acco

KAREL STAPPAERTS EN FILIP STAES

In deze derde, volledig herwerkte uitgave van Onderzoek en behan-deling van spierverkortingen geven de auteurs aan de hand van tal-rijke illustraties en foto’s een overzicht van de evaluatie van spier-verkortingen en van therapieën ter behandeling ervan, aangevuldmet ervaringen uit de eigen praktijk. Voor het grondig herwerken van de inleiding werd de meest recen-te literatuur omtrent biomechanische en neurofysiologischeaspecten verbonden aan het verlengen van spieren verwerkt. Eenaantal aspecten wordt hierdoor in een ander daglicht, soms zelfsin vraag gesteld. Naar analogie met de vorige uitgaven wordt het principe van hetgebruik van een oriënterende test en een specifieke lengtetest bijhet evalueren van spierverkortingen behouden. Sommige verlen-gingstechnieken werden gewijzigd of volledig vervangen doormanuele dwarse spierrekking. Onderzoek en behandeling van spierverkortingen is een praktischegids voor zowel kinesitherapeuten als studenten kinesitherapie.

KAREL STAPPAERTS is gewoon hoogleraar aan het Departement Revalidatie-wetenschappen van de Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschap-pen van de K.U.Leuven.

FILIP STAES is hoofddocent aan het Departement Revalidatiewetenschap-pen van de Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen van deK.U.Leuven.

Onderzoek en behandeling van spierverkortingen

accoK

AREL STAPPAERTS EN FILIP STAES

acco

KAREL STAPPAERTS EN FILIP STAES

In deze derde, volledig herwerkte uitgave van Onderzoek en behan-deling van spierverkortingen geven de auteurs aan de hand van tal-rijke illustraties en foto’s een overzicht van de evaluatie van spier-verkortingen en van therapieën ter behandeling ervan, aangevuldmet ervaringen uit de eigen praktijk. Voor het grondig herwerken van de inleiding werd de meest recen-te literatuur omtrent biomechanische en neurofysiologischeaspecten verbonden aan het verlengen van spieren verwerkt. Eenaantal aspecten wordt hierdoor in een ander daglicht, soms zelfsin vraag gesteld. Naar analogie met de vorige uitgaven wordt het principe van hetgebruik van een oriënterende test en een specifieke lengtetest bijhet evalueren van spierverkortingen behouden. Sommige verlen-gingstechnieken werden gewijzigd of volledig vervangen doormanuele dwarse spierrekking. Onderzoek en behandeling van spierverkortingen is een praktischegids voor zowel kinesitherapeuten als studenten kinesitherapie.

KAREL STAPPAERTS is gewoon hoogleraar aan het Departement Revalidatie-wetenschappen van de Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschap-pen van de K.U.Leuven.

FILIP STAES is hoofddocent aan het Departement Revalidatiewetenschap-pen van de Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen van deK.U.Leuven.

Onderzoek en behandeling van spierverkortingen

accoK

AREL STAPPAERTS EN FILIP STAES

acco

KAREL STAPPAERTS EN FILIP STAES

In deze derde, volledig herwerkte uitgave van Onderzoek en behan-deling van spierverkortingen geven de auteurs aan de hand van tal-rijke illustraties en foto’s een overzicht van de evaluatie van spier-verkortingen en van therapieën ter behandeling ervan, aangevuldmet ervaringen uit de eigen praktijk. Voor het grondig herwerken van de inleiding werd de meest recen-te literatuur omtrent biomechanische en neurofysiologischeaspecten verbonden aan het verlengen van spieren verwerkt. Eenaantal aspecten wordt hierdoor in een ander daglicht, soms zelfsin vraag gesteld. Naar analogie met de vorige uitgaven wordt het principe van hetgebruik van een oriënterende test en een specifieke lengtetest bijhet evalueren van spierverkortingen behouden. Sommige verlen-gingstechnieken werden gewijzigd of volledig vervangen doormanuele dwarse spierrekking. Onderzoek en behandeling van spierverkortingen is een praktischegids voor zowel kinesitherapeuten als studenten kinesitherapie.

KAREL STAPPAERTS is gewoon hoogleraar aan het Departement Revalidatie-wetenschappen van de Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschap-pen van de K.U.Leuven.

FILIP STAES is hoofddocent aan het Departement Revalidatiewetenschap-pen van de Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen van deK.U.Leuven.

Onderzoek en behandeling van spierverkortingen

accoK

AREL STAPPAERTS EN FILIP STAES

1. Passief rekken

Tijdens passief rekken wordt de spier passief eindstandig op rek gebracht en wordtde rek enige tijd aangehouden. [1, 4, 6, 13, 25, 39, 44, 61, 66] Er wordt vooral in-gewerkt op het visco-elastisch karakter van spierbindweefsel en niet op het contrac-tiele element. [21, 40, 65, 66]

De optimale duur van de rek varieert in verschillende onderzoeken tussen 12 en 45seconden, afhankelijk van het feit of het een in vitro of een in vivo onderzoek be-treft, [2, 3, 4, 6, 13, 27, 39, 61] waarbij gezegd wordt dat het bindweefsel op de rekreageert na 30 seconden. [65] Vier à vijf herhalingen blijken voldoende te zijn omeffect op de spierpeeseenheid te bekomen. [39, 61]

De passieve rek – zoals die hierboven werd beschreven – wordt uitgevoerd tot depatiënt een lichte rekpijn waarneemt.

2. Hold-relax (HR) en hold-relax-agonist-contraction (HRAC)

Een zeer bekende rektechniek is de proprioceptieve neuromusculaire facilitatie(PNF), die oorspronkelijk voor patiënten met neurologische aandoeningen werdontwikkeld door Kabat maar die ook in andere disciplines haar weg heeft gevonden.[1, 13, 44, 45, 47, 61] PNF speelt in op reflexactiviteit, -inhibitie en -werking doorantagonisten. [5]

Zowel bij hold-relax (HR) als bij hold-relax-agonist-contraction (HRAC) wordteerst gebruikgemaakt van een isometrische contractie van de te rekken spier. [4, 6,10, 11, 13] Deze contractie levert een reflexinhibitie op, waardoor een spier makke-lijker op rek kan worden gebracht. [13, 14, 24, 44] Een invloed van het Golgi-pees-orgaan kan ook niet worden uitgesloten. [24] Uit onderzoek is gebleken dat tijdensde isometrische contractie een contractietijd van ongeveer 3 seconden voldoende is.[47] Deze contractie hoeft zeker niet maximaal te zijn. Na deze contractie moet zosnel mogelijk de rek gegeven worden. Onderzoek heeft namelijk aangegeven dathet effect van een contractie slechts gedurende 1 à 5 seconden werkzaam blijft. [45]

Door het toevoegen van een contractie van de agonist bij HRAC, in dit geval dus deantagonist van de te verlengen spier(en), wordt een extra inhibitie verkregen via Iareciproque inhibitie. [13, 27, 44] De intensiteit van de contractie heeft een onderge-schikt belang. De HRAC kan echter een moeilijkheid geven wat betreft het begripvan de patiënt. [5, 11, 44] Daarom wordt door sommige auteurs deze techniek enkelaangeraden voor gemotiveerde personen. [11, 44] Als een beperkte aanleertijd voor-handen is, zou de zuiver statische rek of de HR de geprefereerde techniek zijn. Naaronze mening kan een duidelijke uitleg aan de patiënt het uitvoeren van de techniekvergemakkelijken.

Inleiding 19

Hamstrings

1. Oriënterende lengtetests

Laat de patiënt langzit aannemen met gestrekte knieën (foto 6). Dit kan eventueelook gebeuren met de rug tegen een muur. Bij verkorte hamstrings zullen de knieëngebogen worden of zal het bekken in retroversie kantelen. Het sacrum moet nor-maal verticaal blijven staan. Deze uitvoering kan ook worden gebruikt voor patiën-ten met rugklachten.

Een andere oriënterende lengtetest voor de hamstrings is de proef van Tomayer:de patiënt moet de grond voor de voeten aantikken met de vingertoppen (foto 7).Het sacrum moet normaal een horizontale stand innemen. De patiënt met verkortehamstrings kan eventueel met de romp naar voren compenseren of de knieën bui-gen.

Hamstrings 31

Foto 7. De proef van Tomayer, als oriënterende lengtetest in standvoor de hamstrings.

1. Specifieke lengtetest

De patiënt zit op een stoel of krukje (foto 46) of ligt op zijn zijde (foto 47). Detherapeut positioneert zich achter de patiënt en stabiliseert met zijn lichaam de rompvan de patiënt. De therapeut brengt langzaam de elleboog in extensie, de voorarm inpronatie en de schouder in retroflexie met een handgreep van de gelijknamige armter hoogte van de pols. De andere hand fixeert de schouder van de patiënt om te be-letten dat deze de romp in flexie brengt. In zit kan dit ook gebeuren met de voorarmvan de therapeut (foto 46). De bewegingsuitslag wordt vergeleken met de anderelichaamszijde en er wordt gelet op rekpijn ter hoogte van de spier zelf.

2. Verlengingstechniek

In de specifieke testhouding wordt M. biceps brachii, caput longum submaximaalverlengd op dezelfde wijze als bij de specifieke lengtetest. Bij de HR(AC)-techniekwordt de weerstand voor een isometrische contractie gegeven in extensie- en supi-natierichting voor de elleboog/voorarm en in extensierichting voor de schouder.Vervolgens rekt de therapeut de spier en beweegt de patiënt mee in dezelfde rich-ting.

M. biceps brachii, caput longum 71

Foto 47. Specifieke lengtetest voor caput longum van M. biceps brachii, in zijlig.