Oogcontact 2012-10

Oktober 2012 nr. 22 - 3

Het GezicHtsveld en meerwat zie ik, wat zie ik...niet?

www.ikwilbeterzien.nl www.oogbus.nl

Carnegielaan 6 2517 KH Den HaagPostbus 185472502 EM Den Haag

T (070) 311 40 70 F (070) 311 40 71 [email protected]

www.ikwilbeterzien.nl

www.oogbus.nl

Carnegielaan 6 · 2517 KH Den Haag · Postbus 18547 · 2502 EM Den HaagT (070) 311 40 70 · F (070) 311 40 71 · [email protected]

Ergra Low Vision is al ruim vijftig jaar specialist op het gebied van oogzorg in Nederland en Duitsland. De kernactiviteiten zijn het adviseren over en het aanmeten van bijzondere optische hulpmiddelen, optometrie en preventieve oogonderzoeken in zorgcentra. Ergra Low Vision is werkzaam in meer dan tweehonderd ziekenhuizen, zorgcentra en oogklinieken in Nederland en Duitsland. Door een samenwerkingsverband met het Oogzorgnetwerk verzorgt Ergra Low Vision de professionele bezetting van de OOGbus.

OOGbusDe OOGbus is een initiatief van het Oogzorg netwerk en het Oogziekenhuis Rotterdam. Het OOGbus project streeft ernaar om binnen 5 jaar een landelijk service verlening te kunnen bieden waarbij 20% van alle 60-plussers een preventieve oogscreening aanboden wordt. De OOGbus heeft ondertussen bewezen dat preventieve oogzorg van groot belang is voor de gezondheid en welzijn van onze ouderen.

VacatureAls professional op de OOGbus werk je na een korte training zelfstandig en verzorg je oogscreenings bij ouderen. Je wordt hierbij ondersteund door een gastheer die naast het besturen van de OOGbus ook als taak heeft om het spreekuur ordelijk te laten verlopen. Je maakt onderdeel uit van een landelijk team en wordt continue getraind en ondersteund door professionals van Ergra en het Oogziekenhuis Rotterdam.

De OOGbussen rijden van maandag tot en met zaterdag door heel Nederland. Je beslist zelf of je 1 of meerdere dagen wilt werken. De functie is goed te combineren met een andere parttime baan binnen de oogzorg.

Wie zoeken wij?Wij zoeken oogprofessionals, zoals optometristen en orthoptisten, die het leuk vinden om samen met een gemotiveerd team het unieke OOGbus project tot een landelijk succes te maken.

Heb je interesse? Neem dan contact op met Myran Gast, project manager van de OOGbus, [email protected].

Gezocht: Professionals voor preventieve oogzorg

1

oogco

ntact

Bestuur vOvz:

Werkgroepen:

redactieadres:

Voorzitter Mw.T.vanderLinden OZR,Rotterdam

Vice-voorzitter Dhr.W.Hoekstra ErasmusMC

Secretaris Mw.I.Groenewegen VUmc,Amsterdam

Penningmeester Mw.M.Odekerken-Vroemen MUMCMaastricht

2epenningmeester Mw.F.vanRijssen-Koopmans

Bestuurslid Mw.M.Bosch MUMCMaastricht Mw.F.vanRijssen-Koopmans

Secretariaat VOVZ Postbus7861 1008ABAmsterdam [email protected] wwwVOVZ.nl

ICT Mw.I.Groenewegen Nieuwsbrief Dhr.W.Hoekstra

Redactieraad Mw.I.Groenewegen Mw.T.vanderLinden Mw.M.Odekerken-Vroemen Dhr.W.Hoekstra Mw.F.vanRijssen-Koopmans P.R.coördinatie Mw.T.vanderLinden Symposium Mw.I.Groenewegen Mw.E.Gutker Mw.T.vanderLinden Onderwijs Mw.M.Odekerken-Vroemen W.Hoekstrawillemrotterdam@kpnmail.nlPostofkopijdienietpere-mailkan,sturennaar:PolioogheelkundeBa-108t.a.v.W.HoekstraPostbus20403000CARotterdam

colofon: Ontwerp en vormgeving Digitaal Printing Felua-groep, Grafische producten Apeldoorn

Printing Ricoh Pro C900

Oog

heel

kundige zorg

Onderwerpen o.a.√ Ouderen in de oogheelkunde, bedreigingen of kansen √ De klap na de vuurpijl√ (Toe)zicht op gezichtsveld: glaucoomzorg in de perifere praktijk√ Genetica en Leeftijd-gebonden Macula Degeneratie: op weg naar praktische toepassingen√ Nieuwe ontwikkelingen in cataract chirurgie √ Infecties en ontstekingen van de cornea √ Postoperatieve groepsvoorlichting voor retina patiënten √ Refractie veranderingen te beïnvloeden √ Diabetische retinopathie √ Ooglidchirurgie, meer dan alleen blepharoplastiek!

2 4 e Symposium Oogheelkundige zorg

Dinsdag 6 november 2012Congrescentrum van de

Vrije Universiteit AmsterdamInlichtingen: www.vovz.nl

of Tel. 06 - 287 894 78

VOVZ

Inschrijving: www.vovz.nlof inschrijfformulier

Toegangsprijs: t 105,-

Werkgroep symposium: Ingrid Groenewegen, VUmc, AmsterdamEls Gutker, VUmc, AmsterdamTinie vd. Linden, Oogziekenhuis Rotterdam

VOVZ Oktober Nr. 22-31

Van de redactieHier is dan weer de 3e editie van Oogcontact voor dit jaar. Het is voortaan aan mij om het stukje “van de redactie” te schrijven omdat Femmie van Rijssen - Koopmans volgend jaar terug treedt uit het bestuur.Uiteraard danken wij haar voor de jarenlange inzet voor onze vereniging en mede door haar is het blad geworden tot wat het nu is: het visitekaartje van de VOVZ!Ik ben blij dat Femmie nog een jaar lang bereid is om mij en de nieuwe 1e penning-meester met raad en daad bij te staan waar nodig. Want nu merken we wat er zoal bij komt kijken om het blad samen te stellen en om de financiën op orde te houden. Femmie, bedankt en we hebben je nog een jaar gelukkig.Ook dit keer zijn we erin geslaagd een mooi blad samen te stellen met afwisselende artikelen en wetenswaardigheden. Hopelijk is dat inspiratie voor anderen om ook eens in de pen te klimmen en een bijdrage te leveren aan ons blad.

Namens de redactie:Willem Hoekstra

1

Inhoud

Van de redactie 1

Van de voorzitter 2

Notulen van de 22e algemene ledenvergadering V.O.V.Z. 3

Kort verslag algemene ledenvergadering 2012 4

Algemeen Jaarverslag 2011 op 17 september 2012 4

Veilig werken in de oogheelkunde (blijf kritisch kijken naar je eigen werkplek) 6

Column 8

Het Gezichtsveld en meer 10

Geknipt voor U 15

2VOVZ Oktober Nr. 22-3

Van

de

Voor

zitt

er Van de Voorzitter … Deze “Oogcontact”valt bij u op de mat nog net voor ons 24ste symposium. De symposiumwerkgroep heeft zijn best gedaan om weer een leuke en leer-zame dag te organiseren.

In september heeft de vereniging haar jaarlijkse ledenvergadering gehouden op het “ Loo-erf”. Daar zijn 2 nieuwe bestuursleden verkozen. Beiden hadden als aspirant bestuurslid al enige tijd “meegedraaid”. Willem Hoekstra werkt in het Erasmus MC en Mia Bosch in het MUMC. We heten hen beiden hartelijk welkom in het bestuur.

Twee bestuursleden hebben aangegeven dat ze volgend jaar aftreden en niet herkiesbaar zijn. Daarom zijn we nu al op zoek naar nieuwe bestuursleden. Zij kunnen dit jaar als aspirant bestuurslid meedraaien en kijken of ze een bestuurlijke functie willen. Ik roep leden op om mee te doen.

Met vriendelijke groet,

Tinie van der LindenVoorzitter VOVZ


Algem

ene ledenvergaderingDatum: 19 sept. 2011 van 13.30-15.00 uurLocatie: VenVN, UtrechtAanwezig: 5 bestuursleden + 2 lid (Dhr. W. Hoekstra en Dhr. M. Manders) Afmeldingen: 2 leden

1. Opening:Mw. T. v.d. Linden opent de vergadering en heet een ieder welkom.

2. Definitieve vaststelling van de agenda:De agenda wordt goedgekeurd.

3. Notulen 20 september 2010:De notulen worden goedgekeurd, met dankzegging aan de notulist.

4. Mededelingen:Mw. T. Boer-Baay, leidinggevende medische admi-nistratie polikliniek oogheelkunde VUmc heeft zich teruggetrokken als aspirant bestuurslid in verband met een baan buiten de oogheelkunde.

5. A. Algemeen jaarverslag 2010 door de voorzitter Mw. T. v.d. Linden:Het jaarverslag wordt in de volgende Nieuws-brief gepubliceerd.

5. B. Financieel jaarverslag 2010:De kascommissie heeft het financiële verslag van 2010 gecontroleerd en goedgekeurd.De vereniging is financieel gezond. De contacten met de drukker zijn zoals van ouds heel goed.De werkgroep symposium legt elk jaar verant-woording af aan het bestuur middels de eind-rekening. Bij positief saldo wordt dit geld op de spaarrekening gestort bij negatief saldo wordt er geld van de spaarrekening gehaald.

6. Begroting 2011:De begroting voor 2012 wordt goedgekeurd.De uitgaven zijn echter hoger dan de inkom-sten.Individueel lidmaatschap blijft €25,00 Het collectieve lidmaatschap blijft €60,00.Nieuwe leden tijdens het symposium betalen voor 2012 €15,00.In 2011 is een nieuw relatiegeschenk gekocht.

7. Toekomstmogelijkheden VOVZOok dit jaar is er een beleidsdag geweest.Het nieuwe beleidsplan komt op de website en er zullen een aantal gedrukte exemplaren ko-men.De COZ en SVO stoppen in 2012. In het najaar zal bekend worden of de opleidingen een doorstart krijgen.De werving van bestuursleden verloopt moeizaam. Tot nu toe heeft zich 1 lid opgegeven als aspirant-bestuurslid.Het 23e symposium is op 1 november 2011. Het symposium is geaccrediteerd door V&V. Dit zal een aanzuigende werking hebben voor mensen die zich willen ontwikkelen in de oogheelkunde.De contacten met de NVBS zijn goed.

8. Bestuursverkiezing:Mw. K. Rakers treedt af en is niet herkiesbaar. Het bestuur bedankt Mw. Rakers voor haar inzet als bestuurslid. Mw. K. Rakers geeft aan, dat zij zich nog in wil blijven zetten als vrijwilligster tijdens het symposium.Dhr. W. Hoekstra wordt aspirant-bestuurslid.

9. Rondvraag:geen.

10. Sluiting:Onder dankzegging voor de deelname aan de algemene ledenvergadering sluit de voorzitter de vergadering.

Notulen van de 22e Algemene ledenvergadering V.O.V.Z.

4

Alg

emee

n ja

arve

rsla

g

Algemeen:Het bestuur van de V.O.V.Z. bestond in 2011 uit de volgende leden

Voorzitter vacantVicevoorzitter Mw. T. van der Linden, Oogziekenhuis RotterdamSecretaris Mw. I. Groenewegen, VUmc, AmsterdamPenningmeester Mw. F. van Rijssen, Visio Loo-Erf, Apeldoorn2de penningmeester Mw. M. Odekerken, MUmc MaastrichtLid Mw. K. Rakers, HagaZiekenhuis locatie Leijweg, Den HaagAspirant lid Mw Boer, VUmc Amsterdam

Er is één maal per kwartaal op de locatie van de V&VN te Utrecht vergaderd.Verder vond er onderling telefonisch overleg plaats en verliep het overleg per mailOp deze manier werden de bestuursuitgaven voor reiskosten teruggedrongen.

Het bestuur vergaderde in 2011 in totaal 4 keer: op 21 maart, 20 juni, 19 september en 28 november.De vergadering van 19 september werd gecombineerd met de Algemene Leden-vergadering.

De verdeling van de werkgroepen over de (bestuurs)leden was als volgt:

ICT Mw. K. Rakers, Mw. I. GroenewegenNieuwsbrief Mw. F. van RijssenRedactieraad Mw. I. Groenewegen, Mw. T. van der Linden, Mw. F. van Rijssen Mw. M. Odekerken-Vroemen, Mw K. RakersP.R. coördinatie Mw. T. van der LindenSymposium Mw. I. Groenewegen, Mw. E. Gutker, Mw. T. van der Linden Onderwijs Mw. K. Rakers,


Algemeen Jaarverslag 2011 op 17 september 2012

Kort verslag van de algemene ledenvergadering 2012.

Maandag 17 september 2012 werd de 23e Algemene Ledenvergadering gehouden bij het Loo-Erf te Apeldoorn. Twee leden ( Mw. E. Gutker en

Dhr. M. Manders) woonden de vergadering bij. Er hadden zich 2 leden afgemeld voor de vergadering. Het bestuur was compleet.

Na een welkomstwoord van de voorzitter werden de notulen van de 22de ALV van 19 september 2011 goedgekeurd door de vergadering. Deze treft u volledig aan in de Nieuwsbrief.Vervolgens gaf de voorzitter een korte terugblik over het afgelopen jaar en volgde de bespreking van het financiële jaarverslag 2011. Tevens werd de begroting voor 2013 gepresenteerd en goedgekeurd. Dit jaar waren er geen aftredende bestuursle-den en de twee aspirant bestuursleden traden toe tot het bestuur. Op de vergadering werd bekend gemaakt, dat twee bestuursleden volgend jaar tijdens de ledenvergadering zullen aftreden.De V.O.V.Z. is hard op zoek naar nieuwe, actieve bestuursleden. Tijdens de volgen-de bestuursvergadering zullen de bestuurs- en werkgroepfuncties verdeeld worden. De vergadering werd hierna gesloten.


De V.O.V.Z. kent de volgende ereleden:Mw. E. Gutker, werkgroeplid symposiumcommissie V.O.V.Z.Dhr. M.W.A. Manders, voorzitter V.O.V.Z.

Oud-bestuurslid en medeoprichtster van de V.O.V.Z., Mw. Teja van der Lee, heeft een lidmaatschap voor het leven.

De activiteiten:

Oogcontact:De nieuwsbrief werd driemaal uitgegeven: in het voorjaar, de zomer en in het najaar van 2011. ” Oogcontact” bevat zeer interessante artikelen en heeft een professionele Lay-out; het is een visitekaartje voor de V.O.V.Z.De nieuwsbrief is ook digitaal te vinden op de website van de V.O.V.Z. Hierdoor is de infor-matie beschikbaar voor alle belangstellenden. Felua-groep heeft het drukwerk verzorgd.

Onderwijs:De Oogheelkundige opleidingen zijn ook in 2011 verzorgd door onderwijsbureau Tracé.De basiscursus Cursus Oogheelkundige Zorg en/of de Specialistische Vervolgopleiding Oogheel-kunde werden gegeven in Nijmegen, Utrecht, Groningen en Amsterdam

Symposium:Op dinsdag 1 november 2011 werd het 23ste symposium: Oogheelkundige zorg georgani-seerd.Zoals vanouds weer een symposium van zeer hoog niveau en een goede organisatie door de symposiumcommissie.Het symposium werd geaccrediteerd door de V&V. Ook optometristen en orthoptisten konden studiepunten halen op het symposium.Het symposium kreeg bijna uitsluitend een uitstekende en goede waardering op de evaluatieformulieren.

ICT:De website werd voortdurend goed bijgehouden en is gemakkelijk toegankelijk voor alle belang-stellenden van de V.O.V.Z. Aanmelden voor het symposium en als lid kan ook via de website. Symposiumverslag en nieuwsbrief zijn op de site te vinden.

Public Relations:Veel P.R. activiteiten werden verzorgd door alle bestuursleden in hun eigen netwerk, waarmee een landelijke dekking is verkregen.De professionele nieuwsbrief en de website dragen ook bij aan een naamsbekendheid van de vereniging en een eigentijds, modern gezicht.Hiermee is een snel contact met en goede be-reikbaarheid voor de leden en belangstellenden verkregen.

Beleidsdag 2011:De beleidsdag 2011 is gehouden op 20 juni in-Utrecht. We hebben ons daar gebogen over het beleidsdocument 2011-2016 dat gepubliceerd is op de website van de vereniging.

Overige:In 2011 werd de contributie wederom niet verhoogd en bleef het individuele lidmaatschap gehandhaafd op 25 euro.Dit dankzij een terugdringen van de uitgaven voor reiskosten, ontvangen donaties van onder-steunende organisaties en een positief saldo, welke onder andere voortkwam uit de sponso-ring op het symposium.

Activiteitenagenda 2011:Toekomst oogheelkundige opleidingen COZ en SVOKwaliteitsbeleidsplan 2011-2016Werving bestuursledenHet 24ste oogheelkundig symposium

Tinie van der Lindenvoorzitter V.O.V.Z.


Veilig werken in de oogheelkunde (blijf kritisch kijken naar je eigen werkplek)

Dit document geeft nuttige adviezen maar naar mijn mening moeten we ook zelf aan de hand van deze adviezen protocollen opstellen ver-taald naar onze eigen werkplek.De werkgroep Infectiepreventie richt zich zoals de naam al zegt op veiligheidsadviezen waar het om mogelijke infecties gaat en vooral op het voorkomen daarvan.Maar veilig werken gaat verder dan alleen infectie preventie.

In de eigen praktijk kom je ook situaties tegen die niet in dit document opgenoemd worden en ik denk dan b.v. aan het optrekken van injectie vloeistoffen o.a. bij de Fluorescentie-angiogra-fies (Fag`s) en poliklinische ingrepen en ook afnemen van kweken.Ik geef u drie voorbeelden:

1. Zo bleek op onze afdeling bij het optrekken van contrastvloeistof bij de Fag`s bijvoor-beeld dat men niet werkte met een veilig-heidsbril en dat er ook geen oogspoel voor-ziening aanwezig was indien men iets in het oog zou krijgen.

Het risico hierop is soms groter dan je zou verwachten. Naar aanleiding hiervan hebben we op onze afdeling in de fotografiekamer nu dus wel een oogspoelfles met instructies opgehangen en ligt een veiligheids/spatbril voor het grijpen. (zie foto)

In het protocol voor optrekken van de injecties bij de Fag`s is het gebruik hiervan nu ook opgenomen en de werkinstructies zijn aan alle betrokkenen verstuurd.

2. Een ander voorbeeld is bij het afnemen van kweken: gebruik van handschoenen is

daarbij uiteraard standaard maar bij patiënten die niet stil kunnen blijven zitten of ongecon-troleerde bewegingen maken of spugen (denk aan kleine kinderen en verstandelijk gehandi-capten) is ook hier het dragen van een veilig-heidsbril een goede zaak evenals het voorhan-den hebben van een oogspoelfles.

3. De alarmknoppen die op iedere kamer aan-

wezig moeten zijn moeten wel op de juiste plaats bevestigd zijn. Dat lijkt een open deur

maar het loont de moeite daar eens kritisch naar te kijken, dat bleek op onze laserkamer na de verbouwing. Door verplaatsing van apparatuur bevond de alarmknop zich niet meer onder handbereik van de oogarts maar

Veilig werken heeft veel aandacht in ziekenhuizen gekregen en dat is op zich een goede zaak. In de oogheelkunde is er dan ook het bekende document Veilig Werken In De Oogheelkunde, opgesteld door de Werkgroep Infectiepre-

ventie. Dit document vindt men terug op de website www.wip.nl Type bij zoeken oogheelkunde in.Het document in pdf format mag – mits met bronvermelding – gebruikt worden door iedereen.


achter de patiënt. Als de patiënt ineens in el-kaar zakt is dat niet handig en bij agressie al helemaal niet. Daarbij werd de knop ook aan het zicht onttrokken door een lcd scherm dat ervoor hing. De knop is nu weer bevestigd onder handbereik van de behandelende oog-arts. (zie foto`s) Niks te maken met infecties of dergelijke maar wel alles met veiligheid.

Kortom: zomaar wat voorbeelden die je tegen kunt komen en er toe doen.Het loont de moeite iemand op je afdeling aan te stellen als veiligheidscoördinator die perio-diek de afdeling kritisch onder de loep neemt en aanbevelingen doet (uiteraard met motivatie) De persoon moet actief met alle diciplines in gesprek en inventariseren waar knelpunten zijn en dan met aanbevelingen komen.Zo is elders al gebleken dat los meubilair ge-

vaarlijk kan zijn bij agressieve patiënten of indien die onder invloed van middelen zijn. Het meubilair kan dus beter vastgezet worden om incidenten te voorkomen. (zie foto)Dat geld ook voor losse accesoires zoals plan-tenpotten op een balie waar patiënten zich aanmelden of afspraken maken: het staat mooi maar in de grote steden weten we inmiddels beter. Het kunnen projectielen worden waarmee men gaat gooien en echt, dat is gebeurd!Wil men ze toch neerzetten dan goed vast laten zetten, dat is geen overbodige luxe en voorko-men is beter dan genezen.Veiligheid geld ook voor werknemers en dan moet je denken aan een juiste ergonomische (werk) houding. Het buro of de balie en de stoe-len moeten op juiste hoogte zijn en monitors of lcd schermen ook op de juiste hoogte monteren of instellen om nekklachten te voorkomen.Wie in behandelkamers werkt en met injectie-naalden of vloeistoffen werkt moet ook dichte schoenen dragen.

Ik hoop dat deze voorbeelden een eye-opener zijn en dat u allen op uw eigen afdeling eens gaat kijken en kanttekeningen bespreekbaar maakt.Er is vast wel iets op te merken en het kan soms om kleine dingen gaan die niets of weinig kosten.Wie nog mooie voorbeelden en oplossingen heeft vraag ik hierbij om dat op te sturen zodat we dat ook in het vovz blad kunnen plaatsen. Ervaringen delen is kennis verspreiden, dat staat ook in het vaandel van onze vereniging.

Opmerkingen en aanvullingen altijd welkomWillem HoekstraRegie verpleegkundigePolikliniek oogheelkunde Erasmus [email protected]


ColumnIn de dienstdoor Serge P. Vandemaele Zaterdag. Dit weekend heb ik dienst. Niets aan te doen ; zo nu en dan zal ik er aan moeten geloven. Bovendien is het toch regenachtig weer. Dan is het vaak minder druk. Wanneer het regent blijven de spoedjes weg ; Joost mag weten hoe dit werkt. Zijn ze dan minder ziek, of wat is er aan de hand ? Ik heb werkelijk geen flauw idee. Maar in ieder geval heb ik dienst. Het is nu zaterdagochtend, en dadelijk moet ik visite lopen op de verpleegafde-ling. Ik had sowieso niet kunnen gaan fietsen met dit weer.

Om half tien heb ik afgesproken met de dienstdoende assistent, die een al wat oudere en heel goede assistent is. Ook in dit opzicht heb ik het getroffen. Men kan zeggen : half tien ? Wat is dat voor onzin ? Ik dacht dat jullie zo hard moesten werken in de gezondheidszorg ? Of zijn jullie niet meer zielig tegenwoordig ? Al mijn ju-ridische vrienden maken dit soort opmerkingen, zodra ik me op een van hun verjaardagen waag. Het zal de kift zijn. Maar het is dus bijna half tien, en ik loop de trap op, en daarna de gang in, die naar onze verpleegaf-deling leidt. Even door de klapdeuren heen, en dan zie ik dat de deur van de onderzoekskamer nog dicht is, en er schijnt ook geen licht onder de deur door. Mijn as-sistent is er nog niet. Merkwaardig, want zij is anders juist altijd zo prachtig op tijd.

Zij heeft echter nog een paar minuten. Ik maak alvast een rondje over de afdeling heen, om dag te zeggen tegen de zusters. Er zijn weer vele bekenden bij, en ook een paar nieuwe gezichten, waarschijnlijk leerlingen. Met jonkies ben ik tegenwoordig op mijn hoede : naar mijn ouderwetse maatstaven zijn hun omgangsvormen hinderlijk direct. En familiair. Het zal wel aan mij liggen. Maar ik loop mijn rondje, zeg vriendelijk goedendag tegen iedereen - ze zijn de ontbijtspullen in de etens-kar aan het laden - en vanzelf kom ik daarna weer terug bij de onderzoekskamer, waar inmiddels mijn collega aan de tafel zit te schrijven. Blijkbaar is ze onderweg al door de Eerste Hulp gebeld over het een of ander.

En inderdaad is er een spoedje aangekondigd, of althans een ongerust iemand heeft zelf gebeld, en die moet nu teruggebeld worden. Dus dat doen we eerst maar. Het klinkt nogal onschuldig : twee weken geleden geope-reerd aan staar, gisteren in de tuin gewerkt, een tak in het gezicht gekregen, maar niet hard, alleen het oog is nu vanochtend nog steeds een beetje rood. Het doet geen pijn, en het zien is het zelfde. Kan dit kwaad ? Waarschijnlijk niet ; het zal gewoon een kleine bloed-uitstorting zijn, maar de meneer klinkt niet helemaal gerustgesteld. Hij woont in de buurt, en hij heeft ver-voer, dus we spreken af dat hij even langs komt.

Dat is geregeld ; nu kunnen we rustig praten. We had-den trouwens pas om half tien afgesproken omdat we weinig “ langliggers “ hebben. De afdeling is bijna leeg.

Alweer een meevaller. Maar ook een klein handjevol ingewikkelde gevallen kan voor een hoop werk zorgen. We rekenen ons voorlopig niet rijk. Wanneer we nog maar net begonnen zijn te overleggen over de lopende zaken gaat alweer de diensttelefoon. Zo is het in de gezondheidszorg : je kunt niet rustig iets afhandelen, en dan pas aan het volgende beginnen. Vaak genoeg moet je iets belangrijks onderbreken, om tussendoor iets te gaan doen dat minder belang heeft. Omdat het voor een ander zo beter uitkomt. Nooit zal ik er aan wennen. Met weemoed kan ik terug denken aan onze grote voorgangers, die gelukkig niet hebben hoeven meemaken dat er telefoons uitgevonden werden.

Maar daarom niet getreurd. Het is opnieuw de Eerste Hulp, met een op zich redelijk verzoek, want er heeft weer een ongerust iemand gebeld. Ook deze laten we maar komen, hoewel het niet erg ernstig klinkt allemaal. We gaan verder met onze pogingen om te bespreken wat er moet gebeuren vandaag. Het zit ons echter niet glad, want met veel misbaar wordt de kamerdeur open gemaakt en een jonge zuster komt vragen of wij soms weten waar bepaalde onslagpa-pieren gebleven zijn. Wij weten het niet ; onze zuster verdwijnt zonder iets te zeggen, en de kamerdeur blijft open staan op een kier van minstens dertig centimeter. Dit is pijnlijk : nu kunnen we opnieuw niet praten over onze probleemgevallen, want passanten op de gang zouden dan eventueel kunnen horen waar wij het over hebben. En dat mag niet in het kader van de privacy. Ik sta dus op en sluit de deur, maar deze moeite had ik mij beter kunnen besparen, omdat hij bijna ogenblikke-lijk weer geopend wordt, opnieuw na een stevige bonk er tegen aan. Het is dit keer een andere zuster, en of wij kunnen zorgen dat een bepaalde medicatie alsnog correct in het electronische systeem wordt ingevoerd, want blijkbaar mankeert er een kleinigheid aan. Dit had eigenlijk gisteren al in orde moeten zijn, en strikt ge-nomen hadden de betreffende middelen tot nu toe niet uitgereikt mogen worden. Het is alleen aan de goed-gunstigheid van de verpleging te danken dat er toch iets is gegeven. Maar dan moeten we wel nu ogenblik-kelijk alles netjes administratief afhandelen.

We betuigen erkentelijkheid, en we beloven ook beter-schap, hoewel het betreffende verzuim van gisteren met ons niets te maken heeft. Zuster vertrekt met een tamelijk dreunende tred, en de deur blijft opnieuw open staan op een flinke kier. In gedachten slaak ik alvast een diepe zucht, en ik maak ook plannen om de deur maar weer te sluiten.

Zo ver komt het echter niet, want stemmen dringen vanaf de gang tot ons door. Het blijkt dat de oude en zeer breedsprakige mevrouw al is aangekomen, die er pas om tien uur had moeten zijn, om “ alleen even “ de druk te laten meten. Ik weet natuurlijk wel beter : ik ken haar langer dan vandaag. Sommige mensen krijg je nu eenmaal nauwelijks goedschiks de kamer weer uit. Zo is echter ons leven. Dit gaan we dan maar eerst doen, want zij houdt niet van wachten, en haar schoondochter nog minder. Ik hef even mijn blik naar het plafond, dat bestaat uit groezelige polystyreen pla-ten, en voor de zoveelste keer komen mij de woorden van de Heilige Augustinus in gedachten : “ Hoe diep is de afgrond vanwaar wij tot U roepen ? “.


OOOO PLPLPLPL

EIDEIDEIDEID

INGENINGENINGENINGEN

Wil je over meer specialistische kennis en kunde op het gebied van

oogheelkunde beschikken? Volg dan één van de oogheelkundige

opleidingen van Het Oogziekenhuis Rotterdam.

Leergang Oogheelkunde

De Leergang is ontwikkeld voor deelnemers op verzorgend of verpleegkundig niveau. In 15 modules komen alle

aspecten van de oogheelkunde aan bod, maar ook onderwerpen als patiëntenvoorlichting en nazorg. Na de

opleiding kun je onder meer voorlichting en instructie geven, basishandelingen in de oogheelkunde verrichten,

bijzonderheden herkennen die betrekking hebben op het oog en duidelijkheid over de zorgvraag krijgen. Elk jaar in

september gaat de Leergang Oogheelkunde van start. Elke 3 weken op woensdagavond van 16.30 tot 19.30 uur is er

een bijeenkomst. Je bereidt je voor op de bijeenkomsten via e-learning. Daarnaast volg je stages en voer je een

groepsopdracht uit. Je rondt de leergang af met een kennistoets. De kosten voor de opleiding (inclusief e-learning en

een broodmaaltijd bij de bijeenkomsten) zijn € 1.495,-.

Wegwijs in de oogheelkunde

Voor administratief en/of ondersteunend personeel bieden wij de opleiding Wegwijs in de oogheelkunde aan. In zes

avonden word je wegwijs gemaakt in de oogheelkunde. Ook komt de financiering van de zorg, patiëntenvoorlichting

en spoedeisende oogheelkundige zorg aan bod. De opleiding start twee keer per jaar in februari en september. Je

krijgt elke twee weken les op donderdagavond van 17.30 tot 19.30 uur. Vooraf ontvang je uitgebreid

(zelf)studiemateriaal. Een stage van een dagdeel maakt onderdeel uit van de opleiding. Je rondt de opleiding af met

een kennistoets. De kosten voor de opleiding (inclusief lesmateriaal en een broodmaaltijd bij de bijeenkomsten) zijn

€ 495,-.

Ben je enthousiast geworden na het lezen van de beknopte informatie over onze opleidingen? Vraag dan vrijblijvend

een informatiefolder van deze opleidingen aan. Voor meer informatie neem je contact op met onze

onderwijscoördinator Linda de Buijzer, [email protected], tel. 010 - 401 77 17.


Met vriendelijke toestemming van glaucoomvereniging, waarvoor dank.

Bron: Glaucoom magazine juni 2012

GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

4

GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

5

X X X X X Xi n t e r v i e w

De low vision specialist richt zich voorname-lijk op het zien en niet inhoudelijk op het (oog)ziektebeeld van de patiënt. Dr. Anton

Verezen merkt in zijn praktijk dat veel glaucoompa-tiënten zich erg verdiepen in de ‘technische’ details van de ziekte glaucoom en de diverse behandelme-thoden, maar dat ze zich met ’het zien’ als zodanig minder bezighouden. Terwijl het daar uiteindelijk voor hen wel om gaat.

uitval“Als patiënten een print van hun gezichtsveldon-derzoek wordt voorgelegd, denken sommigen dat de grijze en zwarte gebieden erop duiden dat ze in die gebieden helemaal niets zien”, begint Anton Verezen. “Dat is vaak niet het geval. De dagelijkse realiteit wordt op die print van een gezichtsveldon-derzoek niet weergegeven. Daaruit valt alleen op te maken dat photoreceptoren of een groep photore-ceptoren in het netvlies niet meer meedoen aan de beeldvorming. Dit komt door het glaucoom die de kwaliteit van de zenuwvezels beïnvloedt. De aan de photoreceptor gekoppelde zenuwvezel geeft het signaal van die receptor niet goed meer door aan de hersenen. Je zou kunnen zeggen dat de kabels be-schadigd zijn en het signaal van die delen van het netvlies slecht of verminderd wordt doorgegeven. De grijze vlakken op de gezichtsvelden geven dus aan dat er op die plekken een gevoeligheidsdaling

is, wat betekent dat daar zenuwbaantjes kapot zijn. Maar dat wil niet zeggen dat iemand in dat hele ge-bied blind is. De intensiteiten van die lichtpuntjes die in de bol van de perimeter verschijnen, verschil-len. Soms zijn ze groot en fel en dan weer klein of flauw. Worden de flauwe of kleine niet gezien, dan neemt de onderzoeker een wat feller of groter licht-puntje en zo wordt dan zeer nauwkeurig de minste gevoeligheidsdaling in het netvlies opgespoord. Neemt de gevoeligheid af en worden er grotere de-len van het netvlies minder gevoelig of zelfs onge-voelig, dan heeft dat invloed op het behandelbeleid van de oogarts. Overdag is het zonlicht buiten ongeveer honderd-duizend keer sterker dan die lampjes in de perime-ter. Ook moeten we duidelijk onderscheid maken tussen een gezichtsveldmeting met mono-oculaire

Wat zie ik, wat zie ik. . . niet?

Het gezichtsveld en meerverlies van delen van het gezichtsveld is voor de patiënt een van de meest ingrijpende gevol-

gen van glaucoom. niet alleen omdat er vervelende dingen kunnen gebeuren zoals stoten en

struikelen, maar ook kan de onzekerheid toeslaan omdat de patiënt zich door gezichtsvelduit-

val niet kan oriënteren in openbare ruimten of in een onbekende omgeving. optometrist en

low vision specialist dr. anton verezen kijkt naar meer dan ‘het zien’ met gezichtsvelduitval.

Optometrist en low vision specia-list dr. Anton Verezen van ELVEA, houdt praktijk in een groot aan-tal ziekenhuizen door het hele land waaronder de academische ziekenhuizen in Leiden, Maas-tricht en Utrecht. Hij heeft meer dan 25 jaar ervaring als optome-trist en een nationale en interna-tionale reputatie opgebouwd in low vision hulpverlening.

Foto

: Elle

n H

inde

rdaa

l, LU

MC

Een straat in New York door de ogen van een glau-coompatiënt met perifere gezichtsvelduitval.

Men denkt dat de glaucoompatiënt met perifere gezichtsvelduitval alleen dit ‘eilandje’ in het midden van het totaal ziet…

…maar in feite ziet de patiënt dit, in zijn beleving ‘alles’, Althans hij krijgt de indruk het volledige straatbeeld te zien omdat de hersenen ‘weten’ dat de lantaarnpalen en de elkaar opvolgende ramen van de flatgebouwen wel naar boven zullen door-lopen. De hersenen vullen het beeld als het ware in vanuit de informatie die ze al hebben. Vooral regelmatigheid in structuren wordt heel eenvoudig ‘ingevuld’ als daarin delen worden ‘gemist’.

De werkelijkheid, het totale straatbeeld.

Bij de optometrist wordt het gezichts-veld gemeten met de perimeter. Het gezichtsveld is het beeld dat beide ogen zien zonder het hoofd of de ogen te bewe-gen. Als de ogen wel bewegen, wordt dit het blikveld genoemd. Bij gezichtsveldonder-zoek fixeert de pa-

tiënt het oog op een vast punt in het apparaat. Deze gezichtsveldmeting wordt voor het rechter- en linker-oog afzonderlijk uitgevoerd. Beweegt het oog teveel tijdens de meting, dan is het gevonden gezichtsveld onbetrouwbaar. Bij het lopen op straat bewegen hoofd en ogen wel, daar is dus het blikveld een meer realistische voorstelling van zaken.

t


GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

4

GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

5

X X X X X Xi n t e r v i e w

De low vision specialist richt zich voorname-lijk op het zien en niet inhoudelijk op het (oog)ziektebeeld van de patiënt. Dr. Anton

Verezen merkt in zijn praktijk dat veel glaucoompa-tiënten zich erg verdiepen in de ‘technische’ details van de ziekte glaucoom en de diverse behandelme-thoden, maar dat ze zich met ’het zien’ als zodanig minder bezighouden. Terwijl het daar uiteindelijk voor hen wel om gaat.

uitval“Als patiënten een print van hun gezichtsveldon-derzoek wordt voorgelegd, denken sommigen dat de grijze en zwarte gebieden erop duiden dat ze in die gebieden helemaal niets zien”, begint Anton Verezen. “Dat is vaak niet het geval. De dagelijkse realiteit wordt op die print van een gezichtsveldon-derzoek niet weergegeven. Daaruit valt alleen op te maken dat photoreceptoren of een groep photore-ceptoren in het netvlies niet meer meedoen aan de beeldvorming. Dit komt door het glaucoom die de kwaliteit van de zenuwvezels beïnvloedt. De aan de photoreceptor gekoppelde zenuwvezel geeft het signaal van die receptor niet goed meer door aan de hersenen. Je zou kunnen zeggen dat de kabels be-schadigd zijn en het signaal van die delen van het netvlies slecht of verminderd wordt doorgegeven. De grijze vlakken op de gezichtsvelden geven dus aan dat er op die plekken een gevoeligheidsdaling

is, wat betekent dat daar zenuwbaantjes kapot zijn. Maar dat wil niet zeggen dat iemand in dat hele ge-bied blind is. De intensiteiten van die lichtpuntjes die in de bol van de perimeter verschijnen, verschil-len. Soms zijn ze groot en fel en dan weer klein of flauw. Worden de flauwe of kleine niet gezien, dan neemt de onderzoeker een wat feller of groter licht-puntje en zo wordt dan zeer nauwkeurig de minste gevoeligheidsdaling in het netvlies opgespoord. Neemt de gevoeligheid af en worden er grotere de-len van het netvlies minder gevoelig of zelfs onge-voelig, dan heeft dat invloed op het behandelbeleid van de oogarts. Overdag is het zonlicht buiten ongeveer honderd-duizend keer sterker dan die lampjes in de perime-ter. Ook moeten we duidelijk onderscheid maken tussen een gezichtsveldmeting met mono-oculaire

Wat zie ik, wat zie ik. . . niet?

Het gezichtsveld en meerverlies van delen van het gezichtsveld is voor de patiënt een van de meest ingrijpende gevol-

gen van glaucoom. niet alleen omdat er vervelende dingen kunnen gebeuren zoals stoten en

struikelen, maar ook kan de onzekerheid toeslaan omdat de patiënt zich door gezichtsvelduit-

val niet kan oriënteren in openbare ruimten of in een onbekende omgeving. optometrist en

low vision specialist dr. anton verezen kijkt naar meer dan ‘het zien’ met gezichtsvelduitval.

Optometrist en low vision specia-list dr. Anton Verezen van ELVEA, houdt praktijk in een groot aan-tal ziekenhuizen door het hele land waaronder de academische ziekenhuizen in Leiden, Maas-tricht en Utrecht. Hij heeft meer dan 25 jaar ervaring als optome-trist en een nationale en interna-tionale reputatie opgebouwd in low vision hulpverlening.

Foto

: Elle

n H

inde

rdaa

l, LU

MC

Een straat in New York door de ogen van een glau-coompatiënt met perifere gezichtsvelduitval.

Men denkt dat de glaucoompatiënt met perifere gezichtsvelduitval alleen dit ‘eilandje’ in het midden van het totaal ziet…

…maar in feite ziet de patiënt dit, in zijn beleving ‘alles’, Althans hij krijgt de indruk het volledige straatbeeld te zien omdat de hersenen ‘weten’ dat de lantaarnpalen en de elkaar opvolgende ramen van de flatgebouwen wel naar boven zullen door-lopen. De hersenen vullen het beeld als het ware in vanuit de informatie die ze al hebben. Vooral regelmatigheid in structuren wordt heel eenvoudig ‘ingevuld’ als daarin delen worden ‘gemist’.

De werkelijkheid, het totale straatbeeld.

Bij de optometrist wordt het gezichts-veld gemeten met de perimeter. Het gezichtsveld is het beeld dat beide ogen zien zonder het hoofd of de ogen te bewe-gen. Als de ogen wel bewegen, wordt dit het blikveld genoemd. Bij gezichtsveldonder-zoek fixeert de pa-

tiënt het oog op een vast punt in het apparaat. Deze gezichtsveldmeting wordt voor het rechter- en linker-oog afzonderlijk uitgevoerd. Beweegt het oog teveel tijdens de meting, dan is het gevonden gezichtsveld onbetrouwbaar. Bij het lopen op straat bewegen hoofd en ogen wel, daar is dus het blikveld een meer realistische voorstelling van zaken.

t


Gek

nip

t vo

or

u

GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

6

GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

7

i n t e r v i e w

één op één kabeltje waardoor het signaal naar de hersenen wordt doorgegeven. Dat is dan ook de reden dat men in het centrum het scherpste beeld heeft. In de meer perifere delen echter, seinen soms duizenden photoreceptoren samen via één kabeltje het licht dat daar op het netvlies valt, door naar de hersenen. De beelden die in de periferie worden op-gevangen zijn daarom ook veel minder scherp.Dat is eenvoudig te testen door naar het midden van een zin in de krant te kijken. De letters in het midden zijn scherp, maar als het oog gericht blijft op dat midden, is het begin en eind van de regel niet meer duidelijk leesbaar. Het valt dan op dat slechts een centimeter vóór en een centimeter achter de fixatie nog leesbaar is. Wordt nu in dat deel de ge-voeligheid minder, dan is er veel meer ‘lichtkracht’ nodig om nog letters te kunnen onderscheiden. De mid-periferie speelt een rol bij oriëntatie en het opmerkzaam zijn op objecten. Als de gevoeligheid daar afneemt kan de herkenbaarheid van objec-ten vaak verbeterd worden door optimaliseren van contrast en omgevingsverlichting. Zeker bij glau-coompatiënten met deze gezichtsveldproblematiek wordt samengewerkt met de revalidatie-instellin-gen van Visio en Bartiméus. Zij bezien de woonsitu-atie en geven verlichtingsadviezen en maken de pa-tiënt opmerkzaam op gevaarlijke situaties. De verre periferie doet al helemaal niet mee met lezen, maar is er om ons opmerkzaam te maken van objecten om ons heen. Die objecten in de periferie zijn niet scherp, en hoeven ook niet heel scherp te zijn, als ze

ons maar opvallen, want dan kijken we ernaar. Bij glaucoom begint de schade in de periferie en niet in het centrum. En dat is waarom glaucoom ook wel een sluipmoordenaar wordt genoemd. De patiënt merkt het pas vaak als er al veel schade is. Vroeg-tijdig ontdekken van glaucoom is van groot belang en daarin kan de optometrist een rol spelen door na screening door te verwijzen naar de oogarts.Maar de glaucoompatiënt zelf kan ook meewerken aan vroegtijdige opsporing door directe familiele-den – de kinderen, broers, zussen, neven en nichten – te informeren dat glaucoom erfelijk is en zij dus een verhoogd risico op glaucoom hebben. Zij doen er verstandig aan zich daarop regelmatig te laten testen.”

evenwicht, duizeligheid, de ogen en orenIn onze ogen zit een soort ‘horizongevoel’ zoals ook in onze oren. Ons evenwicht vergelijkt de beelden die we zien met de informatie van het evenwichts-orgaan in de oren. Als het beeld van de ogen niet in overeenstemming is met wat het evenwichtsor-gaan ‘registreert’, worden mensen zeeziek. Anton Verezen legt uit hoe dat werkt. “Als wij aan dek van een groot schip staan, dan voelt het evenwichtsor-gaan in onze oren dat het schip op de golven heen en weer deint. Toch word je daarvan, als de zee niet te wild is, aan dek niet zeeziek. De informatie over de horizon via onze ogen, creëert hetzelfde ‘gevoel’ en dat gevoel correspondeert met het signaal uit het evenwichtorgaan in onze oren. Dus op het mo-ment dat de informatie uit de ogen gelijk is aan de informatie uit het evenwichtsorgaan in de oren, word je niet zeeziek. Maar…, benedendeks voelt het allemaal anders. Als het schip dan heen en weer deint en je kijkt naar de horizon, bijvoorbeeld de bovenrand van de deur-post, dan zeggen de oren tegen de hersenen dat je scheef staat en ook het lichaam voelt dat, maar de ogen geven je de indruk dat dit niet zo is. Dan is er niet-corresponderende informatie en dan voelt ie-mand zich ziek en misselijk. Dr. Verezen geeft nog een voorbeeld. “Bij gewoon recht vooruit kijken is ieder mens gewend de ho-rizon te zien, of dat nu het plafond is, tafels, een gebouw of een vloer, onze hersenen weten dat die recht zijn of staan. En dat is ook in overeenstem-ming met wat onze oren doen. Maar glaucoompati-enten met ernstige perifere gezichtsvelduitval zien maar een klein stukje van die horizon waardoor de ‘ooghersenen’ niet goed kunnen interpreteren of die wel recht is. Daardoor kunnen mensen zich onprettig voelen en duizelig worden, met alle ge-volgen van dien.”

snelheid en ruimte Met een volledig gezichtsveld zien mensen de snel-heid waarmee ze voortbewegen of de snelheid waarmee anderen naderen als zij zelf stilstaan. Mensen met een klein, zogenaamd kokergezichts-veld, hebben veel meer moeite met het ‘zien’ van snelheid, terwijl andere zintuigen die wel erva-ren. Dat visueel fenomeen heet heading en bij een afwezigheid van perifeer gezichtsveld neemt dit

visie en het gezichtsveld dat ie-mand effectief heeft wanneer hij met zijn twee ogen tegelijk kijkt. Stel, iemand heeft gezichtsvelduit-val linksboven in het linkeroog en rechtsboven in het rechteroog. Dan overlappen die twee elkaar in stereovisie. Als de ogen in dat geval maar goed samen blijven werken, is er vaak nog een volledig beeld. Bovendien is er een groot verschil tussen gezichtsveld (met stilstaand oog gemeten) en blikveld waarbij de persoon vrij is om rondom zich heen te kijken en zelfs het hoofd te bewegen.”

Gevoeligheid“Schijn bedriegt wel eens”, weet Anton Verezen. “Soms komen patiënten zeer zelfverzekerd bij me binnenlopen. Niets mis mee, denk je dan al gauw. Maar als je dan de soms grote grijze of zwarte ge-bieden op het gezichtsveld ziet, schrik je wel even. Daarbij zou je eerder een onzekere tred verwach-ten. Door de relatieve traagheid van het proces, adapteren mensen zich aan toenemend uitval van gezichtsveld. Daar schuilt gevaar in, want zoals gezegd, men denkt dan een ‘compleet beeld te heb-ben’, maar dat is niet zo. Oogartsen testen de gevoeligheid van het netvlies om te constateren of er zenuwvezelverlies is, of er glaucoomdefecten zijn en of de gekozen therapie aanslaat. Zij gebruiken die informatie van het ge-zichtsveld om het beloop van de ziekte te volgen. De oogarts gebruikt deze gezichtsvelduitkomsten niet in adviserende of revaliderende zin. Dat doet de low vision specialist wel, die kijkt dus met an-dere ogen dan de oogarts naar de gezichtsvelduit-slag. Vermindering van de netvlieszenuwvezels wil vaak niet zeggen dat de patiënt op die plekken niets meer kan zien. Ter illustratie. In het centrale deel van het netvlies heeft een photoreceptor een

Het licht dat via de pupil binnenkomt valt op het netvlies. In het netvlies wordt licht omgezet in een signaal. Via de oogzenuw wordt dit signaal naar een soort schakelkern in de basis van

de tussenhersenen gestuurd. Van daaruit loopt het signaal door zenuwbanen via een brede zenuwplaat naar de visuele

cortex achter in de hersenen waar het centrum van ‘het zien’ is gelokaliseerd.

Op dit bovenaanzicht is goed te zien dat een deel van de informatie (die van het netvlies aan de neuskant) via de zenuwbanen van het rechteroog naar de lin-kerhersenhelft loopt en die van het linkeroog naar de rechterhersenhelft. De zenuwvezels van het netvlies aan de zijkant blijven in dezelfde hersenhelft. Het uit eindelijke effect is, dat alle informatie van links waar de ogen op zijn gericht, in de rechterhersenhelft eindigt, en alle informatie van rechts in de linkerher-senhelft. Ook de aansturing door de hersenen van bijvoorbeeld motorische functies verloopt gekruist.

t


GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

6

GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

7

i n t e r v i e w

één op één kabeltje waardoor het signaal naar de hersenen wordt doorgegeven. Dat is dan ook de reden dat men in het centrum het scherpste beeld heeft. In de meer perifere delen echter, seinen soms duizenden photoreceptoren samen via één kabeltje het licht dat daar op het netvlies valt, door naar de hersenen. De beelden die in de periferie worden op-gevangen zijn daarom ook veel minder scherp.Dat is eenvoudig te testen door naar het midden van een zin in de krant te kijken. De letters in het midden zijn scherp, maar als het oog gericht blijft op dat midden, is het begin en eind van de regel niet meer duidelijk leesbaar. Het valt dan op dat slechts een centimeter vóór en een centimeter achter de fixatie nog leesbaar is. Wordt nu in dat deel de ge-voeligheid minder, dan is er veel meer ‘lichtkracht’ nodig om nog letters te kunnen onderscheiden. De mid-periferie speelt een rol bij oriëntatie en het opmerkzaam zijn op objecten. Als de gevoeligheid daar afneemt kan de herkenbaarheid van objec-ten vaak verbeterd worden door optimaliseren van contrast en omgevingsverlichting. Zeker bij glau-coompatiënten met deze gezichtsveldproblematiek wordt samengewerkt met de revalidatie-instellin-gen van Visio en Bartiméus. Zij bezien de woonsitu-atie en geven verlichtingsadviezen en maken de pa-tiënt opmerkzaam op gevaarlijke situaties. De verre periferie doet al helemaal niet mee met lezen, maar is er om ons opmerkzaam te maken van objecten om ons heen. Die objecten in de periferie zijn niet scherp, en hoeven ook niet heel scherp te zijn, als ze

ons maar opvallen, want dan kijken we ernaar. Bij glaucoom begint de schade in de periferie en niet in het centrum. En dat is waarom glaucoom ook wel een sluipmoordenaar wordt genoemd. De patiënt merkt het pas vaak als er al veel schade is. Vroeg-tijdig ontdekken van glaucoom is van groot belang en daarin kan de optometrist een rol spelen door na screening door te verwijzen naar de oogarts.Maar de glaucoompatiënt zelf kan ook meewerken aan vroegtijdige opsporing door directe familiele-den – de kinderen, broers, zussen, neven en nichten – te informeren dat glaucoom erfelijk is en zij dus een verhoogd risico op glaucoom hebben. Zij doen er verstandig aan zich daarop regelmatig te laten testen.”

evenwicht, duizeligheid, de ogen en orenIn onze ogen zit een soort ‘horizongevoel’ zoals ook in onze oren. Ons evenwicht vergelijkt de beelden die we zien met de informatie van het evenwichts-orgaan in de oren. Als het beeld van de ogen niet in overeenstemming is met wat het evenwichtsor-gaan ‘registreert’, worden mensen zeeziek. Anton Verezen legt uit hoe dat werkt. “Als wij aan dek van een groot schip staan, dan voelt het evenwichtsor-gaan in onze oren dat het schip op de golven heen en weer deint. Toch word je daarvan, als de zee niet te wild is, aan dek niet zeeziek. De informatie over de horizon via onze ogen, creëert hetzelfde ‘gevoel’ en dat gevoel correspondeert met het signaal uit het evenwichtorgaan in onze oren. Dus op het mo-ment dat de informatie uit de ogen gelijk is aan de informatie uit het evenwichtsorgaan in de oren, word je niet zeeziek. Maar…, benedendeks voelt het allemaal anders. Als het schip dan heen en weer deint en je kijkt naar de horizon, bijvoorbeeld de bovenrand van de deur-post, dan zeggen de oren tegen de hersenen dat je scheef staat en ook het lichaam voelt dat, maar de ogen geven je de indruk dat dit niet zo is. Dan is er niet-corresponderende informatie en dan voelt ie-mand zich ziek en misselijk. Dr. Verezen geeft nog een voorbeeld. “Bij gewoon recht vooruit kijken is ieder mens gewend de ho-rizon te zien, of dat nu het plafond is, tafels, een gebouw of een vloer, onze hersenen weten dat die recht zijn of staan. En dat is ook in overeenstem-ming met wat onze oren doen. Maar glaucoompati-enten met ernstige perifere gezichtsvelduitval zien maar een klein stukje van die horizon waardoor de ‘ooghersenen’ niet goed kunnen interpreteren of die wel recht is. Daardoor kunnen mensen zich onprettig voelen en duizelig worden, met alle ge-volgen van dien.”

snelheid en ruimte Met een volledig gezichtsveld zien mensen de snel-heid waarmee ze voortbewegen of de snelheid waarmee anderen naderen als zij zelf stilstaan. Mensen met een klein, zogenaamd kokergezichts-veld, hebben veel meer moeite met het ‘zien’ van snelheid, terwijl andere zintuigen die wel erva-ren. Dat visueel fenomeen heet heading en bij een afwezigheid van perifeer gezichtsveld neemt dit

visie en het gezichtsveld dat ie-mand effectief heeft wanneer hij met zijn twee ogen tegelijk kijkt. Stel, iemand heeft gezichtsvelduit-val linksboven in het linkeroog en rechtsboven in het rechteroog. Dan overlappen die twee elkaar in stereovisie. Als de ogen in dat geval maar goed samen blijven werken, is er vaak nog een volledig beeld. Bovendien is er een groot verschil tussen gezichtsveld (met stilstaand oog gemeten) en blikveld waarbij de persoon vrij is om rondom zich heen te kijken en zelfs het hoofd te bewegen.”

Gevoeligheid“Schijn bedriegt wel eens”, weet Anton Verezen. “Soms komen patiënten zeer zelfverzekerd bij me binnenlopen. Niets mis mee, denk je dan al gauw. Maar als je dan de soms grote grijze of zwarte ge-bieden op het gezichtsveld ziet, schrik je wel even. Daarbij zou je eerder een onzekere tred verwach-ten. Door de relatieve traagheid van het proces, adapteren mensen zich aan toenemend uitval van gezichtsveld. Daar schuilt gevaar in, want zoals gezegd, men denkt dan een ‘compleet beeld te heb-ben’, maar dat is niet zo. Oogartsen testen de gevoeligheid van het netvlies om te constateren of er zenuwvezelverlies is, of er glaucoomdefecten zijn en of de gekozen therapie aanslaat. Zij gebruiken die informatie van het ge-zichtsveld om het beloop van de ziekte te volgen. De oogarts gebruikt deze gezichtsvelduitkomsten niet in adviserende of revaliderende zin. Dat doet de low vision specialist wel, die kijkt dus met an-dere ogen dan de oogarts naar de gezichtsvelduit-slag. Vermindering van de netvlieszenuwvezels wil vaak niet zeggen dat de patiënt op die plekken niets meer kan zien. Ter illustratie. In het centrale deel van het netvlies heeft een photoreceptor een

Het licht dat via de pupil binnenkomt valt op het netvlies. In het netvlies wordt licht omgezet in een signaal. Via de oogzenuw wordt dit signaal naar een soort schakelkern in de basis van

de tussenhersenen gestuurd. Van daaruit loopt het signaal door zenuwbanen via een brede zenuwplaat naar de visuele

cortex achter in de hersenen waar het centrum van ‘het zien’ is gelokaliseerd.

Op dit bovenaanzicht is goed te zien dat een deel van de informatie (die van het netvlies aan de neuskant) via de zenuwbanen van het rechteroog naar de lin-kerhersenhelft loopt en die van het linkeroog naar de rechterhersenhelft. De zenuwvezels van het netvlies aan de zijkant blijven in dezelfde hersenhelft. Het uit eindelijke effect is, dat alle informatie van links waar de ogen op zijn gericht, in de rechterhersenhelft eindigt, en alle informatie van rechts in de linkerher-senhelft. Ook de aansturing door de hersenen van bijvoorbeeld motorische functies verloopt gekruist.

t


14 14

GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

8

i n t e r v i e w

heading af. Anton Verezen: “Hoe dat zit, kan ik het beste als volgt beschrijven. Stel, een astronaut vliegt met zijn raket door een sterrenregen. Waar hij naar kijkt, recht vooruit, staat stil. Maar aan de zij-, boven- en onderkanten schieten de sterren voorbij. Dat is de normale werking van het zicht: wij kíjken naar waar we naartoe gaan, maar stu-ring en richting bepalen we door heading. Dat is in onze hersenen zo geregeld. Iemand die dus geen heading heeft, kan geen snelheid herkennen van objecten die zich in de kijkrichting bevinden. Neem maar eens de proef op de som. Rijd naast de chauf-feur mee terwijl je het hele perifere zicht afdekt door in twee wc-rol kokertjes vooruit te kijken. Dan lijkt het werkelijk alsof je volkomen stilstaat. Het lichaam voelt dan wel dat de auto zich verplaatst, afremt of accelereert, maar de ogen zien dat niet. Dat is toch geen prettige ervaring. Wat wij in de revalidatie dan ook merken, is dat sommige men-sen met ernstig gezichtsvelduitval inderdaad in een rijdende auto soms niet lekker worden of zich op zijn minst onprettig, onzeker voelen. Om dit te voorkomen kunnen zij dan beter tijdens het rijden af en toe het hoofd draaien en opzij kijken in plaats van recht vooruit te kijken. Dan zien ze de wereld voorbij gaan en klopt het beeld weer enigszins met de sensatie van snelheid en ruimte.”

dubbele beelden “Dan nog dit. We zijn van kinds af gewend dat het gezichtsveld van het rechteroog past op dat van het linkeroog. Kijken we alleen even met links naar iets en meteen daarna even met rechts naar het-zelfde object, dan is het net of het beeld een heel klein beetje verspringt. Kijken we dan met twee ogen tegelijk, dan weten de hersenen wel weer dat die twee objecten op elkaar passen. Dat ‘op elkaar passend maken’, wordt vooral gestimuleerd door het perifere zicht dat er voor zorgt dat de beelden samen blijven. Vandaar dat mensen met zeer ern-stige perifere gezichtsvelduitval soms last van dub-belzien krijgen.”

Blijven zienDr. Anton Verezen tot slot: “Beperkingen bij het zien hebben een grote impact op het dagelijks functio-neren en de veiligheid op straat voor mensen met gezichtsvelduitval. Ook is het hebben van glau-

coom van belangrijke invloed op de kwaliteit van leven. Optometristen gespecialiseerd in low vision zetten zich in het aantal beperkingen te reduceren door hulpmiddelen aan te bieden en adviezen te geven. Soms is een eenvoudig hulpmiddel of een praktische tip al voldoende, maar er kan ook een uitgebreide revalidatie nodig zijn bij een visueel re-validatiecentrum. In ieder geval zal de optometrist alles in het werk stellen de patiënt nog zoveel mo-gelijk zelfstandig en goed te laten functioneren. In alle gevallen wordt uitgegaan van wat en hoeveel de individuele glaucoompatiënt wél ziet en nog wil presteren. Deze gespecialiseerde optometris-ten proberen optimaal te compenseren wat er als gevolg van het glaucoom aan zicht verloren is ge-gaan. Maar wat iedereen natuurlijk wil, is kunnen blijven zien met het zicht dat er over is. Het is daar-om goed te weten dat in bijna alle ziekenhuizen in Nederland, direct naast de oogarts, op dezelfde poli low vision spreekuren worden gehouden en er te-vens nauwe contacten worden onderhouden met centra voor visuele revalidatie.”

margot Brouwer

Hebt u naar aanleiding van dit artikel nog vragen aan dr. Anton Verezen, dan kunt u die alleen stellen via e-mail [email protected] U ontvangt antwoord op uw e-mailadres.

Het menselijke gezichtsveld met twee ogen is onge-veer 140 graden horizontaal en 80 graden verticaal. Het gezichtsveld is ruwweg een ovaal gebied recht vóór ons en is groter in de breedte dan in de hoogte. Het centrale zien (binnen de rode cirkel) is het meest gedetailleerde deel van het totaalbeeld.

GLAUCOOMjuni 2012

M A G A Z I N E

9

B e S t u u r S B e r i c h t e n

BestuurssamenstellingOp de afgelopen Algemene Vergadering zijn Tineke van Andel en John van der Zande reglementair af-getreden. John van der Zande is voor een nieuwe pe-riode benoemd. En ondergetekende is als secretaris toegetreden tot het bestuur. Dit lijkt mij een zeer boeiende taak! Ik heb er dan ook heel veel zin in! En ik wil Tineke van Andel bedanken voor de door haar verrichte bestuurswerkzaamheden!

CoördinatorenbijeenkomstOp zaterdag 31 maart werd de halfjaarlijkse bijeen-komst van de coördinatoren met het bestuur gehou-den. Deze bijeenkomst werd weer zeer goed bezocht: bijna alle coördinatoren waren aanwezig en hadden ook mensen uit hun kernteam meegenomen.Het eerste gedeelte van de bijeenkomst werd ge-bruikt om elkaar bij te praten over de activiteiten in de diverse provincies van het afgelopen jaar en de plannen voor 2012. Voorzitter Jan Vreeburg bracht de coördinatoren op de hoogte van de stand van za-ken betreffende verdere samenwerking van de bij Viziris aangesloten verenigingen, het zogenaamde Bundelingsproces.Na de lunchpauze was Louk de Both uitgenodigd om over ‘ledenwerving en ledenbehoud’ te spreken: een actueel onderwerp. Louk is voorzitter (geweest) van diverse patiëntenverenigingen en heeft daar laten zien hoe je leden kunt binden en nieuwe leden kunt werven. Alle verenigingen waar hij bij betrokken is geweest en nog is, laten mooie groeicijfers zien. Er werden veel goede ideeën aangedragen, die het be-stuur samen met de coördinatoren gaat oppakken. Daar gaat u zeker nog van horen. Al met al een in-spirerende en motiverende bijeenkomst!

BundelingsprocesIn de Algemene Ledenvergadering (ALV) vooraf-gaand aan de Glaucoomdag heeft Jan Vreeburg een toelichting gegeven over het Bundelingsproces en over de drijfveren van de Glaucoomvereniging om hieraan mee te doen. We zoeken de macht van het getal maar met een herkenbare basis. De macht van het getal zowel naar de buitenwereld om belangen stevig te kunnen behartigen, maar ook de macht van het getal naar binnen om een goede en efficiënte on-dersteunende organisatie te verwezenlijken. Doel is om de steeds schaarser wordende middelen zo goed

mogelijk te kunnen inzetten zodat we de pijlers van de vereniging (Informatie, Lotgenotencontact, Belangenbehartiging en Onderzoek) kunnen laten bloeien. De presentatie van Jan Vreeburg is terug te vinden op de website www.glaucoomvereniging.nl

Extra Algemene LedenvergaderingenBegin september en eind november/begin decem-ber zullen extra Algemene Ledenvergaderingen (ALV) worden gehouden vanwege de voortgang van het Bundelingsproces en de noodzakelijke formele aspecten hiervan. Begin september zullen de statu-ten van de nieuwe vereniging worden voorgelegd en wordt de ALV om een oordeel c.q. open aanmer-kingen gevraagd. Eind november/begin decem-ber zal een volgende ALV om goedkeuring van de nieuwe (eventueel aangepaste) statuten worden ge-vraagd. Daarmee wordt bekrachtigd dat de nieuwe vereniging per 1 januari 2013 kan worden opgericht waar de aan het Bundelingsproces deelnemende partners in kunnen opgaan.

DoorstuurkaartBij dit Glaucoommagazine vindt u onze zogenaam-de ‘doorstuurkaart’. Geeft u deze kaart s.v.p. aan een familielid of kennis die ook glaucoom heeft en die u op het bestaan van de Glaucoomvereniging wilt wijzen. De vereniging stuurt hem of haar dan een presentexemplaar van Glaucoommagazine, samen met informatie over de Glaucoomvereniging. Zo le-ren zij de Glaucoomvereniging kennen en wij hen! Tenslotte zijn de bestaande leden de beste ambas-sadeurs voor de vereniging.

Jaarverslag 2011Na de vaststelling in de ALV komt de digitale vorm van het jaarverslag van 2011 op korte termijn op de website te staan. U kunt het jaarverslag dan down-loaden. Wilt u graag een papieren versie van het jaarverslag ontvangen? Neemt u dan contact op met het secretariaat van de Glaucoomvereniging te bereiken via tel. 030 – 760 00 38.

50PlusBeursVan 11 t/m 15 september 2012 vindt in de Jaarbeurs te Utrecht weer de 50PlusBeurs plaats. Ook dit jaar is de Glaucoomvereniging daar met een stand aan-wezig. In de stand geven vrijwilligers informatie

Het bestuur meldt

Gekn

ipt vo

or u


1515


Gek

nip

t vo

or

u Bron: AD 30 juni 2012

Arts haalt worm van 13 centimeter uit oogEen Indiase arts deed een vreemde en onsmakelijk ontdekking toen een oudere man met pijn en een zwelling in zijn oog de praktijk binnenkwam. In het oog had zich een worm van 13 centimeter genesteld, meldde de arts vandaag aan het Franse persbureau AFP. De 75-jarige man onderging een spoedoperatie om schade aan zijn oog te voorkomen. De arts deed dat door een kleine opening in het bindvlies te maken en de parasiet te verwijderen.

De arts zei dat de loa loa, beter bekend als de oogworm, waarschijnlijk via een wond of door het eten van rauw voedsel het lichaam was binnengedrongen en zich via de bloedbaan in het oog had genesteld.

1

oogco

ntact

Bestuur vOvz:

Werkgroepen:

redactieadres:

Voorzitter Mw.T.vanderLinden OZR,Rotterdam

Vice-voorzitter Dhr.W.Hoekstra ErasmusMC

Secretaris Mw.I.Groenewegen VUmc,Amsterdam

Penningmeester Mw.M.Odekerken-Vroemen MUMCMaastricht

2epenningmeester Mw.F.vanRijssen-Koopmans

Bestuurslid Mw.M.Bosch MUMCMaastricht Mw.F.vanRijssen-Koopmans

Secretariaat VOVZ Postbus7861 1008ABAmsterdam [email protected] wwwVOVZ.nl

ICT Mw.I.Groenewegen Nieuwsbrief Dhr.W.Hoekstra

Redactieraad Mw.I.Groenewegen Mw.T.vanderLinden Mw.M.Odekerken-Vroemen Dhr.W.Hoekstra Mw.F.vanRijssen-Koopmans P.R.coördinatie Mw.T.vanderLinden Symposium Mw.I.Groenewegen Mw.E.Gutker Mw.T.vanderLinden Onderwijs Mw.M.Odekerken-Vroemen W.Hoekstrawillemrotterdam@kpnmail.nlPostofkopijdienietpere-mailkan,sturennaar:PolioogheelkundeBa-108t.a.v.W.HoekstraPostbus20403000CARotterdam

colofon: Ontwerp en vormgeving Digitaal Printing Felua-groep, Grafische producten Apeldoorn

Printing Ricoh Pro C900

Oog

heel

kundige zorg

Onderwerpen o.a.√ Ouderen in de oogheelkunde, bedreigingen of kansen √ De klap na de vuurpijl√ (Toe)zicht op gezichtsveld: glaucoomzorg in de perifere praktijk√ Genetica en Leeftijd-gebonden Macula Degeneratie: op weg naar praktische toepassingen√ Nieuwe ontwikkelingen in cataract chirurgie √ Infecties en ontstekingen van de cornea √ Postoperatieve groepsvoorlichting voor retina patiënten √ Refractie veranderingen te beïnvloeden √ Diabetische retinopathie √ Ooglidchirurgie, meer dan alleen blepharoplastiek!

2 4 e Symposium Oogheelkundige zorg

Dinsdag 6 november 2012Congrescentrum van de

Vrije Universiteit AmsterdamInlichtingen: www.vovz.nl

of Tel. 06 - 287 894 78

VOVZ

Inschrijving: www.vovz.nlof inschrijfformulier

Toegangsprijs: t 105,-

Werkgroep symposium: Ingrid Groenewegen, VUmc, AmsterdamEls Gutker, VUmc, AmsterdamTinie vd. Linden, Oogziekenhuis Rotterdam

Oktober 2012 nr. 22 - 3

Het GezicHtsveld en meerwat zie ik, wat zie ik...niet?

www.ikwilbeterzien.nl www.oogbus.nl

Carnegielaan 6 2517 KH Den HaagPostbus 185472502 EM Den Haag

T (070) 311 40 70 F (070) 311 40 71 [email protected]

www.ikwilbeterzien.nl

www.oogbus.nl

Carnegielaan 6 · 2517 KH Den Haag · Postbus 18547 · 2502 EM Den HaagT (070) 311 40 70 · F (070) 311 40 71 · [email protected]

Ergra Low Vision is al ruim vijftig jaar specialist op het gebied van oogzorg in Nederland en Duitsland. De kernactiviteiten zijn het adviseren over en het aanmeten van bijzondere optische hulpmiddelen, optometrie en preventieve oogonderzoeken in zorgcentra. Ergra Low Vision is werkzaam in meer dan tweehonderd ziekenhuizen, zorgcentra en oogklinieken in Nederland en Duitsland. Door een samenwerkingsverband met het Oogzorgnetwerk verzorgt Ergra Low Vision de professionele bezetting van de OOGbus.

OOGbusDe OOGbus is een initiatief van het Oogzorg netwerk en het Oogziekenhuis Rotterdam. Het OOGbus project streeft ernaar om binnen 5 jaar een landelijk service verlening te kunnen bieden waarbij 20% van alle 60-plussers een preventieve oogscreening aanboden wordt. De OOGbus heeft ondertussen bewezen dat preventieve oogzorg van groot belang is voor de gezondheid en welzijn van onze ouderen.

VacatureAls professional op de OOGbus werk je na een korte training zelfstandig en verzorg je oogscreenings bij ouderen. Je wordt hierbij ondersteund door een gastheer die naast het besturen van de OOGbus ook als taak heeft om het spreekuur ordelijk te laten verlopen. Je maakt onderdeel uit van een landelijk team en wordt continue getraind en ondersteund door professionals van Ergra en het Oogziekenhuis Rotterdam.

De OOGbussen rijden van maandag tot en met zaterdag door heel Nederland. Je beslist zelf of je 1 of meerdere dagen wilt werken. De functie is goed te combineren met een andere parttime baan binnen de oogzorg.

Wie zoeken wij?Wij zoeken oogprofessionals, zoals optometristen en orthoptisten, die het leuk vinden om samen met een gemotiveerd team het unieke OOGbus project tot een landelijk succes te maken.

Heb je interesse? Neem dan contact op met Myran Gast, project manager van de OOGbus, [email protected].

Gezocht: Professionals voor preventieve oogzorg

Oogcontact 2012-10

Documents

Transcript of Oogcontact 2012-10