1

InhoudVoorwoordInleiding 2Onderzoeksvraagensubvragen 3Deevolutievanacterenvoorgamestotdusver 4Watisermogelijkophetgebiedvanmotioncapture 7

Xsens 7 QuanticDreamsenDepthAnalysis 9 ImageMetrics 11

Waaromhebbenweacteursnodigingames 13Conclusie 16Bijlagen 17InterviewXsens 17Pollwebsite 22Bronvermelding 27Artikelen 29

2InleidingDeinspiratiedieleiddetothetschrijvenvanditonderzoekkwamtijdenshetspelenvanHeavyRain.Ikbenaltijdalgefascineerddoordemanierenwaaropgameseenverhaalvertellenenemotiesoverkunnenbrengen.TijdenshetspelenvanHeavyRainvielhetmijopdatweopeenpuntzijngekomenwaaracteerprestatieserechttoegaandoen.Ditwildeikgraagonderzoeken.Dedoelstellingvanmijnonderzoekisomlezershetbelangvanactereningamestelatenzien.Omdezedoelstellingtebereikenhebikdevolgendehoofvraaggeformuleerd:Watisderolvanacterenintoekomstigegames?Omhieropeenantwoordtekunnengevenhebikbeslotentekijkennaarwaterophetmomentmogelijkisaanactereningamesenhoeditzichheeftontwikkeldsindsdeeerstegames.Ikhebhiervooreenaantalspellengespeelddieiederuitblinkenvanwegeeenbepaaldaspectdierelevantisvooractereningames.TevenshebikgekekennaarverschillendemotioncapturetechniekeneneeninterviewgehoudenmethetmotioncapturebedrijfXsens.

3

OnderzoeksvraagenSubvragenOnderzoeksvraag: Wat is de rol van de acteur in toekomstige videogames? Subvragen: Wat is de evolutie van acteren voor games tot dusver? Tot in welk detail moet het acteerwerk vastgelegd worden? Welke overeenkomsten/verschillen zijn er tussen acteren voor games en acteren voor films Wat voegt goed acteerwerk toe aan een game? Welke technieken zijn er beschikbaar om acteren in games te verwerken? Hoe groot is de markt voor acteurs in de game wereld?

4DeevoSindsdemogelijkdehardwzeventigeenverhdoormidNaarmatmakenevormgevontstondkomenzgrootenOpmerkewarenmVideo(FMwashetmakenespelen.EtekenfilmanimatieDonBlutisdathegeactivewerdmoverschillOmdatdgraphicsDragonsprofessiodoormidErwaseFMVmeDitspelzGelukkighetspelverhaaldnegentigeenflinkopschroehetbudgsetsteggamesewelafenactionbegeanimeFMV.Queennieu1PreRennietprer

olutievaneallereerstegkvoorspelowareditnoggveelaluittehaal,maarniddelvantekstedecompuendekwalitevenvanpersdenerindezoalsMarioenpersonageselijkisdatzemetinteractieMV)gamesgmogelijkomensomszelfsEenvoorbeemDragonsLesvanniemath.Hetvoordeteenaaneeeerdwordenogelijkgemaendescenesdezecutscensvaneennieslairwaseeoneleacteurddelvanmotengrotevraeteensterrenzitvolmetbghadrippervierverschildevierverscggafdemogkestijginginevengingdagettehoudegebruiken.Dinzeeindjarntoegebruikeeldeneenceerdebeeldeuagameplayuweopmars.ndered:Wannrenderedzijn

nacterenvgamesuitdentwikkelaarsnietonderstextbasedgaietmetgrafist.Hetwasautersbeterweitvan2DgaonagesenajarentachtigenZelda.Deswarenvaakeindejarenevefilms,oogenoemd.MmpersonagessdoorechteldhiervanisLairuit1983.andminderddeelvanhetnschakelingdoordespeaktdoordesopdedisctnesprerendetprerendernanimatiefilrsinteschaktioncaptureaagnaarrealncastisdegbekendeactenogandereellendeeindechillendeeingelijkheidomhetaanbodathelaaswelenwerderfliitwaseenvarennegentigktingameszcultstatusheen.HeavyRakomenveeleerietsgeprewordentijden

voorgamejarenvijftigs.Deeerstegteunde.Deemesenarcadscheelemenlseenintera

werden,werdmesooksteanhoemengveelpersonafstandtusskzonderemotachtig,ond

okwelFullMetFullMotiosgedetailleeacteursteladeinteracti.DragonsLadanDisneyainteractieveisaancutscler.Dezespekomstvandtespringen,wdered1zijnkoredgame.lm,maarindkelenvoorgazoalsdatnuistischegamameRipperveurs,maardeelementends.Ditwashedesnietgoe

mveelmeerfvanFMVs.HlgepaardmeinkbezuinigdanderedenebijnanietmzoalsdeComeeftverworvinenFahrenelementen

erenderedisnshetspelen

mestotdusgzijngamesgameshaddeeerstegenerdegameszontenengameactiefboekwdenookdegeedsbeterwdezepersonnagesdiewesendezeperoties.danksdebeleMotiononVideorderteateneveairbevatnimatorefilmgenrecenesdieelvormdelaserdisc.waardoorjeondendezevdejarennegames.Indievaakgebeu

mesenFMVsvanTake2IneacteerpresdiehettochtelaasookgeledgenoegonfilmmateriaaHoewelFMVethogeontwddoorslechtendatFMVsmeerwerdenmmandandCven,maardenheitzoujekovereen.Wi

danzijndevigerenderd.D

sverontzettendvennauwelijkratievangamoalspong.Ineplayzoalswwaarjehetvegamesbeter.erdkonergnagesgeloofwedertigjaarsonagesendemmeringen

Metdelasernietmeervavaneenveelentigzijnertijdplaatsterd,maardoosbodenuitkonteractiveuitatieswarentoteenvermijkeenminpndersteundealineengamVshetniveawikkelingskoteacteursinsvaakwerdegemaakt.LivConquerserievoorkeurgakunnenzieneweetmaak

deobestandenDitvergtveelm

veranderdenksgrafischeemesbestondtextbasedgwijnugewenerhaalinjefaToenmengedachtwordwaardigkonlaternogregdespelersblvandehard

rdisckondenastzataanehogerekwaookpogingenzeacteursormiddelvanomst.Eenvoit1996,metnhelaasnietmakelijkegampuntvandeg.Dekomstv

metestoppenuvanrealismosten.Omdetehurenenenafgeschrevveactionbee,welkemeaattegenwoalsmodernektdeFMVin

nvoorafgemameervanjeha

niserveelmelementen,oronddejaregamesdoorlondzijn,maarfantasievoorgamesin3Ddenaanhetdenmaken.gelmatiglangleefechterndware,albez

nzenaareenlineairvealiteitzijndaengeweestonietineengnliveactionoorbeeldvanChristopherovertuigend

memaakte.Zgame,omdavandecdindn.Ditveroormeingamesezekostenbinamateuristvenalsslecheldenwordeededoordeloordiguitnaaevariantenondetoekoms

aakt.Spelscenardware.

meeromdatenoopjerjeziet.begonteZogsziennogheelzig

erhaal.ndeomgamebeelden.

neenrWalken.d.Zohadthetdejarenrzaaktekondeninnenischehteennogivearopdestnog

nesdie

5DaternokondenweerstonvoorvoioverszijgezichteHierdoowaterggebruiktvertellenkwaliteit

Eenande2005.Psgaven.DdialogendatistetechnoloHetrealimaaktenwerdsneverhaalzonderdobiedene

ognietechtwordengemtstondereeceoverswornsubliem.Bnvandeperrwarenzeinesprokenwetwerdenwarnenmeerdit.

erpareltjewsychonautsisDevormgevinn.Devoiceacmerken.Psyogiepersona

ismeingamenhetvoordeellerensnelzijngrotestaoetvoordefenontstaate

geacteerdwmaakt.EentoenemotionelrdtgezienisBehalvevoicersonagesteanstaatdemerdwatdevrencutscenepgangmoe

watbetreftvoseenkomiscngvanhetspctingwordtgychonautslaageszeergelo

esisdeafgeevelopersmoler.Nietalleappengemaailmindustrieereencrosso

werdingameooldiegamedebandtusseFinalFantaseactingmaaanimeren,ie

mondenvandoiceoversbees.Scenestuestengeven.

oiceactingischadventurepelisheelcagedaandoorathiermeezoofwaardigg

lopen10jaaogelijkomenengrafischzakt.Gameswe.Enindefilovertussend

Pla

esbetekendedevelopersiendepersonsyXuit2001ktFinalFantetswatindiedepersonageeteroverlietussenspelmDezecutsce

sdegamePsegameoverartooneskwaracteursdieziendatzelfsgemaaktkun

renormvoonormehoevzienweeenvwordtgezienmindustriezdetweemed

aceholdervid

enietdatpenhandenhanagesendegvanhetJapatasyXookgeetijdnogzeldesdejuistebtenkomen.omentendoeneswarenv

sychonautsveenkampvoatperfectaaookveeltekszonderhoonnenworden

oruitgegaan.eelhedendavooruitgang,nalseenserizienzeookddiums.

deo

rsonagesnieaddenwasvogamer.EengansebedrijfebruikvanmdengedaanwbewegingenDeFMVsdieoordiehetvevoordietijd

vanDoubleFoorkinderennsluitopdekenfilmshebogstaandemon.

.Decd,dvdetaopteslaa,ookinaudioeusmediumemogelijkhe

etgeloofwaaoiceacting.VgamediealsSquare.Dev

motioncapturwerdvoorgtelatenmakevoorFinalerhaalmoestvaneenfilm

Fineproductinmetparanohumorvand

bbeningesprotioncaptur

enlaterdebanendehardo,gameplay

mdienietlanedendiegam

ardigVoorhetsmijlpaalvoicereomdeames.kenbijFantasytenm

ionsuitormaledeokenenre

blueraydwareyengermes

wilbertText BoxVideo

6In2007kverschilleeninteogenvanTijdensdgebeurddeurenidezescegezienhomallecTegenwozoujeoptochnietdeimmeDankzijmerprach

InHeavyvadervaslaapproinhetspvanhetwaarbinHeavy Racterenspel (FMverhaalspeeltzaraakt mkrachtvindemageweldig

personagspeeltda

kwamhetspendepersonractievecutnpresidentAderithebjevanalles.Onenvallenhenemeerderad.Dehardwcutscenesvoordigzienppeerstezichthelemaalmersieineenmmotioncaptutiguit.

yRainspeelaneenontvoobleemenepelmaaktbespelisdatjennenjijzelfkeRain is eenbelangrijkwMVs buitenis meeslepeal jemerkenmet de peranHeavyRaaniervanbeggedaanen

gedood gaaanmetdeov

pelCallofDunagesopversscenewaariAlFulani,diedemogelijkhveralzijnsolhuizenbinneekerengespwareistegenoorafterendpersonagesetdenkendamenselijkaanmate.Heavyurezijndeb

jealsverschoerdkind,eeenprivdeteepalenwelkeehetnietmeeuzeskanmvan de eerswerd voorhn beschouwend en wanndat jeemorsonages. Dainzithem iewegen.Dezeerrealistis

at.Wel veravergebleven

utyModernWschillendeplinjedecontegevangenisheidomomldaten.Zereen.Hetiseenpeeldeniedenwoordigvaderen,waarderprachtigutheteenfotnenzijndedRainwasewegingenv

hillendepersenverslaafdectivedieuitepersonageeerervaarta

maken.ste games wet succes vaing gelaten)neer je eenotioneelbetrDe vernieuwndegezichtmotioncaptsch.

anderdditdpersonages

Warfareuit.lekkeninderolehebtovsgenomenejeheentekiennendoordngeweldige,erekeerontndusdanigedoorermeeit.Alsjeeentois.Wannedialogennietnvandeeevandeperso

sonagesinheFBIagent,teindelijkdesoverlevenalseen'snel

waarinanhet). Het tijdjerokkenwendetenenture is

Hetdoehouden,waar zijvan gehoudewordtoje eenpersonawie erandere

e loop vansverder.Hea

InModernWwereld.Dep

verderichtinenineenautijkenendatdestraten,exmaarookeedekteikweeekwaliteitdaerruimteoveafbeeldingzeerjehetspetaltijdevengrstespellenonageszeerr

etzelfdever,eenjournalemoordenaaenhoehetvlegame',ma

lvanhetspe, uit te zoekjn laatste slan van deen. De betook indega

gevechtges heb Jijhet gevechtgames ishet verhaalavyRainstelt

Warfarespeeprolooggenagvandecamtodooreenswiljeook,wxecuterenbuenvrijheftigerietswatikathetnietpeerblijftvoorizietvansomelspeeltdangeloofwaarddiedaarverarealistisch.Ve

haal.Jebenlistemeteenarblijktteziverhaalverloaaralseenin

elisomdepeken wie deachtoffer, Shpersonagesrokkenheidmeplayverwmoet bestde mogelijkt wint. In tehet niet gendeuiteitjegeduren

eljeeenaanaamdTheComera.Jekijktstadwordtgwantopstraaurgers,schogeervaring.Ikdaarvoornoersemeernointeractivitei

mmigespellenvoelthetpedig.Ditbelemanderinginberderzieth

ntdedepressnchronischijn.Dekeuzeoopt.Deessnteractieve

ersonagesinOregamiKilhaun Marss), gevangetot de pe

werkt,wantturen tussekheid om teegenstellinggame overndelijkeuitkdehetspelv

taloup,istdoordegereden.atppenkhebognietodigisit.ndanersonagemmerdbracht.etspel

sieveesdiejesentiefilm

nleventeller is en(de zoonn wordtersonageswanneeren twee bepalentot veleals een

komst. Jevoorvele

7lastigekhet uitegebeurdNadatdeeenrepeacteursbereiddeacteur donderzobeweginuniekeaeenfantmaarvoWatisXsensUIndezomMarketincaptureIntegenbeweginMetdedeflexibEenbelaoptischekostenoplossinaantrekkuitgebresnelaanDeanimfilmen,znemen!

keuzesdiediermate belaeopeenzel

eacteursbeetitieperiodmakkelijkerendeacteurdie de FBI aek. Heavy Rngenteregisanimaties.Dtastischesfeorheteerst

sermogelUltiemeVri

mervan201ng,vanhetbpakontwikkstellingtotvngssensoreneinertialsenbiliteitvandangrijkvoordetechnologienvandebegenkiezen.kelijkemocaeidekalibratideslag.

matorvaneenzetrekkene

irecten indingrijk dat dfdemaniera

epaaldwarenemetderegwas om zi

rszichvooragent moestRain maaktstreren.Na1italleswordercreert.Mdurfikzefig

lijkophetijheidtegen

0hebikeenbedrijfXsenskelddieontwveelandereminplaatsvannsorsdiewijeanimatortdeelvanXsenevanbijvoorelangrijksteDoordezekopsolutionvoeeninstellin

ngamestudienpakaane

rect invloedde acteursalshoeervo

nwerdenhugisseur.Erwch in het popderollent spelen eengebruik van172opnameddtondersteuMensenopsgurantenten

tgebiedvneenlagep

interviewgeTechnologie

wikkelaarsinmotioncaptunoptischeseleverenziejtoeneemt.

nstechnologrbeeldViconredenenvooostenlaagteoorkleinerengstijd.Metd

iozegtwewengaannaa

Pl

hebbenopde persona

oorfilmsgeca

ungezichtenwerdzoveelpersonage inndoorzichtn aantal sen Vicon Camdagenwasdunddoorprastraatzijninnoemen.

vanmotioprijs

ehoudenmeesinTwentestaatsteltourebedrijvenensoren.jedatdekos

gieisdatdekenCaptivemorontwikkelaehoudenplabedrijven.Odeinertialse

willenspecialrbuitenena

aceholdervi

depersonagages geloofwastwordten

gescannedmmogelijkeenn te leven.teverdiepeneminars ommeras en dedemotioncaachtig ingevuHeavyRain

oncapture

etErikWilbrie.XsenstechmwaardannmaaktXsen

stenendes

kostenveellmotion.IndeaarsomvooaatstXsenszOptischetechensorsvanX

legevechtshaandeslag.

ideo

ges.Omditwaardig needuurdebijn

meteen3dnsetgebouw Net zoalsn indeperso meer te lee bijbehorenaptureklaaruldeenbelicnietlangerh

e?

nk,VicePresnologiesheeookbeweginnsgebruikva

etuptijdflin

agerzijndanegamesindusrandere,miichopdemahnologievraasenskunnen

handelingenJekanheto

te latenweerzetten. Denaeenjaar.

scannerenvwdzodathetbij films enonages.Zoveren over fonde softwarenhaddenzchteomgevihersenlozeo

sidentSalesefteenmotiongenoptenan

nkomlaagg

ndekostenvstriezijnhogindergoedearktalseenagttevenseenontwikkela

ofsportmomoveralmeen

rkenwase casting

volgdeertvoorden theatervolgdedeorensische om deze30.000ingendieopvulling,

enonnemen.

gaanen

vange

enarsheel

mentennaartoe

wilbertText BoxVideo

8Eennadezienmoedeacteudeanimasteltdeaspeelt.DaanbepaZeventiderugvDezesofInelkesaccelerozon5jaopgepiktzien.DezeaanhgezichtssFacialamotioncspullenvnvanFifazijnvoortkomkwamal

eelvanhetgetenzijnvooursdemarkeatoren.MetacteurtevenDitmaakthetakkinglooptiensensorenerzameldenftware(MVNensorzittenometersgeveargeledenint.LaterkregeMVNpakkeetkijkennaasoftwareappanimatiedoecapturemoevanCyberglo

deeerstegadepakkenidmtuithoegosneltotuiti

gebruikvancordecameraersvandeandepakkenv

nsinstaatomtvoordeactheelandersnophetlichnviabluetooNstudio)ge3gyroscopeenaaninwentroduceerdenzeookdenvanXsensareenmogeplicatievanhenwijniet,metendoendaoveomook

amesdievandeaal,omdatoeddespelengtoenzed

camerasena.WanneerjenderafschermvanXsenshemoverhetmteurmakkelijsdaniemandaamregistreothdoorgesteeftdanrealtendiedebewlkerichtingedenindeenteaandachtvakunnenalleelijkeintegrathetbedrijfImmaarwezijnangebruikenhandmotion

ndepakkengtFifaeenvoeersoverkomeemotionca

Pla

markersvooemetmeerdmtenditmeebjeditprobmocappakeejkeromzichddiealleeneerendebewtuurdnaaretimeanimatwegingenmeenmetwelketertainmentandegameenhetlichaatievandeMmageMetricnwelpartnenwijdespulncapturete

gebruikhebbetbalspeliseenalsdeechpturesessie

aceholdervid

ormotioncadereacteursetdehandgebleemnietmenkostuumtintelevenieenlycrapakwegingen.Deeenlaptopwtiondiejekaetenover3aesnelheidhemarktwerdindustriedieamregistrereMVNsoftwares.ervanImagellenvanImadoen.Want

bengemaaktenhetsuccehtespelers.Dopeenecht

deo

ptureisdatwerktkanhecorrigeerdmeer.Deafwetedragenvonzijnrol.Eekmetmarkeezewordendwaaronzesofanplottenoassen;X,Yenetbeweegt.heteerstdoedemogelijken,dusnietheinFaceware

eMetrics.DugeMetricsvtookdatish

tisFifaWorlsvanhetspeDeflexibiliteitvoetbalveld

demarkersahetzijndatmoetwordeezigheidvanoordesceneensoldaatmrsaanheeft.door2recievftwareopdrpelkkaraktnZ.DeToenzedet

oordefilmindkhedenbegohetgezicht.We,een

usalswijfullvoordefaciaheelingewik

ldCup2010.elonderanditvandesendkondendoe

altijdtenvanndoormarkersdiehijetkilos

versopraait.er

techniekdustrieonnenteWelzijn

lbodyalendekkeld

.Voorderensorsen.

wilbertText BoxVideo

9

Fifa11isvoetbalcsuccesvoDe rol vandersdis het vegameplaom alleemotiesmotionvoor Fvoetbalsneemt oOm demogelijkdatdeszoalsdemaniervoverwinIeder jaarealistiscelementMVNmohetspelQuanticDekoploBeidenhDreamzaanLANoptischeDepthAbesteedAnalysis,Analysislichaamsgezichtsaomdathcamera.technolotimegraYoucan(QuanticD

seenvoetbacompetities.ollecarrirevan acteerwdanbijHeavyerhaal ondeay.Hierdoore aandachtinhetgeziccapture weifa 11. Fispel waarinover echt beze ervarink temaken iterspelerszieechte spelevanvoetballeningsdansjesarzie jedatcherwijze ztendiedecootioncaptureovertezette

cDreamsen

opersvanmohebbenhuneijndemakerNoire.Detweemotioncapnalysiszondaanhethele,maarderessysteemisdsbewegingenanimatiesmhijnietalleim

DavidCageogiediefaciaphicsbinnenntimaginehDream)

alspelwaar. Inhet spealsvoetbalcerk is bij FifyRain.BijFirgeschikt aaishetnietnt te stekeht.Tochisgel heel belanifa 11 isje de conestaande teg zo optiishetvanbeichookgedrersdatdoenenenvoorals en wanneFifadaarmijn gele enompleteervaesysteemvaen.

nDepthAn

otioncaptureerstegamersachterHeaeemotioncapturetechnoer.Eenandeeplaatje.DestvanhetlicdatdeacteurnopgenomeagdeacteurmpulsendevvanQuanticalcapturetegnvijfjaarmohowrelated

iederjaareel is geen spcoachofvoefa 11fa11an denodign ingoedengrijkeen

ntroleeams.imaalelangragenn.Dit zie jedesignatureer spelers b

meeraandachrode kaartearingrealistianXsensTec

nalysis

evoorgameegereleasedavyRainenDapturetechnlogie,alleenerverschiltugezichtenzichaammaaktrheelweinignenlateraarnauwelijksvrijeloopkancDreamvertgelijkmetboogelijkzullenwhatyousa

ennieuwdeprake van eeetballerhebt

behalve inemoves.Uitbooswordenhtaanbesten dan in voischermakechnologieso

eszijndebeddiegebruikDepthAnalyniekenzijnhedoetQuantssendetweijnweliswaaktdatverliesgbeweegruimanelkaargepbewegen,wnlatenmaarteldeineenodycaptureknzijnmetperaywithyour

eelvanuitkoen verhaal,t.

hetuiterlijktingenvanen op de scheed.Ookdeoorgaande dn. VoorFifambeweging

drijvenQuanmaaktvanpsishebbenseelergverscicDreamdateisdatQuarnietzogeaweergoed.mteheeft.Zplakt.Tijdenswatdeperforrzichvoortduinterviewdaanopnemenrformancecarfaceistow

omtomaanmaar gaath

vande spemotieszijnweidsrechterscheidsrechelen. In Fifaa2011gebrugenvanbeke

nticDreamenerformanceamengewerkhillend.BeidtmetbehulpnticDreammvanceerdalsEenbeperkinijngezichtwsdeopnamemancevandurendbewusatzebezigzijnendatfotoapture.whatyourbo

tesluitenophet eromda

elersook terwelterugtena een ovehterzelfpaka zijn het veuiktendemaendevoetba

nDepthAnacapture.QuktmetTeamdengebruikepvanmarkermeeraandacsdievanDepngvanDept

wordtlosvanesvandedeacteurbestmoetzijnvjnmeteenorealistische

odydoesDa

pactueleat je een

rug indevindeninertreding.ktopeeneel kleineakershetllersnaar

alysis.uanticmBondienzeeenrsenchtpthhdelemmerdvandereal

vidCage

10

InMei2eendetestapnaadeeerst

geregistrverder.Zgameplabeslissenhet liegeweg, zijnwaarheidhetzithdegame

2011kwamnectivegame,aracterenintegamenoe

reerd. BehaZebedachteay. In de ganofjegelooen isdoe jen ze nerveudspreken.Vemindezekeplaywerkt.

nalangwach,diezichafsgamesendmenwaarin

lve een speeneenmanimemoet jeofdwatzezedoorgoedtus, hebben zVoordeintrokleinenuanc

hteneindelijspeeltinhetdaardoetLAdaadwerke

LA Ntechnsystedebemaakde aruimtomgekunne

el te makeneromdepe voor iedereeggenofprote lettenopze zenuwtreoductievanMesdieander

khetspelLALosAngelesNoireergellijkgeacteerNoire maaktniekgenaamemwaargeeewegingen vktgebruik vacteur geposte. De beeezet in geaen de klemet mooie

erformancee zaak eenoberentebedegezichteekjes, het kuMotionScanremotionca

ANoireuit.Lsvan1947.Hlijkeengroterdwordt.t gebruik vadMotionScenmarkersovanhet gezian32HighDsitioneerd zelden van dnimeerde 3einste nuane animatiesvandeacteaantal verdewijzendatznvandeveunnen allemwasdezegapturetechni

LANoireisnHeavyRainmesprongbij.

an een nieucan.Motionofrarepakkecht vast teDefenition cijn in eende cameras3d meshes.nces in heging Teamursdeel te lachten ondezeliegen.Berdachtenals

maal signalenameplaynogiekennietko

netalsHeavymaaktedee.LANoirem

uwe motionnScaniseenenvoornodileggen.Motcamerasdiesteriel wit worden veMet dezeet gezichtBondi noglatenwordeervragen enepalenofiemszepraten.n zijn dat zegnietmogelondenregist

yRainerste

magzich

captureoptischegzijnomtion Scane rondomverlichteervolgenstechniekworden

een stapnvande jijmoetmandaanKijkenzee niet deijk.Wantrerendat

11Hoewelover. DegezichteLA NoirepopulairIederpeAlotofonaset,Staton(acDatLANgaat speonlangsFestival.

ImageMHetlaatstechniektechniekligt.Imagomzette

de gezichtsae personagenvaltdeslee heeft eenretvserieMrsonagemoefthatwasa,beitfilm,Tctor)

Noireaanheelen en de gbevestigd tHetisdeee

Metrics

stebedrijfwklevertdielijkzondermargeMetricshennaaranim

animaties gees bewegenchtelichaamn sterrencasadManspeeestzijntekstchallenge,sTV,oronast

etbeginstaagame en filmtoen LA Noierstestapric

watikuitwilljktopdievarkers.Eenbeheeftsoftwaraties.

eweldig zijnvrij statisch

msanimatieet die goedeeltdehoofdrtinzijneentjittinginthetage,therew

atvaneennm industriere de eerstehtingeenOs

ichtenisImanMotionScelangrijkversreontwikkeld

P

P

gedaan laat en juist doextraop.e acteerpresrolColePheljeopnemenchairandsowouldbean

nieuwegenedeze gamese game wasscarvooreen

ageMetrics.can.Ookzijgschilisdatbiddiesimpel

Placeholderv

Placeholderv

tde rest vaoor het contstaties leverlps.Voorhemzondertegeortoftryingnactorprese

eratiegamess en acteurss die gefeatnperforman

ImagemetrgebruikeneeijImageMetecamerabe

video

video

ndemotiontrastmet dert. Aaron Stmwasheteenspelerofdtoimaginetenttogiveyo

s,waarinacts ook serieutured werdceineenga

icsiseenbednoptischemtricsdegroteeeldenkanan

n capture teemooi geantaton bekenenenormeuecors.thosecues;wouthatcue.

terenserieuus gaan nemop het Tribme.

drijfdateenmotioncaptuetrucindesnalyserenen

ewensennimeerded uit deuitdaging.

whereasAaron

seen rolmenwerdbeca Film

uresoftwaren

wilbertText BoxVideo

wilbertText BoxVideo

12IntegenmaarscawaaraandeacteuwebsiteMarilynlatenzegdebodycbeperkinandereaIfyoulanyotheCaptureacEenvoetgebeurdcompetijereputawaarinjesupportebelangrijenigevejedetegmoetreavastaanvandeatoevoegAlsjeeeHetenigonderschHeavyRrealistiscjemetjemaarwaverhaalewinkelcemensenvandefiookdetgestrestprecieshomeentechniekInCallofisbijeensceneisbieddemgemaaktbrengenover.Inburgers

stellingtotMannenzedieneencamerauraltijdrechtvanimagemMonroewaaggenwatzecapturekanngdiedeactanimatiesgelookatthepercharactercteurvooroaE

tbalspelofeendaaroptiespeeltenatieschadeoedecoacheers.Waarspjkhetwinneerhaalwatikgenstandervageren.Racebestaandecauto's,deomingvaneenvenracespelspgewatbelangheidenvanzRaintoondeachgedragen.eautooverhatzemissenenhetgevoeentrumwaarmassauitkoigurantenisaakomzezoomdatzijndhoehetpersuitzonderlijkkenuitdefilmfDutyModenterroristisczoheftigenmogelijkheidtvanfiguran.Naarverlooderestvanhmakenjehe

MotionScanevoorafin.Tahangtdievtvoordecammetricszijnoarvanzehaawillen.EengwordengedteurheeftisleverdvoorperformanceperformancEnslaved,Lord

eenracespedejuistemanzoveelmogoploopt.Ikzenspelersintelerstoegesenvandecomindezespelverpletterdhegameszijndcompetitiesmgevingenenverhaalenepeeltenjerigrijkisisdatzijnsoort(genaanhoebela.Gameszoaleenkanrijdeisdatdefiguelvanimmerrinjejezoonomen.IndezezogeprograogoedmogedoelbinnensonagezichokgevoelvanmwereldgebernWarfare2heorganisatcontroversiedomhetspentendiegillenopvantijdsthetspelworetsomswelh

wordthet3ijdensdemovoorhetgezimera.DitisoookvoorbeelrgezichthebgrootvoordeaanendeacdecameradGTAIV,RedeofRichardceinfilmorsoftheRings,K

lisisinessenieropinspegelijkwedstrzitnogsteedterviewszietprokenwordmpetitieisvolenzievertehebtenvragedaargelukkigenlocatieszndegameplamotiesaaneijd20races.jealseerstenre)genotenangrijkhetislsGrandTheenendiecomurantenmeersie.Indeprnbentkwijtraescenewordmmeerddatelijkteontwibereikis,maookvoelt.Deimmersietebruiktomde2ziteenscetieenopeeneeldatversceltespelenzndallekanteterfthetgeludtjeoverigeheellastig,w

dmodelnietotioncapturechtwordtgeoverigensnieldentezienvbbenovergeeelvandezecteurallevridievoorzijngDeadRedemRidingsasPstage,andthingKong,Rise

ntiezosnelelen.HetverijdenmoetwstewachtentgevennadedenindekleoorhetvoorelddoormiddenvandeprgoverhetalzoalsFifa,maay.HetverhaeengameisDanisdekaeeindigtenpenzichzelfisdaterookfeftAutoIVmmmentaargeralsgrapjeroloogvanHaakt.Jezietdterheelslitzejedehelijken.Despeaarhijsteedeomgevingeveroorzakenescenezospnewaarinjenvliegveldeechillendepolzonderditlevenoprennenuidvangillenensbestraftvwantzekome

tdoormiddeesessiekrijgepositioneeretnoodzakevanoudefilmezetopeen3techniekisdjheidheeftogezichthangmptionenCrigsyinEnslahinkitdeserofPlanetofth

mogelijkrearhaalkomtvwinnen,omdnopheteersewedstrijdeeedkameromrtbestaanvadelvankrantafdelingovegemeenwataarjezietdaaaldateris,datdedingeansgrootdatpuntenscooindespotlighfigurantendomakenwelvaevenalsjeteoverkomeneavyRainbeindevertenmgebruikgeetijdvoordelerraakthiedsgehinderdendefigurann.Bijhetmapannendmogeeenundercenmassaslaciticihetlevevel.Indezesnenzichtevndemensenvoorhetneeenregelmati

elvanvideobgtdeacteured.Hierdoorlijkvoordesmbeeldenm3dmodelomdatdefacialcomtebeweggt.Imagemerysis2.aved,IwouldrvesaccoladeApes)

gerenopwavaaknietverddatjeanderssteFifaofPrenbelaagdzimnadruktelndeclub.Totenkoppenwerhoejeopvthandigerintdefocusvoismeestalflendiejedoetjeelkeracert.Eengoedhtswerpen.oordestadlkergebruikvegenzeaandanalsserieevindjejeinnogneteenremaaktvanfevoetenlooerdoorsteedwordtdoor

ntenwordenakenvandezgelijktemakoveragentbchtingmoetlwildenbanscenewordtergeefsinvewegenblijfterschietenvageenhoekje

beeldengemeenhelmopblijfthetgezsoftware.Opetonderand

mhaartekuncapturetegegen.Deenigeetricsheefto

dputthatupesAndySerk

aterophetsderdandatsontslagenwroEvolutionietwordendleggenophootnogtoewwaarinstaathvragenvanfn.Zezittennooralligtbijlinterdun.Deetbetekenisehetzelfdeeverhaalkanopendiezicvanfigurantlooptopstreusaandeelaeendrukrodeballonbfiguranten.optenaanjosgefrustreefiguranteneheelsliminzescenezijnken.bentdiegenaanrichten.

nnenendegheelmooigeiligheidprotereenijziganburgers.Deomrennen

maakt,pzichtvanpdederennenelijkmetender

pagainstkis(Motion

schermjeeenwordtofdeeldooroeordthethoezeerfansietaltijddelooksekrijgen.rvaart.eenspelhenwaaraat,aanhetbovendeDeAIoudanrderenendatisgezetheelveelnfiltreerdDezeameebruikberenteestilteDezenenjij

13moetrazHeavyRaWaaroThistecahugee(KonamisGamesegameskaltijdzovertellengameplaendiezezichtbaazoalsHaomdialomeeslepvandeacompleezoalswefigurenhIn2009oNaastdadezefilmmensachmakenvhoofdpeCameronJapansemeermetegenovmensen

Devalleivreemdmetmengemaaktkandus

zendsnelzieain,maarheomhebbechnology,reelementthatsvicepresident

enfilmslijkenunnenzienageweestennvaneenveayenmeernebijblijftenrinhoeverrensZimmerinogenteschripendwarenaacteur.Totopetmakendanedatvanhemherkennen.JontstonderatAvatareenmopmerkelijhtigeblauwevangrimeenersonagedatnmoestrekewetenschapensenzichdaergesteldeonegatiefen

iheeftnogeis.Jehebtdunselijkeeigentkanwordenstrevennaar

nofheteenetvoegtzekeenweacteegardingfacitfromnowotofdigitalente

nheelergopalsfilm+inteerzijnooknrhaal.Vandanaardetotaledaarspeleneditdoelbenomdemuzjven.DitallealseengoedphedenhadnishetvanbmverwachteJehebthierteen3Drevongrootparadkmaakt.Deewezens.Omlatex,maarzoveelopeeninghoudepperMasahiraartoevoeleoptreedt.Krijwordtdero

eentweedekusnkantwnschappenen.Ontwikkelr(hyper)real

burgerofvijerveeltoeaaeursnodigalexpressioonwillchangertainmentenM

pelkaar.Beideractiviteit.Znogaltijdgamaagdedagkieervaring.Zemotieseenereiktwerd.Oziekteverzoesheeftbijgeefilm.Eenbdeacteurebijnaessentien,wantmentemakenmelutieindefidepaardjewfilmspeeltz

mdezewezevanmotionenmenslijktnmetdeUnriMori.Hijoenaangetrokjgteenrobotbotbeangsti

kant.Eenkanwaareenrobennkantwaarsmikkenistischegam

Plac

jandis.DefiandespelervgingamensthataffegethedirectMetalGearSol

denzijnzeeZoalsineenmesdiezichijkendemeeZewillendesngroterolinOntwikkelaaorgenenscripedragenaanbelangrijkestenstem,maeelbelangdnsenzijnheeetdeUncannlmwereldto

wasvoordeozichafopeeensindefilmcapture.HettbrachtechtncannyValleyntdektedatkken.Erkomtteveelmenigendenvre

ntwaarderobotduidelijkwaarer(bijnopdezetwe

mesofgestile

ceholdervid

gurantenzijvaring.es?ecttheoutctionofadvelidmaker)envisueeleeerderhoofdmeerrichtenesteontwikkspelereenve.DelaatstejrshuurdengptschrijversngameervartapisechteraarnoggeenatdepersonelgoedinonnyValley.enJamesCaopkomende3nbuitenaard

mtekrijgenbtgebruikvanterweleengy.DeUncannhoemeerrotechtereennselijkeeigeneemd.Datis

obotzomenkwordtherkea)geenondeepiekenaaeerdeonreal

eo

nnietzomo

omeofthegnturegames

nverhalenddstukisbescnopgameplaelaarsgelukerhaalverteljarenwaseegrotefilmmuuitHollywooringendiesonognietgezgezicht.Wilnageszichbenatuurlijkhe

ameronzijnf3DfilmiserndseplaneetbeslootCamenmotioncapgrootrisicomnyValleyisoobotsopmenpuntwaarnnschappen,ddeuncannyV

selijkisdathendalseenkerscheidtusnweerszijdeistischegam

ooigeanimee

gameIthinsHideoKojim

medium.JechrevenisdaaydanophekkigverderdalendiezemengroteontwuziekcomponodwerdeninomsbijnanetzetendatisljedeervariewegenengedeninmensfilmAvatarunogietsandbevolktmeterongeengepturevooremetzichmeeontdektdoornsengaanlijnahetdanreagerenValley.

hetnietlangkunstmatigosennepeneenvandeva

mes.

erdalsin

nkthatsma

zouatnietetandeeesleeptwikkelingnistenngehuurdtzodestapnggedragenselijkeuitbracht.erswatebruikteene.Jamesrdeken,hoen

gerobjectechtllei.Je

wilbertText BoxVideo

14HetwashetpublmaakteCImageMervoor,whetgezicnaarCGIfilmherkhethaalttoekomsrealistisczijn.VoorgamtechniekuitdevaintezettnuookdNuweobelangrijacteerprBijLANowhatycaptured(TeamBonZolangwultiemePortal2EerdernvaneengeenopzafspeeltenalleodialogenActingvajezelfsgmaarjespellentingesprodatzeal

voorCameriekzichnietCameronge

Metrics.Deacwelkegerichcht,inclusiefI.OfAvatarkenjehetpetjenietuitdstzaldetechchertothetmeskennenkendiemetmalleitekometenenscenedegamesindpeenniveaujkerdathetrestatieverlooirekunnenyouseeiswhdinthestudndi)

wemetdehagameervarin

2VoiceAcnoemdeikallevenloosobzichtlijkenoineenTesti

overigepersonenemotiesanonderandgehechtaanlooptvrijmategenbengeokendatmenledialogenl

onessentieegingstorenbruikvaneecteurofactrtisophetgefdelippenenhelemaaluitersonagenogdebelevingvhnologiezichpuntwaar3dwedezeUnmarkerswern.Detechnieszijnintegeustriezichoukomenwaaniveauvanaorenaanlaagzeditnietlahatyouget,.dioandwhat

andblijvenkngzijnechtectingdekrachtvabjecteenpeopeenmensngFacilityvaonageszijnrokomenindidereacteurSze.Portal2hakkelijkdoorekomen.Dednsenminuteangshorenk

eldathijdepaandemannnieuwetecicekrijgteenezicht.Metdndeogen,tetdeuncannygsteedsalsevandefilmehblijvenontwdmodelsencannyValleyrkenzijntegekendiezevenstellingtotmhooguitdarwatjeactacterenhooggdetail.Allengeralseen...Thereistourplayers

eyframenzuacteurseng

anvoiceactinrsonagemetkunnenemoanhetbedrijobots.ZelfzaitspelallemaStephenMeheefteenvrirhetspelheedialogenzijnnlangineenkomen.Enh

P

personageszkementenvachniekinMonnauwsluitedezetechnieevolgenenmyvalleyisgeeen3dmodeenikvondhewikkelenenechtepersoyook.Demegrofomhetnvoorfilmsgetfilmsnietvevalley.teertookiswgis.Metmarenvrijgrovenexcuusgebliterallynosareinterac

ullenwenoogoedemotio

ng.DestemteenpersoootiesopwekkjfApertureSaljenooiteeaalvanroborchantkrijgijlaagmoeilien.Portal2nzograppig,nruimtestilhetzijnerbe

Placeholder

zorealistischanhetpersootionCapturendehelmopekwarenzeimetgeavanckomenislaseldiealseeneternietbeaongetwijfeldonennietmeeestegamesniveauvanreebruikenzijnvoorafgerenwatjeindegrkertechnoloebewegingeruiken.differencebctingwithin

ituitdeunconcaptureno

isimmersooonlijkheidkankenbijdespScience.Jijbeenwoordzegts.Dankzijdendezeroboijkheidsniveaisinstaattovermakelijkwillenblijveehoorlijkwat

video

hmogelijkuitonage.Omdiedielijktoppzijnhoofdmnstaatomaceerdesoftwstigtezeggennkloonisvanangstigendudwordenfilmeervanelkaazittenernogealismetehameestaltedderd.Langzagametezienogiegingveenkunnenge

betweenwhathegameB

annyvalleykoodzaak.

okeenmensnmaken.Zelpeler.Portalentdeenigeggenofeenefantastischotseenpersoauenheelorotietswatikenovertuigenstaanomet.Ditmaaktd

tkonwerkenittebewerkspdetechniekmeteencamallebeweginwareomtezen.Alskijkervndeacteur,itzien.Indemsalsmaararteonderscgdiepin.Opalendatnodduuromvooaammaarzekrijgtwordtelvandeeregistreerdw

atouractorsBrendanMcNa

komen.Voor

selijkeeigenslfsobjecten2iseenspemensinhetemotieuitenhuitgevoerdoonlijkheideriginelegaminnogheelendgoederzekervandatjeeen

nzodatstelligenkvanmerageninettenvandemaar

cheidenptischeigisomorgamesekerklimtthetnogworden.

shavemara

rde

schapdiedieinldatzichtgebouwn.DeeVoiceenraakeplay,weinigtezijn

wilbertText BoxVideo

15behoorlistaandeVooractvrijjongAndySerSindsdieactief.HIfyouamovemerehearsatheatre

ijketijdinheerobotsinpoteursiseralstadium,markisiszoiemenisAndydijspeeltMoareplayingaentstomatcalandplayinorfilmperfo

etspeldoorkortal2hoogeenbehoorlaarerzijnalmand.DememanomnankeyinEnslaanapeorafachthesechangacharacteormanceAn

kanbrengenbovendeunlijkemarktoacteursdiezestemensenartoetegaaavedenspeeantasycreatracters.ButerforaperfondySerkis

enhetverhncannyvalleyntstaanindzichspecialisnzullenhemanvoormotieldeKingBoturelikeGolthereisnodormancecap

aalgoedtevyaandegesegamesindusereninactekennenalsioncapture.hanindegalum,youneedifferenceinptureshoot

volgenis.Natileerdekantustrie.HetbeereningameGolluminLoNaastfilmsimeHeavenlyedtolearntnthewayanthanthereis

aarmijnment.evindzichnoesenmotionordoftheRinishijookingySword.tocalibrateynactorapprosforanyoth

ning

ogineencapture.ngs.games

youroachesher

16ConclusieDerolvandeacteurzalintoekomstigegameszekergroterworden.NumetLANoireenHeavyRaindeeerstestappenzijngezetlijktergeenwegterugenzullengamesontwikkelaarsdeanimatiesmoetenblijvenverbeterenomgamerstevredentehouden.DeFMVwaseeneerstepogingomacteursingamestelatenspelen.Ditsloegechternooithelemaalaan,maardankzijeenenormevooruitganginhardwareensoftwareslagenHeavyRainenLANoirehierveelbeterinenkomenacteurseindelijktothunrecht.Derolvandeacteuruitzichnietalleeninfysiekacteren,ookvoiceactingalleenkaneenspelalnaareenhogerniveauhelpen.Delaatstejarenzijndeverhaleningameseensteedsprominentererolgaanspelenenomdezeverhalenovertuigendtekunnenvertellenzalerovertuigendgeacteerdmoetenworden.Hetgaatbijgamesnietlangeralleenomdehighscoretebereiken,maarookomwelkpadjehebtbewandeldombijheteindetekomen.Gameswordensteedsvakerbehandeldalsinteractievefilmsenwordenookdoordefilmcommunitylangzaamgeaccepteerdalseenmediumdievooracteursinteressantkanzijn.Ergaatmomenteelnogbestveelvandeacteursprestatieverlorendoordebeperkingenvandehardwareensoftware,maardatzaldekomendejarensteedsminderwordentotereengoedefullbodymotioncaptureoplossingbeschikbaaris.Misschiendathetooitmogelijkzalwordenomjeeigenemotiesinrealtimeovertebrengennaarjeonlineavatartijdenshetspelen.

17BijlagenInterviewXsensVragenLijstInterviewXsens1.Werkenjulliezelfookmetjullieproductenofmakenjulliezealleen?2.Zijnjullieaanwezigwanneereenklantdeproductengebruikt? 2b.Isereengrotevraagnaaracteursvoormotioncapture? 2c.Watvoorsoortmensenwordeneringezetbijmotioncapturevoorgames,zijndatvooral stuntmannenofookgeschooldeacteurs? 2d.Makenzebijgamesookweleensgebruikvanstuntdoubleswanneereenacteurnietin staatisombepaaldescenestedoen?3.Zijnermomenteelnogbeperkingeninjullieproductdiejulliegraagindenabijetoekomstzienverdwijnen?4.OverdefilmAvatarwordtookwelgezegddatzedeUncannyValleyoverbrugthebben.Dathetrealismezohoogisdathetvoordekijkernietmeerstorendisdathet3dis.Denktudathetnoglanggaatdurenvoordekwaliteitvanfilmsalsavatarenaliceinwonderlandookingamesteervarenis?5.Vindenjulliedatgamestudiosalallesuitjulliehardwarehalenofzoudenzeermeermeekunnendoen,enzojawat?6.Merkenjullieeenverschilbijklantenwaardefocusligt?Tijd(pipeline),Geld,Zoovertuigendmogelijkhetverhaalvertellen.7.Julliehebbenmeerdereklantenindegamesindustrie,zijnerstudiosdiemeerfocussenopacteerprestatiesdanandere?8.Hoezietudetoekomstvanmotioncapture?Julliezijnnatuurlijkheelerggerichtopbodycapture,ophetlichaam.9.IkhebrecentelijkgelezendatjullieeensamenwerkingzijnaangegaanmetImageMetrics,wathouddiesamenwerkingin?10.Denktudatjulliesamenwerkingmetimagemetricszalbijdragenindekwaliteitvangames?Zalhetontwikkelaarsstimulerenomhetcompletepakket,defacialenbodycapture,tekopen?11.Julliehardwarebieddegebruikerheelveelvrijheid.Opwatvoormanierenheeftditinvloedophetmotioncaptureproces?Betekendditookdatacteursmeervrijheidhebbenomteacterenzoalszegewendzijnopeensetenmetkostuumsentegenspelers?

18InterviewErikWilbrink(augustus2010)InleidingIkhebeeninterviewgehoudenmetErikWilbrink,VicePresidentSalesenMarketingbijXsensTechnologiesBV.XsensiseenNederlandsbedrijfdatzichspecialiseertinmotioncapture.Uniekaanhuntechnologieisdatzegebruikmakenvanbewegingssensorenombewegingenteregistreren.Voorheengebeurdeditdoormiddelvancamera's. Doelvanhetinterviewwasommeerkennistekrijgenovermotioncapture.Ikwildetewetenkomenwatdehuidigemogelijkhedenzijnenwaardeontwikkelingenheengaan.Interview:Ik:MijnnaamisWilbert,ikdoeonderzoeknaardetoekomstigerolvandeacteuringames.Zijnvoorgamesdezelfdedingenmogelijkalsvoorfilms.Erik:Deacteurkrijgtweleenandererol.Indefilmspeeltdeacteurveelmeervoorgreenscreensofdragenzemotioncapturepakkenensteedsmindergebeurtechtopdeset.Hetgaatsteedsminderineenwerkelijkeomgevingensteedsmeervirtueel.Datvraagtookwelwatvandeacteur,wantdiemoetsteedsmeeracterenzondertegenspelerenzondereennatuurlijkeomgeving.Datmaakthetheellastigvooracteurs.Ik:Isdathetzelfdebijgames?Erik:Nee,bijgamesziejeeigenlijkietsanders.Bijgameszagjeeigenlijkdaterhelemaalgeenacteurswerdengebruikt.Hetwasvooralcomputeranimatieenveelkeyenhandframing.Enwatjedanzietisdatdebeeldennietechthelemaalnatuurgetrouwzijnennietechtorganisch.Aanfacialenhandenanimatiewerdbijnanietsgedaan,alleendegrovebeweging.Watjenuindemarktziet,endatzaljezelfookwelherkennen,isdatersteedsmeerbehoefteisommotioncapturenatuurgetrouwertedoen.Ik:Naarmatedeprestatieshogerwordenwordtdevraagookhoger.Erik:Ja.Dushoekunjemensenendierenzonatuurmogelijkweergeven.Hetbestewaterhetdichtstbijkomtisnatuurlijkdepersoonzelfgebruiken.Endatiswatjenualstrendziet.Hetbegonmetoptischeoplossingen,dusveelmetcamera'senoptischetechnologie,vanViconenImageMetrics.Maardatisvrijduretechnologiediestaatopgesteldinstudio's.Datvraagtveelcalibratieeninstellingstijd.Defilmindustrieheeftfinancieeleengroterdraagvlakdandegameindustrie.Degameindustrievondhetdaardoormoeilijkomnaardezelfdetechnischeoplossingentekijkenalsdefilmindustrieenblevenkeyframen.Metdeinertialsensorsdiewijleverenziejedatdekostenendesetuptijdflinkomlaaggaanendeflexibiliteitvandeanimatortoeneemt.Ik:hoewerktjulliesysteemprecies,watiseeninertialsensor?Erik:Deoudetechnologie,deoptischetechnologie,maaktgebruikvancamera's.Deacteurheeftmarkersopzijnlichaamendecamera'sregistrerendebewegingvandemarkers.Ditmoetineen

19studiogebeurenmetcamera'sdieuitvoeriggecalibreerdzijn.Tevenskandezemaniervanmotioncapturealleengebeurenonderspecialelichtconditiesenalleenbinnen.Ditallesmaakthettijdrovend,ingewikkeldenheelergduur.Metonzetechnologieregistrerenwijbewegingendirect.Zeventiensensorenophetlichaamregistrerendebewegingen.Dezewordendoor2recieversopderugverzameldenviabluetoothdoorgestuurdnaareenlaptopwaaronzesoftwareopdraait.Dezesoftware,genaamdMVNStudio,geeftdanrealtimeanimationdiejekanplottenopelkkarakterwatjemaarvoorogenhebt.Ik:Dusjezietdangelijkresultaat.Erik:Inderdaad.Inelkesensorzitten3gyroscopendiedebewegingenmetenover3assen;X,YenZ.Deaccelerometersgevenaaninwelkerichtingenmetwelkesnelheidhetbeweegt.Metonzesoftwarekunnenwedezeinformatiepakkenenterugherleidentoteenskeletmetnatuurgetrouwebewegingen.Hetvoordeelvanonspakisdusdatjedirectvanhetlichaammeet,waardoorjegeenstudionodighebt.Deanimatorvaneengamestudiozegtwewillenspecialegevechtshandelingenofsportmomentenfilmen,zetrekkeneenpakaanengaannaarbuitenenaandeslag.Jekanhetoveralmeenaartoenemen.Natuurgetrouwebewegingentegeneenprijsdieveellagerisdaneenoptischestudio.Datiswatdeinertialsensorsdoen.Zon5jaargeledenhebbenwedetechnologiegentroduceerdindeentertainmentmarket.Eerstwerdhetopgepiktdoordefilmindustrieennuziejedatdegamingindustriehetoppakt.EenaardigvoorbeelddatjeoponzewebsitekanzienisLandonDonovan,deaanvoerdervanhetAmerikaansevoetbalteam.InFIFAWorldCupzittenalleteamsmetallevoetbalspelersenjekanjevoorstellendatgebruikersvanhetspeldebewegingenvanMessi,Ronaldo,VanPersieenDonovanzorealistischmogelijkterugwillenzienindegame.DonovanheeftonsMVNpakaangedaanenisgaanschietenenpasseerbewegingengaanmakenetceteraendiezijnrechtstreeksovergenomenindegame.Ik:Endatallesgewoonopeenvoetbalveld?Erik:Ja,exact.Enalsjedatvooralleberoemdevoetballersdoetdanziendeechteliefhebberswelhetverschilofelkevoetballerdezelfdebewegingmaaktofzijneigenuniekebewegingen.DitdoenwijnuookvoorKillzonevanGuerrillaGamesenSony,EA,Activision,noemmaarop.Facial(Gezichts)animatiedoenwijniet,maarwezijnwelpartnervanImageMetrics.DusalswijfullbodymotioncapturemoetendoendangebruikenwijdespullenvanImageMetricsvoordefacialendespullenvanCybergloveomookhandmotioncapturetedoen.Wantookdatisheelingewikkeld.Ik:Zo'nsamenwerkingmotiveertwelomhetheleplaatjemetmotioncapturetedoen.Dusdatjenietbijvoorbeeldhetgezichtgaatkeyframen.Erik:Maargoed,datblijftaltijdeenafwegingvanhoehoogmoetdekwaliteitzijnenhoeveelgeldhebjeervoorover.Alsjefacialenhandmotioncapturegaatgebruiken,danzoekjeweldehoogstekwaliteitopinjegameendatmoetjewelkunnenverantwoordenenterugkunnenverdienen,dusjadaarziteenomslagpunt.Jezietnudooronzetechnologiedathetvoorgamestudio'sdichterbijkomt

20omomhoogtegaanmetdekwaliteit,maarikdenkdatdenextstepweldeFacialMotionCaptureis.Momenteelziejedateigenlijkalleenindefilmindustrie.Ik:Zijnernogbeperkingeninjullieproductdiejullieindenabijetoekomsteruitwillenhalen?Indeinertialsensorszitookeenmagnetometerdiekijktwaarhetnoordenzit.Opbasisdaarvanziethijookwelkerichtingdesensoropbeweegt.Alsjeineenomgevingzitmetveelmetaal,watwebijvoorbeeldveeltegenkomenbijveelfilmofgamestudiosinLosAngeleswaarveelgedaanwordtaanhetbeveiligentegenaardbevingen.Dankrijgjeindevoeteninnkeereenafwijkingomdathijhetnoordenopeenandereplekzietdanhijwerkelijkzit.Dezeafwijkingziejevervolgensteruginhetkarakter.Deafgelopenvierjaarzijnwemetnamedrukgeweestommagnetischeverstoringenoptevangenmetstatistiekenalgoritmesenhebbenweeennieuwproductgentroduceerddatheet'MotionGrid.'Diezorgtervoordatdiemagnetischedisturbanceeigenlijkhelemaalgelimineerdwordt.Metnkaraktermaakthetnietuitdaterwat"drift"is,datkunjewelcorrigeren.Alsjemetmeerderekarakterstegelijkertijdwiltanimerendanishetnatuurlijkheelbelangrijkalsjeeenvechtofdansscenedoet,datdiekaraktersweldichtbijelkaarblijven.Doorzo'ndriftkanhetgebeurendateenkarakteropeensdoordeanderheenslaatinplaatsvanzijngezichtraakt.WezijnnumeteencasebeziginJapan,waarzeeenPowerRangersgamewillendoen.Hiervoorwillenzeviervijfkaraktersinnkeeranimeren.Datkanabsoluutnietmetdeoudetechnologie.Wantalsallepersonenmarkershebbendanzittenertelkensanderepersonentussendemarkersendecamera.MetonzetechnologieisdatmetbehulpvanMotionGridwelmogelijk.Ditisdetrendvoordekomendetwee,driejaar.Datweditproductgaanverfijnenenverderontwikkelenendatweooknaarmulticharactermotioncapturegaan.Ik:Datlijktmevooreenacteurookveelfijneromeenscenetekunnendoenmeteentegenspeler.Erik:Janatuurlijk.Tweemensenineenpakisleukeracterendantegenniemandacteren.Ik:Julliepakkanookonderkledinggedragenworden.Dusdanishetookmogelijkommetkostuumstespelen.Erik:Ja,danmoetjekijkennaarAliceinWonderland.Deacteurshaddendepakkenonderdeeigenkledingaan.Zewerdengefilmdenlegdentegelijkdebewegingenvast.Endankunnenzeerookmetspecialeffectsmeeaandeslag.Ik:HoezietvooruverderdesamenwerkingmetImageMetricseruit?Erik:Onzeoplossingisrealtimeensoftware.WatImageMetricsnuheeftisdatzededataopnemenendanzelfbewerkenenuiteindelijksturenzehetterug.Duszeleverenhetalseenservice.ZezijnnumeteensoftwarepakketbeziggenaamdFaceware.Gezichtssoftware.EnmetFacewarekrijgjenetalswijdatdoenrealtimedefacialcaptureviasoftwareineenapplicatie.WezijnnuaanhetkijkenmetImageMetrics,ofweaandeachterkantonssoftwarepakketMVNstudiokunnenintegrerenenkoppelenaanFaceware,zodatjeinnkeereenvolledigefullbodyperformancemotioncapturekrijgt.Ik:Mijnlaatstevraag.Iseraleenmarktvoormotioncaptureacteurs?

21Erik:Datisweleengoeie.Datweetikeigenlijkniet.MensendieeenfilmcarrirenajageninLAdoenalles.Voiceovers,dansen,motioncapture,figureren,maarofzezichgespecialiseerdhebbeninmotioncapturedatweetikniet.Datismisschieneenontwikkelingdiewelgaatkomen.Alseenacteurzitjeineengreenscreeninhetluchtledigeteacteren.Datistochlastigerdanalsjeeentegenspelerhebt.Ikkanmewelvoorstellendatjeerspecialisteninkrijgt.Ik:Dankuwelvooruwtijd.

22ResultatenOnlinePollBestemedegamers,MijnnaamisWilbertSchuurmanHess.IkstudeerDesignforVirtualTheatreandGamesaandeHogeschoolvoordeKunsteninUtrecht(HKU).Voormijnafstuderendoeikonderandereonderzoeknaarhetbelangvanactereningames(nuenindenabijetoekomst).Voorditonderzoekwilikzichtkrijgenopwatgamershiervanvindenenhoezijhieroverdenken.TedenkenvaltaaninteractietussenspelersinFifa,conversatiesinRedDeadRedemptionenhetemotieaflezenvanL.A.Noire.Daaromwilikdevolgendevragenaanjullievoorleggen:1.Hoebelangrijkvindjijdekwaliteitvanhetacteerwerkineengame?2.Watvoegtgoedacteerwerkvoorjoutoeaaneengame?3.Inwelkegamesdiejegespeeldhebtvondjedatergoedgeacteerdwerd?Alvastheelergbedanktvoorhetbeantwoordenvandevragen.Ikkijkuitnaarjulliereactiespsikwistnietzekerwaarikditberichtkonposten.Hetisgerelateerdaanoaxboxgames,vandaardatikhemindittopicgeplaatstheb.Hoi,iedereenheelergbedanktvoorjulliereacties.Ikwaardeerditzeer.Ikzalwatmeervertellenovermijnonderzoek.Omuittezoekenwatderolvanacteursgaatwordeningamesmoestiknatuurlijkwetenwatertechnischmogelijkis.Hiervoorhebikmijinderdaadverdieptinverschillendetechniekenvanmotioncapture(oadmveeninterviewmetXsens).Bovenstaandevragenlijstmoetmijhelpenomteonderzoekenwathetbelangvanacterenis.Ikhebhierzelfnatuurlijkeenvisieoverenikhebverschillendegamesgespeeldmetdezevraaginmijnachterhoofd,maarikwilookgraagwetenhoeanderegamershieroverdenkenenwelkegamesditbelangkunnenhelpenbevestigen.Eenvragenlijstleekmijvoorlopighiervoorvoldoende.Ookhebikgeenervaringmetstatistiekofenqutes.Hetzoukunnendatnaaraanleidingvanjulliereactiesalsnogeenenqutevolgt,welkeikdanmetdethesistoolzalmaken.Actereningamesvindjeteruginvoiceacting,maarookinhoeeencharacterbeweegt(lichaamstaal)enemotiesinhetgezicht.Zoheeftpsychonautsgeweldigevoiceacting,isinFifadelichaamstaalheelbelangrijk(tijdenshetvoetballen,maarookbijvreactiesopdescheidsrechter)enwordenemotiesinLANoireonderdeelvandegameplay.Lichaamstaalkanjehetbestvoorstellenalsacterenmeteenmaskerop.Ookalisjegezichtemotieloos,jelichaamspreekt.

231:ErgBelangrijkx10zolanghetomeenverhalendspelgaatheelbelangrijk.hethaaltjeveelmeerinhetspelenkomtveelgeloofwaardigerover.bijarcadegamesensimpelvermaakishetminderbelangrijk.Ditisvoormijalleenbelangrijkvoorgamesmeteenverhaalenuiteraardsingeplayerervaring.Uiteraardmoetendecontrolsendebewegingenvandegamecharactersvloeiendenrealistischzijn,maarditvaltbijmijnietonderacteerwerk.Belangrijkvindtikookdescripts.Jekaneengoedeacteurhebbenmaaralsdetekstwaardeloosiskunjejenognietinlevenenzijnmetnamecutscenesvaakbelachelijk.Ookhetplotisuiteraardbelangrijk.Tegenwoordigishetwelbelangrijk.Bijouderespellenvindikhetmindererg.BijPlaystation1spellenwashetalheelwatalserdaadwerkelijkvoiceactingwas.Jekijktnaarwatertechnischmogelijkis.Ookhangthetafvanhetgenre.EenRPGleuntergophetverhaal,dusdanvindikhetbelangrijkerdanbijvoorbeeldbijeenshooter.Redelijkbelangrijk,ligterookaanwatvoorsoortgame.BijeenracegamehebikerminderbaatbijdaneenfreeroaminggameallaGTA.Ikweetnogweldatikhaloreachweerindekasthebgepleurddoordieverschrikkelijkevoiceacting.Heeldesfeervandegamewerdverziektdoordatmonotonegebrabbel.Ergbelangrijkdus.Minderbelangrijkdankwaliteitvangeluid(dusinderdaadookvoiceacting).IkgenietveelmeervandesoepelestealthymovesvanSnake(MetalGearSolid)enSam(SplinterCell),danbijsoortgelijkegamesalsPrinceofPersiaofAssasinsCreed.EnikvergeefalsnelschoonheidsfoutjesingamesalsHitmanenlelijkephysicsingamesalsTheDarkness,vanwegedeovertuigendeenvaakgrappigevoiceacting.Erisgeenspelwatikvakerhebgespeeld(enblijfspelen)danBlack,terwijlhetgewoonRambostijlknallenis.Maardatspelheeftdanookeensuperieure,onovertroffengeluidskwaliteitvanwapens,inslageffectenenbrekendglas.Verslavendlekkerenbruutoverjekoptelefoon.OokveelouderegameszoalsdeMedalofHonourserie,blijfikindeconsolegooien,ietswatikongetwijfeldniethadgedaanalsdemuzieknietzoverschrikkelijkgoedwasgeweest.Hetverschilzit'mdusindeuitzonderlijkekwaliteitvanenaandachtvoorhetgeluid.Ietswatdoorveelspelontwikkelaarsernstigwordtonderschat,maardoor'guru's'indegameindustrie(CraigHubbard,PeterMolyneux,tonameafew)alskeyingredientwordtgezien.Meernogdansuperrealistischephysics,filmischeplaatjesofeenorigineleverhaallijn.Eenspelkannogzomooiogen,alshetgeluidzuigt,zuigtdehelegame.Datismisschieneenergpersoonlijkebeleving,maarikvreesdatveelgamesdaardoornietdeimpacthebbenalsdatdekaftofeenreviewdoetgeloven.Ietsfilosofischerisdevraagwatjeonderacteerwerkvangamepersonageskanverstaan.Jaja,wekunnendiepgaan:pLaatikhetermaarophoudendatikhet'acteerwerk'vanMasterChief(Halodh)overtuigendervindtdandatvanStevenSeagal...endanhebbenzeallebeieenmaskerop.Datligterhelemaalaanofvoordegamehetverhaalbelangrijkisofniet,enhoevaakjedestemmenhoort.IneenMMOofRPGishetvangigantischbelangvoordekwaliteitvanhetspel,maarineengamealsCallofDutykanikweleenoogjedichtknijpenomdathetvansecundairbelangis.

242:Veelx5Grotereinlevingingames.Voornamelijkinleving.Alsdeemoties,houdingenstemmenherkenbaarenjuistoverkomen,kanikmezelfinlevenindepersonagesendatisbijsommigegamesmisschienwelhetbelangrijksteaspect.Hetkanveeltoevoegen,namelijkdatjemeeleeftofdatjejekuntinlevenineenkarakter.Zekerdelaatstetijdzijnverhalendegamesveelbelangrijkergeworden.Goedacteerwerkofvoiceactingbrengtdegamesechttotlevendusdatisergbelangerijk.Acteerwerklaatmijbeterinlevenineenspel,hetverhaalendepersonages.Emotie,hetinlevenindecharacters.Zegeloofwaardigneerzettendatjejeechtbekommerdomhunlot.Ikkandanhelemaalopgaanineenverhaal.Hetgaatnietalleenomdevoiceacting,maarookomdegezichtsuitdrukkingen.Hetisbelangrijkdatallebeideelemententotindepuntjesverzorgdzijn.Dealgemeneindrukdieeengameachterlaat.Goedeafwerkingdraagtonbewustookbijaandebelevingvaneengame.hetbrengteenextradimensieaaneengametoe.Geloofwaardigheid.Dragsyouintothestory.voegtveelrealiteittoe.Dathangtafvanhettypegame.Alshetspelzichconcentreertrondomeenofenkelepersonages,dankangoedacteerwerkalleenmaarbijdragenaandekwaliteitvandehelegame.Hetgaatertenslotteomdatdegamerinhetverhaalwordtgezogen.Overtuigendacteerwerk(ofvoiceacting)helptdaarbij.EenbriljantegamezoalsRedFactionzoudaardoorngbeterworden.Aandeanderekantkanhetdespelbelevingjuisttegenwerken,omdathetteveelafleidtvanhetdoel(spanningvasthouden).IkdenknietdatKillzoneofHalfLifebeter(lees:enger)zoudenwordenalsdehoofdpersonagesmeerzouden'acteren'.Dekrachtvandezegameszitjuistinhetfirstpersonshooterperspectief,vanwaaruitjedeStasiachtigeomgevingervaart,zondertewetenhoediewereldjouervaart.Zoudegamehetperspectiefveranderen,danvaltmeteeneengrootstukvandiespanningweg.AlfredHitchcockbewaardenietvoornietszijnfirstpersonviewpointvoordemeestzenuwslopendescenes.Lessonstobelearned...Erzijnalgamesdieeenanderperspectiefalsextraspelelementhebben.ZokentdethirdpersonshooterArmyofTwoeenzogenaamde"BacktoBack'modus,waarbijjemetjerugtegenjeAIpartnerstaatenvanuitfirstpersonperspectiefdetoestromendevijandenuitschakelt.Bijzonderhiervanisdatditperspectiefookeigenregelskent,zoalsslowmotionenonbeperktemunitie.Datgezegd,denkikweldatdenieuwegeneratiegamesmeerzoudenkunnenspelenmethetwisselenvanperspectief,juistomdespanningsbooggoedoptekunnenbouwen.Dusmeermethetoogvaneenfilmregisseurgekeken.Watdatbetreftvolgjijnuechtdeperfectestudie!RealismevanhetverhaalDeovertuigingenhetoverbrengenvanhetverhaaluiteengame.Zondergoedacteerwerkkomthetverhaalnietover/binnen.Ookhoejemeeleeftmetdepersonen/characterskomtookdoorhetacteren

2

5

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9M

a

s

s

E

f

f

e

c

t

2

R

e

d

D

e

a

d

R

e

d

e

m

p

t

i

o

n

H

e

a

v

y

R

a

i

n

G

T

A

I

V

Grafiek1:Gameswaar

G

T

A

I

V

A

l

a

n

W

a

k

e

B

a

t

m

a

n

A

r

k

h

a

m

A

s

y

l

u

m

G

o

d

o

f

W

a

r

3

E

n

s

l

a

v

e

d

U

n

c

h

a

r

t

e

d

2

rvangamersvondenda

F

i

n

a

l

F

a

n

t

a

s

y

1

3

R

e

s

i

d

e

n

t

E

v

i

l

5

G

e

a

r

s

o

f

W

a

r

M

e

t

a

l

G

e

a

r

S

o

l

i

d

A

s

s

a

s

s

i

n

s

C

r

e

e

d

2

S

t

a

r

W

a

r

s

K

n

i

g

h

t

s

o

f

t

h

e

O

l

d

R

e

p

b

l

i

c

tergoedingeacteerdw

S

t

a

r

W

a

r

s

K

n

i

g

h

t

s

o

f

t

h

e

O

l

d

R

e

p

u

b

l

i

c

T

a

l

e

s

o

f

V

e

s

p

e

r

i

a

L

o

s

t

O

d

y

s

s

e

y

T

h

e

E

l

d

e

r

S

c

r

o

l

l

s

O

b

l

i

v

i

o

n

C

a

s

t

l

e

v

a

n

i

a

L

o

r

d

s

o

f

S

h

a

d

o

w

H

a

l

o

O

D

S

T

ForumG

werd.Decijfersopdever

H

a

l

o

R

e

a

c

h

S

p

l

i

n

t

e

r

C

e

l

l

C

o

n

v

i

c

t

i

o

n

C

a

l

l

o

f

D

u

t

y

B

i

o

s

h

o

c

k

F

a

h

r

e

n

h

e

i

t

S

i

t

R

1

GamesAan

rticaleasgevenweerhoS

a

i

n

t

s

R

o

w

1

B

u

l

l

y

F

a

l

l

o

u

t

3

T

h

e

D

a

r

k

n

e

s

s

O

v

e

r

l

o

r

d

G

T

A

S

A

bevelingen

oevaakdegameisgeno

Z

o

n

e

o

f

t

h

e

e

n

d

e

r

s

H

i

t

m

a

n

M

i

r

r

o

r

'

s

E

d

g

e

A

r

m

y

o

f

T

w

o

M

o

n

k

e

y

I

s

l

a

n

d

D

f

t

h

T

t

l

n

oemddoordedeelnemer

D

a

y

o

f

t

h

e

T

e

n

t

a

c

l

e

M

a

f

i

a

2

D

r

a

g

o

n

A

g

e

K

i

n

g

d

o

m

H

e

a

r

t

rs(17).

Aantalxgenoe17deelneme

md

ers

wilbertText BoxGrafiek 1: Games waarvan gamers vonden dat er goed in geacteerd werd. De cijfers op de verticale as geven weer hoe vaak de game is genoemd door de deelnemers (17)

Top3meestaanbevolengamesvanwegehetacteren:MassEffect2 x9RedDeadRedemption x6HeavyRain x53.InRedDeadvindikdevoiceactingopzichgoed,maardekarakterszelfergsaai.Hetisallemaalzostereotypeenerzittotaalgeengedachteachterlijkthetwel.DaarentegenvindikbvGTA4TheballadofGayTonyweerergsterk.Overdetopkarakters,maardatmaaktenietuit,wanthetvoeldegewoontofaanommetdemensenomtegaan,gaytonyzelf,degekkeoliesjieketc..AlanWakevindikookheelgoedgedaan,eerstdenkjemeteensoortdouchebagschrijvertespelen,maarjekomtertochalsnelachterdathetgewooneentoffekerelisdiewelhetgoedeprobeerttedoen.SidekickBarrypastergoedbij.rgsterkevoiceactingookenhethelescriptvindikgoedgedaan.(ophetlaatstestuknadan,maardaspersoonlijk).

Preventiefonderzoeknaaractereningames HogeschoolvoordeKunstenUtrecht

BronvermeldingInterviewXsensGemaildnaar:GameschipGuerillaGamesTeamBondiDepthAnalysisUniversiteitUtrechtenHKUXsensPowerUnlimitedControllMagazineWebsitesMotionCapture:http://www.imagemetrics.com/http://www.captivemotion.com/http://www.metricminds.com/http://www.quanticdream.com/en/page/motioncapturesitehttp://www.xsens.com/en/general/mvnArtikelenGelezen:http://www.depers.nl/cultuur/529336/EenOscarvooreenspelletje.htmlhttp://jsgilbert.com/voiceoverforgamesevolutionoftherevolution/(voiceacting)http://www.voices.com/videogamevoiceovers.htmhttp://www.adventuregamers.com/article/id,69(reviewRipperWritten by Ray Ivey May 19, 2002) http://www.videogamer.com/xbox360/la_noire/news/la_noires_adam_harrington_on_acting_in_video_games.html http://www.videogamer.com/xbox360/la_noire/news/kojima_wouldnt_use_la_noire_technology_in_next_game.htmlhttp://www.guardian.co.uk/technology/gamesblog/2010/nov/08/andyserkisenslavedinterviewhttp://gizmodo.com/5714436/howlanoireconqueredtheuncannyvalleywithatechcalledmotionscanhttp://www.insidegamer.nl/bedrijf/nluitgever/insidegamer/rubrieken/20627/EmotieinGames.htmlhttp://www.adventurecorner.de/pages/316/interviewmitsamclarksonareoenglishversionhttp://www.destructoid.com/whyiloveliveactorsinvideogames35909.phtmlhttp://www.xgn.nl/ps3/nieuws/22524/naughtydogmeesteontwikkelaarsbegrijpenactereningamesniet/?p=1http://www.fastcompany.com/1724050/lanoirebrendanmcnamarateambondirockstargamesmotionscanhttp://www.computerandvideogames.com/296388/davidcagelanoiretechisinterestingdeadendquanticsnewapproachisthefuture/http://www.computerandvideogames.com/295869/lanoirebestowedwithmoviefestivalhonour/http://www.vg247.com/2011/04/01/davidcageclaimsnewquanticdreamtechisaheadoflanoires/http://nl.playstation.com/ps3/news/articles/detail/item80266/Serkisaanhetwoord/http://www.designnews.com/document.asp?doc_id=229322http://www.diedagain.com/themocapwarbondiquanticandremedyfaceoff http://robotgeek.co.uk/2011/04/28/willmotionscantrulychangethefaceofgaming/http://www.joystiq.com/2008/11/13/actorkenlallymocappedasresidentevil5swesker/http://uk.xbox360.ign.com/articles/929/929701p1.htmlhttp://www.joystiq.com/2008/02/23/gdc08motioncaptureisseriousbusiness/

Preventiefonderzoeknaaractereningames HogeschoolvoordeKunstenUtrecht

http://www.joystiq.com/2008/02/19/gdc08exclusivemovabringslifelikemotioncapturetounreale/http://www.ereleases.com/pr/captivemotionincannouncesasignificantadvancementinperformancecapturetechnology10107http://uk.gear.ign.com/articles/958/958171p1.htmlhttp://uk.games.ign.com/articles/101/1011436p1.htmlhttp://kotaku.com/288650/actingandgamemotion+capturesamehttp://www.computerandvideogames.com/169883/interviews/heavenlysword/Forabenaderd:engelshttp://www.gamesforum.com/generalgamesdiscussionforum/nederlandshttp://forum.xboxworld.nl/showthread.php?t=154273Video'sBekeken:http://www.youtube.com/watch?v=_5qjaFynCnchttp://www.youtube.com/watch?v=IxJrhnynlN8http://www.youtube.com/watch?v=mN161FZCYhttp://www.youtube.com/watch?v=OimdAhF4dxA&feature=relatedhttp://www.youtube.com/watch?v=4PLHf1BmLE&feature=relatedverderzievideosinditdocumentGamesGespeeld:LANoireHeavyRainMafia2Fifa11Portal2Psychonauts

Onderzoek Wilbert Acteren in Gamespagina3.pdfOnderzoek Wilbert Acteren in Games