onder architectuurBij het zoeken naar een geschikt bouwkundig afstudeerproject met betrekking tot...
49
Transcript of onder architectuurBij het zoeken naar een geschikt bouwkundig afstudeerproject met betrekking tot...
ond
er architectuur®
ond
er architectuur®
Barry B
roekhuijse en B
ram d
e Gro
ot
5 januari 2004
titel o
nder architectuur®
auteurs B
arry Bro
ekhuijseB
ram d
e Gro
ot
betreft
Beeld
en
datum
5 januari 2004
ond
erwijsinstelling
Ho
gescho
ol van U
trecht,faculteit natuur en techniek,b
ouw
kunde
afstudeerrichting
vorm
geving
en bo
uwm
ethod
iek
afstudeerb
edrijf
Naked
architecture, Utrecht
Vo
orw
oo
rdB
ij het zoeken naar een g
eschikt bo
uwkund
ig afstud
eerpro
ject met
be
trekkin
g
tot
bo
uw
me
tho
die
k e
n
vorm
ge
ving
, w
ilde
n
we
o
ns
toesp
itsen op
de w
oning
bo
uw, w
aarbij w
e met nam
e de nad
rukw
ilde leg
gen, o
p d
e duurd
ere catalog
uswo
ning. E
en reden hiervo
or
was o
nder and
ere, dat w
e een gat zag
en tussen de b
ouw
van de
do
or
de
arch
itect
on
two
rpe
n
wo
nin
g
en
d
e
bo
uw
van
d
eg
oed
kop
ere pro
jectontw
ikkelaars wo
ning.
Na het zo
eken naar een geschikt afstud
eerbed
rijf, stuitten we o
p‘N
aked architecture’, w
aar verantwo
ord
e architectuur hoo
g in het
vaandel staat. ‘N
aked architecture’ ko
n zich in onze m
ening vind
enen b
esloo
t ons d
e ruimte te g
even, om
ond
er beg
eleiding
eeno
nder architectuur g
evorm
de catalo
gusw
oning
ontw
ikkelen.
Samenvatting
He
t p
rincip
e
catalog
usw
on
ing
, e
en
g
estan
daard
isee
rde
w
on
ing
welke uit een catalo
gus te b
estellen is, is een bo
uwp
rincipe d
at al ino
pvo
lging
van vele architecten is uitgew
erkt. Vaak zijn b
ij de b
ouw
van deze w
oning
en twee zaken erg
belang
rijk. Deze zaken zijn als
volg
t te
b
en
oe
me
n:
‘sne
l e
n
go
ed
koo
p
hu
izen
b
ou
we
n’
en
‘keu
zevrijh
eid
vo
or
de
o
pd
rachtg
eve
r b
eh
ou
de
n’.
‘on
de
rarch
itectu
ur®
’ ond
erscheidt zich hieraan en w
il in het bijzo
nder d
evo
rmvrijh
eid
vo
or
de
o
pd
rachtg
eve
r e
n
de
d
iversite
it in
h
et
stedenb
ouw
kundig
beeld
vergro
ten.‘o
nd
er
arch
itectu
ur®
’ is
ee
n
wo
nin
gb
ou
wco
nce
pt,
waarb
ijuitg
egaan w
ord
t van een figuurlijke b
lokkend
oo
s. Met b
ehulp van
deze b
lokkend
oo
s wo
rdt d
e op
drachtg
ever in staat gesteld
, zijneig
en wo
ning sam
en te stellen.V
oo
rdat
er
be
go
nn
en
is
me
t d
e
uitw
erkin
g
van
‘on
de
ra
rchite
ctuu
r®’, is het b
elangrijk naar een b
epaald
do
el toe te
werken. O
m een g
oed
beeld
te krijgen, naar w
elk eindd
oel er to
eg
ewerkt is, is er een ko
rt ond
erzoek g
edaan naar d
e wensen van d
eve
rschille
nd
e
be
lang
he
bb
en
de
n.
Zo
lig
t h
et
be
lang
van
d
ep
otentiële o
pd
rachtgever vo
oral b
ij het geb
ruiksgem
ak en de status
van de w
oning
. ‘Naked
architecture’ heeft voo
ral belang
bij d
evo
rmtechnische kw
aliteit van de w
oning
. De o
verheid d
eelt dit
belang
met ‘N
aked architecture’, m
aar heeft tevens belang
bij d
eg
ebruikstechnische kw
aliteit van de w
oning
. Ko
rtom
allerlei zakenw
aar, bij d
e uitwerking
van ‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ rekening m
eeg
ehoud
en dient te w
ord
en.‘o
nder architectuur®
’ gaat uit van een kw
adrantenstram
ien, wat d
ep
lattegro
nd in vier kw
adranten sp
litst en tevens de verkeersruim
tevo
rmt. D
eze vier kwad
ranten zijn tot een m
aximale ho
og
te van drie
bo
uwlag
en, met b
lokken van verschillend
e form
aten op
te vullen. De
toe
te
p
assen
b
lokke
n
ken
me
rken
zich
, d
oo
r e
en
h
ou
ten
draag
constructie en een m
od
ulaire maatvo
ering tussen d
e 3,6m en
de 7,2m
, met een m
od
ulemaat van 1,8m
. Natuurlijk zijn er een
aantal bep
erkingen b
ij het stapelen van d
eze blo
kken. Zo
is hetb
ijvoo
rbeeld
, niet mo
gelijk, o
m een b
lok van 7,2m
*7,2m ko
lom
loo
so
p een b
lok van 3,6m
*3,6m te p
laatsen.A
ls gevelb
ekleding
smateriaal vo
or d
e verschillende b
lokken, valt er
ee
n
ke
uze
te
m
ak
en
u
it ze
ve
n
ve
rsch
illen
de
gevelb
ekleding
smaterialen, g
eheten: hout, m
etselwerk, stucw
erk,ko
pe
r, rie
t, n
atuu
rstee
n
en
g
las. B
ij d
e
toe
passin
g
van
de
zeve
rschille
nd
e
ge
velb
ekle
din
gsm
ateriale
n
he
eft
me
n
ee
n
gro
tekeuzevrijheid
. Deze keuzevrijheid
kom
t duid
elijk tot uitsp
raak bij d
en
atuu
rstee
n
ge
velb
ekle
din
g,
waarb
ij e
r e
en
g
rote
ke
uze
u
itsteenso
orten, kleuren en o
pp
ervlakte afwerking
en mo
gelijk zijn.
Glas is naast een g
evelbekled
ingsm
ateriaal voo
r de b
lokjes, tevens
het materiaal w
aaruit de g
evelbekled
ing van d
e verkeersruimte
hoo
fdzakelijk o
pg
ebo
uwd
wo
rdt. In teg
enstelling to
t de b
lokken,
welke als zw
aar en geslo
ten ervaren kunnen wo
rden, karakteriseert
de
ve
rkee
rsruim
te
zich
do
or
ee
n
licht
en
o
pe
n
uite
rlijk. D
everkeersruim
te kenmerkt zich tevens, d
oo
r een minim
ale breed
tevan resp
ectievelijk 1,8m vo
or d
e hoo
fdas en 0,9m
voo
r de sub
as,w
elke
g
eb
asee
rd
zijn
op
e
en
m
inim
aal b
en
od
igd
e
gan
g-
en
trapb
reedte.
Ee
n
and
er
ken
me
rk van
‘o
nd
er
arch
itectu
ur®
’ is dat d
ezeg
ebaseerd
is op
een gro
eiprincip
e, waard
oo
r de w
oning
zich aankan p
assen aan de b
ehoefte en d
e financiële gesteld
heid van d
eo
pd
rachtgever.
Al m
et al valt te conclud
eren, dat ‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’
ee
nw
oning
concep
t is, wat flexib
el, snel, uitbreid
baar, licht en m
od
ulairb
ouw
en ond
er architectuur, mo
gelijk m
aakt.
Inleiding
He
t p
rincip
e
van
de
catalo
gu
swo
nin
g,
ee
n
ge
stand
aardise
erd
ew
oning
die uit een catalo
gus te b
estellen is, is een princip
e, dat al in
op
volg
ing van vele architecten is uitg
ewerkt. V
elen van hen trekkeneen p
arallel met d
e autob
ranche, waar d
e consum
ent de b
eschikkingheeft o
ver een standaard
mo
del. B
ij het standaard
mo
del, kan m
envervo
lgens extra accesso
ires aanschaffen. Deze g
egevens w
ord
end
oo
r deze architecten verw
erkt, do
or b
asiswo
ningen aan te b
ieden,
waarb
ij er geko
zen kan wo
rden vo
or extra accesso
ires als ramen,
schoo
rstenen, serres of g
arages. A
l naar gelang
de w
ensen van de
kop
ers zich uitbreid
en, ‘gro
eien’ de b
asiswo
ningen in d
iepte en
ho
og
te,
zod
at e
r u
itein
de
lijk e
en
su
btie
le
variatie
in
he
tsted
enbo
uwkund
ig b
eeld o
ntstaat.V
aak h
eb
be
n
de
ze
on
twikke
laars van
catalo
gu
swo
nin
ge
n
ee
nb
epaald
e vorm
van pro
ductie in hun achterho
ofd
, waarb
ij twee
do
elstellingen b
elangrijk zijn: ‘H
oe p
rod
uceer je snel en go
edko
op
vee
l h
uize
n?’
en
‘H
oe
zo
rg
je
voo
r ke
uze
vrijhe
id
voo
r d
eco
nsument?’ B
eide d
oelstelling
en verhoud
en zich som
s mo
eizaamto
t het artistieke do
mein van d
ie architect.W
at is precies d
e bijd
rage van d
e architect als er sprake is van
seriematig
e pro
ductie en verg
aande b
emo
eienis van de ko
per. V
aaknem
en ontw
ikkelaars van catalog
uswo
ningen d
e ‘bo
erderette’ als
uitgang
spunt, o
md
at dit één van d
e meest favo
riete wo
ningtyp
envan
d
e
ge
mid
de
lde
N
ed
erlan
de
r is.
‘on
de
r arch
itectu
ur®
’o
nderscheid
zich echter van het ‘bo
erderette’-p
rincipe. ‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’ g
aat uit van een figuurlijke b
lokkend
oo
s, waarm
eeeen o
pd
rachtgever een eig
en wo
ning kan sam
enstellen.
Bij het co
ncept w
ord
t als basis, het kw
adrantenstram
ien gehanteerd
.H
et stramien b
estaat uit twee verschillend
e assen, die tevens d
everkeersruim
ten vorm
en. De stram
ienen staan in princip
e loo
drecht
op
elkaar en vallen te ond
erscheiden in een ho
ofd
- en subas. D
eho
ofd
as bevat o
nder and
ere de entree en het trap
penhuis. D
e subas
is smaller d
an de ho
ofd
as en wo
rdt in p
rincipe alleen g
ebruikt als
kop
peling
tussen verkeersruimte en d
e aangeslo
ten.D
e blo
kken die d
e lege kw
adranten van d
e hoo
fd- en sub
as op
gaan
vullen, zijn er in verschillende m
aten. De b
lokken zijn o
p vele
ve
rsch
illen
de
m
an
iere
n
te
stap
ele
n.
Oo
k
de
ge
velb
ekle
din
gsm
ateriale
n
zijn
pe
r b
lok,
naar
keu
ze
van
de
op
drach
tge
ver,
versch
illen
d
toe
te
p
assen
. H
ierd
oo
r w
ord
t d
ed
iversiteit aan varianten in het concep
t zijn hierdo
or eind
eloo
s teno
emen.
Er zijn een aantal vlakken w
aarop
‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ zicho
nderscheid
t van de b
estaande co
ncepten:
• ‘o
nder architectuur®
’ gaat niet uit van één b
asismassa,
als bij d
e ‘bo
erderette’, m
aar de w
oning
zal bestaan uit
losse seg
menten, d
ie binnen een aantal m
aten vrij tekiezen zullen zijn. O
ok d
e verkeersruimten kunnen q
uaafm
etin
g
en
vo
rm
no
g
naar
eig
en
sm
aak w
ord
en
ingevuld
;•
Bij ‘o
nder architectuur®
’ helpt d
e architect mee in d
euiteind
elijke vorm
geving
van de w
oning
;•
‘ond
er arch
itectu
ur®
’ pro
beert d
oo
r prefab
ricage van
de w
oning
geen vo
ord
eel te halen uit de ko
sten, maar
uit de kw
aliteit en vermind
ering van het b
ouw
vocht;
• D
e wo
ning van ‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’ is in een later
stadium
gem
akkelijk uit te breid
en;•
‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ d
oe
t b
ou
waan
vraag
op
d
eg
egro
eide versie, w
at het uitbreid
en van de w
oning
, ineen later stad
ium, verg
unningstechnisch g
ezien do
etverg
emakkelijken;
• ‘o
nd
er
arch
itectu
ur®
’ b
ied
t v
ersc
he
ide
ne
gevelb
ekleding
smaterialen aan, w
elke naar eigen w
ensin te vullen zijn;
• ‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’
bie
dt
de
o
pd
rachtg
eve
r d
em
og
elijkh
eid
e
en
g
eko
zen
g
eve
lmate
riaal vo
or
ee
nb
epaald
blo
k, in de to
ekom
st te vervangen d
oo
r eenand
er gevelb
ekleding
smateriaal;
Deze p
unten mo
eten snel, kwalitatief en aanp
asbaar b
ouw
en ond
erarchitectuur m
og
elijk maken.
Schets ‘ond
er architectuur®’.
Bestaand
e pro
jecten
Alg
emeen
Om
tot een g
oed
eigen o
ntwerp
en tot een g
oed
e uitwerking
van‘o
nder architectuur®
’ te kom
en, is het handig
een go
ed b
eeld te
krijgen van enkele b
estaande p
rojecten. D
it is deels van b
elang o
mniet in herhaling
te vallen, maar o
ok o
m d
e do
ord
achte aspecten van
de
re
ed
s g
ere
alisee
rde
p
roje
cten
, in
h
et
eig
en
o
ntw
erp
te
integreren.
Do
or m
idd
el van het geb
ruik van internet, beurzen, vakb
laden E
tcetera, zijn w
ij in aanraking g
ekom
en met een aantal p
rojecten d
ievo
or o
ns nuttig kunnen zijn.
Vo
orb
eelden b
estaande p
rojecten
Tijdens het zo
eken naar bestaand
e concep
ten en pro
jecten zijn wij
een reeks van uiteenlop
ende b
enaming
en tegeng
ekom
en. Enkele
benam
ingen vo
or een vo
lgens d
e aanbied
ers gelijk co
ncept zijn:
• E
RA
Perso
nal housing
;•
Smartho
use HB
G R
ob
ert Winkel architecten;
• M
od
ern-mo
dular;
• E
igenw
ijs wo
nen wo
nen DA
F architecten;•
Wensw
onen H
eijmans IB
C.
Hiero
nder w
ord
en de p
rojecten verd
er toeg
elicht, oo
k wo
rdt het
pro
ject
‘de
ze
ven
h
em
els’
toe
ge
licht.
Dit
be
treft
ee
nap
partem
entencom
plex en p
ast dus niet g
eheel in het vrijstaande
wo
ning co
ncept, m
aar kan wel als insp
irerend ervaren w
ord
en.
ER
A P
ersonal ho
usingE
RA
perso
nal housing
geeft aan, invulling
te geven aan een nieuw
concep
t op
wo
ong
ebied
en stelt de ko
per in staat te stellen, zijn
eig
en
d
roo
mh
uis
same
n
te
stelle
n.
ER
A
gaat
uit
van
ee
nb
asisplatteg
rond
, die d
oo
r mid
del van een variërend
e dako
pb
ouw
,verand
a, gevelb
ekleding
, erker en serre, naar eigen sm
aak in ted
elen is. ER
A g
eeft de vo
lgend
e zaken als gro
te voo
rdelen aan:
• D
e ontstane huizen krijg
en een eigen uitstraling
;•
De w
oning
is geheel sam
engesteld
naar wens van d
eo
pd
rachtgever;
• H
et gehele b
ouw
pro
ces wo
rdt d
oo
r ER
A g
eregeld
.
In het kort valt te zeg
gen d
at ER
A uitg
aat van een basisw
oning
end
aar verschillende co
mp
onenten aan to
evoeg
t. In de o
nderstaand
efig
uren zijn enkele imp
ressies weerg
egeven, o
m een b
eeld te krijg
envan d
e variatiemo
gelijkhed
en in het concep
t ‘Perso
nal housing
’.
Smartho
use HB
G R
ob
ert Winkel architecten
HB
G en R
ob
ert Winkel architecten heb
ben sam
en een concep
tsam
engesteld
, om
invulling te g
even aan de g
rotere vraag
naar de
particuliere w
oning
bo
uw. H
et bed
achte concep
t wo
rdt m
et de term
‘Smartho
use’ beno
emd
, wat staat vo
or het w
oning
concep
t waarb
ijm
aatwerk vo
or p
articuliere op
drachtg
evers centraal staat. Iedere
wo
nin
g
wo
rdt
aan
de
h
and
van
h
et
do
or
de
o
pd
rachtg
eve
rsam
engesteld
e pro
gram
ma van eisen, d
oo
r de architect afzo
nderlijk
on
two
rpe
n.
He
t sm
artho
use
co
nce
pt
gaat
uit
van
ee
n
stalen
draag
constructie, zo
nder o
nredelijke m
aatbep
erkingen. V
oo
r de
invulling van d
e wand
en, wo
rdt van zo
veel mo
gelijk lichte m
aterialenuitg
egaan.
In de o
nderstaand
e figuren zijn enkele im
pressies w
eergeg
even, om
ee
n
be
eld
te
krijg
en
van
d
e
variatiem
og
elijkh
ed
en
in
h
et
‘Smartho
use’ concep
t.
Mo
dern-m
od
ularH
et ‘Mo
dern-m
od
ular’ concep
t gaat, zo
als de naam
al zegt, g
eheeluit van het m
od
ulaire bo
uwen. H
et ontw
erp van d
e wo
ning g
aat dus
uit van vaste maten.
Als b
elangrijkste m
aat is duid
elijk de b
reedtem
aat aan te geven.
De
b
ree
dte
van
d
e
versch
illen
de
m
od
ule
s zijn
n
ame
lijk zo
be
paald
, d
at d
e
com
po
ne
nte
n
pre
cies
op
e
en
vrach
twag
en
passen. H
et voo
rdeel hiervan is d
at de b
lokken g
eheel in de
fabrie
k o
pg
eb
ou
wd
e
n
vervo
lge
ns
kant
en
klaar
op
d
eb
ouw
plaats aang
eleverd kunnen w
ord
en. Do
or m
idd
el van eenaantal verschillend
e com
po
nenten zijn een aantal verschillende
variaties te verkrijgen.
In de b
ovenstaand
e figuur zijn im
pressies w
eergeg
even, van de
variatiemo
gelijkhed
en in het ‘Mo
dern-m
od
ular’ concep
t.
Eig
enwijs w
onen D
AF architecten
DA
F kom
t met een w
oning
bo
uwco
ncept vo
or een aantal ko
op
- enhuurw
oning
en in Leidsche R
ijn. De w
oning
en zijn ontw
orp
en inb
lokken van 4, w
aarin de tussenw
oning
en huurwo
ningen zijn en d
e
Imp
ressie ‘Perso
nal housing
’.
Imp
ressie ‘Smartho
use’Im
pressie ‘Sm
arthouse’.
Variatiem
og
elijkheden ‘M
od
ern-mo
dular’.
kop
wo
ningen ko
op
wo
ningen. D
eze koo
pw
oning
en zijn in nauwo
verleg m
et de ko
pers o
ntwikkeld
.N
aar analog
ie met d
e autob
ranche heeft DA
F ervoo
r geko
zen eenluxe kleine w
oning
en en kale gro
te wo
ningen aan te b
ieden. D
evo
rm van d
e blo
kken verandert naar w
ens van de o
pd
rachtgever.
Vervo
lgens w
ord
en er naar keuze accessoires zo
als een extra raam,
een schoo
rsteen of een g
arage aan to
egevo
egd
. Op
deze w
ijze wil
DA
F een aantal wo
ningen realiseren, d
ie geheel aan d
e wensen van
de o
pd
rachtgever vo
ldo
et.In
d
e
bo
ven
staand
e
figu
ur
zijn
en
kele
co
nce
pt
platte
gro
nd
en
we
erg
eg
eve
n,
om
e
en
b
ee
ld
te
krijg
en
va
n
de
variatiemo
gelijkhed
en in het ‘eigenw
ijs wo
nen’ concep
t.
Wensw
onen H
eijmans IB
CH
eijmans IB
C intro
duceerd
e beg
in februari 2003 in A
lmere het
‘Wensw
onen’. H
et Wensw
onen p
roject zal o
ngeveer 170 w
oning
eno
p g
aan leveren. Er w
ord
t uitgeg
aan van het rijtjeshuisprincip
e, met
de
varië
ren
de
g
eve
laanzich
ten
van
e
en
aan
tal o
pe
en
volg
en
de
grachtenp
anden.
De o
pd
rachtgever heeft b
ij het samenstellen van d
e wensw
oning
de
keuze uit:• E
en variabel vo
lume;
• E
en variabele g
evelindeling
;•
Een zelf kan kiezen g
evelbekled
ing;
• Tw
ee verschillende architecten;
• D
rie wo
ningb
reedtes;
• Tw
ee of d
rie wo
onlag
en;•
Een lang
skap o
f een plat d
ak;•
Meer d
an 100 platteg
rond
en;•
Ruim
300 gevelind
elingen.
In de o
nderstaand
e figuren zijn enkele co
ncept p
lattegro
nden
we
erg
eg
eve
n,
om
e
en
b
ee
ld
te
krijg
en
va
n
de
variatiemo
gelijkhed
en in het ‘eigenw
ijs wo
nen’ concep
t.
De zeven hem
els‘Je in d
e zevende hem
el voelen’ is w
at de architecten w
ilden
be
reike
n
bij
he
t o
ntw
erp
en
van
d
it w
oo
ng
eb
ou
w,
dat
zeve
nverd
ieping
en telt en wat g
elegen is in R
otterd
am. E
lke verdiep
ingtelt tw
ee of d
rie verschillende ap
partem
enten. Bij elk ap
partem
entb
epaald
e de to
ekom
stig b
ewo
ner de ind
eling, d
e gevelafw
erking en
de eventuele to
evoeg
ing van b
alkon o
f log
gia.
Vo
or het uiteind
elijke ontw
erp w
aren zeven architecten aangesteld
.D
eze architecten kregen allen een eig
en uit te werken verd
ieping
tot hun b
eschikking en d
ienden d
e eisen van de to
ekom
stige
bew
oner in het o
ntwerp
te verwerken.
De stalen d
raagco
nstructie wo
rdt g
escheiden van d
e veelal prefab
inbo
uw, zo
als wand
en en vloeren. E
en leuke bijko
mstig
heid aan d
itb
ouw
werk, is d
at er geen schakelaars m
eer in de m
uren te vinden
zijn, deze m
aken plaats vo
or d
e afstandsb
ediening
.In d
e ond
erstaande fo
to w
ord
t een beeld
geg
even van ‘de zeven
hemels’.
Tekeningen ‘E
igenw
ijs wo
nen’.
Artist im
pressio
n ‘Wensw
onen’.
Foto
‘de zeven hem
els’.
Toelichting
3 m
eest nuttige p
rojecten
Mo
dern-m
od
ularM
od
ern-mo
dular is een A
merikaans w
oning
bo
uwco
ncept, d
at do
or
3
Am
erikaan
se
archite
cten
van
‘re
solu
tion
: 4
A
rchite
cture
’o
ntwo
rpen is. H
et ontw
erp is b
ego
nnen met een stud
ie naar eennieuw
e manier van w
oning
bo
uw, het m
od
ulaire bo
uwen. ‘M
od
ulair’o
f ‘mo
dular’ staat vo
or een vast m
aatsysteem d
at gehanteerd
wo
rdt. D
it wo
rdt b
ijvoo
rbeeld
oo
k toeg
epast in d
e keukenbranche.
Er w
ord
t hier bijvo
orb
eeld uitg
egaan van een m
od
ulaire maat van
300mm
en een veelvoud
daarvan. Z
o is het d
us wel m
og
elijk om
kastjes van 600mm
en 900mm
breed
te bestellen, m
aar een kast van670m
m b
reed is niet te krijg
en.D
e
mo
du
laire
maat
die
m
en
b
ij h
et
mo
de
rn-m
od
ular
con
cep
tto
epast, is g
ekozen naar aanleid
ing van d
e maxim
ale breed
te die
ove
r d
e
we
g
vervo
erd
kan
w
ord
en
. D
e
com
po
ne
nte
n
wo
rde
nnam
elijk in de fab
riek vervaardig
d en vervo
lgens o
p d
e bo
uwp
laatsaan elkaar g
eschakeld. M
en geeft niet aan w
elke breed
te men
aanneemt vo
or d
e com
po
nenten, maar w
aarschijnlijk zal dit een
breed
te van ong
eveer 3,5m b
edrag
en. In de leng
tematen van d
em
od
ules zijn uiteraard w
el in meerd
ere maten verkrijg
baar.
De b
edenkers van het m
od
ern-mo
dular co
ncept zeg
gen d
at de
vorm
geving
van de variërend
e wo
ningen niet veel verschilt m
et de
huidig
geb
ouw
de w
oning
en in Am
erika. Vo
lgens hen is d
it echterw
el de w
ijze van bo
uwen vo
or d
e 21e eeuw
.H
et ‘mo
dern-m
od
ular’ concep
t is met o
og
punt o
p b
ehoeften en
wensen van een zeer b
reed p
ubliek, o
ntwo
rpen m
et een gro
ot scala
aan variaties te maken. Z
o zijn er in het co
ncept zes verschillend
evarianten te krijg
en, namelijk:
• Sing
le bar;
• L-series;
• D
oub
le-wid
e;•
T-series;•
Triple-w
ide;
• Z-series.
Hiero
nder w
ord
en de variaties p
er wo
ningtyp
e aangeg
even:
Single b
arD
e single b
ar kent de vo
lgend
e variatiemo
gelijkhed
en:•
De stand
ard b
ar;•
De lifted
bar;
• Tw
o sto
ry bar;
• Tw
o sto
ry loft.
L-seriesD
e L-series kent de vo
lgend
e variatiemo
gelijkhed
en:•
2-bar ‘L’;
• 2-b
ar brid
ge;
• 2-b
ar brid
ge w
ith shadero
om
.
Do
uble-w
ide
De D
oub
le-wid
e kent de vo
lgend
e variatiemo
gelijkhed
en:•
2-bar slip
;•
3-bar p
inwheel.
T-seriesD
e T-serie kent de vo
lgend
e variatiemo
gelijkhed
en:•
Two
story b
ar with terrace;
• 3-b
ar ‘T’.
Triple-w
ide
De Trip
le-wid
e kent de vo
lgend
e variatiemo
gelijkhed
en:•
3-bar d
uplex;
• 3-b
ar sadd
lebag
;•
3-bar slip
.
De stand
ard b
ar, lifted b
ar, two
story b
ar en de
two
story lo
ft.
De 2
-bar L, 2
-bar b
ridg
e, 2-b
ar brid
ge w
ith shadero
om
.
De 2
-bar slip
en de 3
-bar.
De 2
story b
ar with terrace en d
e 3-b
ar ‘T’.
De 2
-bar slip
en de 3
-bar.
Z-series
De Z-series kent d
e volg
ende variatiem
og
elijkheden:
• 3-b
ar brid
ge +
tow
er;•
3-bar b
ridg
e.
Er valt d
us te stellen dat er b
ij elkaar 15 verschillende varianten
verkrijg
baar
zijn
bin
ne
n
he
t m
od
ern
-mo
du
lar co
nce
pt.
Van
d
esim
pele ‘stand
ard b
ar’ tot d
e geco
mp
liceerde ‘3-b
ar brid
ge +
tow
er’. Van vakantiehuis to
t eengezinsw
oning
. De 2
-bar slip
en de 3
-bar.
ER
A P
ersonal ho
usingE
RA
perso
nal housing
geeft aan, invulling
te geven aan een nieuw
concep
t op
wo
ong
ebied
en zegt d
e kop
er in staat te stellen, zijneig
en dro
om
huis samen te stellen.
Het g
aat bij het p
ersonal ho
using niet alleen o
m d
e vrijstaande
wo
nin
ge
n,
maar
oo
k o
m
app
artem
en
ten
, b
un
galo
ws
en
stadsw
on
ing
en
. D
oo
r m
idd
el
van
ee
n
tren
dw
atch
on
de
rzoe
kp
rob
ee
rt E
RA
B
ou
w
te
kijken
, w
at d
e
we
nse
n
bin
ne
n
de
verschillende d
oelg
roep
en zijn. Vervo
lgens p
rob
eert ER
A b
ouw
de
wo
ningen o
p d
e vraag aan te p
assen. Op
basis van d
e op
de vraag
aangep
aste wo
ningen, w
ord
t er per w
oning
concep
t een wo
ningsam
engesteld
. Vervo
lgens stelt d
e op
drachtg
ever, samen m
et eenaantal m
edew
erkers van ER
A b
ouw
, de g
ewenste w
oning
samen.
Om
een beeld
te krijgen van een b
epaald
pro
ject binnen het
Perso
nal housing
concep
t, nemen w
e een pro
ject als voo
rbeeld
. Dit
pro
ject
be
treft
de
ze
ven
w
oo
nvila’s
aan
de
ran
d
van
de
Eiland
enbuurt in d
e Literatuurwijk te A
lmere.
Op
d
e
inte
rne
tsite
van
Pe
rson
al h
ou
sing
is
voo
r d
e
zeve
nw
oo
nvilla’s,
ee
n
same
nste
lling
pro
gram
ma
te
vind
en
. H
et
pro
gram
ma stelt d
e op
drachtg
ever in staat zijn eigen w
oning
binnen
enkele minuten sam
en te stellen. Na het m
aken van een aantalsim
pele keuzes, w
ord
t direct een b
eeld g
egenereerd
. Dit b
eeldg
ee
ft vo
or
de
o
pd
rachtg
eve
r d
uid
elijk
we
er,
wat
de
ze
kanverw
achten, indien hij o
f zij deze w
oning
in de reed
s geko
zensam
engesteld
e vorm
zou b
estellen.D
e kop
ers kunnen bij het o
ntwerp
van hun wo
ning kiezen, uit een
uitgeb
reid p
akket uitvoering
en en materialen. E
r kan bijvo
orb
eeldg
ekozen w
ord
en voo
r een plat d
ak, maar o
ok vo
or een extra
zold
erverdiep
ing. D
e beg
ane gro
nd kan w
ord
en uitgeb
reid m
et eenerker, uitb
ouw
en bijkeuken. In d
e materialisering
gaat het o
m 6
mo
gelijke typ
en baksteen, 4 so
orten d
akpannen, 8 kleuren ho
utwerk
en 6 kleuren raamd
orp
elstenen.N
adat d
e op
drachtg
evers instemm
en met d
e bo
uw van hun w
oning
,is het interessant o
m te zien w
elke keuzes er zijn gem
aakt. Er b
lijktd
at de m
eeste kop
ers kiezen voo
r veel op
pervlak en een luxe
afwerking
. Het ko
mt er eig
enlijk dus o
p neer, d
at de vo
rmen van d
ew
oning
en niet veel van elkaar verschillen en zich slechts in aanbo
uwvan
b
ijvoo
rbe
eld
e
en
e
rker
en
kle
ursam
en
stellin
g
van
elkaar
ond
erscheiden.
Imp
ression variant ‘P
ersonal ho
usin
Imp
ression variant ‘P
ersonal ho
usin
De zeven hem
els‘De w
ens van staatssecretaris Rem
kes,b
ewo
ners te betrekken b
ij het uiterlijkvan hun d
roo
mw
oning
, wo
rdt hier aan
de
S
int
Job
shave
n
in
de
p
raktijkg
eb
racht.
Ve
rschille
nd
e
archite
cten
be
ge
leid
en
d
e
be
wo
ne
rs in
h
et
vorm
geven van d
e plek w
aar ze hunin
trek
zulle
n
ne
me
n.
Ze
ven
jo
ng
earchitecten zijn d
aarvoo
r geselecteerd
.H
elemaal vrij zijn d
e bew
oners en hun
archite
cten
n
iet:
he
t R
otte
rdam
seb
ureau bb
vh maakte alvast een o
pzet
voo
r het geb
ouw
, waaraan b
ewo
nerse
n
archite
cten
zich
m
oe
ten
h
ou
de
n.
To
ch
v
erw
ac
ht
on
twik
ke
laa
rB
ouw
fond
s, dat het g
eheel een bo
ntsp
ektake
lstuk
aan
archite
ctuu
r zal
op
leveren.D
it w
as
ee
n
rece
nsie
d
ie
he
tR
otterd
ams D
agb
lad in d
e zom
er van2002 aan het p
ubliek p
resenteerde.
De zeven g
evels van het geb
ouw
inR
otterd
am zijn g
rillig. D
at is med
e in de
han
d
ge
we
rkt d
oo
r d
e
on
ge
wo
ne
aanle
idin
g
van
he
t p
roje
ct. K
laasR
iphag
en, die sam
en met E
rik Kro
ezenb
ij B
ou
wfo
nd
s W
on
ing
bo
uw
veran
two
ord
elijk
is vo
or
dit
pro
ject,
kijkt terug o
p d
e ontw
ikkeling van het
pro
ject.‘B
lue Ho
rse Gam
es & Fo
rmats’, een
Ro
tterdam
se med
iapro
ducent, w
ilde in
de lijn van B
ig B
rother een d
ocuso
apm
aken over m
ensen, uit alle lagen van
de b
evolking
, die o
p het p
unt staan een nieuw huis te ko
pen. A
lleszo
u gefilm
d w
ord
en. Overleg
met architect, aanschaf van m
eubilair,
gesp
rekken met m
akelaars en financiers. To
t en met d
e verhuizingen ing
ebruiknam
e van het app
artement.
De g
emeente R
otterd
amvo
nd het een p
rima id
ee en vroeg
Bo
uwfo
nds W
oning
bo
uw als
partner.
De nad
ruk op
de w
oo
nconsum
ent en de aand
acht voo
r perso
onlijke
wo
onw
ensen paste in d
e filoso
fie van Bo
uwfo
nds W
oning
bo
uw.
Hans R
osenhart, d
irecteur Perso
onlijk W
onen b
ij Bo
uwfo
nds, zag
inhet initiatief van ‘D
e Zeven H
emels’ een uitg
elezen kans om
de
filoso
fie
van
P
erso
on
lijk W
on
en
te
ve
rtale
n
in
de
app
artementenb
ouw
.’In een tw
eetal sessies werd
geb
rainstorm
d o
ver het hoe en w
at van‘D
e Zeven Hem
els’. Het co
mp
lex zou in ied
er geval een staalskelet
krijgen, o
m d
e beo
og
de integ
ratie en overm
aat, do
or een vrije
ove
rspan
nin
g
van
twaalf
me
ter
te
kun
ne
n
hale
n.
Ge
let
op
d
ested
enbo
uwkund
ige co
ntext, ‘dichte b
ebo
uwing
’, is oo
k al in eenvro
eg stad
ium m
et de g
emeente o
verleg g
eweest o
ver het thema
brand
veiligheid
.
Artist im
pressio
n ‘de zeven hem
els’
Artist im
pressio
n ‘De zeven
hemels’.
Inspirerend
e punten
Na een verd
ieping
in de b
estaande p
rojecten zijn er een aantal
punten o
pg
evallen, die b
ij de uitw
erking van ‘o
nder architectuur®
’g
ebruikt kunnen w
ord
en. De insp
irerende p
unten wo
rden hiero
nder
op
geso
md
:•
Ge
bru
ik van
d
raadlo
ze
app
aratuu
r b
ij ‘D
e
Ze
ven
Hem
els’ in plaats van d
e oud
erwetse lichtschakelaar;
• V
ariërende g
evelindeling
en van ‘De Zeven H
emels’;
• S
ame
nvo
eg
en
van
ve
rschille
nd
e
ver
uitg
ew
erkte
com
partim
enten tot een g
eschikte wo
ning als b
ij het‘M
od
ern-mo
dular’ co
ncept;
• H
et
sam
en
stelle
n
van
e
en
w
on
ing
d
oo
r d
eo
pd
rachtgever in sam
enwerking
met een m
edew
erkervan het aannem
ers of architectenb
ureau, als bij d
everd
er toeg
elichte pro
jecten;•
De m
od
ulaire op
zet van ‘Mo
dern-m
od
ular’;•
Het zeer b
rede p
ubliek w
aarvoo
r het ‘Mo
dern-m
od
ular’co
ncept, m
et oo
gp
unt op
beho
eften en wensen, een
wo
ning kan p
rod
uceren;•
De ko
rte bo
uwtijd
van ‘Mo
dern-m
od
ular’;•
De keuze van d
e meeste b
ewo
ners voo
r veel op
pervlak
en luxe, van de w
oning
en van ER
A P
ersonal ho
using;
• D
e dig
itale verwo
ord
ing van d
e wo
ning van ‘E
RA
bo
uw’
op
het Internet.
Do
or o
nder and
ere deze p
unten in ged
achten te houd
en bij d
euitw
erking van ‘o
nd
er arch
itectu
ur®
’, hop
en we d
at dit ten g
oed
ezal aan d
e wensen van d
e op
drachtg
ever.
Wensen b
etrokken p
artijen
Alg
emeen
Vo
ord
at het wenso
nderzo
ek ged
aan wo
rdt, is het b
elangrijk vo
oraf
een aantal punten vast te stellen. Z
o kunnen w
e ons afvrag
en wat
he
t b
eg
rip
‘we
ns’
inh
ou
dt
en
w
aarom
w
e
eig
en
lijk e
en
wenso
nderzo
ek instellen.O
m m
eteen een duid
elijke te maken w
at het beg
rip ‘w
ens’ inhoud
,g
eeft de ‘D
ikke van Dalen’ een d
uidelijk verklarend
e uitleg, d
eze isals vo
lgt:w
ens (de ~
(m.), ~
en)1 b
ewust verlang
en naar iets, waarvan het o
nzeker is of m
end
it wel krijg
en kan =>
betrachting
, desid
eratum2 b
lijk van de ho
op
dat iem
. iets zal geb
euren, ten deel
vallen
Op
d
e
vraag
waaro
m
er
ee
n
we
nso
nd
erzo
ek
mo
et
wo
rde
ning
esteld, is g
oed
antwo
ord
te geven. H
et is namelijk zaak, d
at ereen w
oning
ontstaat, d
ie zoveel m
og
elijk aan de w
ens van alleb
etrokken p
artijen vold
oet.
Het is d
an oo
k go
ed te w
eten wat d
e betreffend
e wensen zijn. D
eb
etreffende w
ensen waaro
p ing
espeeld
wo
rdt, zijn d
e wensen van:
• D
e po
tentiële op
drachtg
ever;•
Naked
architecture;•
De o
verheid.
De b
ovenstaand
e partijen w
ord
en hierond
er verder to
egelicht.
Wens p
otentiële o
pd
rachtgever
We
lke
gro
ep
o
f p
artij valt
on
de
r d
e
categ
orie
‘po
tentiële op
drachtg
ever’?D
e po
tentiële op
drachtg
ever kan om
schreven wo
rden, als een
gro
ep d
ie oo
g heeft vo
or architectuur en d
e financiële mid
delen
heeft, om
hier aandacht aan te kunnen b
esteden. T
evens wil d
ezeg
roep
de vo
ord
elen van het samenw
erken met een architect en d
ed
uidelijkheid
van een catalog
uswo
ning integ
reren.
Waar w
il/ kan deze g
roep
bo
uwen?
De lo
caties waar d
e op
drachtg
ever in princip
e het meest in staat zal
zijn, een eigen w
oning
te kunnen bo
uwen, zijn d
e VIN
EX
locaties in
de
g
roe
nste
de
lijke
wo
on
milie
u’s.
Me
t g
roe
nste
de
lijke
milie
u’s
wo
rden d
e geb
ieden tussen d
e steden en d
orp
en aanged
uid. E
chterzijn er o
ok m
og
elijkheden, d
at de o
pd
rachtgever o
p and
ere locaties
zal gaan b
ouw
en. Dit zal echter m
inder vaak vo
orko
men.
We
lke
a
spe
cten
sp
ele
n
bij
de
‘p
ote
ntië
leo
pd
rachtgever’ een ro
l bij d
e keuze voo
r een bep
aalde w
oning
?V
oo
rdat m
en kiest voo
r een bep
aalde w
oning
wil m
en natuurlijk, dat
de w
oning
zoveel m
og
elijk naar hun eigen w
ensen is vorm
geg
even.H
ierond
er zijn belang
rijkste aspecten o
pg
esom
d, d
ie een rol sp
elenin d
e besluitvo
rming
van de p
otentiële o
pd
rachtgever:
• G
ebruikso
pp
ervlak van de w
oning
;•
Aantal verd
ieping
en van de w
oning
;•
Indeling
van de w
oning
;•
Ond
erhoud
aan de w
oning
;•
Ligg
ing tuin o
f terras;•
Afw
erkingsniveau;
• K
osten vo
or het b
ouw
en van de w
oning
;•
Kw
aliteit van de w
oning
;•
Aanw
ezigheid
van accessoires als g
arage, keld
er end
akterras.
Wat ervaart d
e op
drachtg
ever als ‘mo
oi’?
Hierb
oven zijn vo
ornam
elijk de o
nderd
elen aangeg
even, die d
ew
oning
dient te b
evatten. Hiero
nder is een o
pso
mm
ing g
egeven
van de visuele asp
ecten, die een ro
l spelen in d
e besluitvo
rming
vand
e po
tentiële op
drachtg
ever:•
Stand/ status w
at de w
oning
bied
t;•
Typ
e
wo
nin
g
als vrijstaan
d,
twe
e-o
nd
er-e
en
-kap,
rijtjeswo
ning;
• M
ateriaalgeb
ruik;•
Detaillering
;•
Op
en- of g
eslotenheid
van de w
oning
;•
Dakvo
rm.
Co
nclusieH
et
kom
t e
r o
p
ne
er,
dat
de
p
ote
ntië
le
op
drach
tge
ver
ee
no
pd
rachtgever is, d
ie oo
g heeft vo
or architectuur en d
e financiëlem
idd
elen heeft om
hier aandacht aan te b
esteden. D
e po
tentiëleo
pd
rachtgever zal vo
ornam
elijk in staat zijn, te bo
uwen o
p d
e kavelsvan d
e VIN
EX
locaties in d
e gro
enstedelijke g
ebied
en.
Wens N
aked A
rchitecture
Wat is N
aked A
rchitecture?N
aked A
rchitecture is een Utrechts architectenb
ureau, dat staat vo
or
hoo
gw
aardig
e architectuur. Oo
k een catalog
uswo
ning kan hieraan
vold
oen. D
it is dan o
ok het streven b
ij de uitw
erking van ‘o
nd
er
architectuur®’.
In
we
lke
ge
bie
de
n
wil
Nake
d
Arch
itectu
re
de
wo
ningen b
ouw
en?V
oo
r Naked
Architecture m
aakt het niet uit waar d
e wo
ningen
ge
bo
uw
d
zulle
n
gaan
w
ord
en
, als
ze
maar
ge
bo
uw
d
wo
rde
n.
Log
ischerwijs b
aseren we o
ns op
het geb
ied o
f de o
mg
eving w
aard
e kans het gro
otst is, d
at de w
oning
daar g
ebo
uwd
zal gaan
wo
rden.
We
lke
eise
n
stelt
Nake
d
Arch
itectu
re
aan
ee
nw
oning
?V
oo
rdat
de
w
on
ing
u
itge
we
rkt w
ord
t, d
ien
t e
r e
en
rich
tlijnsam
engesteld
te wo
rden, w
aar ‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ vo
lge
ns
Nake
d
Arch
itectu
re
aan
die
nt
te
vold
oe
n.
Hie
ron
de
r is
de
zeo
pso
mm
ing w
eergeg
even:•
De
w
on
ing
d
ien
t o
nd
er
archite
ctuu
r g
eb
ou
wd
te
wo
rden;
• D
e wo
ning d
ient vrijwel g
eheel dro
og
te bo
uwen te zijn;
• D
e wo
ning d
ient snel te bo
uwen te zijn;
• D
e wo
ning d
ient geb
ruiksvriendelijk te zijn en ruim
tevo
ldo
en aan de huid
ige eisen van het b
ouw
besluit;
• D
e op
drachtg
ever mo
et vold
oend
e inspraak heb
ben o
phet o
ntwerp
van de uiteind
elijk te bo
uwen w
oning
;•
Het m
ateriaalgeb
ruik van de w
oning
beho
ort p
uur tezijn;
• D
e wo
ning d
ient ruimtelijk m
aar efficiënt inged
eeld te
zijn;•
Bo
uw
- e
n
con
structie
tech
nisch
m
oe
t h
et
aan
de
hedend
aagse eisen vo
ldo
en;•
Het p
roject m
oet realiseerb
aar zijn;•
De
w
on
ing
d
ien
t in
e
en
late
r stad
ium
, g
em
akkelijk
uitbreid
baar te zijn.
Waar w
il Nake
d A
rchite
cture
dat e
en
wo
nin
g aan
vold
oet?
Om
‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’
ee
n
waard
ig
we
rk van
‘N
aked
architecture’ te laten wo
rden, d
ient het aan de uitg
angsp
unten van‘N
aked architecture’ te vo
ldo
en. Hiero
nder w
ord
t trefwo
ord
matig
een op
som
ming
geg
even van deze richtlijnen:
• U
itgesp
roken;
• Ing
rijpend
;•
Echt;
• V
anzelfsprekend
;•
Held
er;•
Oo
rspro
nkelijk;•
Rechtstreeks.
Co
nclusieH
et kom
t er dus o
p neer, d
at Naked
Architecture streeft, naar het
uitwerken van een kw
alitatief hog
e en architectonisch klo
pp
ende
wo
ning.
Wens o
verheid
Wie/ o
f wat is d
e overheid
?H
et beg
rip o
verheid w
ord
t do
or ‘D
e Dikke van D
alen’ als volg
tuitg
elegd
:o
ver·heid (d
e ~ (v.))
instantie waar het o
penb
aar gezag
berust =
> auto
riteiten,het b
evoeg
d g
ezag.
Het ko
mt er in d
it verband
op
neer, dat d
e overheid
bep
aald aan
welke reg
els een wo
ning d
ient te vold
oen. D
eze regels heb
ben
betrekking
tot d
e volg
ende p
unten:•
Veilig
heid;
• G
ezond
heid;
• B
ruikbaarheid
;•
Energ
iezuinigheid
;•
Milieu.
Do
or het o
pstellen van d
eze regels p
rob
eert de o
verheid d
e bo
uwvan
o
nve
ilige
, o
ng
ezo
nd
e,
on
bru
ikbare
, n
iet-e
ne
rgie
zuin
ige
e
nm
ilieuonvriend
elijke wo
ningen teg
en te gaan.
Welke eisen stelt d
e overheid
aan een wo
ning?
Als m
en gaat b
ouw
en of verb
ouw
en, bero
ept d
e overheid
zich op
het bo
uwb
esluit. In dit b
ouw
besluit staan alle m
inimale eisen m
etb
etre
kking
to
t d
e
veilig
he
id,
ge
zon
dh
eid
, b
ruikb
aarhe
id,
energiezuinig
heid en m
ilieuvriendelijkheid
van een wo
ning. E
enand
er org
aan van de o
verheid, is d
e welstand
com
missie.
De m
eeste gem
eentes hebb
en een externe welstand
com
missie,
vaak voo
r een deel b
estaande uit architecten. D
eze com
missie
toetst, aan d
e hand van een aantal criteria, m
et betrekking
tot d
evisuele asp
ecten van de w
oning
, het bo
uwp
lan en breng
t vervolg
ensad
vies uit aan de b
etreffende g
emeente. N
orm
aal gesp
roken zal een
gem
eente een derg
elijk advies o
vernemen.
Re
mke
s: ‘30
%
Van
d
e
nie
uw
te
b
ou
we
n
wo
nin
ge
n,
die
ne
n
inp
articulier op
drachtg
everschap g
ebo
uwd
te gaan w
ord
en.’
De
h
uid
ige
staatsse
cretaris
van
VR
OM
h
ee
ft d
aar e
chte
r h
aarb
edenking
en, bij d
e haalbaarheid
van dit streven.
Co
nclusieH
et kom
t er dus o
p neer, d
at de o
verheid een instantie is, d
ie ervoo
rzo
rgt d
at de reg
els in het land nag
estreefd w
ord
en. Oo
k voo
r de
bo
uw
h
ee
ft d
e
ove
rhe
id
zijn
reg
els
op
ge
steld
, m
et
de
achterligg
ende g
edachte kw
alitatief hoo
gw
aardig
e wo
ningen te
bo
uwen. T
evens pro
beert d
e overheid
, met het o
og
punt o
p d
ed
iversite
it van
h
et
sted
en
bo
uw
kun
dig
b
ee
ld,
he
t p
articulie
ro
pd
rachtgeverschap
zoveel m
og
elijk te stimuleren.
Do
or d
e wensen van d
e bo
vengeno
emd
e partijen uit te w
erken, zald
it deel uit g
aan maken van d
e rod
e draad
, die o
ns naar het juisteeind
resultaat zal gaan leid
en.
Materiaalb
epaling
Alg
emeen
De uitstraling
en het karakter van een wo
ning is vo
or een g
roo
t deel
te beïnvlo
eden d
oo
r de keuze van het m
ateriaal waar het b
ouw
werk
in uitgevo
erd is. B
ij de keuze van d
e toe te p
assen materialen b
ij‘o
nd
er
arch
itectu
ur®
’, d
ien
t e
r g
eko
zen
te
w
ord
en
vo
or
verschillende m
aterialen, met ied
er een totaal and
ere uitstraling, d
ito
m
ee
n
zo
vee
lzijdig
m
og
elijke
w
on
ing
te
ve
rkrijge
n.
Bij
de
uitstraling van een so
ort m
ateriaal valt te denken aan:
• Scherp
/ bo
d;
• W
arm/ ko
ud;
• U
itbund
ig/ ing
etog
en;•
Et cetera.
Hiero
nder w
ord
t er een selectie gem
aakt tussen de verschillend
eg
evelbekled
ingsm
aterialen. De m
aterialen wo
rden in verschillend
euitstraling
scatego
rieën op
geb
ouw
d.
Toe te p
assen materialen
Bij het selecteren van d
e verschillende g
evelmaterialen heb
ben w
ed
e volg
ende them
a’s aangeho
uden vo
or het uitkiezen van d
e juistem
aterialen:•
Log
, zwaar, m
assief;•
Scherp, licht;
• N
atuurlijk;•
Kunstm
atig;
• O
pen;
• D
icht.H
ierond
er wo
rden d
e verschillende m
aterialen weerg
egeven, d
iep
er eigenschap
toeg
epast kunnen w
ord
en.V
oo
r de eig
enschapp
en ‘log
, zwaar en m
assief’ valt te denken aan
steenachtige m
aterialen als:•
Baksteen;
• N
atuursteen;•
Stucwerk.
Vo
or d
e eigenschap
pen ‘scherp
en licht’ valt te denken aan m
etalenals:
• K
op
er;•
Zink;•
Staal;•
Alum
inium.
Vo
or d
e eigenschap
‘natuurlijk’ valt te denken m
aterialen als:•
Ho
ut;•
Riet;
• Leem
;•
Natuursteen.
Vo
or d
e eigenschap
‘kunstmatig
’ valt te denken aan m
aterialen als:•
Po
lystyreen;•
Po
lyester;•
Bitum
en.
Vo
or d
e eigenschap
‘op
en’ valt te denken aan m
aterialen als:•
Glas;
• H
out;
• P
erspex.
Geko
zen materialen
Na
alle
mate
rialen
o
p
he
t g
eb
ied
van
u
itstraling
, variatie
e
nkleurstelling
tegeno
ver elkaar afgew
og
en te hebb
en, hebb
en we
voo
r de vo
lgend
e toe te p
assen materialen g
ekozen:
• B
aksteen;•
Natuursteen;
• Stucw
erk;•
Ko
per;
• H
out;
• R
iet;•
Glas.
Do
or het to
epassen van d
e bo
venstaande m
aterialen, is een zeerg
evarieerd b
eeld te verkrijg
en in de verschillend
e samenstelling
en.A
lle
mate
rialen
ku
nn
en
alle
maal
afzon
de
rlijk p
er
blo
k w
ord
en
toeg
epast. A
ls de m
ateriaalkeuze voo
r de verkeersruim
ten gaan w
euit van d
e toep
assing van g
las.
De to
egep
aste materialen: m
etselwerk, natuursteen, stucw
erk, metaal, ho
ut, riet, glas.
Co
nstructieve uitwerking
Alg
emeen
Vo
or het vaststellen van d
e uiteindelijke co
nstructie van ‘on
de
rarchitectuur®
’, mo
eten er een aantal eisen op
gesteld
wo
rden, w
aard
e wo
ning aan d
ient te vold
oen. E
en aantal punten m
et betrekking
tot d
eze eisen zijn:•
Materiaalso
ort;
• B
elastingen o
p d
e constructie;
• C
onstructietyp
e.
Hiero
nder w
ord
en de g
enoem
de p
unten uitgew
erkt en toeg
elicht.
Geselecteerd
e en geko
zen constructiem
aterialenV
oo
rdat
de
co
nstru
ctie
uitg
ew
erkt
wo
rdt,
is h
et
go
ed
o
md
uid
elijkh
eid
te
ve
rkrijge
n
ove
r h
et
mate
riaalsoo
rt w
aarin
de
constructie w
ord
t uitgew
erkt. Er zijn een aantal g
angb
are materialen
geschikt, o
m d
e draag
constructie in uit te vo
eren, dit zijn:
• B
eton;
• H
out;
• Staal;
• C
ellenbeto
n.E
en com
binatie van d
eze materialen is natuurlijk o
ok m
og
elijk.
In de o
verweg
ing to
t het toe te p
assen constructiem
ateriaal, hebb
enw
e de vo
lgend
e criteria gehanteerd
:•
Mate van aanp
asbaarheid
;•
Afw
erking;
• B
ouw
tijd;
• B
ouw
vocht;
• B
randw
erendheid
;•
Co
nstructieve eigenschap
pen;
• D
etaillering;
• D
uurzaamheid
;•
Gew
icht;•
Ko
sten;•
Ond
erhoud
;•
Prefab
riceerbaar;
• Stab
iliteit;•
Transpo
rt;•
Verw
erkbaarheid
;•
Verw
erking leid
ingen in vro
eg o
f later stadium
;•
Waard
ering architect;
• W
armteaccum
ulatie;
De criteria d
ie als zeer belang
rijk gezien w
ord
en, zijn:M
ate van aanpasb
aarheid in een later stad
ium;
• B
ouw
tijd;
• B
ouw
vocht;
• D
uurzaamheid
;•
Prefab
riceerbaar;
• V
erwerking
leiding
en in vroeg
of later stad
ium.
Na het afw
egen van d
e voo
r- en nadelen van d
e verschillende
constructiem
aterialen, blijven er tw
ee materialen o
ver die vo
or
‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ zeer geschikt zijn. D
eze twee m
aterialenb
lijken hout en cellenb
eton te zijn.
Geko
zen constructietyp
eH
ierond
er wo
rden d
e voo
r- en nadelen van d
e twee m
aterialenteg
enover elkaar uitg
ezet:
Weeg
factor
Ho
utC
ellenbeto
n
Mate van aanp
asbaarheid
inlater stad
ium+
++
++
Afw
erking+
±+
Bo
uwtijd
++
++
++
Bo
uwvo
cht+
++
++
Brand
werend
heid-
±+
+C
onstructieve eig
enschapp
en+
+±
Detaillering
±-
++
Duurzaam
heid+
++
+G
ewicht
++
++
+K
osten
++
+O
nderho
ud±
++
+P
refabriceerb
aar+
++
++
Stabiliteit
±±
++
Transpo
rt±
++
++
Verw
erkbaarheid
++
+V
erwerking
leiding
en+
++
+-
Waard
ering architect
++
++
Warm
teaccumulatie
±-
+
++
=
zeer belang
rijk/zeer g
oed
+=
belang
rijk/g
oed
±=
niet do
orslag
gevend
/vo
ldo
ende
-=
onb
elangrijk/
slecht- -
= zeer o
nbelang
rijk/zeer slecht
Na
alle
pu
nte
n,
inclu
sief
de
w
ee
gfacto
ren
te
ge
no
ver
elkaar
afgew
og
en te hebb
en, valt te conclud
eren dat ho
ut, voo
r ‘on
de
rarch
itectu
ur®
’, de b
este keuze als constructiem
ateriaal is. Enkele
belang
rijke do
orslag
gevend
e punten in d
eze conclusie zijn:
• D
e mate van aanp
asbaarheid
in later stadium
;•
De g
emakkelijke verw
erking van leid
ingen in vlo
eren enw
anden;
• D
e mo
gelijkheid
tot verre p
refabricag
e.
Ho
ut is dus het m
ateriaal, waarin ‘o
nder architectuur®
’ uitgevo
erdg
aat wo
rden. C
ellenbeto
n leent zich echter, ond
anks de m
indere
waard
ering, o
ok zeer g
oed
als constructiem
ateriaal voo
r ‘on
de
rarchitectuur®
’. Misschien is d
it een op
tie in een later stadium
.
Schematisering
/ berekening
constructie
Om
een duid
elijk beeld
van de co
nstructie te krijgen, zijn hiero
nder
schetsen en berekening
en van de d
raagco
nstructie weerg
egeven.
Dikte trip
lex
Vrije ho
og
te:2600 m
mM
assa niet drag
ende w
anden:
90 kg
/m2
Balk laag
h.o.h:
600 m
mS
oo
rt
b
ou
ww
er
k:
1g
ezinswo
ning,
veiligheid
sklasse 2B
elastingen:
Yf,g =
1,2
of 1
,35
en
Yf,q
=1,2
of 1
,3
Triplextyp
e:A
me
rika
an
s trip
lex
c-
d;e
xp
osu
re1
;
gro
ep
1,
ong
eschuurd
Belasting
en en mo
menten
Perm
anente belasting
Schatting van d
e dikte van het vlo
erhout:
d =
1/35 x 600 =17 m
m(U
itgaan van 18 m
m)
Eig
en
ge
wich
t sch
eid
ing
swan
de
n:
2,6
0
x
0,9
0=
2,3
4kN
/m1
Eig
en
ge
wich
t w
and
en
q
Grep
;wand ;
2,3
4
kN/m
1
L =
10
0m
m;
Cv
=
0,7
3kN
/m1
pe
rb
reedte
Eig
en
ge
wich
t vlo
er
Grep
;vloer ;
0,0
18
x
6
,5
=0,1
2kN
/m2
Belasting
sgeval 1:
M1 =
0,08 x 0,12 x0,60
2 = 0
,00
3
kNm
per 1
m1 b
reedte
Belasting
sgeval 2:
M2 =
1/4 x 2,34 x0,60 x 0,73 =
0,2
56
kN
m
pe
r 1
m1
breed
te
Verand
erlijke belasting
Prep =
1,75 kN
/m2
Frep =
3 kN
werkend
op
500 x 500 mm
2 ; C
v = 0
,445
Belasting
sgeval 3:
M3 =
0,08 x 1,75 x 0,602 =
0,0
5 kN
m p
er 1m
1 breed
te
Belasting
sgeval 4:
M4
=
1
/4
X
3
X
0,6
X
0,4
45
=0
,20
kNm
pe
r 1/2
m1 b
reedte
Maatg
evende co
mb
inatie en Md
Md =
1,35 x 0,003 x 0,5 + 0,26 x 0,5 =
0,1
8 kN
m p
er 1/2
m1
of
Md =
0,5 x (1,2 x 0,003 + 1,2 x 0,26 +
1,3 x 0,050) =0,1
9 kN
m p
er 1/2
m1
of
Md =
1,2 x 0,003 x 0,5 + 1,2 x 0,20 =
0,2
4 kN
m p
er 1/2
m1
Op
merking
: geen C
r toep
assen om
dat w
e met een w
oning
te maken
hebb
en en met een stro
ok b
reedte van 500 m
m w
erken!
Bep
aling reken w
aarde van d
e materiaalg
roo
theden!
18 mm
amerikaans trip
lex, 5/5 lagen, C
-D, exp
osure 1, o
ngeschuurd
fm;0;rep
17,9 N
/mm
2
Em
;0;ser;rep 8300
klimaatklasse
Ib
elastingd
uurklasseIII
factoren
UG
T: km
od =
0,85
ym =
1,2; voo
r triplex
kh =
1,0
BG
T: km
od =
1,0y
m = 1,0
Verkreg
en wo
rdt
fm;0;u;d
= 17,9 x 0,85 / 1,2
= 1
2,6
8 N
/mm
2
E0;u;d =
8300 x 1,0 / 1,0=
8300N
/mm
2
Schets detail, verticale aansluiting
constructie.
Co
nstructieop
bo
uw
Spanning
scontro
le
σm
;0;d = 0,242 x 10
6 (Nm
m) / 1/6 x 500 x 18
2 =8,9
6 N
/mm
2<12,6
8N
/mm
2
Co
ntrole vervo
rming
t.g.v. F
rep
Uelastisch =
Cu x F x L
3 / 48 EI =
0,51 x 3000 x 6003 / 48 x 8300 x 1/12 x
500 x 183 =
3,4 mm
Eis =
600 / 150 = 4,0 m
m d
oo
rbuig
ing =
3,4
< 4
,0 vo
ldo
et
Balklaag
Vrije ho
og
te:2600 m
mB
alk laag h.o
.h:600 m
mS
oo
rt b
ou
ww
erk
:1g
ezinswo
ning,
veiligheid
sklasse 2B
elastingen:
Yf,g =
1,2
of 1
,35 en
Yf,q
= 1
,2 o
f 1,3
Belasting
en en mo
menten
Perm
anente belasting
Schatting van d
e dikte van d
e balken:
h = 3600 x 1/20 =
180 mm
b =
h / 5=
180 / 5 =36
voo
rlop
ige keuze van d
e balk m
et afmeting
171 x 71 mm
Eig
enschapp
en van de b
alk: G
= 50 N
/m en Iy =
2,9
58 x 1
07
Eig
engew
icht scheiding
swand
en:2,60 x 0,90 =
2,3
4kN
/m1
Eig
engew
icht wand
en qG
rep;w
and ;2,34 kN
/m1
L=100 m
m;
Cv =
0,7
3
Eig
engew
icht vloer G
rep;vlo
er ;0,018 x 6,5 =
0,1
2kN
/m2
Ltheo
retisch t.b.v M
, u en V3600 – 2 x (170+
170 x 0,5)=
3260 m
m
Ltheo
retisch t.b.v R
3600 m
m
Dit g
eeft een gro
tere op
waaikracht!
Gew
icht waterw
erendelaag
0,0
7 kN
/m2
Gew
icht isolatie
(0,08 x 0,6)0,0
5 kN
/m2
Gew
ichb
eschot (0,019 x 6,5)
0,12 kN
/m 2
Σ
= 0
,24 kN
/m2
pe
r m 1
balk
qG;rep =
0,6
0
x 0
,24
+
0,0
6
(e.g
.)0,2
0 kN
/m1
belasting
sgeval 1:
M1 =
1/8 x 0,5 x 3,262
=0,6
6 kN
m
V1 =
1/2 x 0,20 x 3,26 =0,3
3 kN
R1 =
1/2 x 0,20 x 3,60 =0,3
6 kN
U1 =
5 x 0,20 x 32604 / 384
x 1
10
00
x
2,9
58
x
10
7 =
0,9
mm
Verand
erlijke belasting
belasting
sgeval 2:
M2 =
1/8 x 0,6 x 3,262 =
0,8
0 kN
m
prep =
1 kN/m
2 p
/ m1 =
0,60 x 1,0 =0,6
kN/m
1
Schets verkeersruimten tussen b
lokken.
Schets detail, verticale aansluiting
constructie.
V2
=
1/2 x 0,6 x 3,26 =0,9
8 kN
R2
=
1/2 x 0,6 x 3,60 =1,0
8 kN
Ed =
11000 N
/mm
2
U2 =
5 x 0,60 x 32604 / 384
x 1
10
00
x
2,9
58
x
10
7 =
2,7
mm
belasting
sgeval 3:
M3 =
1/4 x (0,68 x 3,0) x3,60 =
1,8
4 kN
Frep =
3,0
kN b
eplating
met
18 mm
triplex
V3 =
R3 =
3,0 kN
belasting
sgeval 4:
M4 =
-1/8 x 0,31 x 3,262 =
0,4
1 kN
(op
buig
end)
qp
;wind
/m1 =
0,6 x 0,51 = 0
,31
V4 =
-1/2 x 0,31 x 3,26 =0,5
1 kN
(trek ↓)
R4 =
-1/2 x 0,31 x 3,60 =0,5
6 kN
(trek ↓)
U4 =
(0,31 / 0,20) x 0,9 =1,3
mm
(↑)
Pro
fiel bep
aling m
et behulp
van de B
.G.T
Uto
taal =
2
x
0,9
+
2
,7
=4,5
mm
↓
of
Uto
taal = 2 x 0,9 – 1,3 =
0,5
↓
Zeeg
0 d
us Ueind =
Uto
taal = 4,5 ≤
eis
=
0,0
04
x
36
00
=
14,4
mm
vold
oet ☺
Het b
alken in de b
alklaag is te g
rof o
verged
imensio
neerd, vanw
ege
de latere eventuele uitb
reiding
van de w
oning
is hier toch vo
or
ge
koze
n.
Hie
rdo
or
is h
et
oo
k n
iet
no
od
zakelijk
om
e
en
spanning
contro
le te maken.
Do
ord
at de b
alk aan de b
ovenkant b
evestigd
is aan een multip
lexp
laat en aan de o
nderzijd
e aan een plafo
nd o
phang
ing systeem
zaler w
aarschijnlijk geen kip
op
treden, er w
ord
t daaro
m o
ok g
eenkip
contro
le ged
aan.
Bo
uwb
esluit technisch ond
erzoek
Alg
emeen
Om
een wo
ning üb
erhaupt te m
og
en bo
uwen, zijn er een aantal
eisen waar een w
oning
minim
aal aan dient te vo
ldo
en. Eén van d
eeisen is, d
at de w
oning
vold
oet aan d
e eisen van het bo
uwb
esluit.H
et bo
uwb
esluit vertelt, aan welke technische eisen een w
oning
min
imaal
die
nt
te
vold
oe
n.
He
t b
ou
wb
eslu
it is
stee
ds
aanverand
ering o
nderhevig
. Het is d
us slim o
m hier m
et een bep
aaldo
ntwerp
op
voo
ruit te lop
en.
Toetsing
‘ond
er architectuur®’ aan B
ouw
besluit
Om
dat w
e bij ‘o
nder architectuur®
’ te maken heb
ben m
et een zeerg
roo
t scala aan varianten, is het niet mo
gelijk o
m alle varianten m
etéén b
ouw
besluitto
etsing te d
ekken. Het is d
us nod
ig o
m vo
or ied
ereuit te vo
eren variant een nieuwe to
etsing te m
aken. Om
tijd te
besp
aren, is het dus hand
ig o
m d
eze toetsing
voo
r een gro
ot d
eelte stand
aardiseren.
Do
or
mid
de
l van
h
et
com
pu
terp
rog
ramm
a ‘E
xcel’,
is e
r e
en
spread
sheet sameng
esteld. D
eze spread
sheet maakt het to
etsen vaneen ‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’-variant aan het b
ouw
besluit, een stuk
ge
makke
lijker.
In
de
sp
read
she
et
laten
w
e
de
vo
lge
nd
eho
ofd
stukken van het bo
uwb
esluit de revue p
asseren:•
Veilig
heid;
• G
ezond
heid;
• B
ruikbaarheid
;•
Energ
iezuinigheid
;•
Op
pervlakteg
ebruik.
Dit zijn d
e belang
rijkste punten b
etreffende het b
ouw
besluit.
Uitleg
geb
ruikte punten
Om
e
en
g
oe
d
be
eld
van
d
e
spre
adsh
ee
t te
krijg
en
, w
ord
en
hierond
er de verschillend
e uitgew
erkte punten van d
e toetsing
verder to
egelicht.
Veilig
heidM
et het oo
gp
unt op
veiligheid
betreft het b
ouw
besluit d
e veiligheid
van
de
g
eb
ruike
r in
d
e
ge
bru
iksfase.
De
p
un
ten
d
ie
in
he
tb
ouw
besluit g
enoem
d w
ord
en, hebb
en betrekking
tot d
e volg
ende
punten:•
Sterkte van constructies;
• V
albeveilig
ing;
• H
oo
gteverschillen;
• G
as en elektra;•
Brand
veiligheid
;•
Toeg
ankelijkheid;
• Inb
raak.
Gezo
ndheid
Met het o
og
punt o
p ‘g
ezond
heid’ heb
ben d
e behand
elde p
unten inhet b
ouw
besluit b
etrekking o
p d
e volg
ende zaken:
• V
ero
ntre
inig
ing
van
d
e
om
ge
ving
d
oo
r g
assen
e
nm
aterialen;•
Bep
erking van d
e toep
assing van schad
elijke materialen;
• B
escherming
tegen o
nged
ierte;•
Drinkw
atervoo
rziening;
• N
atuurlijke invloed
en als dag
licht en uitzicht.
Bruikb
aarheidM
et het oo
gp
unt op
‘bruikb
aarheid’ heb
ben d
e behand
elde p
untenin het b
ouw
besluit b
etrekking o
p d
e volg
ende zaken:
• B
ereikbaarheid
;•
Toeg
ankelijkheid;
• O
pp
ervlakten;•
Op
stelp
laatsen
e
n
aanw
ezig
he
id
van
versch
illen
de
app
aratuur;•
Verp
laatsing van co
nstructieve elementen als g
evolg
vand
e tijd.
Energ
iezuinigheid
Met het o
og
punt o
p ‘energ
iezuinigheid
’ hebb
en de b
ehandeld
ep
unten in het bo
uwb
esluit betrekking
op
de vo
lgend
e zaken:•
Thermische iso
latie;•
Bep
erking van d
e luchtdo
orlatend
heid;
• E
nergiep
restatie;•
Gelijkw
aardig
e energiezuinig
heid.
Op
pervlakteg
ebruik
Met het o
og
punt o
p ‘o
pp
ervlaktegeb
ruik’ hebb
en de b
ehandeld
ep
unten in het bo
uwb
esluit betrekking
op
de vo
lgend
e zaken:•
Verho
uding
en van verschillende vlo
erop
pervlakten ten
op
zichte van elkaar;•
Ho
eveelheid van b
epaald
e geb
ruiksruimten.
Uitw
erking ‘o
nder architectuur®
’
Alg
emeen
Om
e
en
g
ed
etaille
erd
b
ee
ld
te
krijge
n
van
de
g
em
aakteo
verweg
ingen tijd
ens het pro
ces, wo
rden in d
it hoo
fdstuk alle
overw
eging
en gem
otiveerd
.
Mo
tivatie gem
aakte keuzes
Bo
uwp
laatsvoo
rzieningen
Ond
er bo
uwp
laatsvoo
rzieningen verstaan w
e, alle voo
rzieningen d
ietijd
ens de b
ouw
van een bo
uww
erk, noo
dzakelijk zijn o
m d
e bo
uw te
kunnen verwezenlijken. B
ij deze vo
orziening
en valt te denken aan:
• A
ansluiting o
p het lichtnet;
• A
ansluiting o
p het w
aternet;•
Lichte vaste of m
ob
ile kraan;•
Bo
uwkeet;
• To
ilet;•
Bo
uwhekken;
• E
t cetera.
Om
dat d
it zaken zijn die b
ij iedere b
ouw
kunnen verschillen, do
or
versch
illen
van
d
e
versch
illen
de
varian
ten
, is
hie
r ve
rde
r g
ee
naand
acht aan besteed
.
Buitenrio
lering en d
rainage
Ond
er buitenrio
lering en d
rainage verstaan w
e, alle afvoerleid
ingen
van overm
atig reg
en- en vervuilt water.
Drainag
eleiding
en wo
rden 600m
m o
nder het m
aaiveld, in een zand
-o
f grind
bed
aangeleg
d. D
it is een geb
ruikelijke diep
te, daaro
m g
aanw
e ervan uit dat d
it de b
este po
sitie is. De leid
ingen krijg
en eend
iameter van ±
80mm
/ 90mm
en voeren het hem
elwater, d
at zich ind
e
gro
nd
ve
rzame
ld
af. D
e
toe
passin
g
van
de
ze
leid
ing
en
voo
rkom
en vochtp
rob
lemen in het b
ouw
werk in een later stad
ium.
Natuurlijk is d
e aanleg van d
rainageleid
ingen niet altijd
noo
dzakelijk.
Dit is d
an oo
k per b
ouw
werk ind
ividueel te b
epalen, hier is verd
erd
an oo
k geen aand
acht aan besteed
.D
e buitenrio
lering zal in eerste instantie, het o
p het d
ak verzameld
ereg
enwater, afvo
eren naar de d
ichtst bijzijnd
e gem
eenteriolering
.E
en tweed
e functie van de b
uitenriolering
, is het afvoeren van het
vervuilde w
ater van binnenuit d
e wo
ning. D
eze leiding
zal altijd o
pd
e po
sitie vanuit de ho
ofd
as van de w
oning
naar buiten ko
men. D
ekw
aliteitsklasse van de b
uitenriolering
is klasse 34. Deze leid
ingheeft een d
iameter van 160m
m en d
e wand
dikte b
etreft 3,9mm
.N
atuurlijk kan er geko
zen wo
rden vo
or een leid
ing van m
indere
kwaliteit d
ie go
edko
per is, d
e kans op
beschad
igen en lekkag
e do
or
gro
ndd
ruk en overrijd
end m
aterieel is dan echter g
roter en niet te
garand
eren.
Funderen
Bij het uitzo
eken van een geschikte fund
eringsm
ethod
e, voo
r ‘ond
erarch
itectu
ur®
’ zijn er vele verschillende m
ethod
en mo
gelijk. D
em
eest geb
ruikelijke mo
gelijkhed
en zijn:•
Funderen o
p staal;
Indien d
e ond
ergro
nd van d
e aante
le
gg
en
fu
nd
erin
g
vold
oe
nd
ed
raagkrachtig
is, is funderen o
ps
ta
al
ee
n
go
ed
efu
nd
erin
gsm
eth
od
e.
Do
ord
at
‘ond
er arch
itectu
ur®
’ uitgaat van
houtskeletb
ouw
en dus een relatief
lichte bo
uwm
ethod
e betreft, zal
de
ze
me
tho
de
vake
r to
eg
ep
ast
kunnen wo
rden en ko
sten ten op
zichte van funderen o
p p
alenkunnen b
esparen.
• Fund
eren op
palen;
Indien d
e ond
ergro
nd van d
e aan te legg
en fundering
ter hoo
gte
van
de
aan
leg
die
pte
van
d
efund
eringsb
alken, niet vold
oend
ed
raagkrach
tig
is, g
aat m
en
o
pzo
ek
naar
ee
n
die
pe
r g
ele
ge
nv
old
oe
nd
e
dra
ag
kra
ch
tige
gro
ndlaag
. Do
or m
idd
el van palen
kan
me
n
dan
d
e
krachtafd
racht
van
d
e
wo
nin
g
na
ar
ee
nv
old
oe
nd
e
dra
ag
kra
ch
tige
gro
ndlaag
, plaats laten vind
en. Bij
fun
de
ren
o
p
pale
n
zijn
er
ee
naantal m
og
elijkheden, g
eheten:•
De schro
efinjectiepaal;
Deze is trilling
vrij en gro
ndverd
ringend
een schroefinjectiep
aal heefteen stalen schacht g
evuld m
et beto
n. De schro
efinjectiepaal w
ord
tto
eg
ep
ast, in
die
n
er
me
t b
etre
kking
to
t ro
nd
om
g
ele
ge
nb
ouw
werken trilling
svrij geb
ouw
d d
ient te wo
rden.
• D
e geko
pp
elde injectiep
aal;D
eze is evenals de schro
efinjectiepaal zeer trilling
svrij. De stalen
schacht wo
rdt in d
elen de g
rond
in geheid
en tijdens het w
erk aanelkaar g
elast. Nad
at de stalen schacht in d
e gro
nd is aang
ebracht,
kan deze g
evuld w
ord
en met b
eton. D
e geko
pp
elde injectiep
aalw
ord
t toeg
epast, ind
ien er met b
etrekking to
t rond
om
geleg
enb
ouw
werken trilling
svrij geb
ouw
d d
ient te wo
rden.
• D
e stalen buisp
aal;D
it is een paal d
ie oo
k trillingsvrij is en vaak to
egep
ast wo
rdt b
ijheiw
erk binnen een b
estaand g
ebo
uw. D
e paal w
ord
t op
geb
ouw
duit ter p
laatsen aan elkaar gelaste stalen b
uiselementen. In het
eerste buiselem
ent bevind
t zich een grind
pro
p. O
p d
eze grind
pro
pvalt een heib
lok, w
aarbij d
e buis zelf als g
eleiding
voo
r het blo
kd
ient. Wanneer d
e buis o
p d
iepte is, w
ord
t hij afgesned
en op
de
juiste hoo
gte en g
evuld m
et beto
n.•
De ho
og
waard
ig b
eton seg
ment heip
aal;D
it is
ee
n
paal
op
ge
bo
uw
d
uit
ge
pre
fabrice
erd
e
be
ton
ne
nse
gm
en
ten
van
h
og
e
sterkte
klasse.
De
ze
seg
me
nte
n
wo
rde
no
nderling
verbo
nden d
oo
r mid
del van een stalen b
us. De stalen b
usw
ord
t m
et
be
hu
lp
van
ee
n
spe
ciale
klem
inrich
ting
o
p
he
tp
aalsegm
ent gep
erst, zod
at een klemm
ende verb
inding
ontstaat.
• D
e palenw
and;
Dit is eveneens een trilling
svrije fundering
smetho
de. H
ierbij w
ord
tg
ebruik g
emaakt van schro
efinjectiepalen. D
eze palen w
ord
en naastelkaar g
eplaatst en vo
rmen sam
en een wand
.•
De vo
orb
oo
rtechniek;D
it is tevens een trillingsvrije m
ethod
e. Deze m
ethod
e bo
ord
, zoals
het wo
ord
al zegt, een schacht in d
e betreffend
e gro
ndlaag
. Na het
bo
ren wo
rdt d
eze schacht voo
rzien van wap
ening en g
evuld m
etb
entoniet b
eton.•
De heip
aal metho
de;
Dit
is d
e
me
est
toe
ge
paste
m
eth
od
e.
De
ze
me
tho
de
m
aaktno
rmaliter g
ebruik van g
eprefab
riceerde b
etonnen p
alen. Do
or
mid
del van een heistellag
e, wo
rden d
e palen d
e gro
nd in g
eslagen.
De heip
aalmetho
de is d
e go
edko
op
ste metho
de, m
aar levert echterw
el trillingen aan het o
mlig
gend
e gro
ndo
pp
ervlak, wat schad
e aano
mlig
gend
e bo
uww
erken kan veroo
rzaken.Fund
eren op
staal is een go
ede fund
eringsm
ethod
e die zeker b
ij de
lichte HSB
‘ond
er architectuur®’-w
oning
toeg
epast kan w
ord
en.H
et is echter vaak zo d
at de o
nderg
rond
niet draag
krachtig g
enoeg
is waard
oo
r er op
palen g
efundeerd
mo
et wo
rden. In d
it geval g
aanw
e ervan uit, dat ‘o
nder architectuur®
’ in VIN
EX
locaties g
ebo
uwd
zal gaan w
ord
en. Dit zijn o
ver het algem
een geb
ieden w
aar trilling in
het gro
ndo
pp
ervlak tot o
p accep
tabele ho
og
te als irrelevant wo
rdt
gezien. D
it is de red
en waaro
m er g
ekozen is vo
or d
e go
edko
op
steD
oo
rsnede staalfund
ering.
Do
orsned
e paalfund
ering.
en
m
ee
st sim
pe
le
me
tho
de
, d
e
he
ipa
alm
eth
od
e.
De
heipaalm
ethod
e is dan o
ok to
egep
ast in de verd
ere uitwerking
van‘o
nder architectuur®
’ . Natuurlijk zijn er o
ok and
ere metho
den
mo
gelijk, d
it is indien no
od
zakelijk per w
oning
te en geb
ied te
bep
alen.
Beto
nwerk
On
de
r b
eto
nw
erk
verstaan
w
e,
alle
in
de
ru
wb
ou
wp
erio
de
te
vervaardig
en of te m
onteren b
etonachtig
e ond
erdelen.
Met het o
og
punt o
p licht- en b
ouw
vochtvrij b
ouw
en, is ervoo
rg
eko
zen
o
m
he
t g
eb
ruik
van
be
ton
achtig
e
mate
rialen
zo
vee
lm
og
elijk
te
verm
ijde
n.
Natu
urlijk
he
eft
be
ton
vo
or
en
kele
ond
erdelen d
e meest vo
ord
elige eig
enschapp
en, waar een licht
materiaal als ho
ut niet aan kan tipp
en. Deze eig
enschapp
en uitenzich
vo
oral
bij
de
re
alisatie
van
de
fu
nd
erin
g
en
d
e
be
gan
eg
rond
vloer. H
ierbij is het vo
or b
eide o
nderd
elen belang
rijk, dat d
ezeb
esta
nd
zijn
te
ge
n
de
w
issele
nd
e
vo
ch
t- e
nte
mp
eratu
urso
mstan
dig
he
de
n,
die
o
nd
er
he
t m
aaiveld
ku
nn
en
heersen.E
en tweed
e eis voo
r de b
egane g
rond
vloer is, m
et het oo
gp
unt op
het vrijkom
en van het argo
n gas uit d
e aardb
od
em, d
at de
Vo
or
de
re
alisatie
van
de
b
eg
ane
g
ron
dvlo
er
is e
en
syste
em
beno
dig
d, d
at zoveel m
og
elijk gep
refabriceerd
is, gem
akkelijk teiso
leren is en dat p
ast bij d
e schaal van bo
uwen. E
en op
het eersteg
ezicht log
ische keuze voo
r de realisatie van d
e beg
ane gro
ndvlo
er,is
he
t to
ep
assen
van
g
eïso
lee
rde
kan
aalplate
n.
De
sch
aal van
bo
uwen en d
e oversp
anning van d
e vloerveld
en zijn echter zo klein,
da
t e
r b
ete
r g
ezo
cht
kan
w
ord
en
n
aa
r e
en
a
nd
ere
uitvoering
smetho
de. To
epassing
van de zo
geheten co
mb
inatievloer
is oo
k een aardig
e op
tie. De vlo
er is zond
er hulp van een kraan te
bo
uwen. D
e vloer leent zich uitstekend
voo
r de b
ouw
van vloeren
met g
eringe o
verspanning
en en is van zichzelf geïso
leerd. E
enb
ijkom
stig nad
eel is, dat d
e druklaag
in het werk g
estort d
ient tew
ord
en, wat b
ouw
vocht in d
e wo
ning zal b
rengen.
Na d
e voo
r- en nadelen uitg
ebreid
tegeno
ver elkaar uitgezet te
hebb
en, is ervoo
r geko
zen om
de vlo
er als com
binatievlo
er uit tevo
eren. In een later stadium
, zal de d
ruklaag vo
orzien w
ord
en eencem
entdekvlo
er met een ho
og
te van 50mm
. De red
en hiervoo
r is,d
at de vlo
er dan niet aan w
eersom
standig
heden o
nderhevig
is, alsb
ij een mo
noliet afg
ewerkte vlo
er en dat d
e leiding
en van de
eventueel aan te toep
assing van b
eton het m
eest log
isch maakt.
Het is d
uidelijk d
at voo
r het vervaardig
en van de fund
ering en d
eb
eg
ane
g
ron
dvlo
er
be
ton
als
mate
riaal g
eb
ruikt
wo
rdt.
De
fun
de
ring
sbalke
n
wo
rde
n
in
he
t w
erk
ge
stort
en
krijg
en
e
en
afmeting
die d
oo
r de co
nstructeur bep
aald zal w
ord
en. Vo
or d
everd
ere uitwerking
van ‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ h
eb
be
n
we
e
en
aann
ame
vo
or
de
fu
nd
erin
gsb
alkafme
ting
en
g
ed
aan,
de
ze
zijnb
epaald
op
300mm
breed
* 500mm
hoo
g. van 50m
m. D
e reden
hie
rvoo
r is,
dat
de
afw
erkin
g
van
bre
ng
en
vlo
erve
rwarm
ing
gem
akkelijk aan te breng
en en af te werken zijn.
Metselw
erkO
nder m
etselwerk verstaan w
e al het metselw
erk dat in d
e wo
ningto
egep
ast dient te w
ord
en. Hierb
ij valt ond
erscheid te m
aken tussenvuil en scho
on m
etselwerk.
Het enig
e vuile metselw
erk dat in ‘o
nder architectuur®
’ voo
rkom
t,is d
e gem
etselde rand
op
de fund
eringsb
alken, die b
innen en buiten
van elkaar scheidt. D
e rand heeft als functie d
e ruimte tussen d
efund
ering en d
e beg
ane gro
ndvlo
er op
te vullen en de krachten van
alle belasting
en op
de vlo
er en constructie af te vo
eren. Het is
noo
dzakelijk een d
rukvast, licht, go
edko
op
en milieub
estendig
pro
duct to
e te passen. K
alkzandsteen is, o
md
at het alle gunstig
eeig
enschapp
en in zich heeft, een veel geb
ruikt pro
duct vo
or d
ezeto
epassing
. Dit is d
e reden w
aarom
oo
k bij ‘o
nd
er arch
itectu
ur®
’vo
or d
eze toep
assing kalkzand
steen wo
rdt g
ebruikt.
Het scho
ne metselw
erk is een op
tie die m
en toe kan p
assen, alsg
evelbekled
ing vo
or een b
epaald
blo
k van de w
oning
. De kleur van
de steen evenals het steentyp
e, is do
or d
e op
drachtg
ever zelf teb
epalen. O
ver het toe te p
assen verband
, valt te zegg
en dat er
uitgeg
aan wo
rdt van het stand
aard halfsteens verb
and. N
atuurlijkkan ied
ere op
drachtg
ever zelf bep
alen in welk verb
and d
eze eenb
lok g
emetseld
wil heb
ben. H
et kom
t er uiteindelijk o
p neer, d
atied
er te metselen b
lok d
oo
r variatie in steentype, steenkleur en
metselverb
and, verschillend
kan zijn. Dit b
rengt echter w
el met zich
mee, d
at er geen stand
aard ko
pp
enmaat to
egep
ast kan wo
rden. D
everschillen zullen d
oo
r het vergro
ten of verkleinen van d
e stoo
tvoeg
en eventueel do
or het verg
roten van d
e luchtspo
uw o
pg
evangen
wo
rden.
Do
ord
at steen in princip
e een materiaal, is d
at uitermate g
oed
druk
op
kan nemen m
aar trek niet kan verwerken, is het m
ateriaal nietg
eschikt om
uitkraging
en en gro
te oversp
anningen te laten m
aken.To
ch mag
de o
pd
rachtgever d
e op
tie van gro
te glaso
pp
ervlakten ind
e metselw
erk gevel niet o
nthoud
en wo
rden. E
r mo
et dus een
hu
lpm
idd
el
toe
ge
past
wo
rde
n,
om
d
e
me
tselw
erk
ge
vel
ee
no
verspanning
te laten maken.
Om
in metselw
erk een oversp
anning te realiseren, zijn er een aantal
hulpm
idd
elen welke to
egep
ast kunnen wo
rden, g
eheten:•
De ro
llaag;
Deze w
ord
t toeg
epast b
ij oversp
anningen d
ie niet gro
ter zijn dan
1,5m, d
it geld
t echter alleen voo
r de uit strekken o
pg
ebo
uwd
ero
llaag. V
oo
r een rollaag
op
geb
ouw
d uit ko
pp
en, bestaat er slechts
een maxim
um o
verspanning
van 1,0m.
• D
e bo
og
of strek;
Om
e
en
b
ete
re
krachtsafd
racht
bo
ven
e
en
sp
aring
te
ku
nn
en
realiseren, kan er een bo
og
wo
rden to
egep
ast. Dit kan een halve
bo
og
zijn, er kan echter oo
k een segm
ent van een bo
og
toeg
epast
wo
rden. D
e oversp
anning d
ie met een b
oo
g g
emaakt kan w
ord
en iso
ngeveer 8 m
aal de ho
og
te van de steen. D
it betekent, d
at er eeng
em
idd
eld
e
ove
rspan
nin
g
van
1,6
m
be
haald
kan
w
ord
en
. E
en
oversp
anning d
ie ten op
zichte van de stand
aard ro
llaag niet veel
winst o
plevert. H
et bijko
mend
e nadeel van d
e toep
assing van
derg
elijke bo
gen, is d
at de uitvo
ering erg
arbeid
sintensief is, wat d
eb
ouw
dus d
uurder m
aakt.
• D
e latei;E
en andere o
plo
ssing is het to
epassen van een latei. In lateien valt er
ond
erscheid te m
aken tussen een tweetal verschillend
e typen,
Schets rollaag
.
Schets bo
og
of strek.
nam
elijk:
de
ze
lfdrag
en
de
e
n
de
sam
en
we
rken
de
late
i. D
ezelfd
ragend
e latei draag
t, zoals het w
oo
rd al zeg
t, de krachten als
druk, trek en schuifkrachten zelfstand
ig af. D
e samenw
erkende latei
is een stuk slanker en neemt alleen d
e trekkrachten op
. De d
rukw
ord
t do
or het b
ovenlig
gend
e metselw
erk op
gevang
en. Do
or een
go
ede hechting
tussen de latei en het m
etselwerk w
ord
en de
schuifkrachten tussen de latei en het m
etselwerk o
pg
evangen. D
ezelatei kan uitg
evoerd
wo
rden in b
eton, staal o
f voo
rgesp
annenb
aksteen.• D
e
be
ton
ne
n
late
i is
zow
el
zelfd
rag
en
d
als
samenw
erkend uit te vo
eren. Vaak w
ord
en deze lateien
op
voo
rspanning
geb
racht, waard
oo
r bij het b
elastenvan d
e latei een kleinere zakking o
ptreed
t. De b
etonnen
latei
kan
wo
rde
n
voo
rzien
van
ste
en
strips,
die
d
eb
etonnen latei in d
e metselw
erk wand
verberg
en.•
De stalen latei is d
oo
r de g
unstige eig
enschapp
en vanstaal, m
et oo
gp
unt op
krachtop
name, altijd
zelfdrag
end.
Bescherm
ing teg
en corro
sie is een vereiste. No
rmaliter
wo
rdt
er
ge
koze
n
voo
r h
et
the
rmisch
ve
rzinke
n
en
po
ederco
aten van het staalpro
fiel. Het to
epassen van
roe
stvast staal,
is e
en
d
uu
rzame
re
maar
du
urd
ere
op
lossing
. Het is d
uidelijk d
at de uitzetting
sverschillenvan staal en b
aksteen relatief gro
ot zijn. H
et is daaro
mno
od
zakelijk de stalen latei g
lijdend
op
te legg
en.•
De vo
org
espannen b
aksteenlatei is oo
k wel b
ekendo
nder d
e naam ‘Stalto
nlatei’. Deze latei is sam
engesteld
uit een aantal bakstenen m
et sleuven. In de sleuven
wo
rden stalen d
raden aang
ebracht. N
a het aanbreng
envan d
e staaldrad
en, wo
rden d
eze op
spanning
geb
rachten w
ord
en de stenen aang
evuld m
et een beto
nspecie.
Na het uithard
en van de b
etonsp
ecie, is er een lateio
ntstaan die trekkrachten o
p kan nem
en. Een vo
ord
eelvan d
eze voo
rgesp
annen baksteenlatei, is d
at er vrijwel
geen sp
anningsverschillen o
ptred
en tussen de latei en
het overig
e metselw
erk. Een nad
eel is, dat d
eze lateienalleen g
eschikt zijn voo
r vuil metselw
erk.•
Gew
apend
metselw
erk.E
en laatste op
lossing
is het toep
assen van gew
apend
metselw
erk. Bij d
eze toep
assing w
ord
en een aantallin
tvoe
ge
n
bo
ven
e
en
sp
aring
, d
oo
r m
idd
el
vansam
engesteld
e staaldrad
en, van wap
ening vo
orzien. D
ew
ape
nin
g
wo
rdt
aan
de
u
itein
de
n
om
ge
zet
en
do
org
ezet in de sto
otvo
egen. E
en aantal voo
rdelen van
deze to
epassing
, is dat er g
een ond
erbreking
in hetg
evelbeeld
te zien is. Tevens vorm
en er zich vrijwel g
eenuitzetting
sverschillen tussen de latei en het o
verige
metselw
erk.In p
rincipe g
aan we b
ij de uitw
erking van ‘o
nder architectuur®
’ uitvan het feit d
at de g
evel zich bij een sp
aring zelf m
oet kunnen
drag
en. We heb
ben b
ij de m
etselwerk g
evel dan o
ok g
ekozen vo
or
het toep
assen van rollag
en.N
aast het op
vangen van het m
etselwerk b
oven sp
aringen, is d
it oo
kn
oo
dzake
lijk aan
d
e
on
de
rzijde
van
d
e
scho
ne
m
etse
lwe
rkb
uitenspo
uwb
laden. O
m d
e blo
kken van ‘ond
er architectuur®’ lo
svan
de
gro
nd
te ho
uden,
is er
namelijk
voo
r g
ekozen
om
d
e
gevelb
ekleding
van ieder b
lok o
p d
e beg
ane gro
nd, 20cm
los van
de g
rond
te houd
en. Dit is b
ij hangend
e gevelb
ekleding
smaterialen
ge
en
p
rob
lee
m.
Bij
ge
stape
lde
g
eve
lbe
kled
ing
smate
rialen
als
baksteen, m
oet hier echter een o
plo
ssing vo
or g
ezocht w
ord
en.H
et
is zaak
dat
de
m
etse
lwe
rk g
eve
l zijn
krach
ten
aan
d
ed
raagco
nstructie van ‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’ af kan d
ragen. E
eng
eve
ldrag
er
is h
iervo
or
de
o
plo
ssing
. G
eve
ldrag
ers
zijn
er
inverschillend
e uitvoering
en bij verschillend
e toep
assingen. N
orm
aalg
espro
ken kom
t de to
epassing
van geveld
ragers ter sp
raken, als eenm
etselwerkg
evel meer d
an drie verd
ieping
en telt, dit is o
ngeveer
een hoo
gte van tien m
eter. Bij d
eze hoo
gte w
ord
t de d
ruk op
de
steen te gro
ot en d
ient de g
evel per verd
ieping
op
gevang
en tew
ord
en. Vo
or d
eze toep
assing w
ord
en norm
aal gesp
roken stalen
ge
veld
rage
rs to
eg
ep
ast, d
ie
in
he
t m
etse
lwe
rk g
eïn
teg
ree
rdw
ord
en.O
m d
e metselw
erk vrij van het maaiveld
te houd
en, zijn er dus
geveld
ragers no
dig
. Deze zijn in vele so
orten en m
aten verkrijgb
aar.V
aak zijn dit lo
sse haken die in ied
ere stoo
tvoeg
aangeb
rachtw
ord
en. Het vo
ord
eel van deze haken in een m
etselwerk g
evel, isd
at de sp
ouw
geheel o
pen b
lijft, wat een g
oed
e ventilatie nietb
lokkeert. E
en voo
rdeel, w
at bij to
epassing
aan de o
nderzijd
e vaneen m
etselwerk g
evel een nadeel b
lijkt te zijn. Bij to
epassing
vand
eze ‘op
en’ geveld
ragers, b
lijft de sp
ouw
namelijk g
eheel op
en en isd
eze
g
em
akkelijk
toe
gan
kelijk
voo
r o
ng
ed
ierte
. V
olg
en
s h
et
bo
uwb
esluit is dit d
an oo
k niet toeg
estaan, de m
aximale o
pening
ind
e gevel w
ord
t hier op
een maxim
um van 10m
m g
esteld.
Natuurlijk is d
eze gro
te op
ening van d
e spo
uw o
p vele m
anieren ted
ichten. Het is echter b
eter om
de functie van g
eveldrag
er ensp
ouw
dichting
met elkaar te integ
reren. Dit is m
og
elijk do
or als
geveld
rager een ho
ekstaal toe te p
assen, die vanaf het b
innenblad
de g
ehele spo
uw o
verbrug
t en vervolg
ens het metselw
erk draag
t.D
e afvoer van o
vertollig
regenw
ater vorm
t do
or d
e dichte sp
ouw
waarschijnlijk een p
rob
leem. O
m d
it regenw
ater go
ed af te kunnen
voeren, w
ord
t er iedere m
eter een op
en stoo
tvoeg
geho
uden. Iets
wat d
e afvoer van het reg
enwater b
evord
ert en tevens de ventilatie
in de sp
ouw
po
sitief beïnvlo
ed. D
eze op
en stoo
tvoeg
en zullen oo
kb
oven alle lateien to
egep
ast wo
rden.
De verankering
van de stalen g
eveldrag
ers, zal do
or m
idd
el vanchem
ische verankering aan d
e beto
nnen beg
ane gro
ndvlo
er plaats
vind
en
e
n
nie
t aan
d
e
HS
B-w
and
en
. D
e
red
en
h
iervan
is,
dat
hierdo
or d
e HSB
-wand
en niet overb
od
ig zw
aar en gelijk aan alle
andere H
SB-w
anden uitg
evoerd
kan wo
rden.
Een laatste p
unt is de verankering
van het metselw
erk aan de H
SB-
wan
de
n.
He
t is
be
ken
d
dat
me
tselw
erk
altijd
aan
he
tb
inn
en
spo
uw
blad
ve
ranke
rd
mo
et
wo
rde
n.
De
ze
veran
kerin
gg
eschied d
oo
r mid
del van d
e toep
assing van sp
ouw
ankers. De
spo
uwankers zijn in vele uitvo
eringen verkrijg
baar. In verb
and m
etd
e HSB
-binnensp
ouw
blad
en vervallen we in d
e keus voo
r bo
or- o
fslag
ankers. Deze ankers zijn zo
als de naam
al zegt resp
ectievelijkd
oo
r mid
del van een b
oo
rmachine o
f een hamer in het b
innenblad
te bevestig
en. Aan d
e aannemer d
e keus welke d
eze toep
ast. Over
de ho
eveelheid en d
iameter van d
e ankers, do
et het Centrum
Uitvo
ering R
esearch ofw
el CU
R een aanb
eveling. D
eze aanbeveling
is voo
r de b
etreffende situatie, een ankerd
iameter van 4m
m en een
hoeveelheid
van 4 ankers per m
2 metselw
erk.
Ko
zijnen, ramen en d
eurenK
ozijnen, ram
en en deuren heb
ben allem
aal een ding
gem
een, hetzijn alle o
pvulling
en voo
r wand
op
eningen. D
eze wand
op
eningen
bevind
en zich vaak zow
el in het binnen- als b
uitenmilieu en w
ord
end
us oo
k aan verschillende invlo
eden b
loo
tgesteld
. De invlo
eden van
buitenaf w
elke een kozijn m
oet kunnen w
eerstaan, kunnen als volg
to
mschreven w
ord
en:•
Zonnestraling
;•
Neerslag
;•
Wind
belasting
;
Schets latei.
• Tem
peratuurw
isselingen;
• W
isselende luchtvo
chtigheid
;•
Geluid
belasting
;•
Geur;
• Inb
raak.
Van b
innenuit wo
rdt het ko
zijn do
or d
e volg
ende facto
ren belast:
• Straling
van verwarm
ingsap
paratuur;
• Luchtd
rukverschil do
or m
echanische afzuiging
;•
Temp
eratuurwisseling
en;•
Ho
ge luchtvo
chtigheid
;•
Geluid
belasting
.•
Zonnestraling
;•
Neerslag
;•
Wind
belasting
;•
Temp
eratuurwisseling
en;•
Wisselend
e luchtvochtig
heid;
• G
eluidb
elasting;
• G
eur;•
Inbraak.
Van b
innenuit wo
rdt het ko
zijn do
or d
e volg
ende facto
ren belast:
• Straling
van verwarm
ingsap
paratuur;
• Luchtd
rukverschil do
or m
echanische afzuiging
;•
Temp
eratuurwisseling
en;•
Ho
ge luchtvo
chtigheid
;•
Geluid
belasting
.
Ko
rtom
valt er te stellen, dat al d
eze punten neerko
men o
p d
efunctio
nele uitgang
spunten d
ie het bo
uwb
esluit hanteert. De p
untend
ie het bo
uwb
esluit hanteert kunnen als volg
t om
schreven wo
rden:
• V
eiligheid
;•
Gezo
ndheid
;•
Bruikb
aarheid;
• E
nergiezuinig
heid.
Om
tegen al d
eze factoren g
oed
bestand
te zijn, spelen een g
oed
em
ateriaalkeuze en een go
ede d
etaillering een b
elangrijke ro
l.
Ko
zijnmateriaal
Zoals hierb
oven al g
enoem
d is, is d
e materiaalkeuze van het ko
zijne
rg
be
lang
rijk. D
e
mate
riaalkeu
ze
be
ïnvlo
ed
t n
ame
lijk d
ed
etaillering, d
e uitstraling, levensd
uur Et cetera. D
oo
rgaans w
ord
end
e kozijnen van een aantal verschillend
e materialen vervaard
igd
,zo
wel m
ono
liet als sameng
esteld. D
e materialen w
aarin de ko
zijnenno
rmaliter uitg
evoerd
kunnen wo
rden, zijn:
• H
out;
Ho
ut is een materiaal d
at zich in de natuur zelf o
ntwikkeld
.H
et is dan o
ok een p
rod
uct dat zich zeer g
oed
leent alsm
ilieu
vrien
de
lijk b
ou
wm
ateriaal.
Ho
ut
laat zich
g
oe
db
ewerken en vo
rmt, een g
edeg
en koud
ebrug
ond
erbreking
tussen binnen en b
uiten.E
nkele nadelen van ho
ut, zijn met nam
en het ond
erhoud
,w
at noo
dzakelijk is vo
or een lang
e levensduur. O
ok d
eg
evo
elig
he
id
voo
r d
e
aantastin
g
do
or
schim
me
ls e
ninsecten, is als m
inpunt aan te rekenen.
• M
etaal;M
etaal is een pro
duct w
at in tegenstelling
tot ho
ut nog
nieterg
lang to
egep
ast wo
rdt. P
as een ruime ho
nderd
jaarw
ord
en de m
etaalpro
ducten steed
s meer to
egep
ast en ism
en steeds b
eter in staat dit m
ateriaal tot een g
ewenst
eindp
rod
uct te vervaardig
en. Metalen co
mb
ineren sterkte,o
nderho
udsarm
heid en d
uurzaamheid
, met vo
rmvrijheid
,m
aatvastheid en g
eschiktheid vo
or m
assapro
ductie.
• K
unststof;
Ku
nststo
f is
ee
n
pro
du
ct d
at
altijd
a
l ste
rko
nderg
ewaard
eerd is. H
et go
edko
pe uiterlijk en d
e gering
e
bestend
igheid
tegen U
V-licht, sp
eelt hierin waarschijnlijk
een gro
te rol. K
unststof is echter no
g een erg
jong
pro
duct,
dat m
en pas o
mstreeks 1945 to
e is gaan p
assen. Aan d
euitstraling
van het materiaal kan d
us nog
veel veranderen.
Kunststo
f kent vele vorm
en van verwerken, w
aarvan hete
xtrud
ere
n
van
he
t ku
nststo
f d
e
me
est
voo
rkom
en
de
bew
erkingsm
ethod
e is.V
oo
r d
e
uite
ind
elijke
ke
uze
van
h
et
mate
riaal, is
voo
r ‘N
aked
architecture’ voo
ral de uitstraling
en het uiterlijk van het kozijn erg
belang
rijk. Zo streeft m
en naar een pro
fiel dat in afm
eting m
inimaal
is. Oo
k de m
og
elijkheid van d
emo
ntage en herg
ebruik b
ij uitbo
uwvan d
e wo
ning sp
eelt een rol.
Om
dat van staal o
ndanks een m
inimale afm
eting, een zeer sterk
pro
fiel te pro
duceren is, w
at tevens dem
ontab
el uit te voeren is, is
ervoo
r geko
zen om
de ko
zijnen in staalpro
fielen uit te voeren. H
etd
raait hier dan o
m d
e kozijnen in d
e HSB
-wand
en en eveneens om
de ko
zijnen van de g
lazen verkeersruimten.
Trapp
enD
e trapp
en bij ‘o
nder architectuur®
’ wo
rden in p
rincipe p
er varianto
ntwo
rpen ap
art ontw
orp
en. Bij het uitw
erken van deze trap
pen kan
de b
etreffende trap
wel o
f niet constructief w
erkend uitg
ewerkt
wo
rde
n.
No
rmaal
ge
spro
ken
w
ord
en
d
e
trapp
en
tu
ssen
d
eve
rschille
nd
e
blo
kken
in
ge
han
ge
n
en
h
oe
ven
d
an
oo
k n
iet
constructief m
ee te werken. Ind
ien dit niet m
og
elijk is, dient d
e trapzelfd
ragend
uitgevo
erd te w
ord
en.N
atuurlijk is het van gro
ot b
elang d
at de trap
pen vo
ldo
en aan hetb
ouw
besluit. B
ij de uitw
erking van d
eze trapp
en mo
et rekeningg
ehoud
en wo
rden, m
et de vo
lgend
e eisen:•
Minim
um b
reedte van d
e trap, b
etreft 0,80m;
• M
inimum
vrije hoo
gte b
oven d
e trap, b
etreft 2,30m;
• M
aximum
hoo
gte van d
e trap, b
etreft 4,00m;
• M
inimale aantred
e, betreft 0,22m
;•
Maxim
ale op
trede, b
etreft 0,185m;
• M
inimum
breed
te van het tredevlak, g
emeten lo
od
rechto
p d
e voo
rkant van dat vlak, b
etreft 0,05m;
• K
limlijn, g
emeten lo
od
recht op
de vo
orkant van d
at vlak,b
etreft 0,23m;
• M
inimum
afstand van d
e klimlijn to
t de zijkanten van d
etrap
.
Uitw
erking m
inimale trap
van ‘ond
er architectuur®’.
Na het uitzo
eken van de m
inimale eisen d
ie er aan een trap g
esteldw
ord
en, zijn er verschillende varianten b
edacht. H
et do
el bij het
bed
enken van een geschikte trap
, was hem
, afmeting
technischg
ezien, zoveel m
og
elijk te minim
aliseren. Dit, o
m d
e bep
erking van
verloren ruim
te gering
te houd
en. De uiteind
elijk toe te p
assen trap,
is een trap d
ie niet constructief m
eewerkt en d
us tussen twee
blo
kken gehang
en dient te w
ord
en. Indien d
e trap w
el constructief
mee d
ient te werken, is er d
e keuze om
de tussenw
and g
edeeltelijk
van beg
ane gro
nd vlo
er, tot d
akvlak do
or te zetten.
Dakb
ekleding
enD
e daken van ‘o
nder architectuur®
’, karakteriseren zich do
or g
eeno
f misschien een in een later stad
ium flauw
e helling. E
én van de
aandachtsp
unten die een ro
l spelen b
ij de keuze van het to
e tep
assen
d
akbe
kled
ing
smate
riaal, is
de
u
itbre
idb
aarhe
id
van
de
wo
nin
g.
He
t m
oe
t n
am
elijk
m
og
elijk
zijn
, h
et
dakb
ekle
din
gsm
ateriaal,
na
uitb
reid
ing
van
d
e
wo
nin
g
he
r te
geb
ruiken. De g
edachte is d
an oo
k, dat d
e dakb
edekking
in de
fabriek g
eprefab
riceerd w
ord
t en als een dekzijl m
et de juiste vo
rm,
los o
p het d
akvlak geleg
d kan w
ord
en. Een m
ateriaal dat zich d
aaruitstekend
voo
r leent is een kunststof d
akbed
ekking. D
eze kan voo
reen g
roo
t deel in d
e fabriek g
eprefab
riceerd w
ord
en en ligt lo
s, dus
dem
ontab
el op
het dakvlak.
Te
ge
n
he
t o
pw
aaien
van
d
e
dakb
ekle
din
g,
zal h
et
do
or
he
taan
bre
ng
en
van
e
xtra b
allast o
p
de
d
akbe
de
kking
, g
efixe
erd
mo
eten wo
rden. Steenachtig
e materialen als g
rind en b
etonteg
elslenen zich hier g
oed
voo
r. Het nad
eel dat g
rind m
et zich meeb
rengt,
is de g
rotere kans o
p b
eschadig
en van het dakb
ekleding
smateriaal,
do
or het b
elop
en van het dakvlak. O
ok het verw
ijderen van het
grind
in het geval van herg
ebruik, is niet g
emakkelijk. B
etonteg
elsheb
ben d
it nadeel van het g
rind niet. M
its de teg
els op
rubb
ersaan
ge
brach
t zijn
, is
de
kan
s van
b
esch
adig
en
van
h
et
dakb
ekleding
smateriaal, d
oo
r het belo
pen van het d
akvlak zeerg
ering. O
ok het verw
ijderen van d
e tegels in een later stad
ium is
go
ed zo
nder b
eschadig
en te do
en. Een b
ijkom
end vo
ord
eel van hetto
epassen van d
e beto
ntegels, is d
at het dakvlak tevens g
ebruikt
kan wo
rden als d
akterrasvloer.
Beg
lazingB
ij de keuze van het typ
e beg
lazing d
at in ‘ond
er architectuur®’
toeg
epast zal g
aan wo
rden, zijn er een aantal zaken van b
elang,
namelijk:•
De iso
latiewaard
e van de to
e te passen b
eglazing
;H
et toe te p
assen glas, d
ient een zo ho
og
mo
gelijke
isolatie
waard
e
te
be
vatten
. D
e
be
glazin
g
be
ho
ort
daaro
m
dan
o
ok
ee
n
min
imale
tite
l van
H
R+
+
teb
evatten.•
Het uiterlijk van d
e beg
lazing;
Als to
e te passen b
eglazing
, van ‘ond
er architectuur®’,
gaan w
e uit van standaard
blank flo
atglas. D
oo
r mid
del
van etsen van het glas, zijn d
e glasvlakken d
eels of
geheel in m
at uit te voeren.
• Zo
nwerend
heid van d
e beg
lazing;
Het is vaak zo
, dat er b
ij de uitw
erking van een w
oning
of
bo
uw
we
rk, w
ein
ig
of
ge
en
aan
dach
t aan
d
ezo
nwering
besteed
wo
rdt. H
et resultaat hiervan, is dat
na een aantal jaar het gevelb
eeld versto
ord
wo
rdt d
oo
reen aantal zo
nneschermen, o
f andere zo
nnewerend
em
aatregelen.
He
t is
du
s d
uid
elijk,
dat
er
als b
eg
lazing
stype
vo
or
‘on
de
rarchitectuur®
’, geko
zen wo
rdt vo
or d
e toep
assing van b
lanke HR
++
beg
lazing, m
et een minim
ale U-w
aarde van 1,2 W
/m2 K
. Deze
beg
lazing zal vo
orzien w
ord
en van een bep
aald g
as, om
de vereiste
U-w
aarde te kunnen b
ehalen.
Ee
n
and
er
pu
nt
is d
e
zon
we
ren
dh
eid
van
h
et
glas.
De
zezo
nwerend
heid van het g
las, kan do
or m
idd
el van een coating
verhoo
gd
wo
rden. D
eze coating
wo
rdt o
m b
ouw
fysische redenen,
alleen toeg
epast o
p H
R+
+ b
eglazing
met een o
pb
ouw
van 6/15/4en een m
aximale U
-waard
e van 1,2 W/m
2 K.
Als
be
glazin
gstyp
e
wo
rdt
dan
o
ok
ge
coate
H
R+
+
be
glazin
gto
egep
ast, met een o
pb
ouw
van 6/15/4 en een maxim
ale U-w
aarde
van 1,2 W/m
2 K.
Natuur- en kunststeen
Bij
‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ w
ord
t n
atuu
rstee
n
als o
ptie
, vo
or
gevelb
ekleding
aangeb
od
en. Natuursteen is een natuurp
rod
uct, dat
in de lo
op
van miljo
enen jaren ontstaan is, d
oo
r de g
eolo
gische
on
twik
ke
ling
en
va
n
de
a
ard
ko
rst. D
oo
r e
en
e
ige
no
ntstaansgeschied
enis zijn er duizend
en soo
rten natuursteen teo
nderscheid
en. Natuursteen is relatief d
uur, maar heeft d
aarentegen
een rijke uitstraling en is o
nderho
udsarm
.Ind
ien men natuursteen to
e wil p
assen heeft men d
e keuze uit eenaantal verschillend
e natuursteentypen, nam
elijk:•
Graniet;
Een d
ieptesteen d
ie te herkennen is aan de g
elijkmatig
estructuur. D
oo
r de g
elijkmatig
e structuur die g
een richtingkent, is d
e steen in alle richtingen te verzag
en. Graniet is
ee
n
zee
r d
uu
rzaam
pro
du
ct, slijtvast,
voch
t- e
nzuurb
estendig
.•
Marm
er en kalksteen;M
armer en kalksteen zijn vele m
alen kwetsb
aarder d
ang
ranie
t. D
oo
rdat
de
ze
kalk b
evatte
n,
zijn
ze
nie
tzuurb
estendig
.H
etgeen w
at kalksteen en marm
er van elkaar ond
erscheidzijn een aantal p
unten. Om
te beg
innen zijn ong
eveer 75%van alle m
armers vo
rstbestend
ig, d
it in tegenstelling
tot
kalksteen waarvan slechts 25%
vorstb
estendig
is. Een and
erp
unt is de sam
enstelling van d
e twee natuursteenso
orten.
Marm
er
he
eft
ee
n
kristalstructu
ur,
in
teg
en
stellin
g
tot
kalksteen, die d
it niet heeft. Het laatste verschil is d
e diep
tevan d
e kleur in de verschillend
e steensoo
rten. De kleuren
van marm
er zijn vaak diep
er dan d
e kleuren van kalksteen.D
oo
rdat d
e steensoo
rten beid
e kalkhoud
end zijn, kunnen
deze ind
ien toeg
epast in d
e buitenlucht snel hun p
olijstg
lansverliezen. V
erder valt o
ver de g
roene m
armerso
orten te
zegg
en dat d
eze do
or w
eersinvloed
en kunnen vergrijzen.
Oo
k de zw
arte en rod
e marm
ersoo
rten wo
rden d
oo
r hetb
uitenmilieu b
eïnvloed
. Deze kunnen in d
e loo
p d
er tijd d
of
en vaal wo
rden.
• Leisteen;
Leisteen is een steensoo
rt die o
ntstaan is uit klei en in de
loo
p d
er jaren een ged
aantewisseling
heeft ond
ergaan en
versteend is. D
oo
r de o
pb
ouw
van het lei uit verschillende
kleilagen, is d
e lei gem
akkelijk te splijten o
p het natuurlijke
gre
nso
pp
ervlak
tusse
n
de
ve
rschille
nd
e
kleilag
en
. A
lsg
eve
lbe
kled
ing
kan
alle
en
N
oo
rse
leiste
en
to
eg
ep
astw
ord
en. Indien het leisteen to
egep
ast wo
rdt als vliesg
evel,is alleen het g
limm
erlei toe te p
assen.•
Kw
artsiet;K
wartsie
t is
ee
n
mate
riaal d
at e
ven
als le
istee
n
ee
ng
edaantew
isseling heeft o
nderg
aan. Kw
artsiet is namelijk
een gesteente d
at ontstaan is uit zand
steen. In de lo
op
der
jaren
zijn
d
e
kwartsm
ine
ralen
, o
ftew
el
he
t zan
dste
en
,vo
lled
ig
same
ng
ep
erst
en
aan
ee
n
ge
smo
lten
. D
oo
r d
eg
elaagd
heid van het m
ateriaal is het evenals leisteen, go
edte
sp
lijten
. V
oo
r to
ep
assing
als
ge
velb
ekle
din
g
kun
ne
nkw
artsiete
n
uit
Am
erika,
No
orw
eg
en
e
n
Azië
g
eb
ruikt
wo
rden.
• Syaniet en d
yabaas;
Syaniet en dyab
aas zijn natuursteentypen d
ie do
or m
idd
elvan sto
lling o
ntstaan zijn. Een zeer fijnko
rrelig uiterlijk en
een hog
e weersb
estendig
heid kenm
erken deze steentyp
en.Syaniet en d
yabaas zijn natuursteentyp
en, die m
ede d
oo
r de
hardheid
van het materiaal m
oeilijk te b
ewerken zijn. Syaniet
en dyab
aas zijn zow
el binnen als b
uiten toep
asbaar, o
ok als
gevelb
ekleding
.•
Hard
steen;H
ardste
en
is
ee
n
stollin
gsg
este
en
te
dat
nie
t vu
ur-
en
zuurbestend
ig is. D
oo
r de aanw
ezigheid
van vele fossielen in
he
t g
este
en
te
zijn
er
vele
w
itgrijze
stip
pe
n
zichtb
aar.H
ardsteen is een steenso
ort d
at go
ed p
olijstb
aar is, tijdens
dit p
roces is er een g
eur van zwavelw
aterstof w
aar tenem
en. Verd
er is hardsteen g
oed
te bew
erken en is het voo
rvele d
oeleind
en toep
asbaar, zo
oo
k als gevelb
ekleding
.•
Zandsteen;
Zand
steen is een steentype d
at do
or afzetting
in de zee
ontstaan is. H
et steen is redelijk g
oed
te bew
erken en is alsg
evelbekled
ingsm
ateriaal toe te p
assen. In Ned
erland is d
it,d
oo
r het silicoseg
evaar, echter niet toeg
estaan.H
et gesteente w
erd vro
eger veel to
egep
ast, maar sind
s1
95
1
is d
it ve
rbo
de
n.
Tijd
en
s d
e
be
we
rking
van
d
itsteentyp
e kom
en er namelijk kleine d
eeltjes kwartssto
f vrij,iets w
at bij inad
eming
kan leiden to
t ernstige lo
ngziekte,
genaam
d silico
se. Vo
or d
e restauratie van oud
e geb
ouw
enw
ord
t echter nog
een uitzond
ering g
emaakt.
Do
or
de
ze
versch
illen
de
n
atu
urste
en
type
n
versch
illen
de
op
pervlakteb
ehandeling
en te geven, b
estaat er in uitstraling van
natuursteen een gro
ot scala aan m
og
elijkheden. H
et is echter zo, d
atn
iet
ied
ere
o
pp
ervlakte
be
han
de
ling
m
og
elijk
is b
ij ie
de
r so
ort
natu
urste
en
. O
m
me
er
du
ide
lijkhe
id
te
krijge
n
ove
r d
eo
pp
ervlaktebehand
elingen van natuursteen, zijn d
eze hierond
er kort
toeg
elicht.A
ls op
pervlakteb
ewerking
van het natuursteen zijn er een aantalkeuzem
og
elijkheden, d
eze kunnen als volg
t beno
emd
wo
rden:
• B
ouchard
eren;B
ij bo
ucharderen w
ord
t, met een ham
er voo
rzien van velep
unten, het ruwe o
pp
ervlak van het natuursteen afgevlakt.
Bo
ucharderen is een b
ewerking
, die to
egep
ast wo
rdt o
pg
raniet en syaniet/ dyab
aas;•
Frijnen;F
rijne
n
is e
en
b
ew
erkin
g
die
h
and
matig
e
n
mach
inaal
uitgevo
erd kan w
ord
en. Het resultaat van het frijnen, is d
ater een evenw
ijdig
geg
roefd
op
pervlak van het natuursteen
ontstaat. Ind
ien dit hand
matig
uitgevo
erd w
ord
t, wo
rden
deze g
roeven er m
et een bred
e platte b
eitel in geslag
en.W
ann
ee
r h
et
frijne
n
me
chan
isch
be
we
rkstellig
d
wo
rdt,
wo
rdt er m
et behulp
van een diam
antzaag g
roeven in het
natuursteen gezaag
d. D
e diep
te en breed
te van de g
roeven
is bep
alend vo
or het eind
resultaat. Frijnen wo
rdt to
egep
asto
p hard
-, zand- en kalksteen.
• K
loven;
Klo
ven is niet echt een op
pervlakteb
ehandeling
van hetnatuursteen, m
aar het ontstaan van een natuurlijk b
reukvlak.H
et op
pervlak is ruw
en ruig te no
emen, en ko
mt vrijw
elalleen vo
or b
ij kwartsiet en leisteen.
• P
olijsten;
Po
lijsten is de laatste b
ehandeling
van het natuursteen.D
oo
r mid
del van een viltschijf w
ord
t het natuursteen zo fijn
ge
slep
en
d
at e
r e
en
h
oo
gg
lanze
nd
u
iterlijk
on
tstaat.P
olijsten w
ord
t toeg
epast o
p g
raniet, syaniet/ dyab
aas,m
armer, hard
steen en kalksteen.•
Prikken;
Bij p
rikken slaat men m
et een puntig
e beitel lo
od
recht op
het te behand
elen natuursteen op
pervlak. H
et op
pervlak
kenmerkt zich d
oo
r een op
pervlak m
et dicht o
p elkaar
gep
laatste puntjes. P
rikken wo
rdt to
egep
ast op
graniet,
syaniet/ dyab
aas en hardsteen.
• Schuren;
Schuren is een op
pervlakteb
ewerking
die m
en toep
ast om
de slag
en van de zaag
in het natuursteen te verwijd
eren.D
oo
r steeds fijner te schuren w
ord
t het beo
og
de resultaat
bereikt. Schuren is een b
ewerking
die to
egep
ast wo
rden b
ijg
ranie
t, syan
iet/
dyab
aas, h
ardste
en
, zan
dste
en
e
nkalksteen.•
Vlam
men;
Vlam
men is een b
ewerking
waarb
ij men het natuursteen m
eteen g
erichte vlam verw
armd
en do
or m
idd
el van water snel
af laat
koe
len
. D
oo
r h
et
sne
lle
afkoe
len
, o
ntstaan
e
rsp
ann
ing
sversch
illen
in
h
et
natu
urste
en
, w
aardo
or
er
schilvers van het op
pervlak sp
ringen. V
lamm
en of b
randen
wo
rdt to
egep
ast indien een o
pp
ervlak in verband
met d
eveilig
heid ruw
dient te zijn. H
ierbij valt te d
enken aantrap
treden en d
ergelijke. V
lamm
en, wo
rdt to
egep
ast bij
gran
iet,
syanie
t/ d
yabaas,
hard
stee
n
en
b
ij d
e
hard
ere
soo
rten kalksteen.•
Zandstralen;
Bij zand
stralen wo
rden er o
nder d
ruk, zandd
eeltjes tegen
he
t o
pp
ervlak
aan
ge
spo
ten
. H
et
resu
ltaat is
ee
n
ruw
op
pervlak. Zand
stalen wo
rdt no
rmaliter alleen to
egep
ast bij
het accentueren van een gep
olijst o
pp
ervlak. Zandstralen is
een bew
erking d
ie men uitvo
ert bij m
armer en kalksteen.
• Zo
eten;Zo
eten is het laatste stadium
van het schuren. Do
or m
idd
elvan een zeer fijne schuurschijf w
ord
t het op
pervlak vo
orzien
van een mat uiterlijk. Z
oeten is to
e te passen o
p g
raniet,syaniet/ d
yabaas, m
armer, hard
steen en kalksteen.O
m een keuze te m
aken uit de verschillend
e op
pervlaktem
aterialen,w
ord
t er gekeken naar d
uurzaamheid
, vorstb
estendig
heid, vo
cht- enzuurb
estendig
heid en uitstraling
.N
atuurlijk kan er gezeg
d w
ord
en dat er slechts één natuursteenso
ort
en slecht één op
pervlakteb
ehandeling
geko
zen kan wo
rden. O
m d
eo
pd
rachtgever m
eer vrijheid te g
even, wo
rdt d
e keuze van het toe
te
passe
n
natu
urste
en
e
n
de
o
pp
ervlakte
be
han
de
ling
h
iervan
,g
eheel aan de o
pd
rachtgever o
vergelaten. W
el zijn er een aantalke
uze
mo
ge
lijkhe
de
n,
we
lke
bij
voo
rbaat
al u
itge
slote
n
kun
ne
nw
ord
en. Hiero
nder een o
verzicht van de keuzem
og
elijkheden d
iew
el mo
gelijk zijn:•
Graniet;
Graniet is een steenso
ort d
ie zeer go
ed to
e te passen is als
gevelm
ateriaal. Als o
pp
ervlaktebew
erking heeft m
en de
keuze uit bo
ucharderen, p
olijsten, vlam
men en zo
eten.•
Marm
er en kalksteen;M
armer en kalksteen zijn erg
kwetsb
aar maar w
el geschikt
als gevelm
ateriaal. Om
dat kalksteen zijn w
are kleur niet kanb
ehoud
en, is beslo
ten dit m
ateriaal niet toe te p
assen.M
armer is b
eter in staat zijn ware kleur te b
ehoud
en enw
ord
t d
us
we
l a
ls ste
en
keu
ze
aa
ng
eb
od
en
. A
lso
pp
ervlakteafwerking
kan er een keuze gem
aakt wo
rden uit
po
lijsten, zandstralen en zo
eten.•
Leisteen;Leisteen is een steenso
ort d
ie niet bij uitstek g
eschikt is voo
rhet to
epassen als g
evelbep
lating, is b
esloten d
it materiaal
niet als keuzemo
gelijkheid
aan te bied
en.•
Kw
artsiet;K
wartsie
t is
ee
n
mate
riaal d
at, d
oo
r zijn
m
oe
ilijkeo
pp
ervlaktebehand
eling niet to
t de m
og
elijkheden b
ehoo
rt.•
Syaniet en dyab
aas;Syaniet en d
yabaas zijn natuursteentyp
en die m
oeilijk te
be
we
rken
zijn
, m
aar w
el
tot
de
ke
uze
mo
ge
lijkhe
de
nb
eh
oo
rt. A
ls o
pp
ervlakte
afwe
rking
kan
e
r e
en
ke
uze
gem
aakt wo
rden uit b
ouchard
eren, po
lijsten, vlamm
en enzo
eten.•
Hard
steen;H
ardsteen is o
ok een steentyp
e die als g
evelbep
latingto
egep
ast kan wo
rden. A
ls op
pervlakteafw
erking kan er een
keuze gem
aakt wo
rden uit frijnen, p
olijsten, vlam
men en
zoeten.
• Zand
steen;Z
andsteen is een steentyp
e die d
oo
r het verbo
d to
t hetto
epassen hiervan b
ij nieuwb
ouw
, niet toeg
epast w
ord
t.B
ij de o
pzet van ‘o
nder architectuur®
’ staat de keuzevrijheid
van de
op
drachtg
ever voo
rop
. Om
dit zo
veel mo
gelijk na te streven, w
ord
td
e
keu
ze
van
he
t to
e
te
passe
n
natu
urste
en
e
n
he
t typ
eo
pp
ervlakteafwerking
geheel aan d
e op
drachtg
ever over g
elaten.V
oo
r de d
etaillering van d
e natuursteengevel m
aakt het niet uit welk
natuursteen type en o
pp
ervlakteafwerking
men kiest. W
el is het zo,
dat
de
b
rosse
ste
en
type
n
als m
arme
r in
e
en
g
rote
re
dikte
uitgevo
erd m
oeten w
ord
en dat d
e hardere steentyp
en als graniet.
De
g
eve
lbe
kled
ing
van
d
e
natu
urste
en
ge
vel
van
‘on
de
rarch
itectu
ur®
’, zal gaan b
estaan uit natuursteen bep
lating. E
enkeuze d
ie hierbij g
emaakt d
ient te wo
rden, is d
e technische wijze
van bevestig
en van de natuursteenb
eplating
. Bij d
e bevestig
ing van
natu
urste
en
be
platin
g
he
eft
me
n
de
ke
uze
u
it tw
ee
typ
en
van
bevestig
en:•
Natuursteen g
evel met luchtsp
ouw
;D
it is de m
eest geb
ruikelijke manier van m
onteren. D
oo
rm
idd
el van RV
S-ankers, met o
f zond
er titaniumto
eslag,
wo
rde
n
de
n
atuu
rstee
np
laten
o
ng
eve
er
op
4
0m
msp
ouw
afstand aan d
e draag
constructie g
emo
nteerd.
No
rmaal g
espro
ken wo
rden d
e ankers op
een metselw
erk,b
etonnen o
f stalen ond
ergro
nd b
evestigd
. Hierb
ij wo
rden
dan 4 ankers p
er plaat g
ebruikt. Tw
ee ankers ond
er, welke
het gew
icht van de p
laat drag
en en twee ankers b
oven,
welke d
e wind
belasting
op
nemen. Ind
ien de ankers hun
krachte
n
nie
t vo
ldo
en
de
af
kun
ne
n
drag
en
aan
d
eto
egep
aste houten d
raagco
nstructie, kunnen er meer ankers
of kleinere p
laten toeg
epast w
ord
en. De ankers w
ord
end
oo
r m
idd
el
van
ho
utd
raadb
ou
ten
b
eve
stigd
aan
d
ed
raa
gco
nstru
ctie.
Ind
ien
n
od
ig
mo
et
de
h
ou
ten
draag
structuur extra verzwaard
wo
rden, m
et oo
gp
unt op
de
po
sitie van de ankers. E
en aandachtsp
unt bij d
e toe te
passen R
VS-ankers, is d
e milieub
estendig
heid van het anker.
Als d
e ankers in kust- of ind
ustriegeb
ieden g
emo
nteerdw
ord
en, is het aan te raden d
eze te voo
rzien van eentitanium
toeslag
. Dit vo
orko
mt vo
ortijd
ig co
rrod
eren van de
ankers.
Over d
e natuursteen platen valt te zeg
gen d
at deze niet
gro
ter mo
gen zijn d
an 1m_. D
eze zijn dan o
p d
e bo
uwp
laatsn
iet
go
ed
m
ee
r te
h
ante
ren
, o
ok
de
d
ikte
van
de
betreffend
e platen w
ord
en dan g
roter. B
ij wo
ningb
ouw
waar m
en norm
aal gesp
roken no
oit ho
ger d
an 30m b
ouw
t,w
ord
t er bij d
e harde, g
ranietachtige natuursteenb
eplating
een beno
dig
de d
ikte van 30mm
aangeho
uden. V
oo
r de
kalkachtig
e
natu
urste
en
be
platin
g
wo
rdt
ee
n
dikte
van
40mm
als een vereiste gezien. D
e redenen hiervan zijn d
eo
pnam
e van de w
indb
elasting en d
e uitbreekvastheid
terp
laatsen van de ankerp
ennen. Als d
e plaat te d
un wo
rdt zijn
dit d
e zwakste p
unten op
de p
laat, aangezien d
eze maar
10mm
dik zijn.
De vo
egen tussen d
e platen w
ord
en geho
uden o
p 8m
m.
Deze vo
egen w
ord
en norm
aal gesp
roken, m
et het oo
gp
unto
p ventilatie o
pen g
elaten. Om
esthetische redenen kan er
oo
k voo
r geko
zen wo
rden o
m d
eze voeg
en dicht te kitten.
Een b
ijkom
end vo
ord
eel hiervan, is dat er g
een vuil tussend
e voeg
en en in de sp
ouw
terecht kan kom
en.•
Natuursteeng
evel zond
er luchtspo
uw.
Bij
uitzo
nd
erin
g
wo
rdt
ee
n
natu
urste
en
g
eve
l o
ok
we
luitg
evoerd
zond
er luchtspo
uw. V
aak kom
t dit aan d
e ord
eb
ij plinten van g
ebo
uwen en and
ere kwetsb
are po
sities vane
en
b
ou
ww
erk.
Ind
ien
m
en
g
ee
n
luch
tspo
uw
to
ep
ast,w
ord
en de natuursteenp
laten in de m
ortel g
ezet. Men
spre
ekt
hie
rbij
dan
o
ver
achte
rmo
rtelin
g
van
de
na
tuu
rstee
np
late
n.
Ee
n
aa
nta
l vo
ord
ele
n
van
achtermo
rteling, is d
at de p
laten niet hol m
eer klinken,m
inder snel b
eschadig
en en dat er g
een afval tussen de
voeg
en en de sp
ouw
terecht kan kom
en. Do
ord
at de sp
ouw
afwezig
is, mo
et er bij d
e steenkeuze rekening g
ehoud
enw
ord
en met o
ptrekkend
vocht. B
ij een po
reuze steensoo
rtzijn d
e gevo
lgen sneller zichtb
aar dan b
ij een hardere so
ort.
Bij o
nderg
rond
van de m
et achtermo
rteling b
evestigd
en
atuu
rstee
n
be
platin
g,
is h
et
van
be
lang
d
at d
eze
vold
oend
e hechtend verm
og
en heeft met d
e betreffend
em
orte
l, o
m
dit
te
garan
de
ren
b
eh
oo
rd
de
o
nd
erg
ron
dvo
orafg
aand g
estraald te w
ord
en. Een and
ere functie vand
e aan geb
rachte mo
rtel, is het voo
rkom
en van do
orslaand
vocht. D
oo
r het ontb
reken van een luchtspo
uw is d
ezeeig
enschap no
od
zakelijk. Om
de vo
chtkerende eig
enschapvan d
e geb
ruikte mo
rtel te garand
eren, is de m
inimaal o
p te
breng
en laagd
ikte 15mm
. Deze laag
dikte kan afhankelijk van
de vlakheid
van de o
nderg
rond
variëren tot 30m
m. D
eg
ehele natuursteen plaat w
ord
t do
or d
e achtermo
rtelingg
edrag
en. Om
ervan verzekerd te zijn, d
at de p
laten do
or
kruip en krim
p van d
e ond
ergro
nd niet lo
skom
en van de
gevel, w
ord
en er per p
laat twee sling
erankers aangeb
racht.D
eze ankers wo
rden vervaard
igd
van RV
S en houd
en indien
Schets natuursteen gevelb
ekleding
met sp
ouw
.
Schets natuursteen gevelb
ekleding
zond
er spo
uw.
nod
ig, d
e losg
elaten platen o
p zijn p
laats. Bij vo
orkeur
wo
rde
n
de
vo
eg
en
tu
ssen
d
e
natu
urste
ne
n
plate
no
peng
elaten, maar vaak w
ord
en deze vo
orzien van een
cement o
f kitvoeg
.B
ij h
et
make
n
van
de
ke
uze
vo
or
de
to
e
te
passe
nm
ontag
emetho
de, sp
elen een aantal punten een d
oo
rslagg
evende
rol. A
ls do
orslag
gevend
wo
rden d
e volg
ende p
unten gehanteerd
:•
Lichtste mo
ntagem
ethod
e;•
Go
edko
op
ste mo
ntagem
ethod
e;•
Technisch meest verantw
oo
rde m
ontag
emetho
de;
• Snelste m
ontag
emetho
de.
Aang
ezien de m
ontag
emetho
de m
et luchtspo
uw in alle o
pzichten in
het voo
rdeel is, w
ord
t deze m
ontag
emetho
de to
egep
ast bij ‘o
nd
er
architectuur®’.
Stucwerk
Vo
or het stucw
erk wo
rdt er b
ij ‘on
de
r archite
ctuu
r®’ o
nderscheid
gem
aakt in twee verschillend
e typen:
• Stukad
oo
rswerk aan d
e binnenzijd
e van de w
oning
;D
e
wan
de
n
van
‘on
de
r a
rchite
ctuu
r®’
zijn
aan
de
bin
ne
nzijd
e
allen
afg
ew
erkt
me
t e
en
g
ips
karton
vezelbep
lating van Ferm
acell. Vo
or het verkrijg
en van straken scheurlo
os stucw
erk, is het aanbreng
en van gaasb
and o
pd
e
nad
en
e
n
uitw
en
dig
e
ho
eke
n
en
stu
cstop
p
rofie
len
bo
ven de aan te b
rengen p
linten, noo
dzakelijk. O
m d
enad
en in de p
laten weg
te werken, is er vo
or het to
epassen
van een stuclaag m
et een dikte van ±
10mm
geko
zen.•
Stucwerk aan d
e buitenzijd
e van de w
oning
;O
ok vo
or d
e afwerking
van de b
uitenzijde van
‘ond
er arch
itectu
ur®
’,heeft m
en de keuze uit
stu
cw
erk
. A
lso
nd
erg
ron
d
van
he
tstucw
erk, gaan w
e uitv
an
d
e
ze
lfde
draag
constructie als b
ijd
e
an
de
re
gevelb
ekleding
smaterialen. K
orto
m een g
eïsoleerd
e HSB
-w
and
m
et
ee
n
con
structie
ve
be
kled
ing
van
d
ub
be
leFerm
acell gip
s kartonvezel b
eplating
aan de b
innenzijde en
Fe
rmace
ll H
D-b
ep
lating
aan
d
e
bu
iten
zijde
. D
e
HD
-b
eplating
en het toe te p
assen stucwerk heb
ben b
eide
praktisch
e
en
g
elijke
u
itzettin
gsco
ëfficië
nt,
he
t is
du
sm
og
elijk om
zond
er veel pro
blem
en het stucwerk aan d
eb
uitenzijde van d
ragend
e wand
en toe te p
assen. Oo
k de
be
oo
gd
e
isolatie
waard
e
is al
in
de
d
rage
nd
e
wan
de
nverw
erkt, waard
oo
r de g
ebruikelijke m
ethod
e van stucwerk
op
een po
lystyreen ond
ergro
nd o
verbo
dig
is gew
ord
en.M
et het oo
gp
unt op
vocht is er to
ch voo
r geko
zen voo
r eenluchtsp
ouw
tussen de b
eplating
en het stucwerk.
Om
er echter verzekerd van te zijn d
at de stuclaag
niet gaat
scheuren, is er bij ‘o
nder architectuur®
’ voo
r geko
zen, hetg
eh
ele
stu
cop
pe
rvlak
te
vo
orzie
n
van
e
en
spanning
sverdelend
e wap
eningslaag
. Deze w
apening
slaagb
estaat
uit
ee
n
wap
en
ing
sne
t van
w
ape
nin
gsw
ee
fsel
voo
rzien van een kunststof co
ating, g
elegen in een b
ed van
wap
eningsm
ortel. B
ij scheurgevo
elige p
unten als raam- en
de
uro
pe
nin
ge
n,
ho
eke
n
en
an
de
re
on
effe
nh
ed
en
in
d
ew
and, is het echter zaak, extra verstevig
d g
lasweefsel to
e tep
assen.V
ervolg
ens mo
et er een keuze gem
aakt wo
rden, w
elke pleisterlaag
er toeg
epast g
aat wo
rden. H
ierbij is er d
e keuze uit verschillende
sierpleisters, g
eheten:•
Kunstharsg
ebo
nden p
leisters;D
eze pleisters b
estaan uit gem
alen natuursteen en zandvo
orzien van een to
evoeg
ing van een kunstharsd
ispersie,
kleurpig
menten en and
ere vulstoffen.
• G
esiliconiseerd
e pleisters;
De
ze
ple
isters
zijn
ge
lijk aan
d
e
kun
sthars
ge
bo
nd
en
pleisters, alleen is er een silico
ne toeg
evoeg
d. D
eze silicone
zorg
t vo
or
ee
n
wate
rafstote
nd
o
pp
ervlak
van
he
tp
leiste
rwe
rk. E
en
n
ade
el
van
de
ze
ple
isters
is, d
at d
everhard
ingstijd
een stuk gro
ter is.•
Silicaat geb
ond
en pleisters;
Deze p
leisters bestaan evenals d
e bo
venstaande m
ortels uit
zand g
emalen natuursteen en to
egevo
egd
e pig
menten.
Alleen w
ord
t hierbij een calcium
silicaat toeg
evoeg
d. D
it iseen p
leister die zeer zeld
en wo
rdt to
egep
ast.•
Mineraalg
ebo
nden p
leisters;M
ineraalpleisters zijn o
pg
ebo
uwd
uit gem
alen natuursteen,zand
, cement, d
rog
e pig
ment en and
ere toeslag
stoffen.
Vo
or d
e beno
dig
de elasticiteit en hechting
van de p
leister,kan er eventueel een kunsthars w
ord
en toeg
evoeg
d.
Do
ord
at de p
leister zijn warm
te do
or o
pw
arming
van de zo
n nietkw
ijt kan, is het zaak een pleister to
e te passen d
ie elastisch en niette
d
on
ker
is. D
e
kun
stharsg
eb
on
de
n
ple
isters
he
bb
en
d
eze
elastische eigenschap
. Een nad
eel van deze kunstharsg
ebo
nden
pleisters, is d
at de kunsthars ten g
evolg
e van UV
-licht afgeb
roken
wo
rdt. H
et gevo
lg hiervan, is d
at de kleur van d
e pleister naarm
ated
e kunsthars verder w
ord
t afgeb
roken, valer w
ord
t.O
md
at de kunsthars-, g
esiliconiseerd
e- en de silicaatg
ebo
nden
pleisters m
eer elastisch zijn, dan d
e mineraalg
ebo
nden p
leisters, iser b
esloten één van d
eze pleisters to
e te passen. D
e gevo
lgen van
de afb
raak do
or U
V-licht w
ord
t hierbij als niet relevant g
ezien.V
erder is het van b
elang d
at de p
leister een vrij korte verhard
ingstijd
he
eft
en
g
ere
ge
ld
toe
ge
past
wo
rde
n.
He
t to
ep
assen
van
e
en
kunstharsgeb
ond
en pleister is d
aarom
een go
ede keuze.
Over d
e kleur van de p
leister valt te zegg
en dat d
eze do
or d
eo
pd
rachtg
eve
r ze
lf te
kie
zen
is.
Als
uitg
ang
spu
nt
wo
rdt
ee
nsp
eciegrijze kleur to
egep
ast.
Rietg
evelR
iet is een materiaal d
at al sinds 64 na C
hr. veelvuldig
geb
ruiktw
ord
t als dakb
edekking
materiaal. D
e go
ede eig
enschapp
en van riet,als het g
oed
e isolerend
vermo
gen, het lichte g
ewicht en d
e go
ede
ventilerende eig
enschapp
en drag
en hiertoe b
ij. Ro
nd d
e 15e eeuw
werd
er echter een halt tot het g
ebruik van riet to
egero
epen. D
oo
rd
e gro
te brand
gevaar w
at riet, met nam
e in de sted
en, met zich
meeb
rengt, verb
ieden steed
s meer sted
en, het toep
assen van rietals d
akbekled
ingsm
ateriaal. In de d
orp
en blijft het g
ebruik van riet
echter wel to
egestaan.
Teg
enwo
ord
ig w
ord
en er nog
steeds d
aken ged
ekt met riet. D
itb
etre
ft d
an
vaak re
stauratie
- o
f o
nd
erh
ou
dsw
erk
aan
ou
de
bo
erderijen, m
aar oo
k de luxere w
oo
nvilla’s wo
rden vaak vo
orzien
van rieten daken. B
ij het toep
assen van riet mo
et er go
ed g
eletw
ord
en op
de b
randb
aarheid van het m
ateriaal. Binnen 15m
van de
pe
rcee
lgre
ns
mag
e
r n
ame
lijk g
ee
n
bran
db
aar rie
t to
eg
ep
astw
ord
en. Een b
randvertrag
ende co
ating is hierb
ij de o
plo
ssing.
Als rietd
ekmetho
den, zijn er een tw
eetal verschillende m
ethod
en,g
eheten:• D
e traditio
nele op
en constructie;
Schets gevelo
pb
ouw
stucwerk.
De
o
pe
n
con
structie
is
de
m
ee
st vo
orko
me
nd
eco
nstructiemetho
de. H
ierbij w
ord
t het riet vastgekno
op
t aane
en
rie
tlatcon
structie
. D
e
rietlatte
n
van
25
mm
*35
mm
wo
rden o
p een h.o
.h. afstand van m
aximaal 280m
m van
elkaar aangeb
racht. De stijlen o
f spo
ren waar d
e rietlatteno
p b
evestigd
wo
rden, lig
gen o
m vo
ldo
ende ventilatie te
kun
ne
n
garan
de
ren
, h
og
er
dan
d
e
tusse
nlig
ge
nd
eiso
latielaag. O
p d
e rietlattenlaag w
ord
t een rieten spreilaag
van 20mm
tot 30m
m aang
ebracht. D
eze spreilaag
zorg
tervo
or d
at de rietp
luimen van d
e later aan te breng
enrietlaag
, van binnenuit niet zichtb
aar zijn. Tevens zo
rgt d
esp
reilaag vo
or een g
oed
e op
en ventilatieweg
ond
er de
deklaag
.N
a het aanbreng
en van de sp
reilaag w
ord
t de uiteind
elijked
eklaag
aan
ge
brach
t. D
e
de
klaag
krijgt
ee
n
dikte
van
250mm
, wat inclusief d
e spreilaag
van 30mm
een Rc-w
aarde
van 2,5 geeft. D
e uiteindelijke d
eklaag w
ord
t van ond
er naarb
oven in d
e gro
eirichting g
elegd
. De rietb
ossen w
ord
en op
het werkvlak g
elegd
en do
or m
idd
el van een gaard
e om
eenrietlat vastg
ebo
nden. E
en gaard
e is een geg
alvaniseerd o
fR
VS-d
raad van ø
6mm
. Na het vastb
inden van d
e rietbo
s,w
ord
t deze lo
sgesned
en, over het w
erkvlak uitgeleg
d en to
td
e juiste dikte g
eklop
t. Dit klo
pp
en do
et men m
et eenklo
pp
er of rietsp
aan. Vervo
lgens w
ord
t de o
p d
ikte geklo
pte
de
klaa
g
ied
ere
2
00
mm
d
oo
r m
idd
el
van
e
en
ge
galvan
isee
rde
o
f R
VS
-draad
van
ø
1m
m,
oo
k w
el
bin
dd
raad
ge
no
em
d,
aan
de
o
nd
erlig
ge
nd
e
rietlat
vastgeb
ond
en.
• D
e mo
derne schro
efconstructie.
Bij
de
sch
roe
fme
tho
de
m
aakt m
en
g
ee
n
ge
bru
ik van
rietlatten, maar van een ho
uten bep
latingslaag
. Hiervo
or
wo
rdt und
erlayment g
ebruikt, o
md
at dit een g
oed
koo
pm
ateriaal is. De m
inimale d
ikte van deze und
erlayment
bep
lating is 19m
m. H
et aanbreng
en van de sp
reilaag kan b
ijd
eze metho
de achter w
egen g
elaten wo
rden. D
e deklaag
kan dus m
eteen op
het underlaym
ent vastgeb
ond
en enuitg
elegd
wo
rden. H
et vastbind
en van de rietb
os g
ebeurd
evenals bij d
e op
en constructiem
ethod
e met een g
aarde.
Het verschil is echter, d
at voo
r het aanbreng
en van de
gaard
e geen sp
eciaal gereed
schap b
enod
igd
is. Bij d
eschro
efmetho
de w
ord
en namelijk d
e gaard
en, do
or m
idd
elvan sp
aanplaatschro
even vastgezet aan het und
erlayment.
Als variant o
p d
e schroefco
nstructie bestaat er o
ok d
esp
ijkerconstructie. D
eze mo
ntagem
ethod
e is geheel g
elijkaan
d
e
schro
efco
nstru
ctie
me
tho
de
, alle
en
w
ord
en
d
esp
aanp
laatschro
eve
n
hie
r ve
rvang
en
d
oo
r sp
ijkers.
Ee
nm
ethod
e die b
ij uitzond
ering alleen no
g m
aar toeg
epast
wo
rdt b
ij renovatiew
erkzaamhed
en. Do
or het b
eschadig
envan het riet b
ij de sp
ijkermetho
de in d
e mo
ntagep
eriod
e,
wo
rdt nam
elijk de d
uurzaamheid
van het riet aanzienlijkverkleint.O
p d
e schroefco
nstructiemetho
de valt aan te m
erken, dat
he
t rie
t m
ind
er
ge
ven
tilee
rd
wo
rdt,
dan
b
ij d
e
op
en
constructie m
ethod
e. Iets dat d
e duurzaam
heid van het
rietvlak negatief zal b
eïnvloed
en. Het is echter zo
, dat b
ij‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’ het rieto
pp
ervlak geheel verticaal
geleg
en is. Dit g
aat de ind
ringing
van vocht g
oed
tegen,
waard
oo
r een sterke ventilatie aan de achterzijd
e van hetriet, niet no
od
zakelijk is.
Ee
n
aantal
pu
nte
n
die
e
en
ro
l sp
ele
n
bij
de
ke
uze
van
d
eb
evestiging
smetho
de, zijn als vo
lgt:
• U
iterlijk;•
Kw
aliteit;•
Mo
ntagetijd
;
Over uiterlijk valt te zeg
gen d
at aan de b
uitenkant van het rietvlak,niet te zien m
ag zijn, w
elke metho
de is to
egep
ast. Over kw
aliteit valtte zeg
gen d
at de o
pen co
nstructiemetho
de een m
ethod
e is, die
do
or d
e betere ventilatie kw
alitatief gezien b
eter is. Het is echter zo
,d
at het rietvlak verticaal geleg
en is waard
oo
r de sterke ventilatie
do
or
ee
n
spo
uw
n
iet
be
no
dig
d
is. D
e
mo
ntag
etijd
van
d
esch
roe
fcon
structie
is
du
ide
lijk e
en
stu
k ko
rter
dan
d
ie
van
de
traditio
ne
le
op
en
co
nstru
ctiem
eth
od
e.
Er
is d
aarom
d
an
oo
kg
ekozen, vo
or het to
epassen van d
e schroef co
nstructiemetho
de.
Metalen g
evelbekled
ingA
ls één van de to
e te passen g
evelbekled
ingsm
aterialen, is er oo
kg
ekozen vo
or m
etaal. Een van d
e overw
eging
en in het ond
erzoek,
was o
m een zo
nwering
systeem in d
e gevelb
ekleding
te integreren.
Hierb
ij werd
dan g
edacht aan een b
eweg
ende g
evelbekled
ing van
het bed
rijf Limelig
ht. Dit b
edrijf m
aakt in princip
e alleen maatw
erk.D
it is een punt w
at de g
evelbekled
ing erg
duur zal g
aan maken en
wat tevens d
e reden w
as om
van dit p
lan af te zien. Natuurlijk is het
altijd m
og
elijk om
dit p
lan do
or te zetten, al zal d
it niet tot een
standaard
bekled
ing g
aan beho
ren.A
ls gevelb
ekleding
smateriaal in d
e catego
rie metaal, zijn er een
aantal geb
ruikelijke metalen to
e te passen, g
eheten:•
Zink;Z
ink is een metaal d
at ong
eveer 200 jaar ong
elegeerd
toeg
epast
wo
rdt. H
iervoo
r werd
het alleen toeg
epast als leg
eermetaal tussen
zink en kop
er, wat sam
en messing
vorm
t. Zink kenmerkt zich d
oo
rzijn zilverachtig
e uiterlijk met een b
lauwachtig
e glans. Z
ink is eenm
ateriaal dat een zeer lag
e oxid
atiesnelheid kent, w
aardo
or het
materiaal zeer vaak to
egep
ast wo
rdt als b
escherming
smateriaal van
staal, waarb
ij de o
xidatiesnelheid
zeer hoo
g lig
t. Om
zink of
titaanzin
k te
b
esch
erm
en
te
ge
n
on
no
dig
e
corro
sie,
die
nt
he
t
Schets do
orsned
e traditio
nele gevelo
pb
ouw
riet.
Schets do
orsned
e mo
derne g
evelop
bo
uw riet.
materiaal g
oed
geventileerd
en tegen co
ndens b
eschermd
tew
ord
en.• K
op
er;K
op
er is een materiaal, d
at een zeer gro
te duurzaam
heidkent. K
op
er is taai, rekbaar en heeft een b
ruinrod
e kleur. Na
enkele jaren in een vochtig
milieu verb
leven te hebb
en,b
eg
int
kop
er
ee
n
gro
en
e
oxid
elaag
te
vo
rme
n.
De
zeo
xidelaag
, oo
k wel p
atina geno
emd
, is giftig
en vorm
t eenb
eschermend
e laag o
ver het ond
erligg
ende ko
per. E
eng
roo
t vo
ord
ee
l van
ko
pe
r, is
dat
he
t o
ng
eve
ntile
erd
toeg
epast kan w
ord
en.
• Staal;
Staal is een materiaal d
at al ruim 4500 jaar zijn to
epassing
enkent. In het b
egin w
as de to
epassing
van staal vrij gering
,m
aar dit w
erd na een b
etere ontg
inning en m
og
elijkheid to
tverw
erking o
ngeveer 3200 jaar g
eleden and
ers. Staal kente
en
h
og
e
the
rmisch
e
ge
leid
ing
, e
en
g
rote
corro
siegevo
eligheid
en dient g
eventileerd to
egep
ast tew
ord
en.•
Alum
inium;
Alum
inium is een m
ateriaal dat p
as sinds 1950 steed
s vakerto
eg
ep
ast w
ord
t in
d
e
bo
uw
. A
lum
iniu
m
ken
t ve
levo
ord
elen, zo is het niet schaars, licht van g
ewicht, sterk en
stijf, o
nd
erh
ou
dsarm
, n
iet
corro
sieg
evo
elig
e
n
is h
et
hittebestend
ig. E
en nadeel van het m
ateriaal is, dat het zeer
go
ede therm
ische geleid
ing kent.
Bij d
e uiteindelijke keuze uit d
e verschillende m
aterialen, spelen
zaken als duurzaam
heid en uitstraling
een gro
te rol. D
e hog
ed
uurzaamheid
van kop
er en de g
roene p
atinalaag d
ie in de lo
op
der
jaren een andere kleur aan het ko
per g
eeft, spreken o
ns erg aan. D
itzijn d
e redenen o
m te kiezen vo
or het to
epassen van ko
per, als
gevelm
ateriaal.A
ls gevelb
ekleding
stype zijn er vo
or m
etaal natuurlijk vele variantente b
edenken. E
nkele keuzemo
gelijkhed
en zijn:•
Vlakke p
laten;O
nd
er
de
cate
go
rie
vlakke
plate
n
vallen
d
e
fels-
en
roe
ven
me
tho
de
. D
oo
r m
idd
el
van
ee
n
vou
wte
chn
iek
wo
rde
n
de
p
laten
aan
e
lkaar b
eve
stigd
. D
e
fels-
en
roevenm
ethod
e, verschillen van elkaar, do
or d
e nadruk d
ieo
p d
e naden w
ord
t geleg
d. Felsen is ko
rtweg
een fijnere enm
inder b
ewerkelijke m
ethod
e, dan d
e roevenm
ethod
e. De
kop
eren platen w
ord
en in voo
rgep
rofileerd
e toestand
op
de
bo
uwp
laats aangevo
erd. D
e maxim
ale maat van d
eze platen
is dan o
ngeveer 10m
*1m.
• G
epro
fileerde p
laten;O
nder d
e catego
rie gep
rofileerd
e platen vallen b
ijvoo
rbeeld
de g
olf-, d
akpan- en trap
eziump
laten. Dit zijn echter typ
en,d
ie niet in kop
er uitgevo
erd w
ord
en.•
Leien.Le
ien
, o
ok
we
l lo
sang
es
ge
no
em
d,
kun
ne
n
in
alle
teb
edenken d
akvorm
en toeg
epast w
ord
en. De leien b
estaanuit vierkante p
laten van 250mm
, 350mm
of 500m
m, vo
orzien
van een om
gezette rand
. De leien w
ord
en voo
rzien vanvaste en schuivend
e klangen en d
akpansg
ewijs o
ver elkaarg
emo
nteerd.
Om
dat d
e keuze uit de verschillend
e materialen, d
oo
r de to
epassing
van kop
er al aardig
bep
erkt wo
rdt, m
oet er g
ekozen w
ord
en tussene
en
vlakke
p
laten
ge
vel
en
e
en
le
ien
g
eve
l. D
oo
rdat
de
leienmetho
de in teg
enstelling to
t de vlakke p
latenmetho
de erg
bew
erkelijk en daard
oo
r erg d
uur is, valt de leienm
ethod
e af. We
kom
en dus uit o
p een vlakke p
laten metho
de. E
en wens van ‘N
akedarchitecture’ is hierb
ij dat d
e naden ho
rizontaal ko
men te lo
pen. D
itis een eis w
at de felsm
ethod
e met o
og
punt o
p afw
atering to
t eenb
etere keus leidt d
an de to
epassing
van de ro
evenmetho
de.
Over een ko
peren felsg
evel valt te zegg
en, dat d
eze, do
or d
eco
ndenso
ngevo
eligheid
ong
eventileerd to
egep
ast kan wo
rden. Iets
wat theo
retisch klop
t, maar w
at in de p
raktijk vrijwel no
oit vo
orko
mt.
De red
en hiervoo
r, is dat er zich altijd
wel lekken en d
ergelijke in d
eko
peren g
evel bevind
en. Iets wat zo
nder ventilatie d
e kwaliteit van
de ko
peren g
evel mo
gelijk neg
atief kan beïnvlo
eden. E
en reden o
mb
ij ‘ond
er architectuur®’ d
e kop
eren gevel to
ch geventileerd
uit tevo
eren. De g
evel wo
rdt d
oo
r mid
del van klang
en aan het op
pervlak
gefixeerd
en do
or m
idd
el van een felsverbind
ing o
nderling
tot één
geheel g
emaakt.
Ho
uten gevel
Naar aanleid
ing van het d
oo
rzoeken van vele b
ouw
blad
en, zijn we
tot d
e conclusie g
ekom
en, dat er m
et hout veel m
og
elijk is. Dit w
ase
en
re
de
n
om
o
ok
ho
ut
als to
e
te
passe
n
ge
velm
ateriaal
teselecteren.Zo
als al eerder verno
emd
, is hout een m
ateriaal dat zich in d
e natuurzelf o
ntwikkeld
. Het is d
an oo
k een pro
duct d
at zich zeer go
ed leent
als milieuvriend
elijk bo
uwm
ateriaal. Ho
ut laat zich go
ed b
ewerken
en vorm
t, een ged
egen ko
udeb
rugo
nderb
reking tussen b
innen enb
uiten.N
atuu
rlijk zijn
e
r als
toe
te
p
assen
h
ou
tsoo
rten
ze
er
vee
lke
uze
mo
ge
lijkhe
de
n
te
be
de
nke
n.
Ee
n
eis
vanu
it ‘N
aked
architecture’ is echter, dat het to
egep
aste hout in to
egep
asteto
estand no
g steed
s als hout herkenb
aar is. We vervallen hierin d
anb
ij voo
rkeur in geo
lied, g
eïmp
regneerd
of o
nbehand
eld ho
ut. Er zijn
slechts een aantal houtso
orten, w
elke do
or d
e hog
e duurzaam
heide
n
ee
n
ge
ring
e
krimp
o
nd
er
de
ze
om
stand
igh
ed
en
to
eg
ep
astkunnen w
ord
en.D
e gang
baarste ho
utsoo
rten voo
r gevelb
ekleding
en zijn Euro
pees
vuren en western red
cedar, m
aar oo
k andere naald
houtso
orten als
No
ord
-Euro
pees g
renen, Califo
rnian redw
oo
d, O
rego
n pine en lariks
zijn mo
gelijk. V
erder w
ord
en vele loo
fhoutso
orten to
egep
ast, met
meranti en iro
ko als d
e belang
rijkste.V
oo
r de kw
aliteit van de to
egep
aste houtso
orten in g
evelbekled
ingzijn er g
een officiële no
rmen w
elke toeg
epast kunnen w
ord
en. De
du
urzaam
he
id
van
de
to
eg
ep
aste
ho
utso
orte
nvarie
ert
vand
uurzaamheid
klasse 1 tot 4. A
ls toe te p
assen houtso
orten heeft
men d
e keuze uit verschillende naald
- en loo
fhoutso
orten. H
ierond
erw
ord
en de m
eest geb
ruikte houtso
orten m
et hun eigenschap
pen
weerg
egeven:
Schets do
orsned
e gevelo
pb
ouw
kop
er.
Loo
fhoutso
orten
kwaliteitsklasse
Volumieke massa bijhoutvochtgehalte van 16%
Brandvoortplantingsklasse
Niet verduurzaamd geschiktvoor onbehandeldetoepassing
Verduurzaamd geschikt vooronbehandelde toepassing
Meranti
2500
4nee
neeIro
ko1
6003
janee
Bang
kirai1
7403
janee
Ro
binia
2700
3ja
neeM
erbau
2810
2nee
neeSap
eli3
6693
neenee
Jatob
a1
9002
janee
Tatajuba
1851
2ja
nee
Uit
de
b
ove
nstaan
de
tab
elle
n
blijkt,
dat
er
slech
ts e
en
aan
talho
utsoo
rten geschikt zijn o
m o
nbehand
eld, d
us niet verduurzaam
dto
egep
ast kunnen wo
rden. D
e houtso
orten d
ie tot d
e toe te p
assenm
og
elijkheden b
ehoren zijn:
• W
estern red ced
ar;•
Iroko
;•
Bang
kirai;•
Ro
binia;
• Jato
ba;
• Tatajub
a.
Vo
or d
e toe te p
assen houtso
ort, zijn er een aantal p
unten die een
rol
spe
len
b
ij d
e
be
sluitvo
rmin
g
hie
rvan.
Zo
als h
ierb
ove
n
alg
eselecteerd, zijn alle zes b
ovenstaand
e houtso
orten g
eschikt om
niet verduurzaam
d to
egep
ast te wo
rden. D
it is de zw
aarst geld
ende
eis waaraan d
e geselecteerd
e houtso
orten vo
ldo
en. Een and
ere eis,is d
at de ho
utsoo
rt zich in de p
raktijk go
ed laat b
ewerken. D
oo
r de
relatief gezien, g
eringe vo
lumieke m
assa van Western red
cedar, is
de
ze
ho
utso
ort
voo
r e
en
o
nb
eh
and
eld
e
toe
passin
g
de
m
ee
stg
eb
ruikte
h
ou
tsoo
rt. D
e
ove
rige
h
ou
tsoo
rten
Iro
ko,
Ban
gkirai,
Ro
binia, Jato
ba en T
atajuba, zijn m
ede d
oo
r de fo
rse volum
iekem
assa, houtso
orten d
ie voo
rnamelijk in d
e waterb
ouw
toeg
epast
wo
rden. E
r is dan o
ok g
ekozen vo
or het to
epassen van W
estern redced
ar.
Naald
houtso
orten
kwaliteitsklasse
Volumieke massa bijhoutvochtgehalte van 16%
Brandvoortplantingsklasse
Niet verduurzaamd geschiktvoor onbehandeldetoepassing
Verduurzaamd geschikt vooronbehandelde toepassing
Euro
pees vuren
4470
4nee
jaN
oo
rd-E
urop
eesg
renen3
4704
neeja
Western red
cedar
2380
4ja
jaO
rego
n pine
3533
4nee
neeLariks
3590
3nee
jaC
alifornian
redw
oo
d2
3754
neeja
Hem
lock
4508
4nee
nee
Om
de d
uurzaamheid
van het toe te p
assen gevelb
ekleding
shout,
zoveel m
og
elijk te waarb
org
en zijn er een aantal punten, w
aar in de
detaillering
rekening m
ee geho
uden d
ient te wo
rden, g
eheten:•
De ho
rizontaal o
f verticaal aangeb
rachte delen m
oeten
respectievelijk m
inimaal 10 en 20m
m uit d
e steendag
blijven. D
it is nod
ig o
m het ho
ut, dat o
nder invlo
ed van
vocht krim
pt o
f zwelt, vo
ldo
ende ruim
te te geven, o
mhet w
erken op
te vangen. E
en tweed
e reden, is het
vergem
akkelijken van het ond
erhoud
. Bij ho
rizontale
de
len
ve
rdie
nt
he
t d
e
aanb
eve
ling
h
et
kop
se
ho
ut
schuin naar buiten af te zag
en;•
Om
te
vo
orko
me
n
dat
via h
et
kop
se
ho
ut
voch
tb
innendring
t, is het aan te raden het ko
pse ho
ut tevo
orzien van een afd
ichtende laag
;•
Aan d
e ond
erzijde m
oeten d
e delen vrij hang
en of
min
imaal
10
mm
vrij
van
de
o
nd
erlig
ge
nd
e
do
rpe
lb
lijven;•
Ho
ut dat in aanraking
kom
t met m
in of m
eer vochtig
eg
rond
kan perm
anent te vochtig
zijn, om
dat vo
lledig
eafsluiting
tegen vo
cht uitermate m
oeilijk is. D
e afstandvan m
aaiveld to
t de o
nderzijd
e van de d
elen mo
etm
inimaal 200m
m zijn;
• Sto
otvo
egen w
ord
en niet alleen aangeb
racht vanweg
ed
e
be
pe
rkte
len
gte
van
d
e
de
len
, ze
zijn
e
r in
handelsleng
ten vanaf 1800mm
tot 6000m
m, o
plo
pend
met 300m
m, m
aar oo
k om
de g
evel te accentueren. Het
is aan te bevelen d
eze kop
se naden uit te vo
eren also
pe
n
voe
ge
n.
He
t vo
ord
ee
l h
ierva
n
is d
at
nab
eh
and
elin
g
van
he
t ko
pse
h
ou
t m
og
elijk
blijft,
waard
oo
r hier mind
er kans op
vochto
pnam
e is;•
Ho
rizontale nad
en mo
eten dusd
anig zijn uitg
evoerd
, dat
een go
ede afvo
er van water g
ewaarb
org
d is;
• O
verlapp
ing van d
e houten d
elen, dient een m
inimale
maat van 25m
m te b
etreffen;•
De ho
uten delen heb
ben een m
aximale b
reedte van
240mm
en een minim
ale dikte van 19m
m;
• V
oo
ral bij ho
gere g
ebo
uwen is het b
elangrijk na te g
aano
f er water kan b
innendring
en, dat d
oo
r de w
ind teg
end
e gevel w
ord
t op
gestuw
d;
• V
oo
r de aansluiting
op
andere co
nstructiedelen m
et eend
oeltreffend
e waterkering
zijn;•
De o
nderrand
van de b
ekleding
mo
et men naar b
innento
e afschuinen, waard
oo
r er een afdruip
rand o
ntstaat;
• M
et het oo
g o
p eventueel zw
ellen mo
et men d
e delen
me
t e
nig
e
spe
ling
in
d
e
bre
ed
te,
van
3
à 4
mm
aanbreng
en;•
Indien d
e buitenb
ekleding
met cem
ent- of kalkw
ater inaanraking
kan kom
en, verdient het d
e aanbeveling
deze
met b
ouw
folie te b
eschermen, cem
ent- en kalkvlekkenzijn zeer m
oeilijk te verw
ijderen.
Tijdens het d
etailleren van de g
evel is met d
e bo
venstaande p
untenrekening
geho
uden.
Het is b
ekend, d
at hout zo
nder b
escherming
tegen w
eer en wind
,o
p natuurlijke w
ijze verweert. H
et krijgt d
an op
den d
uur eeng
rijsachtig
e
tint.
De
m
ee
ste
ho
utso
orte
n
verg
rijzen
zo
nd
er
op
pervlakb
ehandeling
in een perio
de van o
ngeveer vier to
t zesm
aanden. D
e snelheid van verg
rijzen hangt af van d
e houtso
ort en
de m
ate van blo
otstelling
aan weer en w
ind. In een natte en
regenrijke p
eriod
e gaat d
at sneller dan in een d
rog
e perio
de. O
ok
bij d
irecte blo
otstelling
aan zonlicht verg
rijst het hout d
oo
r de U
V-
straling sneller. H
et op
pervlak van W
estern red ced
ar is ged
urende
de p
eriod
e van vergrijzing
vlekkerig te no
emen. E
en regelm
atige
verg
rijzing
o
ntstaat
do
or
he
t h
ou
t te
im
pre
gn
ere
n
me
t e
en
ano
rgan
isch
zou
tme
ng
sel
op
b
asis van
m
et
nam
e
chro
om
. D
itvo
orko
mt tevens d
e mo
gelijke g
roei van alg
en op
het hout.
Vo
or m
aatgevo
elige o
nderd
elen als bew
egend
e ramen en d
euren ishet g
ebruik van verg
rijzend ho
ut af te raden. O
md
at het hout o
pen
staat voo
r vochtw
isselingen en d
aardo
or vrij kan krim
pen en zw
ellen,kunnen ram
en en deuren in een vo
chtige p
eriod
e klemm
en en ineen d
rog
e perio
de to
chtverschijnselen vertonen. D
it is tevens eenred
en waaro
m d
e kozijnen niet in o
nbew
erkt hout, m
aar in staalu
itge
voe
rd
wo
rde
n.
He
t o
nb
ew
erkte
h
ou
t kan
e
ven
als an
de
rem
ateriale
n
van
bio
log
ische
o
orsp
ron
g
wo
rde
n
aang
etast
do
or
bio
log
ische org
anismen, zo
als schimm
els, insecten, bacteriën en
mariene b
oo
rders. O
m d
it te voo
rkom
en, kan een preventieve
behand
eling m
et een houtverd
uurzaming
smid
del no
od
zakelijk zijn.D
e
we
rking
van
h
ou
tverd
uu
rzamin
gsm
idd
ele
n
be
rust
op
e
en
chemische interactie tussen het m
idd
el en hout. B
ekende m
idd
elenzijn g
ebaseerd
op
de m
etalen kop
er en chroo
m en so
ms arseen.
Oo
k creoso
ot is een b
ekend to
egep
ast pro
duct. D
e in Ned
erlandto
eg
ep
aste
mid
de
len
zijn
w
ette
lijk to
eg
elate
n
en
w
ord
en
pro
fessio
ne
el
toe
ge
past,
waard
oo
r e
r g
ee
n
on
aanvaard
baar
schad
elijke
n
eve
nw
erkin
ge
n
zijn,
voo
r m
en
s e
n
milie
u.
Bij
de
uitw
erkin
g
van
‘on
de
r a
rchite
ctuu
r®’,
gaan
w
e
uit
van
de
toe
passin
g
van
on
be
we
rkt h
ou
t zo
nd
er
toe
passin
g
vanho
utverduurzam
ingsm
idd
el. Indien d
e op
drachtg
ever hiervoo
r kiest,kan
h
et
ho
ut
ind
ien
altijd
vo
orzie
n
wo
rde
n
van
de
zeo
pp
ervlaktebehand
eling.
Een laatste p
unt is de to
e te passen d
etaillering. In d
e collag
esheb
ben w
e een aantal verschillende d
etailleringen g
ezien. Duid
elijkis, d
at dit p
rod
uct uitermate g
eschikt is, om
als filter te fungeren. D
itko
mt d
uidelijk naar vo
ren, in de half o
pen g
evelconstructies vo
or
wand
op
eningen. O
p so
mm
ige p
laatsen loo
pt d
e gevelb
ekleding
voo
r een wand
op
ening d
an gew
oo
n do
or, terw
ijl op
andere p
laatsend
eze
d
an
on
de
rbro
ken
w
ord
t. E
en
le
uke
e
n
karakterise
ren
de
de
taillerin
g
van
de
h
ou
ten
g
eve
lbe
kled
ing
lijkt
on
s d
ep
otd
ekse
lme
tho
de
. B
ij d
eze
m
eth
od
e
wo
rde
n
de
h
orizo
ntaal
aangeb
rachte houten d
elen dakp
ansgew
ijs over elkaar aang
ebracht.
Deze m
ethod
e maakt het tevens g
oed
mo
gelijk, o
m het g
ewenste
filtrerende effect te verkrijg
en.
Binneninrichting
Een d
ing w
at vele nieuwb
ouw
wo
ningen vaak m
issen, zijn de vaste
kasten. Vaste kasten kunnen echter zo
rgen vo
or, een o
pg
eruimd
enstrak
uiterlijk in
een w
oning
. D
it in
tegenstelling
to
t d
e lo
sseinrichting
, die vaak o
ngeo
rdend
en rom
melig
oo
gt. D
it is de red
en,w
aarom
wij d
e inrichting van d
e wo
ning w
illen betrekken b
ij de
ruwb
ouw
van ‘ond
er architectuur®’.
Om
deze vaste inrichting
een go
ede p
laats te geven, m
oet er
ged
acht wo
rden aan eventuele lo
ze ruimten in d
e wo
ning. D
everkeersruim
ten, die vo
ornam
elijk als schakel tussen de verschillend
eb
lokken fung
eren, zijn hiervoo
r uitermate g
eschikt. Een d
eel van hetassenstelsel kan g
emakkelijk, d
oo
r mid
del van een extra w
and te
plaatse
n,
om
ge
vorm
d
wo
rde
n
tot
ee
n
vaste
toile
t-, b
ad-,
of
kastruimte. D
eze vaste toilet-, b
ad-, o
f kastruimte w
ord
en per
wo
ning ap
art ontw
orp
en, maar vallen allen o
nder een vast p
rincipe.
Vo
or d
e entreezone is er een universele invulling
bed
acht. Deze
invu
lling
b
evat,
de
n
oo
dzake
lijke
on
de
rde
len
als,
me
terkast,
installatie
ruim
te,
gard
ero
be
, to
ilet
en
to
chtslu
is. O
md
at d
eze
on
de
rde
len
vo
or
ied
ere
w
on
ing
n
oo
dzake
lijk zijn
, kan
d
eze
universele invulling in ied
ere variant toeg
epast w
ord
en. Het g
evolg
van deze universele ind
eling, is d
at het werk b
espaart en ‘o
nd
er
architectuur®’ karakteriseert.
Dakg
oten en hem
elwaterafvo
erenLe
lijke
hw
a’s zijn
vaak
he
t g
evo
lg
van
de
n
oo
dzake
lijkehem
elwaterafvo
er vanaf het dak. D
it is iets wat w
e bij ‘o
nd
er
arch
itectu
ur®
’ willen verm
ijden. H
et toep
assen van het pluvia
he
me
lwate
rafvoe
rsystee
m
is h
ierb
ij e
en
o
plo
ssing
. D
it is
ee
nsysteem
, waarb
ij het hemelw
ater intern afgevo
erd w
ord
t en zo d
ehem
elwaterafvo
eren uit het zicht laat. Het p
luviasysteem kenm
erktzich d
oo
r de vo
lgend
e punten:
• K
leine buis d
iametereter;
• G
een leiding
afschot in ho
rizontale leid
ingen;
• M
inder g
rond
leiding
en en rioo
laansluitingen;
• Z
elfre
inig
en
d
do
or
de
h
og
e
sne
lhe
id
van
he
t af
tevo
eren water;
• A
fvoercap
aciteit van 1 tot 12 liter p
er second
e;•
Waterafvo
er binnend
oo
r;•
Ge
en
le
idin
gafsch
ot
in
de
h
orizo
ntale
le
idin
ge
nb
enod
igd
.
Het p
luvia systeem is g
ebaseerd
op
het vacuüm p
rincipe. D
oo
rdat
de leid
ingen een g
eringe d
iametereter heb
ben, vullen d
eze zich bij
vold
oend
e hoeveelheid
hemelw
ater, geheel m
et water. W
anneer de
hemelw
aterafvoer o
ver het gehele o
pp
ervlak met w
ater gevuld
is,b
eg
int
de
ze,
do
or
he
t g
ew
icht
van
he
t re
ed
s ve
rzame
lde
hemelw
ater vacuüm te zuig
en. Het g
evolg
van dit vacuüm
ged
rag, is
dat er een m
aximale afvo
ercapaciteit van 12 liter p
er second
eo
ntstaat.E
en
n
ade
el
van
he
t p
luvia
systee
m,
is d
e
verg
rote
kan
s o
pversto
pp
ingen, w
at wateraccum
ulatie op
het dak to
t gevo
lg kan
hebb
en. Met het o
og
punt o
p d
e houtskeletb
ouw
dakco
nstructie, isd
e verhoo
gd
e kans op
wateraccum
ulatie zeker niet gew
enst. Dit is
Schets do
orsned
e gevelo
pb
ouw
po
tdekselp
rincipe.
dan o
ok d
e reden o
m van d
e keuze van dit systeem
af te zien en de
oud
e vertrouw
de reg
enpijp
en toe te p
assen. Om
deze p
ijpen zo
veelm
og
elijk uit het zicht te houd
en, werd
eerst ged
acht deze leid
ingen
in
de
g
eve
ls tu
ssen
d
e
spo
uw
blad
en
w
eg
te
w
erke
n.
De
zeverw
erking zal echter uitvo
eringstechnisch m
inder g
emakkelijk en b
ijeen eventuele versto
pp
ing van d
e leiding
en niet praktisch zijn.
Het ko
mt er eig
enlijk dus o
p neer, d
at de leid
ingen in het zicht
gep
laatst dienen te w
ord
en. Do
or d
it op
een subtiele w
ijze, verdiep
tin d
e gevel aan te b
rengen, zal d
it in het beeld
mind
er storend
zijn.T
evens is er geko
zen voo
r het toep
assen van zwart g
emo
ffeldko
kerpro
fiel, wat het g
oed
kop
e uiterlijk van de P
VC
-pijp
vervangt,
voo
r een chiquer uiterlijk.
Binnenrio
leringH
et riolering
sstelsel binnen in d
e wo
ning, co
ncentreert zich zoveel
mo
gelijk ro
ndo
m d
e vier leiding
schachten, geleg
en in elke hoek van
elk kwad
rant. De leid
ingen in d
eze schachten ontm
oeten elkaar in
de kruip
ruimte, o
nder d
e verkeersruimte o
p d
e hoo
fdas en w
ord
envervo
lgens g
ekop
peld
aan één afvoerleid
ing naar het g
emeenterio
ol
afgevo
erd.
De afvo
erleiding
en bestaan zo
als geb
ruikelijk uit PV
C. D
e geb
ruikteafvo
erleiding
en hebb
en de vo
lgend
e diam
etereter en wand
dikten:
• A
fvoerleid
ing w
astafelØ
50mm
, wand
dikte 3m
m•
Afvo
erleiding
wasm
achineØ
50mm
, wand
dikte 3m
m•
Afvo
erleiding
do
uche/ bad
Ø70m
m, w
andd
ikte 3mm
• A
fvoerleid
ing to
iletØ
110mm
, wand
dikte 3m
m•
Standleid
ingØ
110mm
, wand
dikte 3m
m•
Ho
ofd
afvoerleid
ing naar het
• g
emeenterio
ol
Ø110m
m, w
andd
ikte 3mm
Do
ord
at de afvo
erleiding
en bij ied
ere wo
ning and
ers kunnen ligg
en,is het rio
leringssysteem
niet verder uitg
ewerkt. D
it wo
rdt p
er wo
ningin o
verleg m
et de lo
od
gieter ap
art uitgew
erkt.
InstallatiesB
ij het selecteren van een voo
r ‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ geschikte
verwarm
ingsinstallatie, zijn er vele m
og
elijkheden te b
edenken. E
eneis b
ij de realisatie van ‘o
nd
er arch
itectu
ur®
’, is dat er niks o
f zom
in mo
gelijk van d
eze installatie te zien mag
zijn. Dit is d
an oo
k eenred
en waaro
m w
ij geen rad
iatoren en and
ere ob
stakels, in ‘on
de
rarchitectuur®
’ toe w
illen passen.
Me
chan
ische
lu
cht
toe
- e
n
afvoe
r is
eve
nals
vloe
r- e
nw
and
verw
armin
g
ee
n
op
tie.
Do
ord
at d
e
wo
nin
g
van
‘on
de
rarchitectuur®
’ relatief veel glas b
evat, kan het epc-technisch g
ezienno
od
zakelijk zijn dit systeem
in te bo
uwen. H
et nadeel van een
luchtbehand
elingsysteem
is echter, dat er relatief g
rote leid
ingen
do
or d
e draag
constructie heen g
eleidt d
ienen te wo
rden, w
at de
con
structie
zal
verzw
akken
e
n
de
le
idin
gsch
achte
n
zal d
oe
nverg
roten.
Wan
d-
en
vlo
erve
rwarm
ing
b
evatte
n
me
er
leid
ing
en
, d
an
ee
nluchtb
ehandeling
systeem. H
et verschil is echter, dat d
e leiding
enkleiner zijn en aan d
e binnenzijd
e van de d
raagco
nstructie in de
Fermacell b
eplating
of in d
e deklaag
van de b
etonnen b
egane
gro
ndvlo
er weg
gew
erkt kan wo
rden. W
and- en vlo
erverwarm
ingkennen d
e volg
ende eig
enschapp
en:•
Het p
rincipe van w
and- en vlo
erverwarm
ing g
aat uit vanla
ge
re
aa
nvo
er
en
re
tou
rtem
pe
ratu
ren
va
nresp
ectievelijk 50-30 grad
en Celsius systeem
;•
Wand
- en vloerverw
arming
hebb
en een gro
ot aand
eelstraling
swarm
te, zijn med
e daard
oo
r com
fortab
eler enleid
t tot m
inder g
ezond
heidsklachten van b
ewo
ners,d
oo
r m
ind
er
con
vectie
, g
ee
n
stofve
rplaatsin
g,
stofsch
roe
i e
n
ee
n
be
tere
te
mp
eratu
urve
rde
ling
e
nluchtvo
chtigheid
;•
Wand
- en vloerverw
arming
is energetisch efficiënter,
om
dat d
ezelfde w
armteb
ehoefte ing
evuld w
ord
t met
lagere ruim
tetemp
eraturen 18 in plaats van 21 g
raden
Celsius. D
e energieb
esparing
bed
raagt 10 to
t 20%;
• W
and- en vlo
erverwarm
ing zijn g
oed
te com
bineren
met system
en die hun ho
og
ste rendem
ent halen bij
pro
ductie van w
armte van lag
e temp
eratuur zoals d
ew
armtep
om
p, zo
nne-energie, w
armted
istributienet, hr-
ketel;•
Wan
d-
en
vlo
erve
rwarm
ing
h
eb
be
n
he
t n
ade
el
vanlang
ere op
warm
tijden;
• W
and- en vlo
erverwarm
ing zijn schad
egevo
elig, d
oo
rb
oo
r-, spijker- en schro
efwerkzaam
heden in d
e wand
of
vloer;
• W
andverw
arming
wo
rdt, naast energ
iebesp
aring en het
ontb
reken van radiato
ren en buizen, ho
og
gew
aardeerd
vanweg
e het com
fort;
• O
md
at wand
verwarm
ing aanp
assing van w
oo
nged
ragve
reist
is g
oe
de
vo
orlich
ting
e
n
be
trokke
nh
eid
van
bew
oners b
ij de keuze vo
or het systeem
van belang
.M
ede d
oo
r de vele vo
ord
elen die aan w
and en vlo
erverwarm
ingverb
ond
en zijn, is er geko
zen voo
r de to
epassing
hiervan in ‘on
de
ra
rchite
ctuu
r®’. H
et nadeel van een lang
e op
warm
tijd en d
eschad
egevo
eligheid
, wo
rdt hierb
ij als irrelevant gezien.
Bij d
e keuze van de elektrische installatie, w
ord
en een aantal punten
als
erg
b
ela
ng
rijk g
ezie
n.
Zo
zijn
vo
oru
itstreve
nd
he
id,
prefab
ricagem
og
elijkheid en aanp
asbaarheid
van gro
ot b
elang.
Vo
oru
itstreve
nd
he
id
in
de
vo
rm
van
aanle
g
van
de
n
ieu
wste
bekab
eling en rem
onteschakelaars. P
refabricag
emo
gelijkheid
in de
vorm
van het prefab
aanbreng
en van leiding
en en het toep
assen vanstekkerverb
inding
en. Aanp
asbaarheid
in de vo
rm van d
e aanleg lo
zele
idin
ge
n
en
d
e
aanle
g
van
toe
passin
ge
n
als lich
tpu
nte
n
en
derg
elijke naar wens van d
e op
drachtg
ever.
Aand
achtspunten van ‘o
nder architectuur®
’B
ij de sam
enstelling en uitw
erking van ‘o
nder architectuur®
’, zijn ereen reeks van aand
achtspunten, d
ie in verband
met verschillend
eg
emaakte keuzes, g
ehanteerd d
ienen te wo
rden.
• D
e metselw
erk gevel is alleen te realiseren ind
ien deze
direct co
ntact maakt m
et de b
egane g
rond
vloer;
• W
anneer er een kleiner blo
k bo
ven op
een metselw
erkb
lok g
ezet wo
rdt, is to
epassing
van metselw
erk nietm
eer mo
gelijk;
• B
ij vergro
ting van het b
lok id
em;
• E
en sparing
in de rietg
evel wo
rdt altijd
tot het m
aaiveldd
oo
rgetro
kken;•
De d
akhelling van een b
lok lig
t altijd in d
e richting van
de ko
rtste oversp
anning;
Schets horizo
ntale do
orsned
e po
sitionering
hemelw
aterafvoeren.
• W
ann
ee
r h
et
blo
k vie
rkant
is, w
ord
t h
et
dakvlak
afgew
aterd, in d
e richting van d
e hoo
fdas;
• B
ij het stapelen van d
e verschillende b
lokken, d
ient hette
stap
ele
n
blo
k in
b
ree
dte
o
f le
ng
te
van
he
to
nderlig
gend
e blo
k overeen te ko
men;
• W
anneer keuken of b
adkam
er op
de eerste o
f tweed
everd
ieping
geleg
en is, dient d
eze te grenzen aan d
eleid
ing schachteng
elegen aan d
e beg
renzing van d
etw
ee assen;•
Afm
etingen van d
e verschillende b
lokken lig
gen vast;
• K
ruipruim
te bevind
t zich alleen in de ho
ofd
as;•
Het g
lazen blo
k wo
rdt d
etailtechnisch gezien g
elijkuitg
evoerd
als de verkeersruim
ten, dit w
ord
t voo
r hetaanzicht d
an een ond
erdeel van d
e verkeersruimten.
Indien d
eze uitspraak niet g
ewenst is, kan er g
ekozen
wo
rden vo
or een co
ntrast in kleur, mo
tief of held
erheidvan d
it aangrenzend
e blo
k;•
Indien het niet no
od
zakelijk is, kan de to
evoeg
ing van
enkele leiding
schachten achter weg
en gelaten w
ord
en;•
We
g
aan
ervan
u
it d
at d
e
hu
idig
aan
ge
brach
teleid
ingschachten vo
ldo
ende o
pp
ervlak bevatten o
m alle
leiding
en do
or te vo
eren. Indien d
it op
pervlak niet
vold
oend
e is, kan dit altijd
aangep
ast wo
rden;
• B
ij het aanbreng
en van de elektraleid
ingen, w
ord
en ervo
ldo
ende lo
ze leiding
en aangeb
racht, met o
og
punt o
pto
ekom
stige d
ata kabels;
• D
e wo
ning w
ord
t indien ep
c-technisch noo
dzakelijk,
voo
rzien
va
n
me
cha
nisch
e
ven
tilatie
, m
et
warm
teterugw
inning;
• D
e aanduid
ing van d
e details, w
ord
t sameng
esteld uit
een cijfer, wat d
e po
sitie aangeeft en één o
f twee letters
welke d
e aansluitende m
aterialen weerg
even;•
Ind
elin
g
natu
urste
en
o
p
ge
vels
wo
rdt
pe
r varian
tb
epaald
;•
Invulling verkeersruim
ten wo
rdt p
er pro
ject bep
aald.
Vo
ortg
angO
m
ee
n
be
eld
te
krijg
en
van
d
e
on
twikke
ling
en
d
ie
‘on
de
ra
rch
itec
tuu
r®’
me
eg
em
aakt h
ee
ft, w
ord
en
h
iero
nd
er
de
verschillende o
ntwikkeling
en kort en b
ond
ig to
egelicht:
• E
r mo
et een concep
t bed
acht wo
rden vo
or een eig
encatalo
gu
swo
nin
g
die
zich
o
nd
ersch
eid
t van
d
eb
estaan
de
co
nce
pte
n
en
aan
te
p
assen
is
aan
he
to
mlig
gend
e milieu;
• W
e gaan o
ns verdiep
en in bestaand
e concep
ten;•
Ter verduid
elijking w
ord
en een aantal concep
ten verder
uitgezo
cht;•
Er
valt te
co
nclu
de
ren
d
at vrijw
el
alle
con
cep
ten
op
geb
ouw
d w
ord
en uit één basism
assa, waaraan extra
accessoires to
egevo
egd
kunnen wo
rden;
• O
m o
ns te kunnen ond
erscheiden w
illen we d
e wo
ningo
pb
ouw
en uit vele verschillende m
assa’s, wat een zeer
divers sted
enbo
uwkund
ig b
eeld to
t gevo
lg kan heb
ben;
• T
evens willen w
e ons o
nderscheid
en, do
or d
e wo
ningnaar b
ehoefte van d
e op
drachtg
ever, te kunnen lateng
roeien;
• W
e
be
de
nke
n
ee
n
con
cep
t d
at u
itgaat
van
ee
nb
lokkend
oo
s, waarvan d
e blo
kken verschillende m
atenen vo
rmen kennen;
• D
oo
r de b
lokken lo
s, maar naast elkaar o
p te stap
elen,o
ntstaan er tussenruimten, w
elke wat vo
rm b
etreft naareig
en inzicht ingevuld
kunnen wo
rden;
• D
e gestap
elde b
lokken kunnen schuin ten o
pzichte van
elkaar gep
laatst wo
rden, d
e later ingevuld
e restruimte
vangt d
it op
;•
We b
esluiten voo
r het pro
ject een naam te verzinnen.
‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ lijkt ons een g
oed
e benam
ingvan het co
ncept en w
ord
t dan o
ok to
egep
ast;•
Er w
ord
t een do
meinnaam
geclaim
d;
• O
m
ee
n
be
tere
stan
daard
isatie
mo
ge
lijk te
m
aken
,w
ord
t er beslo
ten de te stap
elen blo
kken, allen van eenvierkante o
f rechthoekig
e vorm
te voo
rzien;•
De tussenruim
te is nog
steeds vrij vo
rm te g
even envo
rmt
de
ve
rkee
rsruim
te
tusse
n
de
ve
rschille
nd
eg
estapeld
e blo
kken;•
Er w
ord
t beslo
ten dat het hand
ig is, het trap
penhuis en
de entree in d
eze zone te p
laatsen;•
Het b
lijkt dat d
oo
r het schuin plaatsen van d
e blo
kken,veel b
ruikbare ruim
te verloren g
aat, wat erg
kostb
aarb
lijkt te
zijn
. E
r w
ord
t b
eslo
ten
d
e
verke
ersru
imte
orth
og
on
aal vo
rm
te
ge
ven
, w
at d
e
bo
uw
van
d
ew
oning
go
edko
per en b
eter te standaard
iseren maakt;
• E
r wo
rdt b
esloten, d
e ortho
go
nale verkeersruimten als
een kruisplatteg
rond
samen te stellen;
• D
e blo
kken zullen geheel in d
e fabriek sam
engesteld
wo
rden en vervo
lgens o
p d
e bo
uwp
laats aan elkaarg
ebo
ut wo
rden;
• D
oo
r de afm
etingsb
eperking
, wo
rdt er van d
it plan
afgezien;
• V
oo
r de m
aatvoering
van de verschillend
e blo
kken,w
ord
t e
r e
en
m
od
ule
ma
at
vastg
este
ld.
De
zem
od
ulemaat w
ord
t vastgesteld
aan de hand
van de in
de b
ouw
meest g
ebruikelijke m
od
ulaire maat van een
veelvoud
van 0,9m;
• D
e
mate
n
van
de
te
p
laatsen
b
lokke
n
wo
rde
nvastg
esteld o
p co
mb
inaties van 1,8m, 3,6m
, 5,4m en
7,2m;
• D
e twee kruisend
e assen, wo
rden g
ezien als hoo
fd- en
subas, w
elke respectievelijk een b
reedte van 1,8m
en0,9m
hebb
en;
• M
et
oo
gp
un
t o
p
de
in
te
b
ou
we
n
installatie
s e
nleid
ingen, w
ord
t er beslo
ten, aan ieder te stap
elen blo
k,o
p een vast p
unt een leiding
schacht aan te breng
en;•
Deze leid
ingschachten w
ord
en gep
ositio
neerd in d
eh
oe
kpu
nte
n
van
de
kru
isen
de
asse
n.
Ee
n
red
en
hiervoo
r, is dat d
it de enig
e punten zijn, d
ie na stapeling
van de b
lokken altijd
overeen ko
men;
• D
e minim
ale vrije hoo
gte van d
e verschillende b
lokken
en
ve
rkee
rsruim
ten
, w
ord
en
n
a ve
rdie
pin
g
in
he
thuid
ige b
ouw
besluit vastg
esteld o
p een ho
og
te van2,6m
;•
De theo
rie van ‘And
rea Palad
io’ ko
mt ter sp
raken en erw
ord
beslo
ten, de p
lafond
hoo
gte van d
e blo
kken met
een minim
ale breed
te en lengte van 5,4m
met 0,2m
teverho
gen;
• W
e
verd
iep
en
o
ns
in
de
m
og
elijk
aan
te
bre
ng
en
ge
velb
ekle
din
gsm
ate
riale
n.
Als
toe
te
p
asse
ng
eve
lbe
kled
ing
smate
rialen
w
ord
en
d
e
volg
en
de
materialen g
eselecteerd: ho
ut, riet, beto
n, metaal, g
las,natuursteen en m
etselwerk;
• B
estaan
de
d
etaille
ring
en
van
d
e
versch
illen
de
materialen w
ord
en, med
e do
or m
idd
el van verschillende
collag
es uitgezo
cht;•
Het b
lijkt dat riet o
p een m
inimale afstand
van 0,2mb
oven het m
aaiveld b
evestigd
dient te w
ord
en, dit is
een reden o
m alle b
lokken 0,2m
van het maaiveld
teliften;
• A
ls constructiem
ateriaal voo
r de ‘o
nder architectuur®
’g
aan we uit van b
eton.
• O
m het b
ouw
vocht in d
e wo
ning te b
eperken en d
eb
ouw
snelheid te b
evord
eren, kiezen we vo
or een zo
verm
og
elijke prefab
uitwerking
van de co
nstructie;•
Ee
n
aantal
nad
ele
n
van
ee
n
pre
fab
be
ton
ne
nd
raagco
nstructie zijn, het hog
e eigeng
ewicht d
at hetm
et zich meeb
rengt, slechte m
ate van aanpasb
aarheidin
e
en
late
r stad
ium
, alle
en
re
nd
abe
l in
e
en
g
rote
op
lage. D
it waren o
nder and
ere de red
enen om
af tezien van een b
etonnen d
raagco
nstructie en een beter
alternatief te vinden;
• C
ellenbeto
n-, staal- en houtskeletb
ouw
kom
en aan de
ord
e;•
Staal
valt d
oo
r zijn
in
du
striële
u
itstraling
af
alsco
nstructiemateriaal;
• O
ok ho
utskeletbo
uw zien w
e niet zitten en besluiten
ee
n
celle
nb
eto
nn
en
d
raagco
nstru
ctie
toe
te
g
aanp
assen;•
Na verd
ere uitwerking
van de w
oning
blijkt, d
at de aan
te breng
en leiding
en in wand
en vloer, evenals d
eo
verspanning
van 7,2m een p
rob
leem zullen vo
rmen, b
ijd
e uitvoering
in cellenbeto
n;•
Er
wo
rdt
afg
ezie
n
van
e
en
ce
llen
be
ton
ne
nd
raagco
nstru
ctie
en
w
e
be
sluite
n
toch
e
en
h
ou
ten
draag
constructie to
e te passen. E
en do
orslag
gevend
efacto
r, is de g
emakkelijk in te b
ouw
en leiding
en in de
wand
en en vloeren;
• E
r wo
rdt b
esloten d
at we d
e binnen en b
uitenbep
latingvan d
e houtskeletb
ouw
wand
elementen b
eplaat w
illenh
eb
be
n
me
t F
erm
acell
be
platin
g.
De
co
nstru
ctieve
we
rking
e
n
he
t w
armte
accum
ule
ren
de
ve
rmo
ge
n,
vorm
en de vo
ornaam
ste factoren d
ie dit d
oen b
esluiten;•
Na o
verleg m
et een werknem
er van Fermacell, b
esluitenw
e de stand
aard Ferm
acell bep
lating aan d
e buitenzijd
evan
d
e
draag
con
structie
te
ve
rvang
en
d
oo
r d
evo
chtbestend
ige H
D-b
eplating
van Fermacell;
• B
ij d
e
keu
ze
van
de
ve
rschille
nd
e
kozijn
en
in
d
eve
rschille
nd
e
blo
kken
m
et
ee
n
versch
illen
de
gevelb
ekleding
, wo
rdt er b
esloten vo
or een g
elijkem
aterialisering aan het b
etreffende b
lok te kiezen, o
fhet liefst helem
aal te laten vervallen;•
Het laten vervallen van het ko
zijn, is technisch gezien
geen p
rob
leem. W
el geeft d
it bo
uwfysische p
rob
lemen,
met o
pzicht to
t koud
ebrug
vorm
ing, o
ok d
e afwatering
en inwatering
aan de o
nderzijd
e van het glasvlak zal
pro
blem
en gaan vero
orzaken;
• H
et
ide
e
on
tstaat, o
m
de
g
eve
lbe
kled
ing
van
e
en
bep
aald b
lok, o
p een later stad
ium te kunnen vervang
end
oo
r een ander g
evelbekled
ingsm
ateriaal;•
Ee
n
ge
volg
h
iervan
, is
dat
de
o
nd
erg
ron
d
van
de
versch
illen
de
g
eve
lbe
kled
ing
smate
rialen
u
nive
rsee
ld
ient uitgevo
erd te w
ord
en;•
Me
t h
et
oo
gp
un
t o
p
he
t sam
en
stelle
n
van
ee
nuniverseler g
eheel, besluiten w
e alle kozijnen van één
soo
rt materiaal te vervaard
igen;
Stalen kozijnen zijn zeer fijn uit te vo
eren. Deze heb
ben
dan o
ok d
e voo
rkeur bij het kiezen van een universeel
kozijnm
ateriaal. Een b
ijkom
end vo
ord
eel van de stalen
kozijnen, is d
at deze g
epo
ederco
at wo
rden, w
at heto
nderho
ud aan d
e wo
ning zal d
oen verm
inderen;
• V
oo
r d
e
ho
rizon
tale
sche
idin
g
van
de
ve
rschille
nd
eg
eve
lmate
rialen
, m
oe
t e
r e
en
u
nive
rsele
o
verg
ang
bed
acht wo
rden. N
a vele besp
rekingen en het schetsen
van mo
gelijke d
etailleringen, vervielen w
e toch o
p een
me
talen
w
aterslag
tu
ssen
d
e
twe
e
versch
illen
de
gevelm
aterialen;•
Om
‘o
nd
er arch
itectu
ur®
’ visu
ee
l to
eg
anke
lijker
tem
aken, besluiten w
e een massam
aquette te m
aken;•
We staan m
et het concep
t van ‘on
de
r archite
ctuu
r®’
op
d
e
‘he
ilige
h
uisje
s’ b
eu
rs in
h
et
‘Ne
de
rland
sA
rchitecten Instituut’ in Ro
tterdam
;•
Er w
ord
t een basis b
edacht vo
or d
e houtskeletb
ouw
structuur;•
In
Ve
ctorw
orks
wo
rdt
ee
n
sam
en
stellin
gsb
lad
ge
ge
ne
ree
rd,
waard
oo
r g
em
akkelijk
en
sn
el,
de
platte
gro
nd
en
e
n
do
orsn
ed
en
van
e
en
b
ep
aalde
samenstelling
uitgew
erkt kunnen wo
rden;
• E
r wo
rdt een b
egin g
emaakt aan d
e detaillering
van de
verschillende g
evelmaterialen;
• W
e
be
sluite
n
me
t b
eh
ulp
van
d
e
maq
ue
tte
drie
variante
n
same
n
te
stelle
n
en
d
eze
in
V
ecto
rwo
rksg
lob
aal uit te tekenen;•
Er w
ord
t naast de g
rove ind
eling van d
e varianten, oo
kal o
ver de in d
eling hiervan nag
edacht;
• W
e vinden het b
elangrijk, d
at ‘ond
er architectuur®’
over een lo
gische ind
eling b
eschikt en voo
rzien wo
rdt
van handig
e inbo
uwkasten;
• W
e besluiten d
e vaste beno
dig
dhed
en van een wo
ning,
als entree, installatieruimte, m
eterkast, gard
erob
e ento
ilet
un
iverse
el
uit
te
teke
ne
n.
Dit
zal te
ken
we
rkb
esp
aren
e
n
karakteristie
k zijn
vo
or
‘on
de
rarchitectuur®
’;•
Er
wo
rdt
ge
spro
ken
o
ver
de
e
lektra
in
‘on
de
rarch
itectu
ur®
’. In verband
met een verre p
refabricag
evan d
e elementen, o
ntstaat het idee, o
ok d
e elektrischein
stallatie
tot
ee
n
zo
ver
mo
ge
lijk stad
ium
te
prefab
riceren. Het g
ebruik stekkerverb
inding
en tussend
e verschillende elem
enten zal dit m
og
elijk mo
etenm
aken;•
Om
dat
de
b
ep
lating
aan
d
e
bin
ne
nzijd
e
van
de
ho
utske
letb
ou
w
ele
me
nte
n,
op
d
e
bo
uw
b
eve
stigd
zulle
n
wo
rde
n,
wo
rdt
er
afg
ezie
n
va
nstekkerverb
inding
en in het elektrische circuit van ‘ond
er
archite
ctuu
r®’. W
el kunnen de leid
ingen reed
s in de
fabriek aang
ebracht w
ord
en.•
We b
esluiten met het o
og
punt o
p b
enod
igd
e ventilatievan d
e kruipruim
te, de ho
eveelheid kruip
ruimte to
t hetm
inim
um
te
b
ep
erke
n
en
alle
en
o
nd
er
de
h
oo
fdas
kruipruim
te te creëren;•
Me
t h
et
oo
gp
un
t o
p
ge
luid
sisola
tie
van
d
eb
uitenwand
en, besluiten w
e aan de b
innenzijde een
dub
bele Ferm
acell bep
lating in halfsteens verb
and to
ete p
assen;•
Er w
ord
en een aantal vuistregels o
p d
e berekening
vand
e houten co
nstructie los g
elaten. Do
ord
at de b
elastingp
er hog
ere verdiep
ing afneem
t kunnen de stijlen in d
ew
anden een g
eringere afm
eting krijg
en. We b
esluitend
e
dikte
van
d
e
wan
de
n
ge
lijk te
h
ou
de
n
en
overd
imensio
nering o
p te vang
en in de hart o
p hart
maat van d
e stijlen;•
De d
rie varianten van ‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ wo
rden
technisch volled
ig uitg
ewerkt;
• W
e maken o
ns weg
wijs in het p
rog
ramm
a ‘3D stud
iom
ax’ e
n
er
wo
rde
n
de
d
rie
variante
n
van
‘on
de
rarchitectuur®
’ dried
imensio
naal uitgew
erkt;•
‘ond
er architectuur®’ w
ord
t gereg
istreerd;
• W
e staan op
de b
eurs van ‘Ro
om
beek’ in E
nschede;
• E
r wo
rdt b
esloten d
e hoo
gte van d
e plint, o
p d
e hoo
gte
van de b
eganeg
rond
vloer aan te p
assen, van 200mm
naar 185mm
. Dit in verb
and m
et de m
aximale ho
og
tevan een trap
trede.
Mo
tivatie uitwerking
Alg
emeen
De
u
itwe
rking
van
‘o
nd
er
arch
itectu
ur®
’he
eft
ge
leid
to
t d
euitw
erking van vier d
elen. Deel A
bevat het verslag
van‘on
de
rarch
itectu
ur®
’, deel B
bevat b
eelden van ‘o
nd
er arch
itectu
ur®
’,d
eel C b
evat de uitw
erkingen van d
rie verschillende varianten van
‘on
de
r archite
ctuu
r®’en d
eel D b
evat de uitg
ewerkte d
etails van‘o
nder architectuur®
’. Hiero
nder w
ord
t het bo
venstaande verd
erto
egelicht.
Verslag
Do
or m
idd
el van het verslag w
ord
t er getracht d
e uitwerking
van‘o
nder architectuur®
’, zo vo
lledig
mo
gelijk to
e te lichten.
Beeld
enO
m
ee
n
be
tere
visu
alisa
tie
van
‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’te
bew
erkstelligen, is er een sam
enstelling van vele g
emaakte b
eelden
van ‘ond
er architectuur®’g
emaakt.
Uitw
erkingvariant1
Do
or m
idd
el van het uitwerken van variant1, w
illen we laten zien w
ater o
nder and
ere mo
gelijk is m
et de b
asis van ‘ond
er architectuur®’.
Om
de nad
ruk op
de m
og
elijkheden te leg
gen, heb
ben w
e bew
ustg
ekozen vo
or een sim
pele vo
rmg
eving van d
eze variant. Er zijn
verschillende fasen uitg
ewerkt, w
aaruit blijkt d
at de w
oning
kang
roeien. Tevens is in d
eze fasen te zien dat d
e gevelb
ekleding
vaneen b
epaald
blo
k, zond
er al te rigo
ureuze bew
erkingen na verlo
op
van tijd vervang
en kan wo
rden d
oo
r een andere g
evelbekled
ing.
Uitw
erking variant2
In variant2 hebb
en we g
epro
beerd
de nad
ruk te legg
en op
de
architectonische asp
ecten van ‘ond
er arch
itectu
ur®
’. Do
or m
idd
elvan een b
onte variatie p
rob
eren we te laten zien d
at vrijwel alle
mate
riaalcom
bin
aties,
oo
k in
ve
rticale
richtin
g
mo
ge
lijk zijn
.Zichtlijnen en interieurind
eling sp
elen een belang
rijke rol.
Uitw
erking variant3
In variant3 willen w
e laten zien dat het lichtelijk afschuinen van d
ed
akvla
kken
, d
e
wo
nin
g
spe
else
r m
aa
kt. Z
ichtlijn
en
e
ninterieurind
eling sp
elen oo
k bij d
eze variant een belang
rijke rol.
Details
Er is een universeel d
etailbo
ek sameng
esteld, w
aarin alle mo
gelijke
details o
p te zo
eken zijn. Do
or m
idd
el van een cod
ering aan d
eh
and
van
p
ositie
e
n
ge
velb
ekle
din
gsm
ateriaal,
zijn
de
d
etails
gem
akkelijk op
te zoeken.
Architecto
nische verantwo
ord
ingN
aast e
en
te
chn
isch
klop
pe
nd
e
uitw
erkin
g
van
‘on
de
rarch
itectu
ur®
’, vinden w
ij het even belang
rijk dat d
e vorm
geving
van de w
oning
helder en klo
pp
end is. O
nder ‘held
er’ verstaan we
een duid
elijke structuur en lijn in de o
pb
ouw
van platteg
rond
en enaanzichten. O
nder ‘klo
pp
end’ verstaan w
e een evenwicht in d
esam
enstelling van d
e verschillende g
ebruikte vo
rmen.
Het is d
uidelijk d
at er bij ‘o
nder architectuur®
’ uitgeg
aan wo
rdt van
ee
n
ho
ofd
- e
n
ee
n
sub
as. D
eze
asse
n
he
bb
en
b
eid
e
ee
nverschillend
e breed
te en kunnen in lengte en ho
og
te van elkaarverschillen. D
e voo
rnaamste functie van d
e hoo
fdas, w
elke eenb
reedte van 1,8m
betreft, is het aang
even van een hoo
fdrichting
ind
e wo
ning. H
et aangeven van d
eze hoo
fdrichting
is van gro
ot
be
lang
, o
m
du
ide
lijkhe
id
ove
r d
e
fun
ctie
van
de
h
oo
fdas
teverschaffen. D
e hoo
fdas laat m
et een verdub
beld
e breed
te van de
subas, een d
uidelijke functie als rug
geng
raat van de w
oning
zien,w
aarin
he
t trap
pe
nh
uis
en
d
e
en
tree
zich
lo
gisch
erw
ijs zu
llen
bevind
en.D
e subas d
aarentegen w
elke als tussen- of verb
inding
srib fung
eert,verd
eelt de uiteind
elijke platteg
rond
in vier kwad
ranten. De sub
as isd
uidelijk m
inder o
verheersend aanw
ezig, w
at de keuze vo
or m
inder
belang
rijke functies van de as lo
gisch m
aakt. De as, zal in p
rincipe
als ve
rbin
din
g
tusse
n
de
ve
rschille
nd
e
op
vullin
ge
n
van
de
verschillende kw
adranten fung
eren. Bij and
ere functies van deze as,
valt e
r te
d
en
ken
aan
in
ge
bo
uw
de
kle
din
gkaste
n,
toile
t- e
nd
oucheruim
te, berg
ing, g
ardero
be, technische ruim
te Et cetera.
Indien aanw
ezigheid
van de sub
as niet log
isch zal zijn, zal de
toe
voe
gin
g
hie
rvan
ge
de
elte
lijk, o
f ze
lfs g
eh
ee
l ach
ter
we
ge
ng
elaten wo
rden.
Over d
e maatvo
ering van d
e verschillende assen valt te zeg
gen d
atd
eze bep
aalt zijn do
or d
e breed
te van de to
e te passen trap
pen.
Om
de leng
te van de assen te b
eperken is er g
ekozen vo
or het
toep
assen van een bo
rdestrap
, welke o
p een ho
og
te van ong
eveer2,1m
een knik in tegeng
estelde richting
maakt. N
a bestud
ering en
uitw
erkin
g
van
versch
illen
de
vo
or
he
t h
uid
ige
b
ou
wb
eslu
itklo
pp
ende trap
ontw
erpen, b
leek dat er een m
inimale vrije b
reedte
van 1,8m no
dig
is, om
de b
enod
igd
e trap te kunnen p
laatsen. Een
reden o
m d
e breed
te van de ho
ofd
as hier exact op
aan te passen.
Over d
e subas valt te zeg
gen d
at deze zijn b
reedte d
ankt aan de
halvering van d
e hoo
fdas. T
evens is deze b
reedte vo
ldo
ende o
meen steektrap
in te realiseren.D
e lengte van een b
etreffend vo
lume w
ord
t gerelateerd
aan de
len
gte
van
d
e
klein
st aan
gre
nze
nd
e
massa.
De
ze
len
gte
zal
norm
aliter 0,5m m
inder zijn d
an de kleinst aang
renzende m
assa.E
chter, indien er een trap
in een volum
e gep
laatst dient te w
ord
en,is het m
og
elijk de leng
te hierop
aan te passen.
Naast d
e bo
vengeno
emd
e functies van de tw
ee assen, hebb
en deze
oo
k e
en
sch
eid
en
de
fu
nctie
. D
e
assen
m
oe
ten
h
et
verm
og
en
be
zitten
, d
e
massie
ve
aang
eko
pp
eld
e
massa’s,
van
elkaar
tescheid
en. Om
het scheidend
vermo
gen van d
e assen uit te buiten,
wo
rdt het b
ij de uitw
erking hiervan in co
ntrasten gezo
cht. Naast een
versch
il in
h
oo
gte
m
et
de
aan
ge
kop
pe
lde
b
lokke
n,
wo
rdt
he
tscheid
end verm
og
en van de assen, d
oo
r mid
del van een transp
arantuiterlijk versterkt. W
e zoeken het co
ntrast dan o
ok b
ij vorm
eno
pe
nh
eid
van
d
e
versch
illen
de
aan
gre
nze
nd
e
volu
me
s. B
ij h
et
genereren van een transp
arant volum
e, is glas een zeer g
eschiktm
ateriaal.Z
oals al eerd
er geno
emd
, is het do
el bij d
e materialisering
van de
verkeersruimten, een o
pen vo
lume creëren. D
e aanwezig
heid van
vele
ko
zijnd
orp
els
en
–stijle
n
zijn
dan
o
ok
on
ge
we
nst
en
w
ep
rob
eren dit te b
eperken to
t het minim
aal vereiste. Het lig
t dan o
ok
voo
r d
e
han
d
de
g
laspu
i o
p
te
bo
uw
en
u
it ve
rdie
pin
gsh
og
eg
laselementen, d
ie aan de b
oven en o
nderzijd
e ingeslo
ten zijn do
or
glasd
ragend
e elementen. D
e glaselem
enten zoud
en dan in verticale
richting, ko
ud teg
en elkaar gep
laatst wo
rden en vo
orzien w
ord
en
van een zwarte kitvo
eg. U
it kwalitatief o
og
punt is hier echter vanaf
ge
zien
e
n
he
bb
en
w
e
ervo
or
ge
koze
n,
op
d
e
versch
illen
de
ho
ekp
un
ten
ko
zijnstijle
n
ne
er
te
zette
n.
Do
or
mid
de
l van
h
et
plaatse
n
van
versch
illen
de
d
orp
els
wo
rde
n
er
verd
iep
ing
sho
ge
kaders g
ecreëerd, w
elke voo
rzien zullen wo
rden van een g
lasvulling.
Om
dat er b
ij ‘on
de
r archite
ctuu
r®’ g
edacht w
ord
t in volum
es enniet in schijven, is het lo
gisch d
e vloeren en het d
akvlak binnen het
glazen vo
lume te ho
uden. H
et glas lo
op
t dan o
ok vo
or alle vlo
erenen het d
akvlak langs. Ind
ien er op
eningen in d
e verkeersruimten
ge
maakt
mo
ete
n
wo
rde
n,
is d
e
aanw
ezig
he
id
van
ee
n
kade
r,b
ouw
kundig
gezien no
od
zakelijk en dus g
erechtvaardig
d.
Als o
mkad
ering van d
e verschillende g
laselementen, is er g
ekozen
voo
r h
et
toe
pa
ssen
va
n
stale
n
kozijn
pro
fiele
n.
En
kele
bew
eegred
enen hiertoe, zijn d
e mo
gelijkhed
en tot een relatief
slanke uitvoering
van het geheel, d
it om
de ko
zijnen niet te lateno
verheersen. Tevens ko
mt d
e harde en strakke uitstraling
van staalg
oed
overeen m
et de uitstraling
die g
las bevat en d
us samen een
hom
og
een geheel vo
rmen.
De m
assa’s die d
e verschillende kw
adranten van het assenstelsel o
pkunnen vullen, zijn kub
usvorm
ig en d
icht van structuur. Bij d
em
aatvoering
van deze m
assa’s zijn we uitg
egaan van g
angb
arem
od
ulaire maten. E
en punt w
aar ‘le Co
rbusier’ o
ok al d
ruk mee
bezig
was. ‘Le C
orb
usier’ hield zich b
ij deze stud
ie voo
rnamelijk
bezig
met d
e menselijke m
aat. Bij ‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’
is e
ruitg
egaan van een m
od
ulemaat van 1,8m
, met een m
aximum
van7,2m
. Alle d
enkbare co
mb
inaties met d
eze mo
dulem
aten met een
beg
inmaat van 3,6m
zijn mo
gelijk. H
ieruit volg
en de vo
lgend
eb
lokfo
rmaten:
3,6m*1,8m
;•
3,6m*3,6m
;•
3,6m*5,4m
;•
3,6m*7,2m
;•
5,4m*5,4m
;•
7,2m*5,4m
;•
7,2m*7,2m
;
De m
assa’s kunnen, per m
assa in verschillende m
aterialen wo
rden
uitgevo
erd. D
e uit te voeren m
aterialen met hun eig
enschapp
enb
etreffen:• m
etselwerk;
Traditio
neel, lom
p, d
ik, gro
f, hard, ko
ud, g
esloten, zw
aar;•
riet;Trad
itioneel, lo
mp
, dik, zacht, w
arm, g
esloten, licht;
• stucw
erk;Trad
itioneel, fijn, d
un, hard, ko
ud, g
esloten, zw
aar;•
hout;
Traditio
neel, fijn, zacht, warm
, filtrerend, licht;
• m
etaal;M
od
ern, scherp, fijn, d
un, hard, ko
ud, g
esloten, licht;
• natuursteen;
Mo
dern, scherp
, fijn, dun, hard
, koud
, geslo
ten, zwaar;
• g
las;M
od
ern, scherp, fijn, d
un, hard, ko
ud, o
pen, licht.
Do
or
de
te
ge
nste
lling
in
d
e
be
levin
g
van
de
ve
rschille
nd
em
assamaterialen, is m
et behulp
van de ho
mo
gene m
assa’s een zeerh
ete
rog
ee
n
be
eld
te
cre
ëre
n.
He
t g
eb
ruik
van
versch
illen
de
massam
ateriale
n
in
ee
n
variant
van
‘on
de
r a
rchite
ctuu
r®’,
benad
rukt het concep
t voo
r de o
pb
ouw
van de w
oning
nog
eensextra. E
en punt d
at zeker bijd
raagt aan d
e helderheid
van de
wo
ning.
Vo
or
de
u
itge
koze
n
massam
ateriale
n
ge
lde
n
zoals
hie
rbo
ven
beschreven een aantal eig
enschapp
en, zoals w
ij deze m
aterialenervaren. D
oo
r mid
del van een to
epasselijke d
etaillering en ind
elingvan d
e gevels p
rob
eren we d
e eigenschap
pen van d
eze materialen
te accepteren en no
g eens extra te b
enadrukken.
Vo
or het b
epalen van d
e hoo
gtem
aten van de verschillend
e massa’s
zijn we b
eïnvloed
do
or d
e theorie van ‘A
ndrea P
aladio
’. ‘Palad
io’
was een architect van d
e 15e eeuw
, die even als and
ere belang
rijkearchitecten en kunstenaars g
ebruik m
aakte van ‘de G
ulden sned
e’.K
ortg
ezegd
zegt d
e theorie van ‘P
aladio
’, dat d
e hoo
gte van een
vertrek of ruim
te, gerelateerd
is aan het op
pervlak hiervan. H
et blijkt
namelijk, d
at een men het als p
rettig ervaart w
anneer een ruimte
met een g
roter o
pp
ervlak een gro
tere hoo
gte b
evat. Wij kunnen o
nshier uit eig
en ervaring g
oed
in vinden en b
esloten d
eze theorie in
‘ond
er architectuur®’ te verw
erken.O
m enig
e lijn in het verhaal te krijgen, heb
ben w
e ervoo
r geko
zenn
iet
alle
m
assa
’s v
an
versch
illen
de
h
oo
gte
n
tevo
orzien, m
aar dit te scheid
en int
we
e
ve
rs
ch
illen
de
verdiep
ingsho
og
ten. Med
e do
or
he
t b
ou
wb
eslu
it, w
at
ee
nm
inimale vrije ho
og
te van 2,6mvo
orschrijft, is d
it de ho
og
te vand
e
lage
re
massa’s.
Vo
or
de
hog
ere massa’s heb
ben w
e eenv
rije
ho
og
te
va
n
2,8
maang
ehoud
en.H
et
is d
uid
elijk
da
t d
eto
ep
assing
van
ve
rschille
nd
em
as
sa
ma
teria
len
e
nm
assaform
aten
, d
e
kans
op
rom
me
ligh
eid
e
n
verstro
oiin
gvan d
e wo
ning verg
roten. D
estructuur van d
e van de tw
eeo
rthog
onale assen, zijn echter
du
sda
nig
o
ve
rhe
erse
nd
aanwezig
, dat d
eze vold
oend
estructuur aan d
e wo
ning g
evene
n
de
kan
s h
iero
p
uit
zulle
nsluiten.
Mo
dulo
r van le Co
rbusier.
Co
nclusieN
a het uitwerken van d
e op
geleg
de d
oelstelling
, valt te stellen dat:
• g
esta
nd
aa
rdise
erd
b
ou
we
n
en
b
ou
we
n
on
de
rarchitectuur, m
oeilijk sam
engaan;
• ‘o
nder architectuur®
’ een wo
ningco
ncept is, d
at valt ind
e duurd
ere wo
ningb
ouw
sector;
• het b
ouw
besluit so
ms d
wing
t tot vo
rmg
evingstechnisch
ong
ewenste verand
eringen;
• d
e do
elstelling g
aandew
eg b
ijgesteld
is;•
‘on
de
r archite
ctuu
r®’ d
e op
drachtg
ever in staat steltd
e wo
ning in een later stad
ium te laten g
roeien;
• ‘o
nd
er arch
itectu
ur®
’ de o
pd
rachtgever in staat stelt
het gevelb
ekleding
smateriaal in een later stad
ium aan te
passen;
• ‘o
nder architectuur®
’ een korte b
ouw
tijd kent;
• ‘o
nder architectuur®
’ uit gaat van g
eprefab
riceerde
wand
- en vloerelem
enten;•
‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ d
oo
r d
e
toe
ge
pa
steho
utskeletbo
uw, o
ok m
et het oo
gp
unt op
elektra zeerflexib
el is;•
‘ond
er architectuur®’ een flexib
el wo
ningco
ncept is;
• ‘o
nd
er
arch
itectu
ur®
’ e
en
lich
t te
b
ou
we
nw
oning
concep
t is;•
‘ond
er architectuur®’ een m
od
ulair wo
ningco
ncept is;
• ‘o
nder architectuur®
’ een uibreid
baar w
oning
concep
tis;
• d
e op
drachtg
ever bij ‘o
nd
er arch
itectu
ur®
’ de keuze
he
eft
uit
zeve
n
versch
illen
de
to
e
te
pa
ssen
gevelm
aterialen;•
‘ond
er arch
itectu
ur®
’ keuzevrijheid b
iedt, m
aar deze
keuzes binnen een realistisch g
ekop
peld
kader ho
udt;
• ‘o
nd
er arch
itectu
ur®
’ zeer veel varianten kent, maar
dat ied
ere variant zijn eigen karakter krijg
t;•
er bij ‘o
nd
er
archite
ctuu
r®’
me
er
stand
aardisatie
sd
oo
rge
voe
rd
mo
ete
n
wo
rde
n,
om
p
rijstech
nisch
evo
ord
ele
n
voo
r d
e
op
drach
tge
ver
en
aan
ne
me
r te
verkrijgen;
• b
ij ‘ond
er architectuur®’ d
e vorm
geving
voo
rop
staat;•
variere
nd
e
verd
iep
ing
sho
og
ten
, p
rob
lem
en
ku
nn
en
veroo
rzaken in de uitw
erking van een variant;
• het relatief g
ezien gro
te gevelo
pp
ervlak van een variant,vo
or verho
og
de ko
sten zorg
en;
Ko
rtom
valt
te
con
clud
ere
n
dat
‘on
de
r arch
itectu
ur®
’ e
en
wo
ningb
ouw
concep
t is, dat naast zijn vo
ord
elen oo
k zijn nadelen
kent. Deze nad
elen, welke vo
ornam
elijk in prijstechnische zin naar
vore
n
kom
en
, zijn
e
chte
r in
h
et
be
gin
stadiu
m
van
‘on
de
rarchitectuur®
’ als mind
er relevant aangem
erkt.
Beg
ripp
enlijstA
antrede
Ho
rizontaal g
edeelte van een trap
trede;
Afzetting
Bezinking
;A
nalog
ieO
vereenkom
stig;
Bento
nietB
etonso
ort;
Bo
erderette
Nieuw
bo
uww
oning
welke sterk afg
eleid is van d
e bo
erderij;
Bo
uwfysisch
Natuurkund
ig m
et betrekking
tot d
e bo
uw;
Catalo
gusw
oning
Standaard
wo
ning w
elke uit een catalog
us te bestellen is.
Extrud
erenP
roced
e waarb
ij drad
en, buizen, et cetera, w
ord
en vervaardicht,
do
or p
lastisch materiaal o
nder ho
ge d
ruk in verwarm
de to
estandd
oo
r een op
ening m
et een bep
aalde vo
rm te p
ersen;FelsO
mg
ebo
gen rand
van een metalen p
laat;Flo
atglas
Hard
e vlakke do
orzichtig
e stof;
Gestand
aardiseerd
In overeenstem
ming
geb
racht met b
epaald
e standaard
mo
dellen,
maten et certera;
Haaks
Loo
drecht;
Klang
Beug
el welke b
evestiging
mo
gelijk m
aakt;K
limlijn
Lijn met b
etrekking to
t trapp
en, waaraan het b
ouw
besluit zijn eisen
stelt;K
wad
rantC
ircelsector ter g
roo
te van een vierde d
eel van een circel;Lintvo
egH
orizo
ntale op
vulling tussen d
e bakstenen in een g
emetseld
e wand
;M
assaO
ngevo
rmd
e hoeveelheid
van een stof;
Mo
dulair
Gevo
rmd
in een vaste maateenheid
;O
nder architectuur
Pro
jectb
en
amin
g
voo
r e
en
co
nce
pt
waarb
ij d
e
op
drach
tge
ver
binnen een ‘architecto
nisch kader’ een eig
en wo
ning sam
en kanstellen;O
ntginning
Gro
ndb
ewerking
;O
ptred
eV
erticaal ged
eelte van een traptred
e;O
verheidP
ersonen aan w
ie het gezag
is toevertro
uwd
;Sling
erankerA
nker ter bevestig
ing van natuursteen b
eplating
;Staalfund
eringD
rukverdelend
e gro
ndslag
, welke d
e belasting
van een bo
uww
erkafd
raagd
aan de o
nderlig
gend
e gro
ndlaag
;Sto
otvo
egV
erticale op
vulling tussen d
e bakstenen in een g
emetseld
e wand
;Stram
ienG
enumm
erde stand
aard lijnenstelsel;
Titanium to
eslagB
ijvoeg
ing van titanium
;U
niverseelA
lgem
een;U
-waard
e
Isolatiew
aarde van een b
epaald
materiaal, o
f constructie;
Verkeersruim
teR
uimte w
elke verschillende verb
lijfsruimten m
et elkaar verbind
;V
INE
XN
ieuwb
ouw
op
gro
te schaal;V
olum
eO
ngevo
rmd
e holle ruim
teV
olum
ieke massa
Gew
icht per eenheid
;W
elstandsco
mm
issieScho
onheid
scom
missie.
Geraad
pleeg
de literatuur
Internet•
ww
w.m
od
ern-mo
dular.co
m;
• w
ww
.re4a.com
;•
ww
w.m
inlnv.nl;•
ww
w.ab
fresearch.nl;•
ww
w.cb
s.nl;•
ww
w.p
ersonalho
using.nl
• w
ww
.houtinfo
.nl.
Bo
eken/ tijdschriften
• V
akblad
‘de ing
enieur’, 7 februari 2003, num
mer 2, b
lz.37;
• ‘Lan
dsch
app
elijk
Ne
de
rland
’, H
.J.A.
Be
ren
dse
n,
Van
Go
richem 1997, 1
e druk;
• ‘D
etail in architectuur’, ten Hag
en en Stam b
.v., april
2001;•
‘Detail in architectuur’, ten H
agen en Stam
b.v., m
ei2001;
• ‘D
etail in architectuur’, ten Hag
en en Stam b
.v., okto
ber
2001;•
Enkele uitg
aven van vakblad
‘de A
rchitect’;•
SBR
detail ho
utskeletbo
uw;
• ‘H
outd
ocum
entatie’, centrum ho
ut, maart 1993;
• ‘B
ouw
en met b
eton, ‘atelier kino
ld’, M
ünchen;•
‘Zakbo
ekje hout’, stichting
centrum ho
ut, Alm
ere buiten;
• ‘H
out in d
e bo
uw’, juli 2003, N
ijgh p
eriod
ieken bv;
•
Perso
nen/ Bed
rijven•
Naked
architecture, architectenbureau;
• Y
tong
, cellenbeto
n;•
Limelite, g
evelzonw
ering;
• M
idd
elkoo
p, aannem
ersbed
rijf;•
Fermacell, b
eplating
.
Naw
oo
rdN
a het afrond
en van dit afstud
eerpro
ject, bij ‘N
aked architecture’ in
Utre
cht,
kan
ik te
rug
kijken
o
p
ee
n
ge
zellig
e,
maar
zeke
r o
ok
leerzame afsluiting
aan de H
og
eschoo
l van Utrecht.
Na
ee
n
mo
eizaam
b
eg
in,
do
or
vee
l o
nd
uid
elijkh
eid
e
nm
eningsverschillen, kreeg
het pro
ject een po
sitieve wend
ing en
draaid
e
he
t p
roje
ct n
aar m
ijn
me
nin
g
uit,
tot
ee
n
succe
svolle
uitwerking
van ‘on
de
r archite
ctuu
r®’.
Dit
resu
ltaat is
me
de
te
danken aan d
e kritische beg
eleiding
van Eric M
eulenbelt en Lo
u de
Jong
h van ‘Naked
architecture’. Ik zou jullie hiervo
or d
an oo
k vanharte w
illen bed
anken.T
eve
ns
wil
ik n
og
e
en
aan
tal an
de
re
pe
rson
en
e
n
be
drijve
nb
edanken vo
or hun g
ewaard
eerde m
edew
erking, g
eheten: Arno
vand
e
Vo
ort
(aann
em
ersb
ed
rijf M
idd
elko
op
), V
ince
nt
Fro
wijn
(Ho
gescho
ol van U
trecht), Henk B
rinksma (H
og
eschoo
l van Utrecht),
Rem
y Meijers (P
er Stuk), Teus K
erkhof (P
er Stuk), To
m…
(Naked
architecture), Wim
Bro
ekhuijse, Denny van d
en Bo
sch (Pre-P
ress) ennatuurlijk B
ram d
e Gro
ot vo
or d
e go
ede sam
enwerking
.
Rest m
ij alleen nog
te zegg
en, bed
ankt en tot ziens!
Barry B
roekhuijse
Na een w
at trage start, kan ik w
el stellen dat ik zeer tevred
en ben
over het eind
resultaat. Oo
k al is het niet het resultaat waar ik o
pg
ehoo
pt had
. Ik had o
p d
e ultime catalo
gusw
oning
geho
op
t, welke
voo
r een app
el en een ei te koo
p zo
u zijn. Helaas is d
at het nietg
ew
ord
en
. D
esaln
iette
min
b
en
ik
tot
teve
rde
n.
Ove
r d
esam
enweriking
met ‘N
aked architecture’ heb
ik niets mind
er dan lo
f.R
est mij alleen no
g d
e mensen te b
edanken, d
ie bijg
edrag
enheb
ben aan o
ns eindresultaat:
Lou d
e Jong
h en Erik M
eulenbelt (N
aked architecture) A
rno van d
eV
oo
rt (aannemersb
edrijf M
idd
elkoo
p), V
incent Frow
ijn en Henk
Brinksm
a (Ho
gescho
ol van U
trecht), Rem
y Meijers en Teus van d
enK
erkhofg
aarden (P
er Stuk), Wim
Bro
ekhuijse, Denny van d
en Bo
sch(P
re-Press) en natuurlijk m
ijn com
pag
non B
arry Bro
ekhuijse.
Vriend
elijke gro
et en hop
elijk tot ziens o
p d
e werkvlo
er!
Bram
de G
roo
t
