenamdecontactentussendeleden onderlingteverbeteren,zijnerverdereenaantal regionalekringenopgericht. Een ambilieuze vereniging dus met talvaninteressante act ivi teiten. Eenverenigingdie belangrijkisvaoreeniederdie geinteresseerdis inde tuin- enlandschapsarchitectuur. Hetlidmaatschapstaatvanaf1januari1973open voor iedereen. Aanmeldingvoorhetlidmaalschapkanschriftelijk oftelefonischgeschiedenbijhetsecretariaal: Zonneplein17,Bitthoven,telefoon030 - 761859. J.Brinkman, luinarchilectB.N.T. secretarisV.T.L. docentElementaireVormleerR.H.S,T.L. 49 Haorlem-wesl:(ulndorp(KLMAerocarlo) 50 52 landschapsarchitectuuraan deacademievan ouwkunstteAmsterdam Sinds1971beslaat er eenberoepsopleidlnginde tuinenlandschapsarcl1itectuur op academisch niveau. Deze staat onder verantwoordelijkheid vande Verenigingvoor Tuin- enLandschapsarchilectuur (V.T.L.)enwordtgesubsidleerd door het ministerievan LandbolJwenVisseri].De opleidingvindt plaatsop vrijdageninde vriie tijdvande studerenden.Inhet verledenhebbenonder alJspicienvande B.N.T.een "Cursus Utrecht" en eentweejarige opleidingV.H.T.L. bestaan.Beidehaddentot doel de afgestudeerde H.O.TA of H.T.O,-A-er naeenbepaalde praktijkperiode z.odanigbijtescholendal zij voor erkenningals tuinarchitect B.N.T.inaanmerkingkwamen.Ook nietH.T.O.-ers die zicl1viaeen andere opleiding en praktijkervaringinde tuln- enlandschapsarchitectuur ontwikkeldhadden,kondenna eenzekere selectie aandeze cursusdeelnemen. Inseplember1971zijnna eenlange enmoeizame periode vanvoorbereiding de beide vorige cursussen geevalueerd toteenmeer volwaardige opleiding ( 4 jaar)ineenvoor avondstudiebij uitstek geschikle omgevfng,nl.de Academie vanBouwkunst aanhet Walerloopleinte Amsterdam. Het accent ligt indeze opleidingnjet zozeer op het in eenzokort mogelijke lijd verkrijgen vande B.N.T.erkenning,als weiop hel zodanigverdiepen van achtergrondenenhet verhogenvandekennis,datde afgestudeerdeninstaat z.iJnop gelijkebasis mel academiciinde praktiJkteopereren. Zokande opleidingeenwaarborgvoor eenbepaaldniveau worden enkomt de erkenninglot (particulier)tuin- en landschapsarchitect daar losvante staan. Destudle vindl plaats door middelvanprojectstudie enItleoretisch onderricht.Dedoor destudentenzelf gevormde projectgroepen(;.L8man)wordenbegeleid door mentoren (docenten).Degenendie inhun vooropleidinggeenontwerpvakkenhebbenbestudeerd krijgenbovendienonderricht inonlwerpleer (2uur per week).Het studieprogramma wordt door allendie direct bijde opleiding betrokkenzijningezamenlijk overleg samengeste1d.Hetis de bedoelingdat het studieprogramma eenraamwerk vanstudiemogelijkheden bied!. vanwaaruitdestuderendeneenindividueel Bovefl:KlezJonBvoen.hoogveenalgravlflg(KLMAerocarto) Onder:Bell\ngwol!le,oudveenkaloniaallandsphllp(KLMAerocarto) studiepakket kunnensamenstellen.Demogelijkheidis aanwez.igin groepsverband of individueel eeneigen studietempo aantehouden. Hetgezamenlijke overlegvindtplaats.wanneer een discussie ingrater verbandnodigwordt geachl door eenkleinere dlsclissiegroep: de z.g.studieleiding. Destudieleiding is eenpermanent.opendiscussieorgaan.dat zichbezilhoudt met de [lang vanzaken bij de opleiding.Hierin zltteninprincipe de directeur eneenvertegenwoordiging vandocenten enstudenten. Los vanhetbovengenoemde gezamenlijke overleg worden periodiek werkbesprekingengehouden, die oak toegankelljk zijnvoor al diegenen die mee willenpraten over de vakproblematiekdie ineenruime verscheidenheidviade projeotenop tafelkomt.Juist deze werkbesprekingenlenenzichbijzonder goed omkennis Ie makenmet dlt onderwiJsinstitulll. Viahet mededellngenbladvande V.T.L.wordt hierover bericht. Directe inlichlingen kunnenbijde dlrecteur ir. J. Hubert de Boer ingewonnen worden. Hoewel de opleidingzelrstandigIs.wordencontacten onderhoudenmet de andere studierichlingen van de Academie vanBOllwkunstenbestaatsr een gezamenlijk strevennaar interdisciplinaireprojectgroepen.Menkanaande opleidingdeelnemenwanneer meninhet bezit IsvaneenH.B.O.(HogereBeroeps Opleiding)diploma: ofouder is dan30jam enwerkzaamalsplanner enontwerper. Aisbasis voor het onderwijs werdin1971het eindniveau vande loenbestaandeHTO.-A IeBoskoop gehanteerd. Deveranderingendie thansopde R.H.STL.plaats vinden.met name I.a.v.de ontwerpvakken.zullendil basisniveauwijzigen.De opleiding aan de Academie zal daarop op adequate wijze moetenreageren door zijn studieprogramma enstudieduur aanhelnieuwe niveau aantepassen.DeAcadeillie zalechle-rnooi! de A-opleidingteBoskoop kunnenvervangen,maarmoet eenvoortbouwen zijnop deineen volwaardige hogere beroepsopleidingeninde praktijk verworvenkennis. GerardJOI.ontwerpergrocrwoorzlenlngoomeen18Vel sen 53 De tilelvande mijloegewezenbladzijden was "kleineruineninluinen", maar aangezienik dezetoch wilzien tegen een ruimere achtergrondbenik zovrij geweesl deze tilelruimerverbandgezienIe wijzigen. ofDe schoene" vanLeRoy GeenkintJaren.PraklischgebruikOnbeplantingwisselennaarqolang seizocn,jaar.veranderdeverlengensvnlenanceandregioo