1

Onderwerpsontsluiting collectiebeschrijvingen

Aad van Duijn

Coördinator onderwerpsontsluitingUB Amsterdama.vanduijn@uva.nl

2

Waarom onderwerpsontsluiting bij collectiebeschrijvingen?

• titel van de collectie geeft inhoud slechts ten dele weer

• door onderwerpsontsluiting laat je zien wat werkelijk van belang is (niet alle woorden in de beschrijving zijn even belangrijk)

• door onderwerpsontsluiting bereik je een grotere nauwkeurigheid (niet alle woorden in de beschrijving zijn even precies)

• niet alle onderwerpen en/of personen kunnen in de beschrijving opgesomd worden en/of expliciet genoemd worden

Waarschuwing: ontsluit de collectie niet de collectiebeschrijving!

3

Waarom gecontroleerd vocabulaire?

http://lu.com/odlis/odlis_C.cfm#controlled (definitie)

•verschil in schrijfwijze, bijv. producten vs. produkten

• taal: collectiebeschrijving in het Nederlands, NBC en AAT Nederlands/Engels

• synonymie: fietsen vs. rijwielen, chemie vs. scheikunde

• homonymie: banken (meubilair) vs. banken (gebouwen)

• homografie: fietsen (transportmiddelen) vs. fietsen (activiteit)

• plaatsen met dezelfde naam: Boston, Moskou

• personen met dezelfde naam, bijv. Willem Drees

• persoonsnamen met varianten, bijv. Anton Tsjechov

4

AAT: fietsen vs. rijwielen

5

AAT: banken (gebouwen) vs. banken (meubilair)

6

AAT: banken (meubilair) vs. banken (gebouwen)

7

LCNAF: Willem Drees (Sr.) vs. Willem Drees (Jr.)

8

LCNAF: Anton Tsjechov

9

Globaal of uitputtend?

• bij boeken globaal, d.w.z. hele boek, bijv.: GOO: Bouwkunst, Gotiek, Venetië (stad) LCSH: Architecture, Gothic -- Italy – Venice

• bij collectiebeschrijvingen meer uitputtend

Reden: collecties vindbaar maken op namen van personen, dingen en begrippen die binnen de collecties van belang zijn

Hierbij wel hoofdzaken van bijzaken onderscheiden! Niet per se alles in één keer!

10

Library of Congress: John A. Lomax southern states collection, 1933-1937

11

Online Archive of California: Guide to the Jascha Heifetz collection

12

Specifieke of algemene termen?

• bij boeken vaak algemene termen, bijv.: Proza (teksten)

• bij collectiebeschrijvingen specifieke termen, bijv.: stripverhalen, sprookjes, romans, legenden, korte verhalen enz.

Reden: collectie vindbaar maken op de zaken die binnen de collectie van belang zijn Let wel op de context, zowel bij de collectie als bij het beoogde publiek!

13

Instrumenten voor de onderwerpsontsluiting (gecontroleerd vocabulaire):

• woordsystemen (thesauri of standaardtrefwoordenlijsten) bestaande uit trefwoorden, bijv.:

Art & Architecture Thesaurus (AAT)Library of Congress Subject Headings (LCSH)Doel: in woorden het onderwerp omschrijven

• classificatiesystemen, bestaande uit notaties, bijv.:Dewey Decimal Classification (DDC)Library of Congress Classification (LCC)Nederlandse BasisClassificatie (NBC)Doel: vooral het document / de collectie in een bepaald vakgebied plaatsen

14

ODLIS: definitie controlled vocabulary

15

Nog een voorbeeld uit Art & Architecture Thesaurus Nederlandstalig

16

Voorbeeld van NBC-codes

17

‘De BC bestaat uit 48 hoofdrubrieken die in een vijftal clusters zijn gegroepeerd:1 / Algemeen [01.00 t/m 08.99] ,2 / Geesteswetenschappen [10.00 t/m 24.99], 3 / Exacte wetenschappen [30.00 t/m 49.99], 4 / Technische wetenschappen [50.00 t/m 58.99],5 / Sociale wetenschappen [70.00 t/m 89.99].

Alle hoofdrubrieken hebben een nummer dat uit twee cijfers bestaat. De verdere onderverdeling binnen de hoofdrubriek wordt in de notatie aangegeven met een tweede groepje van twee cijfers, zodat er per hoofdrubriek maximaal 100 rubrieken beschikbaar zijn. De beide cijfergroepjes worden door een punt gescheiden. De completenotatie van een rubriek die altijd uit vier cijfers met een punt bestaat, wordt basiscode genoemd. Voorbeeld: 20.64’Bron: http://goo.kb.nl/pdf/handleiding_goo.pdf

NBC

18

‘De Art & Architecture Thesaurus (AAT) is een wereldwijd toegepast ontsluitingsmiddel voor het toegankelijk maken van architectuur-, kunst- en cultuurhistorische collecties. De Nederlandstalige AAT is een vertaling en bewerking van de Amerikaanse AAT van het Getty Research Institute. Bureau AAT is een onderdeel van het RKD (Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie).’Bron: http://www.aat-ned.nl/

AAT

19

20

21

22

MeSH