15/02/2013

1

ONDERVOEDING

Astrid Wijenbergh - Afdelingshoofd Diëtiek ZNAKathy Van De Velde - Diëtiste ZNA Middelheim OVERZICHTHT

Inleiding

Screening

Behandeling

Casus

Praktische informatie

INLEIDING

HHISTORIEKK

Raad van Europa

Nutrition Day inEuropese ZH

Nationaal Voeding- en

Gezondheidsplan(NVGP)

FOD project

2003 2005 2006 2007

2008

Vlaamse Diëtisten Tegen Ondervoeding

Werkgroep VAN en VOOR diëtisten tegen ondervoeding

VDiTO

Astrid Wijenbergh, Kathy Van De Velde, Gwen Pieters : ZNA (Antwerpen)

Els Vercruysse : GZA Sint-Augustinus (Wilrijk)

Karin Delanghe, Sabrina Martens : UZ Brussel

Els Museeuw : AZ Damiaan (Oostende)

Myriam Roosen : Gasthuisberg Leuven

Marleen Genetello : UZ Gent

MISSIE

Ondervoeding beperken in Vlaanderen

Een missie VAN en VOOR diëtisten

VISIE

Kennis van ondervoeding delen met diëtisten uit andere werkvelden

VDiTO

15/02/2013

2

WIE IS ONDERVOED ?

Wie is ondervoed ?

Klinische blik

vb • ingevallen gelaat• apathisch• moe • dof haar • droge huid, bleek• slappe handdruk• aanspreekbaarheid• geen interesse in de omgeving …

=> Persoon met overgewicht kan ook ondervoed zijn !

Wie is ondervoed ?

Objectieve parameters

Gewicht van 3 à 6 maanden geleden

Actueel gewicht

Lengte

BMI

Gewichtsverlies

Wie is ondervoed ?

Wie is ondervoed ?

Body Mass Index(*)

Gewichtsverlies(*)Normaal gewicht – huidige gewicht

% gewichtsverlies = _______________________________ x 100 %

Normaal gewicht

(*) Meijers JMM. Awareness of malnutrition in healthcare: the Dutch perspective. Thesis Maastricht University (van op www.stuurgroepondervoeding.nl) (**) LPZ 2010, p. 66

Indien BMI 18,5 – 20,5 : risico op ondervoeding

Indien BMI ≤ 18, 5 : ondervoeding

Indien GV > 5 % in de laatste maand ( ± 3 kilo(**) ) EN/OFIndien GV > 10 % in 6 maanden ( ±6 kilo(**) )

Risico op ondervoeding

EN/OF

Wie is ondervoed ? De ideale BMI bij bejaarden(*)

ONDERVOEDING75-85 jaar : BMI < 18.5 kg/m2

> 85 jaar : BMI < 24 kg/m2

RISICO OP ONDERVOEDING75-85 jaar : BMI 18.5 – 20 kg/m2

> 85 jaar : BMI 24-29 kg/m2

(*) Ref. Beck & Ovesen 1998 en LPZ 2006

15/02/2013

3

Verschillende begrippen

ONDERVOEDING

MALNUTRITIE

ANOREXIE

CACHEXIE

SARCOPENIE

Malnutritie versus ondervoeding

Malnutritie (*)

“Een voedingstoestand waarbij een deficiëntie of overvloed aan energie, eiwitten en andere nutriënten meetbare ongunstige effecten veroorzaakt wat betreft weefsel-

en lichaamssamenstelling, orgaanfuncties en het

genezingsproces (‘clinical outcome’)”

Ondervoeding (*)

“Een voedingstoestand waarbij een deficiënte energie en eiwitinname/absorptie optreedt en kan gepaard gaan met

één of meerdere micronutriëntdeficiënties”

(*) Ref. Introductory to the ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Terminology, Definitions and General Topics H. Lochs, S.P. Allison, R. Meier, M. Pirlich, J. Kondrup, St. Schneider, G. van den Berghe, C. Pichard

Cachexie

“ Een resultaat van een complexe interactie tussen onderliggende ziekte, ziektegerelateerde

metabolische veranderingen en (in sommige gevallen) de vermindering van beschikbare nutriënten (door

verminderde inname/absorptie en/of verhoogd verlies of een combinatie van deze)(*).

Niet alle patiënten met ondervoeding zijn cachectisch, maar wel alle cachectische patiënten hebben te kampen met ondervoeding.

* Ref. Consensus definition of sarcopenia, cachexia and pre-cachexia. Clinical Nutrition 2010 M. Muscaritoli et al.

Sarcopenie

“Een toestand waarbij verlies aan spiermassa en -kracht voorkomt en met fysieke achteruitgang, slechte

levenskwaliteit en zelfs dood tot gevolg” (*)

Primaire sarcopenie is enkel leeftijdsgebonden

Secundaire sarcopenie is afhankelijk van ziekte, voedingstoestand en mobiliteit van de patiënt

(*) Ref. Age and Aging 2010; 39: 412- 423

Anorexie

“Verminderde eetlust”

Secundaire (ziektegerelateerde) anorexie is een algemeen symptoom dat frequent voorkomt bij chronische ziektes. (*)

* Ref. (Consensus definition of sarcopenia, cachexia and pre-cachexia. Clinical Nutrition 2010 M. Muscaritoli et al.)

Prevalentie Er is nood aan gedetailleerde studies rond prevalentie van

ondervoeding in België

“Malnutrition and associated factors in elderly hospital patients: A Belgian cross-sectional, multi-centre study.”

Katrien Vanderwee, et al. (2009) (*)

Conclusie: Van de 2329 geriatrische patiënten:

* Ref. Tijdschrift voor Voeding en Diëtetiek jaargang 36 nummer 1, jan-feb 2010 p.18

33%

43%

24%

ONDERVOEDING

RISICO OP ONDERVOEDING

GOED GEVOED

15/02/2013

4

Conclusie : Thuiszorg-rvt prevalentie 5334 patiënten

22%

78%

ONDERVOEDING

RISICO OP ONDERVOEDING

Prevalentie

* Ref. Tijdschrift voor Voeding en Diëtetiek jaargang 36 nummer 1, jan-feb 2010 p.18

SCREENING

Doel van het weeg- en screeningsbeleid

• Monitoring van het gewicht(sverloop)

• Evaluatie van de voedingstoestand

• Tijdig herkennen van veranderingen in de voedingstoestand

Guidelines for Nutrition screening 2002

1e lijn:Malnutrition Universal Screening Tool (MUST)

Ziekenhuis: Nutritional Risk Screening (NRS-2002)

Ouderen: Mini Nutritional Assessment (MNA)

Overige methoden:

- Subjective Global Assessment (SGA)- Nutrition Risk Index (NRI)- Short Nutritional Assessment Questionnaire (SNAQ)- Malnutrition Screening tool (MST)

Hoe starten ?

Juiste gewicht en lengte is belangrijk

Voorbeeld: 54 jaar

Patiënt zelf zegt:

50 kg 158 cm

BMI 20.2

Ik heb gemeten:

45 kg 160 cm

BMI 17.6

Hoe meten en wegen ?

Lengte:

Staand: blote voeten, armen ontspannend naast het lichaam, hielen-kuiten-billen-schouders raken de muur

Alternatief : kniehoogte of armspanwijdte

Gewicht:

Blote voeten, minimum aan kleding, lege blaas

15/02/2013

5

BMI Score

> 20 0

18.5-20 1

< 18 2

Gewichtsverlies in 3-6 maanden

< 5% 0

5-10% 1

> 10% 2

Acuut ziekte-effect

Weinig of geen intake gedurende > 5 dagen

2

Totaal

Voorbeeld: 54 jaar

Nu:

45 kg 160 cm BMI : 17.6

4 maanden geleden

50 kg

= 10 % gewichtsverlies

Eetlust OK3

MUST MUST

Algemeen risico op ondervoeding in de THUISSITUATIE

• 0 = laag

Routine matige klinische zorg; herhaal screening elk jaar

• 1 = gemiddeld

Observeren; herhaal screening binnen 1-6 maanden

met dieetadvies indien nodig

• 2 of meer = hoog

Behandelen; verwijs naar diëtiste. Eerst gewoon eten stimuleren, daarna verrijken/supplementen

Parameters

Albumine 34-45 g/l

Pre-Albumine 15-40 mg/dl

C-Reactive Protein (CRP)

< 1 mg/dl

Hemoglobine Man 8.6-10.9 mmol/lVrouw 7.4-9.6 mmol/l

Kreatinine Man 71-110 mmol/lVrouw 53-97umol/l

Lymfocyten 2000-3500 cellen/mm3

Transferrine 225-400 mg/dl

Ureum 3-7 mmol/l

Nooit afzonderlijk beoordelen!

(½ waardetijd van 20 dagen)

- Inschatten hoe ziek een patiënt is (afhankelijk van CRP)

- Viscerale eiwitreserves vast te stellen

Verhoogd duidt op inflammatie

Parameters (2)

Albumine 35-45 g/l

CRP < 1 mg/dl

Bloedparameters (2)

(½ waardetijd van 3 dagen)

- Indicator voor eiwitdeficiëntie en van de verbetering

van de eiwitstatus bij hervoeden

- Pre-albumine stijgt door voedingstherapie ook als

ziekte niet verbetert

Ziekterespons inschattenHB daalt snel bij ziekte

Pre-Albumine 15-40 mg/dl

Hemoglobine Man : 8.6 – 10.9 mmol/lVrouw : 7.4 – 9.6 mmol/l

Parameters (3) Bloedparameters (3)

Indicator voedselintake

Indicatie hoeveelheid spiermassa

Creatinine Man : 71-110 umol/lVrouw : 53-97 mmol/l

Transferrine 225-400 mg/dl

Parameters (4)

15/02/2013

6

Bloedparameters (4)

Indicatie eiwit/energieondervoeding indien geen andere hematologische afwijkingen (wel traag)

Verlaagd als gevolg van eiwitarme voeding, cachexie of extreme leverinsufficiëntie

Lymfocyten 2000-3500 cellen/m3

Ureum 3 – 7 mmol/l

Parameters (5)

BEHANDELING

Voedingsinterventie: hoe ?

1. Bepalen voedingsbehoefte

2. Counseling door diëtist Optimaliseren en/of verrijken van de voeding Aanvullen met kant- en klare drinkvoeding Sondevoeding Parenterale voeding

Bepaling voedingsbehoefte

• Formules :

- Harris & Benedict

- Formule James & Shofield

• Vergelijken met voedselinname (voedingsanamnese)

Formule James & Shofield (*)

Leeftijd in jaren BMR (kcal/dag)

MANNEN

18 - 29

30 - 59

60 - 74

> 75

15,3 G + 679

11,6 G + 879

11,9 G + 700

8,4 G + 820

VROUWEN

18 – 29

30 - 59

60 - 74

> 75

14,7 G + 496

8,7 G + 829

9,2 G + 688

9,8 G + 624

* Ref. James & Shofield 1990

EnergieberekeningEN = PAL x BMR in Kcal/dagOndervoeding : EN = 1.55 x BMR in Kcal/dag

Eiwitberekening Gezonde voeding : 0.8 g eiwit/kg LGOndervoeding : 1.2 – 1.5 g eiwit/kg LG

Bepaling voedingsbehoefte Bepaling voedingsbehoefte

Hoog risico patiënten / refeeding (*):

Een of meer criteria:

• BMI< 16

• Gewichtsverlies > 15 % binnen 3-6 mnd

• Weinig of geen voedselinname > 10 dagen

• Laag P, Mg, K voor start voeding

Twee of meer criteria: (must-score 4 of meer)

• BMI < 18,5

• Gewichtsverlies > 10% binnen 3-6 mnd

• Weinig of geen voedselinname > 5 dagen

• Alcoholisme, diuretica, antacida, insuline

* NICE guideline

15/02/2013

7

Stereotiep beeld van cliënt van

een diëtist

Counseling door een diëtist

• Optimaliseren en/of verrijken van de voeding

• Aanvullen met kant- en klare preparaten

• Sondevoeding

• Parenterale voeding

Volgorde interventies respecteren

In overleg met patiënt en behandelende arts

Opvolging belangrijk

Counseling door een diëtistCounseling door een diëtist

Inname vs behoefte

Voedingsinterventie door diëtist

Evaluatie en actie eerstelijnszorg

100 % van de behoefte

Energie- en eiwitrijke

voeding en

eventueel DrinkV

Patiënt houdt innameen gewicht bij ≤ 10

werkdagen (tel. evaluatie)

75 – 100 % van de behoefte

Energie- en eiwitrijke

voeding en

eventueel DrinkV

≤ 10 werkdagen :

evaluatie continueren of

aanvullen met DrinkV

50 – 75 % van de behoefte

Energie- en eiwitrijke

voeding aangevuld

met DrinkV en/of

SondeV

≤ 5 werkdagen :

evaluatie continueren of

overgaan op SondeV

< 50 % van de behoefte

Energie- en eiwitrijke

voeding aangevuld met SondeV of volledige SondeV

≤ 2 werkdagen :

evaluatie continueren Of

overgaan op volledige

SondeV of orale/DrinkV

* Ref. Stuurgroep ondervoeding

Behandeling ondervoeding in de eerste lijn

• Voldoende calorieën en eiwitten aanbieden

• Geen overbodige diëten

Optimaliseren en/of verrijken van de voeding

• Motivatie

• Toevoeging calorierijke producten

• Kleine porties

• Frequente maaltijden

• Lijst van gemiddelde dagelijkse inname

• Eetlust opwekken

• Aandacht voor vochttoediening

• Energie-aanbreng uit dranken

• Volle melkproducten

• Extra beleg

• Aandacht voor tussendoortjes

• Voeding verrijken

Praktische Tips Energie-aanbreng uit dranken

1 glas volle melk = 95 kcal

1 glas magere melk = 50 kcal

1 glas water = 0 kcal

1 glas fruitsap = 65 kcal

1 glas cola = 65 kcal

1 glas light frisdrank = 0,2 kcal

1 tas koffie = 0 kcal

1 tas koffie + 1 klontje suiker (5g) = 55 kcal+ 15 ml koffieroom

1 glas = 150 ml

15/02/2013

8

Aandacht voor tussendoortjes

- Milkshake: receptuur

- Roomijs

- Pannenkoeken, wafel, …

- Nootjes, blokje kaas, …

- blokjes salami, chocolade, …

TussendoortjesStreven naar 200 kcal en 5-10 g eiwit

per portie

Vetten - Boter - Margarine

Room - Olie

Voorbeeld :

250 ml verse pompoensoep = 30 kcal

+ 20 ml room 35% V = 100 kcal

+ 20 ml room 35% V + 10 balletjes (40g) = 175 kcal

Voeding verrijken

Voeding verrijken

KOOLHYDRATENDextrine maltose (Fantomalt, Caloreen, Nutrical)

Glucose (glucopur)

EIWITTENEiwitrijke poeders (Protifar, Resource proteïn instant)

Voeding verrijken

Voorbeeld :

1 PUDDING

125 ml volle melk + 8% suiker (10g) + 8% puddingpoeder (10 g) = 160 kcal+ 10 ml room = 195 kcal+ 10 ml room + 10 g dextrine maltose = 230 kcal

1 PUDDING

125 ml volle melk + 8% suiker (10g) + 8% puddingpoeder (10g) = 4.1 g E+ 2 maatjes protifar (5g) = 8.5 g E

Voeding verrijkenVoeding verrijken

PAUZE

PAUZE

Indeling drinkvoeding

Aanvullen met kant- en klare producten

SIP-feedingONS (oral nutrition supplements)

Gedaalde eetlust/te lage inname voeding

Geen eetlust/bijna geen inname voeding VERVANGVOEDING

Specifieke behoeften?Kanker, doorligwonden, diabetes

ZIEKTESPECIFIEKE VOEDING

Slikstoornissen

?BIJVOEDING

15/02/2013

9

• Vloeibaar of halfvast

• Vaak op koemelkbasis

• Verschillende smaken, o.a. ook hartige (vb soep)

• Dranken: ook alternatieven met vruchtensmaak

• Voedingsvezels: soms aanwezig, andere restenvrij

Drinkvoeding• Product kan lactose bevatten, andere zijn lactosevrij

• Meeste producten: glutenvrij

• Kant- en klare verpakking (125 – 240 ml)

• Firma’s: Abbott, Fresenius, Nestlé, Nutricia

• Verkrijgbaar bij apotheek (niet terugbetaald)

• Thuislevering door firma’s (mogelijks goedkoper)

DrinkvoedingDrinkvoeding

Drinkvoeding

Voordelen:

• Veel energie in klein volume

• Kleine tekorten wegwerken

Nadelen:

• Onderdrukt de eetlust

• Zoete smaak: snel beu

• Plakkerig gevoel in de mond

• Zwaar gevoel op de maag indien te snel gedronken

• Duur (min 2 €-2,5€ per portie)

Voor en nadelen afwegen! Verschillend bij elke patiënt

Drinkvoeding Eiwitrijke bijvoeding

1-1,6 kcal/ml, ongeveer 20 g E/portie

Niet geschikt als enige energiebron

• Posologie: tot 3 per dag

• Voor selectief verminderde eetlust (vb geen vlees/vis/kaas)

• Voor verhoogde eiwitbehoeften (chirurgie, brandwonden, …)

Bijvoeding op basis van fruit

250 – 330 kcal/portie

• Laag eiwitgehalte: 4g/100 ml

• Niet geschikt als enige energiebron

• Bij melkaversie , lactose-intolerantie

• Minder geschikt bij diabetes

Vervangvoeding

2 flesjes = 1 maaltijd ?

o.a. afhankelijk van concentratie drinkvoeding:

Isocalorische: 1 kcal/ml

Hypercalorisch: 1,5 kcal/ml

15/02/2013

10

Vervangvoeding

• Patiënt eet bijna niets, volledige vervanging van maaltijd

• E.V.K (En%): 15-35-50

• Posologie: volgens behoefte van patiënt (tot 6 per dag)

• Melkbasis, yoghurtbasis

• Met of zonder vezels

Vervangvoeding Nieuwe trend = supergeconcentreerd

2-2,4 kcal/ml = 300 – 400 kcal/portie

• Bijvoeding of vervangvoeding

• Voor patiënten met weinig eetlust, vochtbeperking, …

Ziektespecifiek

• Diabetes

• Oncologie

• Decubitus

• Nierpathologie

• Pediatrie

• Ziekte van Crohn

• COPD

• Leverfalen

Hoe gebruiken ?

• Vlak na de maaltijd

• Bij voorkeur in de loop van de avond

• Traag drinken

• Liefst gekoeld, sommige kunnen opgewarmd worden

• Schudden voor gebruik

• Sommige producten: smaak = neutraal

• Mengen met gewone voeding

• Lange houdbaarheid !

Opvolgen = belangrijk !

Bijvoeding bij gemotiveerde patiënt

45% wordt weggegooid

Dagelijkse inname = belangrijk

Gedurende bepaalde tijdsduur

Hoeveelheid bijsturen ifv orale voedselinname

Bouwsteentje , easy to eat • Bouwsteentje = energie- en eiwitverrijkt gebakje

2 smaken: aardbei of banaan

Kleine portie: 55 g = 200 kcal, 8 g E

• Easy to eat = veilig dessert bij slikstoornissen

2 smaken: frambozen of tropical

Kleine portie: 55 g = 130 kcal, 6 g E

• Wordt verdeeld via Revogan

15/02/2013

11

Slikproblemen

Indikkingspoeder:in koude en warme dranken

Graanvlokken:ter vervanging van broodmaaltijd

Maaltijden in poedervorm

Lepelbare voeding:pudding, soep, fruitmousse

Ingedikte drinkvoedingGegelifieerd water: - ter vervanging van vocht- niet als extra aanbreng calorieën- met suiker of zoetstof- verschillende smaken

Sondevoeding

Indien de intake van de patiënt onvoldoende is en optimale voeding wenselijk kan sondevoeding

de volgende stap in de behandeling zijn

Voedingsverslag opmaken: - huidige inname- hoeveel kcal tekort

Dit advies terugkoppelen naar behandelende arts/2de lijn

Algemene aandachtspunten

• Ook beweging stimuleren

• Terugkoppelen naar arts

- Indien bijkomende ziekteverschijnselen

- Minimaal bij begin en eind van de behandeling

- Indien verwachte herstel stagneert

• Raad patiënt aan zichzelf wekelijks te wegen en contactte nemen bij verder gewichtsverlies

CASUS

• Mevr.Hagelsteen 71j

• 1m62

• Huidige gewicht 50kg; BMI:19

• Oorspronkelijke gewicht 55 kg

• Cardiale voorgeschiedenis

• Met griepinfectie naar de huisarts

• Doorverwijzing huisarts voor dieetconsult in verband met ongewenst gewichtsverlies

• Welke stappen onderneem je?

• Wat is je voorgestelde behandeling?

CasusBMI Score

> 20 0

18.5-20 1

< 18 2

Gewichtsverlies in 3-6 maanden

< 5% 0

5-10% 1

> 10% 2

Acuut ziekte-effect

Weinig of geen intake gedurende > 5 dagen

2

Totaal

Mevr. Hagelsteen

Nu:

50 kg 162 cm

BMI : 19

Oorspronkelijk gewicht

55 kg

2

Casus : MUST

15/02/2013

12

Casus : MUST

Algemeen risico op ondervoeding in de THUISSITUATIE

• 0 = laag

Routine matige klinische zorg; herhaal screening elk jaar

• 1 = gemiddeld

Observeren; herhaal screening binnen 1-6 maanden

met dieetadvies indien nodig

• 2 of meer = hoog

Behandelen; verwijs naar diëtiste. Eerst gewoon eten stimuleren, daarna verrijken/supplementen

• Ontbijt:

2 sneden brood met minarine en confituur

koffie met halfvolle melk

• Middagmaaltijd:

Veel soep

90 g vlees, weinig saus

2 soeplepels groenten

1 gekookte aardappel

water

• Avondmaaltijd:

2 sneden brood met minarine en confituur

koffie met halfvolle melk

• Per dag tussendoor:

koffie met halfvolle melk en 5 glazen water

Casus anamnese

• Welke stappen onderneem je ?

• Wat is je voorgestelde behandeling ?

Casus vragen

• Berekening anamnese op energie en eiwit

ca. 900 kcal en 35 gram eiwit

• Berekening energiebehoefte

Harris & Benedict (1984)

447,596+(9,247xgew) + (3,098xlengte) – (4,33x71)=

1104,39 BEE

+ 10% SDW = 1214,829 kcal

+ 20% activiteit ambulant

+ 10% geringe stress

= 1579,28 kcal

• Berekening eiwitbehoefte

1.2-1.5 g eiwit/kg lichaamsgewicht = 60-75 g eiwit

Casus stappen

• Advies:

- energierijke voeding

- frequente maaltijden

- opvolging binnen 10 dagen

• Energierijke voeding

- volle koffiemelk of koffieroom in koffie

- boter of margarine in plaats van minarine

- soep om 11.30 uur verrijkt met bindmiddel en room

- frisdrank of sap in plaats van water

- tussendoortjes

- melkproducten

Casus advies

• Mevrouw Hagelsteen kom terug op consultatie

• geen eetlust, aversie voor vlees

• Anamnese 700 kcal en 35 gram eiwit

• verdere vermagering van 2 kg

• aanpassing advies:

- blijven verrijken voeding

- vlees vervangen door vis of vleesvervanging

- opstart drinkvoeding; vlak na de maaltijd of te laatste 2 uur voor de volgende maaltijd, maximaal 2 per dag

Voorkeur eiwitrijke drinkvoeding

nieuwe opvolging

Casus vervolg

15/02/2013

13

PRAKTISCHE INFO

Interessante info (1)

• Wat zit er in het educatiepakket?

- Transferdocument 1ste-2de lijn

- Plooifolder en poster

• Stappenplan voor screening in ZH (VDiTO)

• Http://www.vdito.be

Stappenplan

Implementatie van screening naar ondervoeding

in een Belgisch ziekenhuis

Stappenplan• 1. Werkgroep

• 2. Doelstellingen

• 3. Doelgroep

• 4. Inventarisatie

• 5. Screeningsinstrument en behandelplan

• 6. Inzet medewerkers en middelen

• 7. Implementatie van de screening

• 8. Intern communicatieplan

• 9. Evaluatie

Website

Http://www.vdito.be

Educatiepakket : transferdocument

15/02/2013

14

Educatiepakket : Plooifolder Educatiepakket : Poster

Educatiepakket

BESTELLEN via : info@vdito.be

Tools beschikbaar voor de thuissituatie

Abbott: Voedingspas

Nutricia: Nutripass

Productinformatie

ABBOTT

- info.nutrition.belux@abbott.com

- www.abbott.be

FRESENIUS

- www.fresenius-kabi.com

NESTLE

- www.nestlenutrition.com

NUTRICIA

- www.nutriciamedical.be

Referentie-sites

• www.espen.org

• www.stuurgroepondervoeding.nl= Landelijke eerstelijns samenwerkingsafspraak

ondervoeding (LESA)

• www.nutritionalassessment.azm.nl/index.htm

• www.mna-elderly.com/

• www.ebnursing.ugent.be/richtlijnen/voeding/nederlands_introductie.html

• https://portal.health.fgov.be/portal/page?_pageid=56,7422388&_dad=portal&_schema=PORTAL= Nationaal voedings- en gezondheidsplan

• www.vbvd.org

• www.vvkvm.be

15/02/2013

15

Interessante info

www.dieetconsult.nl

www.sorgente.nl

Thuiszorg firma’s

• Linde Homecare Benelux-Farmadomo België:

- www.farmadomo.com

- 03 / 880 08 20

• Remedus:

- www.remedus.be

- 070 35 01 55 of 0478/ 28 00 00 (permanentie)

- Remicare

Wat bieden zij ?

• Leveren producten en diensten aan huis:

- Sondevoeding

- Drinkvoeding (Remedus)

- Pompen, leidingen, statieven, spuiten, kompressen,

rugzakken,…

• Zorgen voor opleiding van patiënt, familie en thuis-verpleegkundigen

• Remicare= feedback(Remedus)via PC naar zorgverleners

Mutualiteit

• Mediatheek: materialen, bv statieven voor sondevoeding (goedkoper)

• Terugbetaling sondevoeding:

=> KB van 20 juli 2007

- 4.10 euro/dag voor polymere SV

- 15.00 euro/dag voor semi-elementaire SV

- 0.71 euro/dag voor materiaal zonder pomp

- 1.15 euro/dag voor materiaal met pomp

- 0.41 euro/dag voor pomp

Terugbetaling drinkvoeding

• Nog geen algemene terugbetaling

• In sommige gevallen, in bepaalde streken en bij bepaalde mutualiteiten

– Bv bij de CM in het Waasland VRAGEN?

Dank voor uw aandacht!

15/02/2013

16

Acute ondervoeding

- vochtopstapeling- geen gewichtsverlies- oorzaak: ernstig eiwittekort

Chronische ondervoeding

- gewichtsverlies- oorzaak: vooral

energietekort

Acute en chronische ondervoeding