bouwkundig handboekje

Bouwkundig handboekje voor de woningmakelaar

NVM Studiecentrum Opleidingen Makelaardij SOM b.v.

Nederlandse Vereniging van Makelaars

o.g. en vastgoeddeskundigen NVM

Studiecentrum Opleidingen Makelaardij

Fakkelstede 1, Postbus 2222, 3430 DC Nieuwegein,

Tel. 030-60 85 160, Fax 030-60 36 878

Bo

uw

kun

dig

han

db

oekje vo

or d

e wo

nin

gm

akelaar

A.A.M. KOËTER

VASTGOED BEHEER BV

Bouwkundig handboekje voor de woningmakelaar 3

Voorwoord

Voor u ligt de eerste versie van het “Bouwkundig handboekje voor dewoningmakelaar”. Dit boekje is samengesteld door A.A.M. Koëter Vastgoed Beheer BV in opdracht van en in samenwerking met NVM SOM en de vakgroepWonen.

Het bouwkundig handboekje voor de woningmakelaar wordt u aan-geboden door de vakgroep Wonen in de hoop u hiermee een handiggeheugensteuntje te bieden bij uw dagelijkse werkzaamheden. We hopen dat u het ook zo ervaart.

Het boekje is een beknopte weergave van bouwtechnische, elektro-technische en werktuigbouwkundige aspecten uit de woningbouw. De informatie kan gebruikt worden als geheugensteuntje tijdens taxaties en aan- en verkoop van onroerend goed.

Hoewel dit boekje met zorg is samengesteld, heeft het niet de pretentieuitputtend te zijn. U moet het vooral zien als een aanvulling op ofsamenvatting van de syllabus Bouwen en wetgeving en het zakboekjeBouwgebreken. Wanneer u over een bepaald onderwerp meer of diepergaande informatie zoekt, verwijzen we u naar de bouwkundige vak-literatuur. U vindt een overzicht van veel gebruikte uitgaven achter in dithandboekje. Ook vindt u achter in het boekje een bestelformulier waarmee u extraexemplaren kunt bestellen, bijvoorbeeld voor uw medewerkers.

4 ©NVM SOM


Inhoudsopgave

Daken 11Inleiding 11Dakhellingen 11Benamingen 11Dakvormen 12Dakafwerkingen 13Dakpanvormen 13

Oude Holle 14Verbeterde Holle (VH) 14Opnieuw Verbeterde Holle (OVH 206) 15Opnieuw Verbeterde Holle (OVH 201) 15

Bijzondere dakpanmodellen 16Grote Romaanse 16Kleine Romaanse 16Tuile du Nord Enkele zijsluiting 17Tuile du Nord 3kopssluiting 17Kruispan (Bouletpan) 18Vlakke Mulden 18Holle Mulden 19

Gordingendak 19Sporendak 19Spantconstructies 19

Platte Daken 23Bitumen 23

Eigenschappen 23APP- en SBS dakbanen 23

APP 23SBS 23Herkenning 23Ballastlaag 23Afschot 24

Applicatiemethode baanvormige bitumineuze dakbedekkingen 24Kunststof 24

Eigenschappen 24Applicatiemethode kunststof dakfolies 25Daktypen 26

Warmdak 26Omgekeerd dak 26Koud-dak 26

Veilig werken op daken 26Veel voorkomende problemen bij daken 27

Pannendaken 27Bitumineuze dakbedekkingen 29Kunststof en rubberen dakbedekkingen 31Plaatvormige dakbedekkingen 33Leien 34Riet 34Dakkapellen en lichtstraten 35Goten en hemelwaterafvoeren 36Isolatievoorzieningen 36

Waaraan moet een goede schoorsteen voldoen? 38

6 ©NVM SOM

Gevels 39Metselwerk 39Steenformaten 39Metselverbanden 39

Halfsteens-verband 39Staand klezoren verband 40Lopend klezoren verband 40Staand-verband 40Kruis-verband 40Vlaams-verband 41Noors of ketting-verband 41Vrij of wild-verband 41

Voegvormen 41Platvol/gladde voeg 41Geknipte voeg 42Gesneden voeg 42Platvol gekamde of geborstelde voeg 42Holle voeg 42Schaduwvoeg 43Iets teruggehouden voeg 43Verdiepte voeg 43Bol geklopte voeg 43

Hardheid voegwerk 44Dilataties in de gevels 45

Bouwfysische dilatatie 45Bouwtechnische dilatatie 45

Typen kozijnen en hangen sluitwerk 46Veel voorkomende problemen in de gevel 47

Gevelmetselwerk 47Gevelbeplating 48Kozijnen 49Glas 50

Materialen 51Natuursteen 51

Gneis 51Kalkzandsteen 52Marmer 53Leisteen 54Graniet 54Kwartsiet 56Basalt lava 56Ettringer Tuf 56

Hout 57

Metalen 63Lood 63

Loodslabben 63Loodloketten 63Voetlood 63Aandachtpunten 64

Looddikten 64Loodtoepassingen 64

Milieu 64


Zink 65Corrosie 65

Metalen van onedel naar edel 65Kans op contactcorrosie 66

Verf 67Verfsystemen 67Kenmerken van verfsystemen 67Verfgebreken 68

Kitten 73Indeling kitsoorten 73Toepassingen 73

Eéncomponent polysulfide kitten 73Tweecomponenten polysulfide kitten 73Siliconenkitten 74Kitten op basis van watergedragen acrylaat 74Kitten op basis van polysiloxanen 74Montagekitten 74PUR-schuim 74

Asbest 75Gevaar 75Voorschriften voor het verwijderen van asbest 75Zelf verwijderen van asbest 75Herkenning 75Veel voorkomende toepassingen in asbest 77

Legionella 79Vermeerdering legionellabacteriën 79Ziekte 79Beheersmaatregelen 79Regelgeving 80

Veiligheidspictogrammen 81Overzicht pictogrammen 81

Bouwbesluit 83Vervallen voorschriften 83Aanpassing voorschriften 83

Trappen 85

Domotica 87Veiligheid 87Comfort 87Communicatie 88Informatie 88Energie en klimaat 88

Installaties 89Elektra 89Koelinstallatie 89

Inspectiewijzer koelinstallatie 89Verwarmingstoestellen 90

Individuele systemen 91Lokale verwarming 91

8 ©NVM SOM

Centrale verwarming met moederhaard 91Centrale verwarming met eigen c.v.-ketel 91Luchtverwarming 92Vloerverwarming als hoofd- of bijverwarming 92Wandverwarming als bijverwarming 92

Collectieve systemen 92Blok- of wijkverwarming 92

Toestellen 92Geiser 92Boiler 92Ketel 92Combiketel 92

Meterkast 93Gaskeur 93

Ventilatie 97

Aanpassingen aan woningen voor mindervaliden 99Algemeen 99

Drempels 99Doorgangen 99Bedieningen 99Beschermingsvoorzieningen 99

Keuken 99Woonkamer 99Slaapkamer 99Natte cel 100

Wassen 100Baden 100Verticaal transport 100

Entree hal 100Aanvraag bouwvergunning 100Het bestemmingsplan 100De welstandscommissie 101

Condities 103Definitie condities 103

Urgenties 105Definitie urgenties 105

Oppervlakte- en inhoudberekeningen 107Afkortingen 107Figuren 107

Driehoek 107Cirkel 107Kubus 107Prisma 107Cilinder 108Piramide 108Bol 108Kegel 108

Meten met NEN2580 109

Woningwaarderingstelsel 113Maximaal te vragen huur 115


Herbouwwaardemeter 117

Begrippenlijst 119

Over de samensteller 121

Adressen 122

Bronnen 122

Aantekeningen 123

Bestelformulier extra exemplaren 127

10 ©NVM SOM


Daken

InleidingEen dak is de totale klimaatscheidende constructie die de boven-zijde van een gebouw vormt. Daken worden onderscheiden inplatte en hellende daken. De dakhelling is de hoek die het schuinedakvlak vormt met het horizontale vlak en wordt uitgedrukt ingraden en/of procenten.

Dakhellingen

Indeling dakenDakhelling in graden Benaming Dakhelling in %< 1 vlakke daken tot 1,51 tot 3 platte daken 1,5 tot 53 tot 15 flauw hellende daken 5 tot 2715 tot 30 matig hellende daken 27 tot 57,530 tot 40 hellende daken 57,5 tot 84vanaf 40 steile daken 84 en meer

Benamingen

1. nok2. wang3. langsschild4. dakvoet5. kilkeper6. ventilatieopening7. dakrand8. dakdoorvoer9. overstek10. topgevel11. dakdoorvoer12. nok13. dak/gevel aansluiting14. onderschild15. breuklijn 16. eindschild17. bovenschild18. dakraam19. hoekkeper

12 ©NVM SOM

Dakvormen

Bron: BDA Dakboekje, BDA Dakadvies

plat dak lessenaardak

zadeldak zadeldak met wolfeind

tentdak binnenwaarts gebogententdak, piramidedak

schilddak mansarddak

enkelvoudig gebroken dak gebroken dak met plat

meervoudig gebroken dak zaagdak, sheddak

Dakafwerkingen

Afhankelijk van de dakhelling zijn verschillende dakafwerkingen toe te passen. In verband met windbelasting dienen in een aantalgevallen de materialen verankerd te worden aan de ondercon-structie.

Dakpanvormen

In ons land bestaat de keuze uit verschillende modellen dak-pannen, deze modellen kunnen onderverdeeld worden in:

Holle dakpannen: het waterafvoerende gedeelte is gebogen en dekopsluiting loopt met de vorm van het panlichaam mee.Vlakke dakpannen: de kopsluiting is recht, ongeacht de vorm vanhet waterafvoerende dakpanvlak.

De afmetingen van de pannen zijn niet genormaliseerd, in gevalvan een renovatie kan er niet zondermeer een ander type pantoegepast worden.

De oude holle (of Hollandse) dakpan is de oudste en meest simpeledakpan. Door het ontbreken van de sluitingen liggen de pannenniet erg vast op het dak en laten daardoor stuifsneeuw gemakkelijkdoor.


14 ©NVM SOM

Oude Holle (of Hollandse)

Maatvoering:Afmeting dakpan (lxb) ca. 343x242 mmLatafstand ca. 305 mmGemiddelde werkende breedte ca. 202 mmAantal per m2 (stuks) ca. 16,2

De nadelen van de holle pan waren een reden om een verbeteringaan te brengen.

Verbeterde Holle (of Hollandse) (VH)



Opnieuw Verbeterde Holle (OVH 206)


Opnieuw Verbeterde Holle (OVH 201)


16 ©NVM SOM

Bijzondere Dakpanmodellen

Deze dakpanmodellen zijn vooral geschikt voor renovatie enrestauratie.

Grote Romaanse

Maatvoering:Afmeting dakpan (lxb) ca. 344x256 mmLatafstand ca. 286 mmGemiddelde werkende breedte ca. 205 mmAantal per m2 (stuks) ca. 17

Kleine Romaanse



Tuile du Nord Enkele Zijsluiting


Tuile du Nord 3kopssluiting


18 ©NVM SOM

Kruispan (Bouletpan)


Vlakke Mulden



Holle Mulden

Maatvoering:Afmeting dakpan (lxb) ca. 420x253 mmLatafstand ca. 346 mmGemiddelde werkende breedte ca. 207 mmAantal per m2 (stuks) ca. 14

Gordingendak

Bij een gordingdak is het dakbeschot op de horizontale balken, degordingen, bevestigd. Veelal rusten deze gordingen in de bouw-muren. Wanneer de overspanning van een woningbreedte te grootis voor de gordingen plaatsen we er een spant tussen of wordende gordingen ondersteund door een wandconstructie.

Sporendak

Dit is een klassieke kapvorm. Deze sporen zijn tussen muurplaat en nok, dus verticaal aangebracht. Indien nodig zijn horizontaleondersteuningen aangebracht.

Spantconstructies

Dakspanten kunnen worden toegepast in zowel gordingkappen alssporenkappen, als de overspanning van muur tot muur te groot is.Bij het ontwerpen van spanten dient men er rekening mee tehouden dat de verticale belasting op de schuine vlakken leidt tothorizontale reacties. Deze reacties moeten worden opgenomen inde spantconstructie zelf of door de onderliggende constructie,bijvoorbeeld door verankering in een muurplaat.

In de loop der tijd zijn verschillende spanten ontwikkeld. In veeloude panden zijn deze spanten terug te vinden.

20 ©NVM SOM

Steekspant

Steekspant met hanebalk

Hangwerk

Hangspant


“Hollands” spant

Verbeterd “Hollands” spant

Verbeterd “Hollands” spant

22 ©NVM SOM


Platte daken

Bitumen

Eigenschappen• onoplosbaar in water, goed waterdicht;• weinig dampdoorlatend;• viscositeit is afhankelijk van temperatuur en belasting,

visco-elastisch;• sterk cohesief, de onderlinge samenhang is sterk;• sterk adhesief, moleculen en andere stoffen worden sterk

aangetrokken;• niet of zeer traag reagerend met andere stoffen;• niet-toxisch;• slecht bestand tegen UV-straling;• oxidatie verloopt sneller bij hogere temperaturen en leidt tot

veroudering.

APP- en SBSdakbanen

De meest gebruikte bitumineuze dakbedekkingen zijn gemodifi-ceerde bitumineuze producten als APP (Atactisch-Poly-Propyleen)of SBS (Styreen-Butadien-Styreen).Modificeren betekent wijzigen. Door het wijzigen van de samen-stelling van bitumen veranderen ook de eigenschappen.

APPDe APP-dakbanen zijn UV-bestendig en kunnen worden gelegd metof zonder leislag.De levensduur van het bitumen wordt verlengd door toevoegingvan APP en de flexibiliteit neemt toe.APP dakbanen worden vaak gebruikt voor daken waar geenbeschermende ballastlaag op kan worden aangebracht of waaresthetica niet van belang is.

SBSSBS is een thermoplastisch kunstrubber, bij verhitting wordt hetmateriaal vloeibaar, na afkoeling wordt het weer hard en heeft het zijn elastische eigenschappen weer terug. Door toevoeging van de SBS wordt de levensduur van het bitumen verlengd, is het materiaal beter te verwerken bij lagere temperaturen en kanhet beter bewegingen in de ondergrond opnemen (elastisch).De SBS-dakbanen zijn standaard voorzien van leislag ofbeschermende ballastlaag.

Deze producten kunnen zowel op hellende als op platte dakenworden gebruikt en hebben een gemiddelde levensduur van circa20 jaar.

Herkenning“Duimproef”: wanneer bij SBS gemodificeerd bitumen de duim aldrukkend wordt rondgedraaid en de duim wordt weer losgelaten,draait de ondergrond met leislag weer terug. APP gemodificeerdbitumen kent dit verschijnsel niet.

BallastlaagGrind of tegels

24 ©NVM SOM

Functie:• Tegengaan opwaaiing van losliggende dakbedekking.• Bescherming tegen UV-straling.• Bufferlaag voor warmte.

AfschotPlatte daken dienen in bepaalde situaties voorzien te zijn vannooduitlopen. Om afwatering en afvoer van verontreinigingen tebevorderen wordt afschot gegeven aan een plat dak. De afvoerendienen periodiek gereinigd te worden om zo de kans op verstop-pingen te beperken. Een verstopping kan leiden tot overbelastingvan de constructie wat kan leiden tot instorting van het dak. Het afschot dient minimaal 15 mm/m te bedragen.

Applicatiemethode baanvormige bitumineuze dakbedekkingen

applicatiemethode baanvormige bitumineuze dakbedekkingen

Ondergrondhouten delen x xsteenachtig monoliet x xsteenachtige dakplaat x xhoutwolcementplaat x xhoutspaanderplaat x xmultiplexplaat x xniet gecacheerde polystyreen- xschuimplaatgecacheerde polystyreen- x x xschuimplaatpolyurethaanschuimplaat x xfenolschuimplaat x xsteenwolplaat x xschuimglas x xperlietplaat x xgasbeton x x

Kunststof

Eigenschappen• Heeft een soms grotere chemische bestendigheid dan

bitumineuze materialen;• door een glad oppervlak goed schoon te houden;• mogelijkheid van prefabriceren tot grote vellen, de arbeidstijd

op het dak wordt verkort;• gunstige mechanische eigenschappen;• bij verwerking is geen open vlam, brander of bitumenketel

nodig;

Losl

igge

nd

en

geb

alla

st

Mec

han

isch

bev

esti

gd

Vo

lled

ig g

ekle

efd

Part

ieel

gek

leef

d


• langere levensduur dan APP en SBS (circa 30 jaar);• onderhoudsarm.

De kunststof dakfolies zijn in twee hoofdgroepen onder teverdelen: plastomeren en elastomeren.

Plastomeren (thermoplastische folies: bij temperatuurverhogingblijvend plastisch vervormbaar)• PVC (polyvinylchloride).• PIB (polyisobuteen).• CPE (gechloreerd polyetheen).• EVA (etheenvinyl-acetaatcopolymeer).• PVF (polyvinylfluoride).• ECB (ethyleen co-polymeer bitumen).

Elastomeren• EPDM (etheenpropeendieenmethyleen).• IIR (isobuteenisopreenrubber).• CSM (gechloreerd gesulfoniseerd polyetheen).• CR (polychloropreen rubber).

Applicatiemethode kunststof dakfolies

applicatiemethode kunststof dakfoliesop onderliggend overlapafwerkingdakbeschot

kunststofPVC x x x x x xPIB x x x x x xCPE x x x x xEVA x x x xPVF xECB x x x x x xEPDM x x x x x xIIR xCSM x xCR x

losl

igg

end

en

geb

alla

st

mec

han

isch

bev

esti

gd

gep

lakt

met

war

me

bit

um

en k

leef

sto

f

gep

lakt

met

ko

ud

e b

itu

men

kle

efst

of

gep

lakt

met

lijm

ther

mis

ch g

elas

t

gev

ulc

anis

eerd

vlo

eist

of

gel

ast

gep

lakt

met

en

kel-

of

du

bb

elzi

jdig

klev

end

pla

kban

d

26 ©NVM SOM

Daktypen

WarmdakEen dak waarbij de onderconstructie aan de buitenzijde is voorzienvan een thermische isolatie, waarop de waterkerendedakbedekking is aangebracht.

Omgekeerd dakEen dak waarbij de onderconstructie is voorzien van een water-kerende dakbedekking waarop zich de vochtbestendige thermischeisolatie bevindt. De isolatie dient met een ballastlaag tegenopwaaien beschermd te worden.

Koud dakDeze constructie wordt afgeraden. De isolatie bevindt zich onder dedraagconstructie en op de draagconstructie bevindt zich de water-kerende laag. In de onderconstructie vindt veel temperatuurvariatieplaats. Er is kans op condensatie.

Veilig werken op daken

Op vier meter van de dakrand moet een markering zijn aang-ebracht, bijvoorbeeld een rij tegels of een gekleurde (groene)dakbaan. Binnen deze zone mag zonder extra beveiliging gewerktworden.

In de zone vanaf twee meter van de dakrand is een afzetting nodigmet bijvoorbeeld rood/wit gekleurde linten. Indien deze aanwezigis mag zonder extra dakrandbeveiliging of valbeveiliging gewerktworden tot op twee meter afstand van de dakrand. Is de markeringop twee meter afstand van de dakrand niet aanwezig dient er vanafvier meter van de dakrand met extra beveiliging gewerkt teworden.

Wordt er binnen twee meter van de dakrand gewerkt dan is er eendakrandbeveiliging bij de werkplek nodig, of de persoon die in ditgebied werkt dient een valbeveiliging te gebruiken.

Illustratie: TNO Bouw

Bouwkundig handboekje voor de de woningmakelaar 27

Lekk

age

bij

flau

w h

elle

nd

e d

aken

.D

oo

r fl

auw

e h

ellin

g k

an w

ater

do

or

win

d o

nd

er

de

pan

nen

wo

rden

geb

laze

n.

Aan

bre

ng

en v

an w

ater

kere

nd

e fo

lie o

p

dak

bes

cho

t d

ie a

fwat

ert

in d

e g

oo

t.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Pan

nen

dak

en

Vee

l ve

rko

men

de

pro

ble

men

bij

dak

en

Lekk

age

via

on

der

con

stru

ctie

.S

lech

te s

luit

ing

van

de

pan

nen

on

der

ling

ver

oo

r-

zaak

t d

oo

r h

et d

oo

rbu

igen

van

het

dak

bes

cho

t.

Ver

stev

igen

dak

bes

cho

t en

/of

con

stru

ctie

.

Lekk

age

do

or

te w

ein

ig o

verl

ap v

an d

e p

ann

en.

Sle

chte

on

der

ling

e sl

uit

ing

van

de

pan

nen

, d

oo

r

zog

enaa

md

e en

kele

ko

p-

en z

ijslu

itin

g.

Aan

bre

ng

en v

an w

ater

kere

nd

e fo

lie o

f, a

ls d

e

pan

nen

in

sle

chte

sta

at v

erke

ren

, p

ann

en m

et

een

du

bb

ele

slu

itin

g t

oep

asse

n.

Lekk

age

do

or

te w

ein

ig o

verl

ap v

an d

e ko

pzi

jde

van

de

pan

nen

.

Sle

chte

slu

itin

g v

an d

e p

ann

en a

an d

e ko

pzi

jde,

te g

erin

ge

ove

rlap

.

Pan

nen

op

nie

uw

aan

bre

ng

en e

n o

verl

ap

afst

emm

en o

p h

ellin

gsh

oek

.

Lekk

age

bij

dak

do

orv

oer

en (

sch

oo

rste

nen

,

ven

tila

tiek

anal

en,

dak

kap

elle

n e

tc.)

.

Sle

chte

aan

slu

itin

g v

an l

oo

dsl

abb

en o

p

dak

pan

nen

.

Ver

van

gen

lo

od

slab

ben

in

ju

iste

bre

edte

.

Lekk

age

do

or

vero

ud

erin

g p

ann

en.

Wat

erd

ich

thei

d v

an d

e p

ann

en i

s aa

ng

etas

t d

oo

r

afsc

hilf

eren

, sc

heu

ren

, et

c.

Ver

van

gen

van

de

ou

de

pan

nen

.

28 ©SOM

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Afw

aaie

n v

an d

akp

ann

en.

On

vold

oen

de

bev

esti

gin

g v

an d

e p

ann

en,

waa

rdo

or

bij

turb

ule

nti

e d

e p

ann

en e

raf

waa

ien

.

Co

nfo

rm N

EN

670

7 en

NP

R 6

708

de

pan

nen

vera

nke

ren

of

verv

ang

en v

an h

olle

pan

nen

do

or

vlak

ke p

ann

en (

een

ho

lle p

an h

eeft

aan

de

on

der

-

zijd

e m

aar

één

no

kje,

waa

rmee

hij

ach

ter

de

pan

latt

en g

ehaa

kt w

ord

t en

lig

t d

aard

oo

r m

ind

er

stab

iel

dan

een

vla

kke

pan

die

tw

ee n

okj

es h

eeft

).

Lekk

ages

bij

kilg

ote

n.

Go

ten

zijn

ver

sto

pt,

gek

nip

te p

ann

en z

ijn v

erd

we-

nen

, g

ote

n z

ijn p

ore

us.

Go

ten

rei

nig

en,

gat

en i

n d

e g

oo

t re

par

eren

of

go

ot

verv

ang

en,

verd

wen

en p

ann

en w

eer

aan

-

bre

ng

en.


Plo

oiv

orm

ing

.W

ord

t ve

roo

rzaa

kt d

oo

r kr

imp

van

de

dak

baa

n,

do

or

vero

ud

erin

g w

ord

t d

e ka

ns

op

sch

eur-

vorm

ing

of

bre

uk

in d

e to

pla

ag g

rote

r.

De

plo

oie

n w

egsn

ijden

, h

et d

akvl

ak e

gal

iser

en e

n

voo

rzie

n v

an e

en n

ieu

we

dak

bed

ekki

ng

.

Bla

asvo

rmin

g.

Vo

cht

on

der

de

top

laag

kan

een

bla

as v

orm

en

als

de

top

laag

ver

hit

wo

rdt,

dez

e b

laas

wo

rdt

in

de

loo

p d

er t

ijd s

teed

s g

rote

r en

het

mat

eria

al

vero

ud

ert

snel

ler.

De

bla

asvo

rmin

g w

egsn

ijden

, h

et d

akvl

ak m

et e

en

stro

ok

dak

bed

ekki

ng

eg

alis

eren

, n

adat

de

on

der

-

ligg

end

e b

edek

kin

g i

s d

roo

gg

emaa

kt e

n v

oo

rzie

n

van

een

nie

uw

e st

roo

k d

akb

edek

kin

g.

Kri

mp

en v

an d

e d

akb

anen

.D

oo

r h

et f

abri

cag

epro

ces

van

de

dak

ban

en z

ijn

span

nin

gen

in

de

dak

rol

aan

wez

ig,

die

do

or

op

per

vlak

teve

rwar

min

g (

verw

eken

van

de

mat

eria

len

) w

eer

in h

un

oo

rsp

ron

kelij

ke v

orm

teru

gg

aan

, h

ierd

oo

r o

nts

taan

zw

akke

las

nad

en e

n

plo

oiv

orm

ing

.

Ove

r d

e la

snad

en k

an e

en e

xtra

dak

baa

n

wo

rden

aan

geb

rach

t, w

aard

oo

r d

e zw

akke

las

is v

erst

evig

d.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Bit

um

ineu

ze d

akb

edek

kin

g

30 ©NVM SOM

Cra

qu

elév

orm

ing

in

de

top

laag

.D

oo

r ve

rwer

ing

van

het

bit

um

en,

on

tsta

at in

de

top

laag

een

pat

roo

n v

an s

cheu

rtje

s. D

oo

rdat

de

bes

cher

mla

ag v

an l

eisl

ag,

gri

nd

of

teg

els,

pla

atse

-

lijk

of

geh

eel

verd

wen

en i

s, h

ebb

en d

e w

eers

-

invl

oed

en v

rij

spel

. A

ls h

et c

raq

uel

é d

e in

lag

e

ber

eikt

, is

on

der

ho

ud

no

od

zake

lijk.

De

on

der

gro

nd

go

ed r

ein

igen

, p

rim

eren

en

vo

or-

zien

van

een

nie

uw

e to

pla

ag.

Sch

eurv

orm

ing

in

de

loo

dst

roke

n.

Do

or

toep

assi

ng

van

te

lan

ge

len

gte

n o

nts

taan

span

nin

gen

in

het

lo

od

die

to

t sc

heu

rvo

rmin

g

leid

en,

het

gev

olg

is

lekk

ages

bij

de

gev

elaa

n-

slu

itin

g.

Sch

eurv

orm

ing

pla

atse

lijk

her

stel

len

met

zel

f-

klev

end

lo

od

ban

d o

f h

et l

oo

d g

ehee

l vo

orz

ien

van

een

po

lyes

ter

coat

ing

met

dra

ger

of

het

lo

od

geh

eel

verv

ang

en.

Sch

eurv

orm

ing

t.p

.v.

de

stu

ikn

aad

van

de

dak

trim

pro

fiel

en.

Do

or

tem

per

atu

urs

wis

selin

gen

en

een

ver

keer

d

aan

geb

rach

te b

eves

tig

ing

van

de

ran

dst

roo

k ka

n

de

ran

dst

roo

k d

e w

erki

ng

van

de

dak

trim

nie

t

volg

en w

aard

oo

r sc

heu

rvo

rmin

g o

nts

taat

.

Ter

pla

atse

van

de

stu

ikn

aden

een

lo

s st

ukj

e d

ak-

bed

ekki

ng

aan

bre

ng

en e

n d

aaro

ver

een

nie

uw

e

ran

dst

roo

k aa

nb

ren

gen

.

Bal

last

laag

pla

atse

lijk

verd

wen

en.

Do

or

win

db

elas

tin

g i

s te

r p

laat

se v

an d

e d

akra

n-

den

het

gri

nd

weg

gew

aaid

, in

die

n d

e o

nd

erlig

-

gen

de

dak

bed

ekki

ng

nie

t U

V b

este

nd

ig i

s ka

n

pla

atse

lijk

craq

uel

é o

nts

taan

.

Het

gri

nd

mo

et o

pn

ieu

w v

erd

eeld

wo

rden

, in

die

n

de

korr

elsa

men

stel

ling

te

ger

ing

is

dan

t.p

.v.

de

ran

den

bet

on

teg

els

op

teg

eld

rag

ers

aan

bre

ng

en.

Ste

rk a

ang

etas

te d

akb

edek

kin

g d

ien

t g

eco

rrig

eerd

te w

ord

en.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing


Bal

last

laag

ste

rk v

ervu

ild.

Do

or

het

nie

t u

itvo

eren

van

rei

nig

end

on

der

ho

ud

on

tsta

at t

uss

en h

et g

rin

d o

nkr

uid

gro

ei,

die

mo

gel

ijk d

e d

akb

edek

kin

g k

un

nen

bes

chad

igen

.

Lan

gd

uri

g w

ater

op

het

dak

ver

snel

t d

e o

nkr

uid

-

gro

ei.

Per

iod

iek

die

nt

het

dak

waa

r n

od

ig g

erei

nig

d t

e

wo

rden

, zo

dat

de

afvo

eren

nie

t ve

rsto

pt

rake

n.

Losl

igg

end

e ra

nd

stro

ken

.D

oo

r sp

ann

ing

en i

n d

e d

akb

edek

kin

g i

s d

e ra

nd

-

stro

ok

losg

etro

kken

.

De

ran

dst

roo

k d

ien

t o

pn

ieu

w t

e w

ord

en a

an-

geb

rach

t, t

even

s d

ien

t ki

mfi

xati

e te

wo

rden

toeg

epas

t.

Kri

mp

van

PV

C d

akb

anen

.D

oo

r u

ittr

eden

van

wee

kmak

ers,

do

or

con

tact

met

bit

um

en,

XP

S o

f E

PS

iso

lati

e, k

rim

pt

en v

erh

ard

t

de

dak

baa

n,

waa

rdo

or

sch

ade

kan

on

tsta

an a

an

de

dak

bed

ekki

ng

. O

ok

mic

ro o

rgan

ism

en h

ebb

en

een

neg

atie

ve i

nvl

oed

op

de

dak

bed

ekki

ng

.

Vo

ork

om

dat

bit

um

en,

XP

S o

f E

PS

iso

lati

e in

con

tact

kan

ko

men

met

PV

C d

akb

edek

kin

gen

.

Per

iod

iek

rein

igen

van

het

dak

vlak

vo

ork

om

t

neg

atie

ve i

nvl

oed

van

mic

ro o

rgan

ism

en.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Ku

nst

sto

f en

ru

bb

eren

dak

bed

ekki

ng

en

32 ©NVM SOM

Kri

mp

van

PV

C d

akb

anen

.D

oo

r u

ittr

eden

van

wee

kmak

ers,

do

or

con

tact

met

bit

um

en,

XP

S o

f E

PS

iso

lati

e, k

rim

pt

en v

erh

ard

t

de

dak

baa

n,

waa

rdo

or

sch

ade

kan

on

tsta

an a

an

de

dak

bed

ekki

ng

. O

ok

mic

ro o

rgan

ism

en h

ebb

en

een

neg

atie

ve i

nvl

oed

op

de

dak

bed

ekki

ng

.

Vo

ork

om

dat

bit

um

en,

XP

S o

f E

PS

iso

lati

e in

con

tact

kan

ko

men

met

PV

C d

akb

edek

kin

gen

.

Per

iod

iek

rein

igen

van

het

dak

vlak

vo

ork

om

t

neg

atie

ve i

nvl

oed

van

mic

ro o

rgan

ism

en.

Str

ak g

esp

ann

en d

akb

anen

t.p

.v.

de

dak

ran

d.

Do

or

krim

p v

an d

e d

akb

anen

.N

ieu

we

ran

dst

roo

k aa

nb

ren

gen

, n

adat

kim

fixa

tie

van

de

ran

dst

roo

k is

aan

geb

rach

t.

Vo

chtl

ekka

ges

via

ove

rlap

pen

.D

oo

r u

itvo

erin

gsf

ou

t o

f sp

ann

ing

en i

n d

e d

ak-

ban

en z

ijn o

verl

app

en o

nth

ech

t.

Ove

r d

e zw

akke

ove

rlap

een

nie

uw

e st

roo

k aa

n-

bre

ng

en.

Sch

eurv

orm

ing

.D

oo

r m

igra

tie

van

de

wee

kmak

ers

in c

om

bin

atie

met

sp

ann

ing

en k

an s

cheu

rvo

rmin

g i

n d

e d

ak-

bed

ekki

ng

on

tsta

an.

Ove

r d

e sc

heu

r ee

n n

ieu

we

stro

ok

aan

bre

ng

en.

Bal

last

laag

pla

atse

lijk

verd

wen

en.

Do

or

win

db

elas

tin

g i

s te

r p

laat

se v

an d

e d

akra

n-

den

het

gri

nd

weg

gew

aaid

.

Het

gri

nd

mo

et o

pn

ieu

w v

erd

eeld

wo

rden

, in

die

n

de

korr

elsa

men

stel

ling

te

ger

ing

is

dan

t.p

.v.

de

ran

den

bet

on

teg

els

op

teg

eld

rag

ers

aan

bre

ng

en.

Bal

last

laag

ste

rk v

ervu

ilt.

Do

or

het

nie

t u

itvo

eren

van

rei

nig

end

on

der

ho

ud

kun

nen

mic

ro o

rgan

ism

en w

eekm

aker

mig

rati

e

vero

orz

aken

.

Per

iod

iek

die

nt

het

dak

waa

r n

od

ig g

erei

nig

d t

e

wo

rden

, zo

dat

afv

oer

en n

iet

vers

top

t ra

ken

.

Ste

rk v

ero

ntr

ein

igd

gri

nd

die

nt

verv

ang

en o

f

ger

ein

igd

te

wo

rden

.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing


Sch

eurv

orm

ing

in

de

veze

lcem

ent

geb

on

den

bep

lati

ng

.

Te v

ast

aan

ged

raai

de

bev

esti

gin

gen

waa

rdo

or

de

bep

lati

ng

nie

t ka

n r

eag

eren

op

tem

per

atu

urs

-

wis

selin

gen

.

Kap

ott

e b

epla

tin

g v

erw

ijder

en,

bev

esti

gin

gen

con

tro

lere

n.

Lekk

ages

via

nad

en.

De

ove

rlap

tu

ssen

de

bep

lati

ng

en i

s te

ger

ing

of

de

bep

lati

ng

en s

luit

en o

nd

erlin

g n

iet

vold

oen

de

op

elk

aar

aan

.

Tuss

en d

e o

verl

app

en e

en c

om

pri

ban

d a

an-

bre

ng

en,

waa

rdo

or

een

bet

ere

naa

daf

dic

hti

ng

wo

rdt

verk

reg

en.

De

ove

rlap

ver

gro

ten

is

oo

k

mo

gel

ijk,

maa

r ar

bei

dsi

nte

nsi

ever

en

du

urd

er.

Lekk

ages

via

do

orv

oer

ing

en,

dak

kap

elle

n e

tc.

De

ove

rgan

g v

an d

e g

olf

pla

at n

aar

een

do

orv

oer

of

dak

kap

el i

s m

oei

lijk

go

ed w

ater

dic

ht

aan

te

slu

iten

, m

eest

al w

ord

en d

e n

aden

gek

it w

at g

een

blij

ven

de

wat

erd

ich

thei

d o

ple

vert

.

Zo

veel

mo

gel

ijk d

e st

and

aard

hu

lpm

idd

elen

geb

ruik

en d

ie d

e fa

bri

kan

t le

vert

. D

eze

slu

iten

go

ed a

an o

p d

e g

olf

pla

at.

Kit

wer

k d

ien

t vo

or-

kom

en t

e w

ord

en.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Pla

atvo

rmig

e b

edek

kin

gen

34 ©NVM SOM

Co

rro

sie

kop

eren

lei

hak

en.

De

luch

tver

on

trei

nig

ing

die

do

or

de

reg

en

nee

rsla

at o

p h

et d

ak t

ast

de

leih

aak

aan

waa

rdo

or

dez

e o

p d

en d

uu

r af

bre

ekt.

De

kop

eren

lei

hak

en v

erva

ng

en d

oo

r R

VS

leih

aken

.

Ro

estv

lekk

en i

n l

eien

.Le

iste

en k

an i

jzer

dee

ltje

s b

evat

ten

die

do

or

in-

wer

kin

g v

an v

och

t en

zu

urs

tof

gaa

n c

orr

od

eren

,

de

leie

n w

ord

en p

ore

us.

Leie

n m

et r

oes

tvle

kken

mo

eten

ver

wijd

erd

wo

rden

.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Leie

n

Rie

t is

du

sdan

ig a

fges

lete

n d

at d

e sp

and

rad

en

zich

tbaa

r w

ord

en.

Het

rie

t h

eeft

zijn

bes

te t

ijd g

ehad

en

er

mo

et

gro

ot

on

der

ho

ud

wo

rden

uit

gev

oer

d.

Bij

pla

atse

lijke

geb

reke

n d

ien

t h

et r

iet

ger

epa-

reer

d t

e w

ord

en.

Ind

ien

het

een

str

uct

ure

el

pro

ble

em i

s, d

ien

t h

et d

ak v

ern

ieu

wd

of

ove

rdek

t

te w

ord

en.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Rie

t


Mo

svo

rmin

g t

uss

en d

e ri

etst

eng

els.

Lan

gd

uri

g v

och

tig

blij

ven

van

het

rie

ten

dak

,

waa

rdo

or

mo

svo

rmin

g v

ersn

eld

op

tree

dt.

Mo

svo

rmin

g d

ien

t ve

rwijd

erd

te

wo

rden

do

or

kam

men

an

der

s ve

rko

rt d

e le

ven

sdu

ur

en k

un

nen

op

den

du

ur

lekk

ages

op

tred

en.

Lekk

ages

t.p

.v.

de

ove

rgan

g v

an d

akka

pel

naa

r

pan

nen

dak

.

Sch

eurv

orm

ing

in

de

loo

dsl

abb

en d

oo

r to

epas

-

sin

g v

an t

e la

ng

e le

ng

ten

of

te g

rote

bre

edte

n.

Loo

dst

roke

n v

an m

axim

aal

1 m

to

epas

sen

.

Sch

eure

n i

n l

oo

d c

orr

iger

en m

et z

elfk

leve

nd

e

loo

dst

roke

n o

f p

arti

eel

verv

ang

en.

Ind

ien

het

loo

d u

itg

ezak

t is

die

nt

het

lo

od

bet

er o

nd

erst

eun

d

te w

ord

en.

Lekk

ages

via

de

verh

ole

n g

ote

n t

.p.v

. d

e w

ang

en.

Do

or

vers

top

pin

gen

kan

het

reg

enw

ater

nie

t g

oed

afg

evo

erd

wo

rden

, w

aard

oo

r h

et r

egen

wat

er o

ver

de

ran

d v

an d

e g

oo

t lo

op

t en

lek

kag

es o

ptr

eden

.

Per

iod

iek

die

nt

de

verh

ole

n g

oo

t g

erei

nig

d t

e

wo

rden

, zo

dat

ver

sto

pp

ing

en n

iet

kun

nen

op

tred

en.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Dak

kap

elle

n e

n l

ich

tstr

aten

36 ©NVM SOM

Pla

atse

lijk

tota

al v

erw

eerd

e zi

nke

n g

oo

t-

con

stru

ctie

.

Bo

ven

de

zin

ken

go

ot

is e

en b

itu

min

euze

dak

-

bed

ekki

ng

aan

geb

rach

t. B

epaa

lde

zure

n u

it d

e

dak

bed

ekki

ng

die

in

co

mb

inat

ie m

et d

auw

via

de

go

ten

wo

rden

afg

evo

erd

tas

ten

het

zin

k aa

n.

Bit

um

ineu

ze d

akb

edek

kin

g m

et l

eisl

ag t

oep

asse

n,

waa

rdo

or

het

uit

log

en v

erm

ind

ert.

Aan

get

aste

go

ten

mo

eten

ver

van

gen

wo

rden

Sch

eurv

orm

ing

in

de

go

ten

t.p

.v.

de

lasn

aden

.M

etal

en z

ette

n u

it e

n k

rim

pen

do

or

tem

per

atu

urs

-

wis

selin

gen

. A

ls g

een

exp

ansi

estu

kken

zijn

to

e-

gep

ast

on

tsta

an t

e g

rote

sp

ann

ing

en i

n h

et

mat

eria

al w

aard

oo

r d

e g

oo

t ka

po

t g

aat.

Exp

ansi

estu

kken

aan

bre

ng

en i

n d

e g

oo

t-

con

stru

ctie

.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Go

ten

en

hem

elw

ater

afvo

eren

Sch

ote

len

van

po

ly-u

reth

aan

iso

lati

epla

ten

waa

rdo

or

war

mte

lekk

en o

nts

taan

en

de

dak

-

bed

ekki

ng

wo

rdt

op

ged

rukt

.

De

iso

lati

epla

ten

zijn

dir

ect

na

fab

rica

ge

in h

et

dak

bed

ekki

ng

syst

eem

ver

wer

kt.

Do

or

uit

tred

en

van

bla

asm

idd

el i

n c

om

bin

atie

met

tem

per

atu

ren

krim

pt

de

pla

at o

ng

elijk

mat

ig.

Ver

van

gin

g v

an d

e b

epla

tin

g i

s d

e en

ige

op

loss

ing

.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Iso

lati

evo

orz

ien

ing

en


Lekk

ages

in

het

pla

fon

d v

an d

e d

akco

nst

ruct

ie

(typ

e ko

ud

dak

).

Do

or

het

on

tbre

ken

van

de

dam

pre

mm

end

e la

ag

tree

dt

op

per

vlak

teco

nd

ensa

tie

op

teg

en h

et d

ak-

bes

cho

t d

oo

rdat

gev

enti

leer

d w

ord

t m

et k

ou

de

luch

t b

ove

n d

e is

ola

tie.

Aan

bre

ng

en v

an e

en d

amp

rem

men

de

laag

tu

ssen

het

pla

fon

d e

n d

e is

ola

tie.

38 ©NVM SOM

Waaraan moet een goede schoorsteen voldoen?

Juiste diameter:Wordt bepaald in functie van gebruikte brandstof, aantal aange-sloten toestellen, warmtevermogen van toestellen en hoogte vanschoorsteen. Indien te klein: te weinig onderdruk, schoorsteen trekt niet metterugslag van rookgassen als gevolg. Indien te groot: te felle afkoeling van verbrandingsgassen wat kanresulteren in condensatie.

Traject van de schoorsteen: Mag geen felle vernauwingen vertonen in stijgende lijn. Zo verticaal mogelijk. Zo weinig mogelijk bochten en bij voorkeur afgeronde bochten. Ronde kanalen zijn te verkiezen boven rechthoekige of vierkante.

Isoleren van schoorsteen Voorkomt dat rookgassen te zeer afkoelen en gaan condenseren. Moet uitgevoerd worden met onbrandbaar isolatiemateriaal(minerale wollen, basaltisolatie). Stortisolatie metvermiculietkorrels is niet meer toegestaan.

VegenDe schoorsteen dient ieder jaar geveegd te worden in verband metde brandverzekering. De schoorsteenveger dient nawerkzaamheden een certificaat te overhandigen.


Gevels

Metselwerk

Alle steensoorten, dus ook de niet-gebakken steen, moeten voor destijfheid in verband gemetseld worden. Hiervoor is een aantal ver-banden ontwikkeld, die mede de levendigheid van het gevelmetsel-werk kunnen bepalen.Behalve halfsteens- en wild verband worden slechts in uitzonder-lijke gevallen de overige toegepast. Gelijmde gevels kunnenandere verbanden hebben; hierbij kunnen de stenen zelfs bovenelkaar liggen met doorgaande staande voegen.

Steenformaten

naam afmeting mm aantal / m2

Waalformaat 210-100-50 76Waaldikformaat 210-100-65 61Vechtformaat 210-100-40 91Rijnformaat 175-84-40 100IJsselformaat 160-78-41 118Hilversumsformaat 225-105-42 82Dortsesteen 180-88-43 99Goudsesteen 155-72-53 96Limburgsensteen 240-120-65 53Brabantsensteen 180-88-53 84Friesedrieling 184-80-40 103Friesemop 217-103-45 80Groningersteen 240-120-60 57Romeinsformaat 240-115-42 77Lilliput1 160-75-35 131Lilliput2 150-70-30 156Kathedraal1 240-115-65 53Kathedraal2 270-105-55 55Kloostermop1 280-105-80 38Kloostermop2 320-130-80 34F5 230-110-57 62Juffertje 175-82-50 95

Metselverbanden

HalfsteensverbandMinimaal hakwerk en gering mortelverbruik. Bij een uniformestootvoegdikte dienen de strekken van gelijke lengte te zijn.

40 ©NVM SOM

Staand klezorenverbandIets meer hakwerk dan bij halfsteensverband. Ook hier vereist een regelmatig verband gelijke streklengten.

Lopend klezorenverbandIets meer hakwerk dan bij halfsteensverband. Ook hier vereist eenregelmatig verband gelijke streklengten.

Staand verbandBij steense muren bestaat _ van de benodigde stenen uitvóórwerkers. De kop-strek-verhouding is hier van belang.De strekkenlagen liggen niet verspringend van elkaar.

KruisverbandOok hier bestaat _ van de stenen uit vóórwerkers. De stenen in destrekkenlagen liggen een kop verspringend t.o.v. staand verband.Betreffende de kop-strek-verhouding geldt hetzelfde als bij staandverband.


Vlaams verbandBij steense muren bedraagt het aantal vóórwerkers nog slechts 2/3.

Noors of ketting verbandHet betrekkelijk geringe aantal koppen maakt dit verband bruikbaarvoor halfsteens werk. In steense muren bedraagt het aantal vóór-werkers 3/3.De kop-strek-verhouding speelt een geringe rol. Het verband isgoed bruikbaar voor tweezijdig schoon werk.

Vrij of wild verbandIn dit verband zijn de maatafwijkingen minder belangrijk. Wel vergthet enig inzicht van de metselaar. Hij moet voorkomen dat destootvoegen doorlopen of muizentrapjes (vallende tanden overmeer dan 5 lagen) ontstaan.

Voegvormen

Platvol/gladde voegGeeft een strak uiterlijk.Goede afdichting mogelijk.

42 ©NVM SOM

Geknipte voegMet een voegspijker wordt langs een houten rij de uitspringendevoeg rechtgemaakt

Gesneden voegDankzij het gebruik van een mesje krijgt de voeg een strak uiterlijk.

Platvol gekamde of geborstelde voegWordt veel toegepast omdat de voeg zeer eenvoudig en snel (dusgoedkoop) aan te brengen is. Ook toegepast wanneer een “rustiek”uiterlijk gewenst is. Door het borstelen of kammen wordt de voegopgeruwd en kan de specie van de stenen los worden getrokken. In het algemeen is er sprake van slechte verdichting; minder goedgevoegde gedeelten kunnen worden dicht geborsteld. Zelfs bij eengoede uitvoering dient er rekening gehouden te worden met een(duidelijke) achteruitgang van de duurzaamheid door versneldeuitloging.

Holle voegWordt vrij weinig toegepast en geeft een licht schaduweffect. Wordt aangebracht met een “bolle” voegspijker (of voegspijker met daarop een stukje rubberslang geschoven).


SchaduwvoegOmdat het vlak achterover helt, is deze voeg minder duurzaam. De kans op vervuiling van de gevel wordt groter. Het aanbrengenvan de voeg eist bedrevenheid (moeilijke overgangen van de stoot-op de lintvoegen).

Iets teruggehouden voegEen veel toegepaste voegvorm omdat hij eenvoudig is aan tebrengen. Heeft bij goed aandrukken en doorstrijken een goededuurzaamheid. Sluit aan bij het basisprincipe in de bouw “gelijk is ongelijk”.

Verdiepte voegGeeft duidelijke schaduwwerking. Na het metselen moet diepworden uitgekrabd. Vervuiling van de gevel kan iets snelleroptreden omdat vuil meer “grip” heeft op de gevel. De voeg isbeter beschermd tegen weersinvloeden. Een goede duurzaamheidis het gevolg.

Bol geklopte voegGeeft een “rustiek” uiterlijk maar wordt weinig toegepast in ver-band met smetgevaar op de stenen, geringe duurzaamheid enuitvoeringsgevoeligheid (verbranden, uitlogen).

44 ©NVM SOM

Hardheid voegwerk

De hardheid van het voegwerk is een maat voor de kwaliteit en iste meten met een “Schmidt Prüfhammer PM”.

Klasse indeling (Stichting Bouwresearch en stichting CUR)

Hardheid Klasse Benaming Oorzaak Toepassingsgebied

<15 0 (nul) zeer zacht

15-25 A zacht

25-35 B matig hard

35-45 C middel hard

45-55 D hard

>55 E zeer hard

• nauwelijks verdicht

• droge specie

• gebrek aan verharding

• ernstig tekort aan

bindmiddel

• zilverzand of veel te fijn

zand

• nauwelijks verdicht

• tamelijk droge specie

• gebrek aan verharding

• tekort aan bindmiddel

• zilverzand of te fijn zand

• weinig verdicht

• tamelijk droge specie

• matige verharding

• matig bindmiddelgehalte

• ongunstig gegradeerd

zand

• matig verdicht

• matige verharding

• matig bindmiddelgehalte

• minder gunstig zand

• goed verdicht

• goed verhard

• normaal bindmiddel-

gehalte

• gunstige zandsoort

• zeer goed verdicht

• zeer goed verhard

Niet toepassen of

accepteren.

Alleen voor werk dat

in geen enkel opzicht

zal worden belast

(binnen, maar niet in

publieke ruimten en

gangen).

Bruikbaar voor werk

dat niet aan directe

beregening blootstaat

(binnen, onder afdak,

in tunnels), echter niet

in publieke ruimten en

gangen.

Toepasbaar bij te ver-

wachten normale

mechanische en fysi-

sche belasting, in het

algemeen bij goed af-

gedekt werk of anders-

zins goed gedetail-

leerd opgaand werk

aan de regenzijde.

Benodigd bij te ver-

wachten verhoogde

mechanische en fysi-

sche belasting, in het

algemeen bij horizon-

taal werk inclusief de

bovenkant van niet

afgedekt metselwerk

en bij opgaand werk

waarbij afstroming

van regenwater moet

worden verwacht.

Benodigd bij te ver-

wachten hoge fysische

belasting, in het al-

gemeen bij extreem

vochtaanbod zoals bij

schoorsteen, torens,

kaden en dergelijke.


Dilataties in de gevel

Door aangrijpende belastingen op de gevel en vervorming doortemperatuurwisseling kan scheurvorming ontstaan. Tervoorkoming van schade aan de gevel worden noodzakelijkedilataties aangebracht. Er wordt onderscheid gemaakt tussen bouwfysische en bouw-technische dilataties.

Bouwfysische dilatatie:Dilatatie waarvan de toepassing op basis van het bouwfysischegedrag van de diverse materialen noodzakelijk is. Voorbeelden van bouwfysisch gedrag zijn krimp en uitzetting onder invloed vantemperatuur of vocht en kruip. Deze dilataties moeten over hetgehele gevelvlak worden aangebracht.

VerticaalTemperatuurverschillen en verschillen in uitzettingscoëfficiëntenleiden tot toename van spanningen in de gevel. De spanningenontstaan omdat vervormingen worden verhinderd.

Afstanden:De dilataties niet verder dan 12 m uit elkaar plaatsen, voor gevelsop het noorden geldt een maximum van 14 m.Bij wanden die slechts 1 bouwlaag hoog zijn kan het noodzakelijkzijn de dilataties dichter bij elkaar te plaatsen dan 12 m.

Uitvoering:Open voeg met een wijdte van 5 mm, volledig vrij van specie-baarden. Voor gebouwen hoger dan 15 m wordt geadviseerd dedilataties van 10 mm te voorzien van een dichting met compri-meerbaar elastisch band.

HorizontaalVanwege de koppeling van het buitenblad met de binnenconstruc-tie is het noodzakelijk het buitenblad op bepaalde hoogten tedilateren onder de opvangconstructie van hoger gelegen delen.

Afstanden:Maximale afstand tussen de dilataties is tweemaal de gebruikelijkehoogte van een bouwlaag.

Uitvoering:Uit esthetisch oogpunt: de standaard voegwijdte. De blijvende vrijeruimte onder de geveldrager moet minimaal 5 mm zijn.

Bouwtechnische dilataties:Zijn nodig vanwege de bouwtechnische oplossingen in de gevel.Door het wijzigen van de detaillering van de gevel kunnen in som-mige gevallen bouwtechnische dilataties achterwege blijven. Vaak is het voldoende een klein deel van de gevel los te maken vanhet geheel.

Uitvoering:Open voeg met een wijdte van 5 mm.

46 ©NVM SOM

KozijnenDe kozijnen, ramen en deuren kunnen van verschillende materialengemaakt zijn. De volgende materialen worden het meest gebruikt:

• hout (hardhout of verduurzaamd zachthout);• staal;• aluminium;• kunststof;• steen;• een combinatie van diverse materialen.

Hang- en sluitwerkHet hangen sluitwerk van een raam of deur bepaalt dedraairichting. De meest voorkomende ramen zijn:

• naar binnen of naar buiten draaiend raam of deur;• valraam;• draai-kiepraam;• uitzetraam;• schuifraam of deur;• tuimelraam;• taatsraam.

In verband met inbraakwerendheid van de ramen en deurenworden speciale eisen gesteld aan het hangen sluitwerk vanramen en deuren.

Raam- en deurtypen (bron: BDA-gevelboekje, Ten Hage & Stam uitgevers)


Sch

eurv

orm

ing

in

het

met

selw

erk.

Do

or

tem

per

atu

urs

wis

selin

gen

kan

het

met

sel-

wer

k o

nvo

ldo

end

e kr

imp

en e

n u

itze

tten

.

Do

or

verz

akki

ng

en v

an d

e fu

nd

erin

g k

an e

en

sch

eur

on

tsta

an v

anu

it d

e o

nd

erzi

jde

van

de

gev

el.

Het

met

selw

erk

die

nt

op

reg

elm

atig

e af

stan

d

ged

ilate

erd

te

wo

rden

. G

ron

dig

e co

ntr

ole

van

de

fun

der

ing

. H

ierb

ij za

l d

e fu

nd

erin

g m

oet

en

wo

rden

blo

otg

eleg

d.

So

ms

is h

et n

oo

dza

kelij

k

bo

orp

alen

naa

st d

e b

esta

and

e fu

nd

erin

g a

an t

e

bre

ng

en.

Afs

chilf

eren

van

de

sten

en.

Het

met

selw

erk

is l

ang

du

rig

te

nat

waa

rdo

or

do

or

bev

riez

ing

de

sten

en k

apo

tvri

ezen

.

Het

met

selw

erk

wat

eraf

sto

ten

d m

aken

(h

ydro

-

fob

eren

) n

adat

de

geb

reke

n i

n h

et m

etse

lwer

k

zijn

op

gel

ost

.

Gev

elve

rvu

ilin

g.

Gra

ffit

i o

p h

et m

etse

lwer

k.A

nti

gra

ffit

i co

atin

g o

p h

et m

etse

lwer

k aa

n-

bre

ng

en.

Gev

elve

rvu

ilin

g.

Do

or

uit

laat

gas

sen

, in

du

stri

e is

het

gev

elm

etse

l-

wer

k ve

rvu

ild.

Het

met

selw

erk

late

n r

ein

igen

, vo

lgen

s ee

n b

e-

pro

efd

e m

eth

od

e zo

dat

het

met

selw

erk

zo m

in

mo

gel

ijk w

ord

t b

esch

adig

d.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Gev

elm

etse

lwer

k

Vee

l ve

rko

men

de

pro

ble

men

in

de

gev

el

48 ©NVM SOM

Zan

der

ige

voeg

afw

erki

ng

.H

et v

oeg

wer

k is

ver

bra

nd

, te

sn

el g

edro

og

d,

waa

rdo

or

gee

n g

oed

e ve

rhar

din

g v

an h

et v

oeg

-

wer

k is

on

tsta

an.

Het

sle

chte

vo

egw

erk

verw

ijder

en e

n n

ieu

w v

oeg

-

wer

k, a

fges

tem

d o

p h

et m

etse

lwer

k, a

anb

ren

gen

.

Ind

ien

het

vo

egw

erk

pla

atse

lijk

wo

rdt

ger

epar

eerd

zal

dit

do

or

kleu

rver

sch

il en

an

der

e m

ort

elsa

men

-

stel

ling

alt

ijd z

ich

tbaa

r b

lijve

n.

Sch

eurv

orm

ing

do

or

corr

od

eren

d s

taal

.In

gem

etse

lde

staa

lco

nst

ruct

ie i

s o

nvo

ldo

end

e

voo

rbeh

and

eld

en

co

rro

dee

rt w

aard

oo

r h

et

in v

olu

me

toen

eem

t. V

oo

rbee

lden

zijn

sta

len

late

ico

nst

ruct

ies

en k

ozi

jnan

kers

.

De

corr

od

eren

de

on

der

del

en v

rijm

aken

, d

e

corr

od

eren

de

on

der

del

en v

erva

ng

en o

f g

oed

nab

ehan

del

en e

n h

et m

etse

lwer

k h

erst

elle

n.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Sch

eurv

orm

ing

in

ste

enac

hti

ge

bep

lati

ng

en.

Bep

lati

ng

en z

ijn d

oo

r st

ote

n t

e zw

aar

bel

ast,

waa

rdo

or

dez

e sc

heu

ren

of

bre

ken

.

Op

lo

cati

es w

aar

de

bep

lati

ng

en g

emak

kelij

k d

oo

r

alle

rlei

in

vlo

eden

ku

nn

en w

ord

en b

esch

adig

d,

sto

otv

aste

bep

lati

ng

en t

oep

asse

n.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Gev

elb

epla

tin

g


Co

rro

der

end

e m

etal

en b

epla

tin

gen

, w

aard

oo

r

gat

en i

n d

e b

epla

tin

g o

nts

taan

.

Do

or

con

den

sati

e te

gen

de

bep

lati

ng

en

te

wei

nig

of

gee

n v

enti

lati

e co

rro

dee

rt d

e b

epla

tin

g.

Ach

ter

gev

elb

epla

tin

g d

ien

t al

tijd

en

ige

ven

tila

tie

aan

wez

ig t

e zi

jn,

zod

at h

et a

anw

ezig

e vo

cht

kan

wo

rden

afg

evo

erd

. N

ieu

we

bep

lati

ng

aan

bre

ng

en

op

reg

elw

erk.

Del

amin

eren

van

ho

ute

n g

evel

pan

elen

.D

oo

r sl

ech

t o

nd

erh

ou

den

sch

ilder

wer

k h

eeft

voch

t in

de

bep

lati

ng

de

on

der

ling

e h

ech

tin

g a

an-

get

ast,

waa

rdo

or

de

top

laag

lo

sko

mt.

Nie

uw

e b

epla

tin

g a

anb

ren

gen

in

ext

erie

ur

kwa-

litei

t en

vo

ora

l d

e ko

pka

nte

n g

oed

beh

and

elen

.

Ho

utr

ot

in g

evel

kozi

jnen

.Te

ho

og

voch

tgeh

alte

do

or

op

enst

aan

de

nad

en,

slec

ht

sch

ilder

wer

k.

Eve

ntu

ele

rott

e d

elen

ver

van

gen

do

or

nie

uw

e

ho

ute

n i

nze

tstu

kken

en

het

geh

eel

go

ed i

n d

e ve

rf

zett

en e

n h

ou

den

.

Gla

sbre

uk

in s

tale

n r

amen

.D

oo

r d

e sl

ech

te a

ansl

uit

ing

van

ko

zijn

naa

r h

et

gla

s is

co

rro

sie

on

tsta

at,

waa

rdo

or

op

het

gla

s

span

nin

gen

zijn

on

tsta

an.

Gla

s ve

rwijd

eren

, sp

on

nin

gen

sch

oo

nm

aken

en

corr

osi

ewer

end

beh

and

elen

, d

aarn

a g

las

pla

atse

n

en s

child

eren

.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Ko

zijn

en

50 ©NVM SOM

Sle

cht

slu

iten

de

ram

en o

f d

eure

n.

Han

g-

en s

luit

wer

k zi

jn v

ersl

eten

.

Do

or

sch

ilder

wer

ken

is

de

om

trek

spel

ing

te

ger

ing

waa

rdo

or

het

raa

m k

lem

t.

Nie

uw

han

g-

en s

luit

wer

k aa

nb

ren

gen

en

het

raam

of

deu

r p

as s

chav

en.

Om

trek

spel

ing

corr

iger

en e

n h

et g

ehee

l sc

hild

eren

.

Uit

log

en v

an s

toff

en u

it m

erb

au.

Het

aan

wez

ige

verf

syst

eem

slu

it n

iet

vold

oen

de

het

ho

ut

af.

Het

vo

cht

kom

t in

het

ho

ut

en d

e

sto

ffen

tre

den

uit

.

Nad

en e

n k

iere

n g

oed

vo

orb

ehan

del

en e

n e

en

dam

pd

ich

t ve

rfsy

stee

m a

anb

ren

gen

.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Gla

sbre

uk.

De

beg

lazi

ng

zit

te

stra

k in

de

spo

nn

ing

waa

rdo

or

het

gla

s o

nvo

ldo

end

e ka

n u

itze

tten

.

Nie

uw

e b

egla

zin

g p

laat

sen

met

een

ru

imer

e

spel

ing

.

Losz

itte

nd

e b

egla

zin

g.

De

beg

lazi

ng

skit

waa

rmee

het

gla

s in

het

ko

zijn

is

gep

laat

st i

s ve

rhar

d.

De

ruit

sta

at l

os.

De

beg

lazi

ng

die

nt

op

nie

uw

gep

laat

st t

e w

ord

en.

Gel

uid

sove

rlas

t vi

a b

egla

zin

g.

Du

bb

ele

beg

lazi

ng

to

egep

ast

met

bin

nen

en

bu

iten

ruit

van

dez

elfd

e d

ikte

.

Nie

uw

e b

egla

zin

g a

anb

ren

gen

waa

rbij

de

ruit

en

nie

t g

elijk

van

dik

te z

ijn.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Gla

s


Materialen

Natuursteen

Tussen de verschillende soorten natuursteen komen vrij grotevariaties in eigenschappen voor. Bij de keuze van een steensoortvoor een bepaald onderdeel van een gebouw zullen deze eigen-schappen tegen elkaar moeten worden afgewogen.

Gneis:Eigenschappen:Gelaagde structuur, soms iets poreus, zeer hard en dicht, slijtvasten goed polijstbaar.Toepassingen:Gevels, wanden en trappen. Soorten:Lila Gerias, Verde Maritaca, Juparana, Paradiso, Serizzo Antigorio

Lila Gerais Verde Maritaco

Juparana Paradiso

Serizzo Antigorio

52 ©NVM SOM

Kalksteen:Eigenschappen:Zichtbare fossielen, poreus, soms gelaagd en niet altijd slijtvast.Toepassingen:Zeer veel binnen en buiten.Soorten:Travertin Romaans, Muschelkalk, Belgische Hardsteen, Jura Gelb,Laperto, Nero Marquina, Vaurion, Roja Alicante, AnröchterGrünstein, Bentheimer

Travertin Romaans Muschelkalk

Belgische Hardsteen Jura Gelb

Laperto Nero Marquina

Vaurion Rojo Alicante


Marmer:Eigenschappen:Goed te bewerken en te polijsten.Toepassingen:Vloeren, gevels en trappen, binnen en buiten.Soorten:Ajax, Astir, Arabescato, Bianco Carrara, Rosé Aurora, Trigaches

Anröchter Grünstein Bentheimer

Ajax Astir

Arabescato Bianco Carrara

Rosé Aurora Trigaches

54 ©NVM SOM

Leisteen:Eigenschappen:Goed te bewerken en te polijsten.Toepassingen:Vloeren, gevels en trappen, binnen en buiten.Soorten:Solnhofer, Kotahstone, Portugese lei, Pillarguri zwart, Serpentino

Graniet:Eigenschappen:Zichtbare kristallen en glimmers, zeer hard, dicht, slijtvast en goedpolijstbaar.Toepassingen:Onderbouw voor bruggen, vloeren, gevels en trappen.Soorten:Labrador Licht, Belfast Black, Balmoral, Rosa Porrinho, BethelWhite, Baltic Brown, Rosa Limbara, Bianco Sardo, Impala

Solnhofer Kotahstone

Portugese Lei Pillarguri zwart

Serpentino


Labrador Licht Belfast Black

Balmoral Rosa Porrinho

Bethel White Baltic Brown

Rosa Limbara Bianco Sardo

Impala

56 ©NVM SOM

Kwartsiet:Eigenschappen:Goed te bewerken en te polijsten.Toepassingen:Vloeren, gevels en trappen, binnen en buiten.Soorten:Alta Kwartsiet

Basalt LavaEigenschappen:Poreuze structuur en een stroef oppervlak.Toepassingen:Vloeren en gevels.

Ettringer tufEigenschappen:Wisselende en korrelige structuur, zacht goed te bewerken, nietpolijstbaar.Toepassingen:Restauratiewerk, vervanger van zandsteen.

Alta Kwartsiet

Basalt Lava

Ettringer Tuf


Hout

Het woord hout is een verzamelbegrip voor een groep materiaalmet de meest uiteenlopende toepassingsmogelijkheden. Hout heeft dusdanig uiteenlopende eigenschappen, dat men zichvoor elke toepassing moet afvragen welke soort en kwaliteit voorde beoogde toepassing moet worden gekozen.Bij het bepalen van die keuze moet u rekening houden met hetuiterlijk, de bewerkbaarheid, de sterkte, de duurzaamheid en deweerstand tegen allerlei invloeden.

HoutsoortenDe meest gebruikte houtsoorten in de woningbouw en hun eigen-schappen zijn hierna weergegeven.

VurenEigenschappen: Naaldhout, fijn tot matig grove nerf, makkelijk bewerkbaar, moeilijkte verduurzamen.Toepassingen:Constructieve toepassingen, kozijnen, ramen, deuren, balkhout,trappen, vloeren, (goedkope) meubels.

DennenEigenschappen:Naaldhout, fijne nerf, makkelijk bewerkbaar, redelijk te verduur-zamen.Toepassingen:Bij constructieve toepassingen en voor emballagedoeleinden.

Vuren N (picea abies)

Dennen N (Abies alba)

58 ©NVM SOM

Grenen (Europees)Eigenschappen:Naaldhout, fijn tot matig fijne nerf, makkelijk bewerkbaar, moeilijkte verduurzamen.Toepassingen:Kozijnen, ramen, deuren, betimmeringen, balkhout, trappen,vloeren, meubels.

CederEigenschappen:Naaldhout, matig fijn tot grove nerf, makkelijk bewerkbaar, zeermoeilijk te verduurzamen, insektwerende eigenschappen.Toepassingen:Lichte binnen- en buitenconstructies, meubels.

RedwoodEigenschappen:Naaldhout, fijne nerf, redelijk makkelijk bewerkbaar, moeilijk teverduurzamen.Toepassingen:Lichte duurzame binnen- en buitenconstructies, kozijnen, ramen,gevelbekleding, betimmeringen, hekken, poorten, pergola’s,tuinmeubilair.

Grenen, Europees N (Pinus sylvestris, P. spec. div.)

Ceder (Cedrela odorata, C. spec. div.)

Redwood, Calaformia N (Sequoia sempervirens)


HemlockEigenschappen:Naaldhout, matig fijne nerf, redelijk bewerkbaar, moeilijk teverduurzamen.Toepassingen:Kozijnen, trappenbetimmeringen, carrosserievloeren.

Parana pineEigenschappen:Naaldhout, fijne nerf, makkelijk bewerkbaar, redelijk teverduurzamen.Toepassingen:Sponningschroten voor betimmeringen.

BeukenEigenschappen:Loofhout, fijne gelijkmatige nerf, makkelijk bewerkbaar, makkelijkte verduurzamen behalve met rode kern.Toepassingen:Trapleuningen, trappen, dekvloeren.

Dennen N (Abies alba)

Parana pine N (Araucaria angustifolia)

Beuken (gestoomd) (Fagus sylvatica)

60 ©NVM SOM

Eiken (Europees)Eigenschappen:Loofhout, matig grof tot grove nerf, makkelijk bewerkbaar, zeermoeilijk te verduurzamen.Toepassingen:Constructies, kozijnen, ramen, deuren, parket, leuningen.

TeakEigenschappen:Loofhout, matig grof tot grove nerf, makkelijk bewerkbaar, zeermoeilijk te verduurzamen.Toepassingen:Kozijnen, puien, ramen, deuren, gevelbetimmeringen, meubels,trappen, parket, aanrechtbladen, draaiwerk.

Beuken (ongestoomd) (Fagus sylvatica)

Eiken, Europees (Quercus petraea, Q. robur)

Teak (Tectona grandis)


Meranti, rodeEigenschappen:Loofhout, matig grove nerf, makkelijk bewerkbaar, moeilijk teverduurzamen.Toepassingen:Zeer veel in onder meer dragende constructies, kozijnen, trappen,vloeren, (goedkope) meubels.

MerbauEigenschappen:Loofhout, fijn tot matige grove nerf, goed bewerkbaar, moeilijk totzeer moeilijk te verduurzamen.Toepassingen:Binnen- en buitentimmerwerk, kozijnen, ramen, deuren,betimmeringen, plinten, trappen.

Mahonie, SwieteniaEigenschappen:Loofhout, matig fijne nerf, makkelijk bewerkbaar, moeilijk teverduurzamen.Toepassingen:Meubels, fijn timmerwerk, betimmeringen, grepen.

Meranti, donkerrode (Shorea curtisii, S. pauciflora, S. spec. div.)

Merbau (Intsia bijuga, I. palenbancia)

Mahonie, Swietenia (Swietenia macrophylla, S. spec. div.)

62 ©NVM SOM

RobiniaEigenschappen:Loofhout, matig fijne nerf, goed bewerkbaar, zeer moeilijk teverduurzamen.Toepassingen:Carrosseriebouw, meubels, parket.

Robinia (Robinia pseudoacacia)


Metalen

Lood

Loodslabben

Loodstroken zijn stroken bladlood die zijn bedoeld om nadentussen constructiedelen waterdicht af te werken. Dit kunnenverbindingen zijn tussen een plat dak met een daarop aansluitendeopgaande gevel of een dakdoorbreking zoals een schoorsteen.

Loodloketten

Loodloketten worden toegepast op een hellend dak in combinatiemet een strook onderlood. Het lood wordt in de spouw circa 150mm opgezet en in de lintvoeg ingemetseld. De loketten moetenniet breder zijn dan 400 mm en moeten worden aangebracht meteen overlap van minimaal 50 mm. Het type lood dient minimaalNHL 18 te zijn.

Voetlood

Voetlood is een strook bladlood onder een buitenkozijn voorafdichting van de kier tussen het kozijn en de daaronder liggendeconstructie, bijvoorbeeld een waterslag.

64 ©NVM SOM

Aandachtspunten

• Stroken bladlood mogen niet langer zijn dan 1500 mm i.v.m.uitzetting/krimp, waardoor scheurvorming kan ontstaan.

• Overlappen toepassen van minimaal 80 mm en “voor de windaf”.

• In de spouw het lood ondersteunen.

Looddikten

NHL nummer 15 18 20 25 30 35 40

Gewicht per m2 15 kg 18 kg 20 kg 25 kg 30 kg 35 kg 40 kg

Theoretische dikte 1,32 mm 1,59 mm 1,76 mm 2,2 mm 2,64 mm 3,08 mm 3,53 mm

Gewicht per rol 60 kg 72 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg 100 kg

Kleurcode groen oranje blauw rood bruin paars zwart

Loodtoepassingen

NHL nummer 18 20 25 30 35 40

voeglood, stellood en + ++

kozijnlood

loketten * O + ++

slabben in fundering en * O + ++

B.G. balklagen

vlakke toepassing in * O + ++

kleine stukken

dakbedekkingen, * O + ++

bekleding van goten

bekleding van balk- + ++

koppen in muren

afdekking van nokken * O + ++

eindgevels

gevelbekleding * O + ++

* licht: Beperkte kwaliteitseisen bij simpele constructie; gunstigeatmosferische omstandigheden; niet in de zon.

O eenvoudig:Redelijke kwaliteitseisen bij eenvoudige constructie; redelijk goedeatmosferische omstandigheden; zeer beperkte bezonning vankleine stukken.

+ normaal:Gemiddelde kwaliteitseisen; normale atmosferischeomstandigheden; normale constructie; bezonde vlakken.

++ zwaar:Hoge eisen van duurzaamheid; ongunstige atmosferischeomstandigheden; ingewikkelde toepassingen; grote naar de zongekeerde vlakken.

Milieu• Bladlood overleeft het gebouw.• Bladlood kan 100% uit recycling worden vervaardigd.• Bladlood is steeds voor 100% te recyclen.• Met patineerolie worden strepen op de ondergrond voorkomen.


Zink

Tegenwoordig wordt 0,3% titanium toegevoegd aan zuiver zink terverbetering van de eigenschappen.

Platen in bladzink worden geleverd in dikten van 0,3 tot 1,10 mm.De afmetingen van de platen zijn 1000 mm breed en 2000 tot 3000mm lang.De dikte wordt vaak nog aangeduid in nummers, maar het is beterde diktemaat aan te gegeven.Nr. 12 = 0,65 mm (afvoerpijpen)Nr. 14 = 0,80 mm (goten)Nr. 16 = 1,10 mm (goten en dakbedekkingen)De dikte 1,10 mm heeft zeker bij renovaties van monumentalepanden de voorkeur (deukt minder snel in, denk aan de kraalrand).

Pas op met het aanbrengen van een isolatie direct onder de zinkendakbedekking. Dit moet altijd kunnen ventileren anders tast hetzink zeer snel aan.

Corrosie

Contactcorrosie treedt op bij direct contact tussen twee metalenmet een duidelijk verschillende edelheid. Bij dit contact en deaanwezigheid van water komt er een chemisch proces op gang,waarbij het onedele metaal versneld wordt aangetast.

Metalen van onedel naar edel:

• Zink• Zuiver aluminium• Cadmium• Koperhoudend aluminium• Staal• Gietijzer• Actief chroomstaal• Actief roestvast staal• Lood• Tin• Messing• Koper• Passief chroomstaal• Passief roestvast staal• Zilver• Goud• Platina

De mate en snelheid van de corrosie hangen af van:• De afstand tussen de twee metalen in de spanningsreeks.• De verhouding in grootte in contactoppervlakken van de

metalen. Is de verhouding edel ten opzichte van onedel groot,dan zal de mate van aantasting ernstiger zijn.

• De omgeving: een vochtige en zure omgeving met een pH-waarde van lager dan 6 zal het corrosieproces versnellen. Hoe lager de pH-waarde des te sneller en intensiever zal hetcorrosieproces verlopen.

66 ©NVM SOM

Kans op contactcorrosie

Basis- oppervlaktemetaal verhoudingzink klein G S S S S S

groot G G G G G Gverzinkt klein G M S S S Sstaal groot G G G G G Galuminium klein G G S S S S

groot G M G G G Gstaal klein G G G S S S

groot G G G G G Glood klein G G G G G

groot G G G G Gkoper klein G G G G M

groot G G G G G GRVS klein G G G G

groot G M G G M

G = geringe tot geen.M = gematigd (alleen onder zeer vochtige omstandigheden)S = sterk.

zin

k

verz

inkt

sta

al

alu

min

ium

staa

l

loo

d

kop

er

RV

S


Verf

Verfsystemen

Alkydharsverven bevatten relatief veel oplosmiddel dat eenbelasting vormt voor mens en milieu. Daarom zijn er productenontwikkeld met minder oplosmiddel, watergedragen verven.

Vanaf januari 2000 mag voor binnenschilderwerk alleen eenwatergedragen verfsysteem gebruikt worden.

Kenmerken van verfsystemen

Bron: Verftechnisch vademecum, Sikkens

Ken

mer

ken

Alk

ydh

arsv

erf

Wat

erge

dra

gen

acry

laat

verf

Wat

erge

dra

gen

hyb

rid

ever

fW

ater

ged

rage

np

oly

ure

than

dis

-p

ersi

ever

f

Wat

erge

dra

gen

alky

dem

uls

ieve

rf

Blo

ckin

g.

nee

som

sn

eevr

ijwel

nie

tvr

ijwel

nie

t

Bu

iten

du

urz

aam

hei

d.

min

. 5

jaar

min

. 5

jaar

min

. 5

jaar

min

. 5

jaar

5 ja

arD

roo

gsn

elh

eid

.g

oed

zeer

go

edze

er g

oed

zeer

go

edze

er g

oed

Ela

stic

itei

t.m

atig

/go

edze

er g

oed

go

ed/z

eer

go

edg

oed

/zee

r g

oed

mat

ig/g

oed

Geu

r.st

erk

geu

rarm

geu

rarm

geu

rarm

geu

rarm

Gev

oel

ig v

oo

r h

ou

t-

inh

ou

dst

off

en.

nee

jag

erin

gja

ger

ing

Gev

oel

ig v

oo

r h

uid

-

vett

en.

nee

jaja

jan

ee

Gev

oel

ig v

oo

r

sch

imm

elvo

rmin

g.

nee

enig

szin

sen

igsz

ins

enig

szin

sn

ee

Gev

oel

ig v

oo

r

verg

elin

g.

jan

eeen

igsz

ins

nee

ja

Gla

nsb

eho

ud

.g

oed

zeer

go

edg

oed

zeer

go

edg

oed

Ho

og

gla

ns

mo

gel

ijk.

jan

een

een

eeja

Kra

svas

thei

d.

zeer

go

edm

atig

/go

edm

atig

/go

edze

er g

oed

go

ed

Ove

rsch

ilder

baa

rhei

d.

na

16 u

ur

na

4 u

ur

na

4 u

ur

na

2-3

uu

rn

a 16

uu

r

Rei

nig

baa

rhei

d.

zeer

go

edg

oed

go

edze

er g

oed

go

edV

erd

raag

zaam

met

po

lysu

lfid

ekit

.

jan

een

een

eeja

Ver

wer

kin

gs-

tem

per

atu

ur.

min

. 0°

Cm

in.

7°C

min

. 7°

Cm

in.

7°C

min

. 7°

C

Vlo

eiin

g.

zeer

go

edm

atig

mat

igg

oed

go

ed

Vo

rstv

rij

bew

aren

no

od

zake

lijk.

nee

jaja

jaja

Op

losm

idd

elg

ehal

te.

tot

50 %

2-10

%1-

5%3-

9%3-

7%W

ater

dam

pd

oo

rlaa

t-

baa

rhei

d.

ger

ing

mat

igm

atig

mat

igg

erin

g

68 ©NVM SOM

Afb

lad

der

en

Het

pla

atse

lijk

of

geh

eel

losl

aten

van

het

ver

f-

syst

eem

.

•In

wen

dig

e sp

ann

ing

en i

n h

et v

erfs

yste

em.

•V

ervo

rmin

g v

an d

e o

nd

erg

ron

d.

•V

och

t o

f g

asvo

rmin

g.

•Fo

uti

ef s

yste

em.

•V

ersc

hei

den

e la

gen

to

egep

ast

die

on

vold

oen

de

op

elk

aar

zijn

afg

este

md

.

•Te

ger

ing

e el

asti

cite

it v

an d

e to

egep

aste

ver

f.

•S

cheu

rvo

rmin

g v

anu

it d

e o

nd

erg

ron

d.

•O

nvo

ldo

end

e d

raag

krac

hti

ge

on

der

gro

nd

met

te w

ein

ig s

amen

han

g.

•V

erfs

yste

em a

ang

ebra

cht

op

te

voch

tig

e o

nd

er-

gro

nd

.

•O

ud

e n

iet

inta

cte

verf

lag

en v

erw

ijder

en.

•N

a ee

n j

uis

te v

oo

rbeh

and

elin

g e

en n

ieu

w

syst

eem

aan

bre

ng

en.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Vee

l vo

ork

om

end

e p

rob

lem

en b

ij ve

rf

Sch

ilder

wer

k w

ord

t in

so

mm

ige

gev

alle

n o

nts

ierd

do

or

geb

reke

n d

ie a

l d

an n

iet

dir

ect

na

de

beh

and

elin

g z

ich

tbaa

r zi

jn.

Geb

reke

n w

ord

en v

aak

vero

orz

aakt

do

or

een

co

mb

inat

ie v

an f

acto

ren

. A

fhan

kelij

k va

n d

e si

tuat

ie z

ijn m

eer

op

loss

ing

en m

og

elijk

. O

nd

erst

aan

de

tab

el i

s ee

n o

verz

ich

t va

n d

e m

eest

vo

ork

om

end

e

en h

erke

nb

are

geb

reke

n,

met

waa

rsch

ijnlij

ke o

orz

aak

en m

og

elijk

e o

plo

ssin

g.


Afp

oed

eren

Het

ver

fsys

teem

ver

too

nd

een

po

eder

end

op

per

-

vlak

.

•N

orm

aal

voo

rko

men

d v

ero

ud

erin

gs-

vers

chijn

sel.

•P

rod

uct

on

vold

oen

de

bu

iten

du

urz

aam

.

•P

rod

uct

eig

ensc

hap

(h

oo

g v

uls

tof

c.q

. p

igm

ent-

geh

alte

; o

p b

asis

van

ep

oxy

har

s)

•O

p h

et o

pp

ervl

ak a

anw

ezig

po

eder

verw

ijder

en.

•O

nd

erg

ron

d r

ein

igen

en

een

nie

uw

e to

pla

ag

aan

bre

ng

en.

Alg

aan

gro

ei

Het

ver

fop

per

vlak

ver

too

nt

een

gro

ene

aan

gro

ei.

•P

lan

ten

, st

ruik

en e

n b

om

en i

n d

irec

t co

nta

ct

met

het

ver

fsys

teem

.

•Fo

uti

ef v

erft

ype.

•Te

ho

og

vo

chtg

ehal

te v

an d

e o

nd

erg

ron

d.

•P

ore

uze

ste

en.

•A

lgen

ver

wijd

eren

en

de

on

der

gro

nd

rei

nig

en.

•D

e o

nd

erg

ron

d b

ehan

del

en.

•A

fwer

ken

met

een

typ

e ve

rf d

at g

esch

ikt

is

voo

r d

eze

toep

assi

ng

do

or

een

ges

lote

n

op

per

vlak

en

/of

toev

oeg

ing

van

alg

icid

en.

Afs

chilf

eren

Losl

aten

van

de

verf

film

van

de

on

der

gro

nd

of

de

on

der

ligg

end

e ve

rfla

ag.

•N

iet

go

ed g

erei

nig

d/o

ntv

et.

•Fo

uti

ef s

yste

em.

•O

nvo

ldo

end

e g

esch

uu

rd.

•Te

ho

og

vo

chtg

ehal

te v

an d

e o

nd

erg

ron

d.

•C

on

den

s o

p d

e o

nd

erg

ron

d b

ij d

e u

itvo

erin

g

van

het

sch

ilder

wer

k.

•Lo

slat

end

e ce

men

thu

id b

ij b

eto

n.

•To

epas

sin

g o

ver

verw

eerd

ho

ut.

•O

ud

e n

iet

inta

cte

verf

lag

en v

erw

ijder

en.

•N

a ee

n j

uis

te v

oo

rbeh

and

elin

g e

en n

ieu

w

syst

eem

aan

bre

ng

en.

70 ©NVM SOM

Bar

stvo

rmin

g

Het

ver

fsys

teem

ver

too

nt

bar

sten

die

in

co

m-

bin

atie

met

ver

lies

van

hec

hti

ng

to

t af

bla

dd

eren

kun

nen

lei

den

.

•In

wen

dig

e sp

ann

ing

en i

n h

et v

erfs

yste

em.

•V

ervo

rmin

g v

an d

e o

nd

erg

ron

d.

•Fo

uti

ef s

yste

em.

•V

ersc

hei

den

e la

gen

to

egep

ast

die

on

vold

oen

de

op

elk

aar

zijn

afg

este

md

.

•Te

ger

ing

e el

asti

cite

it v

an d

e to

egep

aste

ver

f.

•S

cheu

rvo

rmin

g v

anu

it d

e o

nd

erg

ron

d.

•O

verm

atig

e zu

igkr

ach

t va

n d

e o

nd

erg

ron

d d

oo

r

een

on

juis

te (

voo

r-)

beh

and

elin

g.

•V

erfs

yste

em a

ang

ebra

cht

op

een

te

voch

tig

e

on

der

gro

nd

.

•O

ud

e n

iet

inta

cte

verf

lag

en v

erw

ijder

en.

•N

a ee

n j

uis

te v

oo

rbeh

and

elin

g e

en n

ieu

w

syst

eem

aan

bre

ng

en.

Bla

arvo

rmin

g

Gro

te e

n k

lein

e b

lare

n,

mo

gel

ijk a

lleen

in

de

top

lag

en v

an h

et s

yste

em o

f va

naf

de

on

der

-

gro

nd

. V

oo

rnam

elijk

pla

atse

lijk

losl

aten

van

de

verf

film

.

•V

och

t o

f g

asvo

rmin

g.

•Fo

uti

ef s

yste

em b

.v.

een

to

pla

ag m

et e

en s

nel

le

dro

gin

g w

aarb

ij h

et o

pg

eslo

ten

op

losm

idd

el

bla

asje

s ve

roo

rzaa

kt.

•O

nvo

ldo

end

e d

raag

krac

hti

ge

on

der

gro

nd

met

te w

ein

ig s

amen

han

g.

•O

ud

e n

iet

inta

cte

verf

lag

en v

erw

ijder

en.

•N

a ee

n j

uis

te v

oo

rbeh

and

elin

g e

en n

ieu

w

syst

eem

aan

bre

ng

en.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing


Blo

eden

Het

do

ors

laan

c.q

. d

oo

rblo

eden

van

bes

tan

dd

elen

uit

de

on

der

gro

nd

of

bes

taan

de

verf

lag

en.

•To

egep

aste

pig

men

ten

, te

er o

f b

itu

men

ach

tig

e

pro

du

cten

in

een

eer

der

uit

gev

oer

d s

yste

em.

•R

oet

do

ors

lag

.

•B

loed

end

e h

ou

tso

ort

en w

aaro

nd

er M

erb

au.

•E

en p

asse

nd

e is

ola

tiel

aag

aan

bre

ng

en o

f o

ud

e

verf

lag

en v

olle

dig

ver

wijd

eren

, in

clu

sief

de

blo

eden

de

sto

ffen

.

•V

ervo

lgen

s ee

n n

ieu

w v

erfs

yste

em a

an-

bre

ng

en.

Cra

qu

elév

orm

ing

•Fo

uti

ef s

yste

em t

oeg

epas

t.

•Te

dik

ke l

agen

per

arb

eid

sgan

g.

•D

isp

ersi

ever

ven

bij

te l

age

tem

per

atu

ur

en/o

f

te h

og

e re

lati

eve

luch

tvo

chti

gh

eid

.

•A

lle n

iet

inta

cte

verf

lag

en v

erw

ijder

en e

n e

en

nie

uw

, m

eer

pas

sen

d s

yste

em a

anb

ren

gen

.

Dek

kin

g o

nvo

ldo

end

e

Het

on

vold

oen

de

mas

kere

n v

an d

e o

nd

erg

ron

d-

kleu

r (t

ran

spar

ant

effe

ct).

•Te

gro

ot

con

tras

t tu

ssen

gro

nd

- en

afw

erkk

leu

r.

•Te

ger

ing

e la

agd

ikte

, o

.a.

op

sch

erp

e ka

nte

n e

n

pro

file

rin

gen

.

•E

igen

sch

ap v

an d

e kl

eur

b.v

. ro

od

en

gee

l.

•H

et g

ehee

l af

sch

ilder

en m

et e

en g

oed

e

kwal

itei

t ve

rf.

•B

ij sl

ech

t d

ekke

nd

e kl

eure

n d

e ju

iste

gro

nd

-

kleu

r to

epas

sen

.

Gla

nsv

erlie

s

Teru

glo

op

van

de

oo

rsp

ron

kelij

ke g

lan

s.

•N

orm

aal

vero

ud

erin

gsv

ersc

hijn

sel.

•P

rod

uct

on

vold

oen

de

bes

tan

d t

egen

UV

stra

ling

.

•P

rod

uct

eig

ensc

hap

.

•M

ilieu

-in

vlo

eden

.

•H

et g

ehee

l af

sch

ilder

en m

et e

en g

oed

e kw

a-

litei

t ve

rf.

72 ©NVM SOM

Kra

ters

Ple

kjes

waa

r d

e ve

rf w

ord

t ve

rdro

ng

en.

•M

eest

al s

ilico

nen

of

was

vero

ntr

ein

igin

g.

•O

nvo

ldo

end

e g

erei

nig

de

on

der

gro

nd

.

•G

rofp

ori

g h

ou

t.

•O

nd

erg

ron

d r

ein

igen

.

•H

iern

a sc

hild

eren

met

een

dek

verf

.

•G

rofp

ori

g h

ou

t vo

orb

ehan

del

en m

et e

en g

oed

vulle

nd

e g

ron

dve

rf.

Pro

ble

emM

og

elijk

e o

orz

aak

Op

loss

ing

Bro

n: V

erft

echn

isch

vad

emec

um,

Sik

kens


Kitten

Indeling kitsoorten

1. Verhardende kittenBij aanbrengen is de kit plastisch maar na enige tijd verhard de kiten is dan niet meer vervormbaar.B.v. stopverf.

2. Plastische kittenDe kit is vervormbaar maar komt na belasting niet terug in deoorspronkelijke vorm.B.v. butyleenkit.

3. Plastisch-elastische kittenOok wel halfelastisch genoemd. Deze kitten komen na vervorminggedeeltelijk in oorspronkelijke vorm terug.B.v. akrylaatkit.

4. Elastische kittenDe kit keert na vervorming in de oorspronkelijke vorm terug.B.v. siliconenkit.

De keuze voor een product kan afhankelijk zijn van:• Optredende voegbeweging.• Eigenschappen van de ondergrond.• Mechanische belasting.• Chemische belasting.• Economische factoren.• Esthetische eisen.

Toepassingen:

Eéncomponent polisulfide kitten- Wit, zwart, grijs en bruin.- Overschilderbaar.

Gebruikt voor het afdichten van naden en aansluitingen in:• Metselwerk.• Houtconstructies.• Prefab betonelementen en –betonlateien.• In enkele en isolerende beglazingen in houten, metalen en

kunststof kozijnen.

Tweecomponenten polisulfide kitten- Grijs- Elastisch blijvende voegmassa’s.- Overschilderbaar.

Gebruikt voor het afdichten van naden en aansluitingen in:• Prefab betonnen galerijen en prefab balkonelementen onderling.• Prefab kolommen en gestort beton.• Natuursteen gevelplaten• Metselwerk.

74 ©NVM SOM

SiliconenkittenGevoelig voor schimmelaangroei.Bestand tegen weersinvloeden, water, olie, huishoudelijkechemicaliën en reinigingsmiddelen.Niet overschilderbaar.

Gebruikt voor het afdichten van naden en aansluitingen in:• Natte ruimten zoals; badkamer, toiletten en keukens.• Natuursteengevels.

Kitten op basis van watergedragen acrylaat- Wit.- Overschilderbaar.

Gebruikt voor het afdichten van:• Binnenvoegen die onderhevig zijn aan kleine werkingen:

kozijnen wandaansluitingen en plinten.• Scheuren en krimpnaden in houtachtige en steenachtige

ondergronden.

Kitten op basis van polysiloxane- Eéncomponent kit.- Opaal, wit, grijs, donkergrijs, jasmijn, bruin en zwart.- Niet overschilderbaar.

Gebruikt voor het afdichten van voegen van:• Dubbel hardgebakken tegels.• Speciaal verdichte tegels in keukens, toiletten en badkamers en

in bedrijfsruimten.• Zwembaden.• Geglazuurde wand en vloertegels.

MontagekittenGebruikt bij directe verlijming van:• Vloer en wandplaten.• Schrootjes.• Vloerplinten.• Vensterbanken.• Dorpels.

PUR-schuim- Niet elastisch.- Niet buiten toepasbaar.- Zacht- en hardschuim.

Gebruikt voor het afdichten van:• Bouwkundige aansluitingen en geluidswering in binnenruimten.


Asbest

Asbest is vaak gebruikt om zijn goede eigenschappen: sterk,slijtvast, bestand tegen logen, zuren en hoge temperaturen,isolerend en goedkoop. Asbest is een verzamelnaam voor een aantal mineralen die zijnopgebouwd uit microscopisch kleine vezels.

Hechtgebonden asbest: asbestmaterialen waarin de vezels stevig in een dragermateriaalverankerd zitten. B.v. asbestcement golfplaten.Losgebonden asbest:asbesthoudende materialen waarin de vezels niet of nauwelijks aaneen dragermateriaal zijn gebonden. B.v. spuitasbest.

Gevaar

Het gevaar van asbest schuilt in het inademen van asbestvezels.Deze voor het blote oog onzichtbare vezeltjes kunnen bijinademing diep in de longen doordringen. Dit kan bepaaldevormen van longkanker veroorzaken. Meestal zit er jaren tussenhet moment van inademen van de vezels en het moment van ziekworden.

Asbestvezels worden afhankelijk van hun vorm in 2 groepenverdeeld:• Spiraalvormig (Serpentijnen): met één soort, namelijk wit asbest

(chrysotiel). Deze soort vormt zo’n 90% van de totale hoeveelheid asbest inNederland.

• Recht van vorm (Amfibolen): met als belangrijkste soorten:bruin asbest (amosiet) en blauw asbest (crocidoliet).

Blauw asbest geldt als meest gevaarlijk, gevolgd door bruin asbest.Wit asbest wordt gezien als minst gevaarlijk.

Voorschriften voor het verwijderen van Asbest

De voorschriften voor het verwijderen van Asbest zijn opgenomenin de gemeentelijke bouwverordening. De regels voor particulierengelden voor asbesthoudende materialen die vastzitten (gespijkerd,geschroefd of gelijmd) aan een bouwwerk. Voordat het asbestverwijderd wordt moet overleg gepleegd worden met degemeente. Deze bepaald of er een sloopvergunning vereist is.

Indien een sloopvergunning vereist is, dient het asbest verwijderdte worden door een deskundig asbestverwijderingsbedrijf. Indieneen mededeling onder voorschriften vereist is mogen dewerkzaamheden door een particulier zelf uitgevoerd worden ondervoorwaarde dat voorschriften van de gemeente worden nageleefd.Wanneer geen sloopvergunning of mededeling van voorschriftennoodzakelijk is, mag een particulier besluiten het asbest zelf te(laten) verwijderen.

76 ©NVM SOM

Zelf verwijderen van asbest

Werk heel voorzichtigVoorkom zoveel mogelijk vorming van stof. Asbestvezels zijnimmers niet gevaarlijk zolang ze goed gebonden zijn. Het grotegevaar ligt in het inademen ervan. Probeer het materiaal niet te beschadigen. Breek het niet, maarschroef het los. Gooi het niet van een hoogte naar beneden, ookniet om het in een afvalcontainer te werpen.

Maak het materiaal nat Nat materiaal geeft minder stof af dan wanner het droog is. Sproei dus het asbestmateriaal met water nat voor u eraan begintte werken.

Zorg voor een goede ventilatieBuiten werken is een stuk veiliger dan binnen. Het gaat erom datde concentratie van vezels in de lucht zo klein mogelijk wordtgehouden. Als dat niet kan, moet de ruimte waarin gewerkt wordtheel goed belucht worden. Het is niet de bedoeling de vezels naareen aangrenzend lokaal te verplaatsen; plak dus zorgvuldig allekieren en gaten dicht die uitkomen op een andere ruimte.

Gebruik aangepast beschermingsmateriaalAsbestvezels kunnen aan kleding blijven hangen. Draag daaromeen overall en handschoenen die na de werkzaamheden wegge-gooid kunnen worden. Na het werken kunnen die samen met het andere afval op de correcte manier verwijderd worden. Uiterstbelangrijk is een stofmasker waarmee men zich tegen het in-ademen van de vezels beschermt. Een gewoon masker is absoluutniet geschikt, want dat houdt de kleinste vezeltjes niet tegen. Er is een speciaal stofmasker nodig met filtercapaciteit P2 of P3.

Verwijder na het werk zoveel mogelijk vezels Tijdens het werk komt stof op de grond. Maak dat nat, veeg hetheel voorzichtig op en voeg het bij het asbestafval. Een gewonestofzuiger gebruiken is een heel slecht idee. De asbestvezelsworden niet tegengehouden door de filter en zó weer de luchtingeblazen, ook lang na de werkzaamheden nog.

Maak uzelf grondig schoon Schrobt u na het werk grondig schoon onder de douche. Vooral hethaar dient zeer zorgvuldig gewassen te worden.

Aanbieden afvalHet afval dient volgens de regels van de gemeentelijke afvalstort teworden aangeboden.

De beste optie is het materiaal te allen tijde door deskundigen telaten verwijderen. Beroepsmatige toepassingen en verkoop vanasbest is sinds 1 juli 1993 verboden.

HerkenningAlleen in een laboratorium kan met zekerheid worden vastgesteldof een materiaal of product asbest bevat. De volgende tabel geefteen overzicht van de meest toegepaste asbesthoudende productenin en om het huis. Dit overzicht is niet volledig.

Pro

du

ctW

aar

aan

te

tref

fen

Uit

erlij

kS

oo

rtM

ate

waa

rin

to

egep

ast


Asb

estc

emen

t, v

lakk

e p

laat

Gev

els,

dak

bes

cho

t, r

on

do

m s

cho

or-

stee

n

Gri

jze

pla

at 3

mm

to

t 8

mm

dik

, m

et

vaak

‘w

afel

stru

ctu

rr a

an é

én k

ant

Ch

ryso

tiel

, so

ms

cro

cid

olie

tV

aak

Asb

estc

emen

t, v

lakk

e g

evel

pla

at m

et

coat

ing

Dec

ora

tiev

e b

uit

eng

evel

s, g

aler

ijA

ls v

lakk

e p

laat

, aa

n é

én k

ant

gek

leu

rd

geë

mai

lleer

d o

f g

esp

ote

n c

oat

ing

Ch

ryso

tiel

Vri

j al

gem

een

in

fla

ts

Asb

estc

emen

t, s

cho

ors

teen

of

luch

tkan

aal

Bij

kach

el o

f c.

v. -

inst

alla

tie,

ven

tila

tie-

kan

alen

Ro

nd

of

vier

kan

t ka

naa

l, ve

rder

als

vlak

ke p

laat

Ch

ryso

tiel

Vaa

k

Asb

estc

emen

t, b

loem

bak

Zo

wel

bu

iten

als

bin

nen

, b

alko

ns

In d

iver

se v

orm

en,

verd

er a

ls v

lakk

e

pla

at,

mee

stal

du

nn

er d

an b

eto

nn

en

bak

Ch

ryso

tiel

/cro

cid

olie

tV

aak

Asb

estc

emen

t, g

olf

pla

atD

aken

van

sch

ure

n e

n g

arag

esA

ls g

olf

pla

at i

n d

iver

se d

ikte

sC

hry

soti

el,

som

s cr

oci

do

liet

Vaa

k

Asb

estc

emen

t, m

et c

ellu

lose

veze

ls

(asb

estb

oar

d)

Alle

en g

esch

ikt

voo

r b

inn

ento

epas

sin

-

gen

, af

tim

mer

ing

en,

inp

and

ige

kast

en

Gee

lbru

ine

du

nn

e p

laat

, lij

kt o

p

har

db

oar

d

Ch

ryso

tiel

, so

ms

spo

or

cro

cid

olie

tS

om

s

Asb

estc

emen

t, d

akle

ien

Imit

atie

leie

nV

lakk

e p

laat

jes,

aan

een

zijd

de

gec

oat

Ch

ryso

tiel

In N

eder

lan

d w

ein

ig t

oeg

epas

t

Asb

estc

emen

t, s

tan

dle

idin

gA

fvo

er t

oile

tA

ls l

uch

tkan

aal,

maa

r d

ikke

rC

hry

soti

elV

aak

Asb

estc

emen

t, i

mit

atie

mar

mer

Ven

ster

ban

ken

en

sch

oo

rste

enm

ante

lsA

ls m

arm

er,

in b

reu

k- o

f za

agvl

akke

n

zijn

du

nn

e w

itte

vez

els

zich

tbaa

r

Ch

ryso

tiel

So

ms

Hec

htg

ebo

nd

en

De

mee

st t

oeg

epas

te a

sbes

tho

ud

end

e p

rod

uct

en i

n e

n o

m h

et h

uis

78 ©NVM SOM

Pro

du

ctW

aar

aan

te

tref

fen

Uit

erlij

kS

oo

rtM

ate

waa

rin

to

egep

ast

Afd

ich

tko

ord

Afd

ich

tin

g s

cho

ors

ten

en,

kach

elru

itje

s,

en -

deu

rtje

s, i

n c

.v.

-ket

els,

gas

haa

rden

en a

llesb

ran

der

s

Wit

to

t vu

ilgri

js p

luiz

ig k

oo

rdC

hry

soti

elR

egel

mat

ig

Asb

esth

ou

den

d s

tucw

erk

Op

(vo

chti

ge)

mu

ren

en

pla

fon

ds

Vez

elig

e ko

rrel

stru

ctu

ur

Am

osi

et,

cro

cid

olie

t o

f ch

ryso

tiel

Nau

wel

ijks

Bra

nd

wer

end

bo

ard

On

der

c.v

. -k

etes

, w

and

en c

.v.

-kas

t,

sto

pp

enka

st,

pla

fon

ds,

tra

pb

esch

ot

Lich

tbru

in t

ot

gee

l, za

chtb

oar

dac

hti

gA

mo

siet

Reg

elm

atig

, vo

ora

l in

fla

ts e

n g

rote

re

com

ple

xen

Asb

estk

arto

nB

ekle

din

g z

old

erin

gLi

chtg

rijs

, ka

rto

nac

hti

gC

hry

soti

elW

ein

ig

‘Asb

estp

laat

je’

Vla

mve

rdel

erG

rijs

, ka

rto

nac

hti

g i

n m

etal

en f

ram

eC

hry

soti

elW

ord

t so

ms

no

g i

n k

euke

ns

aan

get

roff

en

‘Wo

nd

erp

lug

’D

oe-

het

-zel

fmat

eria

alM

eng

sel

van

lo

sse

asb

estv

ezel

s en

pig

sC

hry

soti

elS

om

s

Hit

teb

este

nd

ige

elek

tris

che

iso

lati

eS

trijk

ijzer

s o

f b

roo

dro

ost

ers

Gri

js,

kart

on

ach

tig

Ch

ryso

tiel

So

ms

Vin

ylze

il m

et a

sbes

tho

ud

end

e o

nd

er-

laag

Keu

ken

s, t

rap

pen

en

z.,

gep

rod

uce

erd

voo

r 19

80

Zee

r d

iver

s, a

lleen

te

her

ken

nen

do

or

anal

yse

on

der

laag

Ch

ryso

tiel

Zee

r va

ak

Nie

t-h

ech

tgeb

on

den

Bro

n: A

sbes

t in

en

om h

et h

uis,

VR

OM

Har

de

asb

esth

ou

den

de

vin

ylte

gel

sTo

ilett

en,

keu

ken

sH

ard

e te

gel

, mee

stal

wit

bev

lam

d,

gel

ijmd

met

zw

arte

kit

Ch

ryso

tiel

So

ms,

mee

stal

aan

geb

rach

t b

ij b

ou

w


Legionella

Het leidingwater in Nederland voldoet aan zeer strenge kwaliteits-eisen. De geringe hoeveelheden legionellabacteriën die daarinaltijd aanwezig kunnen zijn, zijn dan ook ongevaarlijk voor devolksgezondheid. Deze hoeveelheid ligt onder de detectiegrens < 50 kve/l (kolonievormende eenheden per liter). Slechts onderbepaalde omstandigheden kunnen deze bacteriën zich in deaangesloten installatie zodanig ontwikkelen dat ze wel gevaaropleveren.

Vermeerdering legionellabacteriën

Vermeerdering van legionella is afhankelijk van de volgenderisicofactoren:• Een watertemperatuur tussen de 25° en 50°C.• Een lange verblijftijd van het water in de installatie.• Stilstand (stagnatie) van water.• De aanwezigheid van biofilm en sediment (bezinksel).

De legionellabacteriën zelf zijn relatief eenvoudig te doden. Deze bacteriën hebben echter de eigenschap zich te nestelen inzogenaamde gastorganismen. Dit kunnen amoeben zijn, maar ook biofilm is een bekende gastheer.Biofilmvorming is in het leidingsysteem vaak een besmettingsbrondie moeilijk aan te pakken is. De biofilm vormt een beschermendelaag over de pathogene (ziekteverwekkende) organismen waardoordeze niet bereikt worden door de meeste desinfecteermiddelen enschoonmaaksystemen. Ook al lijken leidingen schoon kunnen ernog steeds gevaarlijke biofilms aanwezig zijn.

Ziekte

De bacterie veroorzaakt de zogenaamde “Veteranenziekte” dit iseen ziekte die aanvankelijk lijkt op een flinke griep met longont-steking. De ziekte komt uitsluitend tot stand als het besmette waterwordt verneveld (aërosolen) en de kleine waterdruppeltjes wordeningeademd. Voor bepaalde groepen mensen (b.v. ouderen) kan eenbesmetting met legionellabacteriën zelfs tot de dood leiden.

Beheersmaatregelen

Vorming van legionellabacteriën moet dus zoveel mogelijkvoorkomen worden:• Handhaving van de watertemperatuur op minimaal 60°C aan

ieder tappunt is een effectieve maatregel. Boven de 50°C treedtafdoding van de legionellabacteriën op, een temperatuur van60°C zorgt voor een reductie van 90%.

• Beperken van de verblijftijd van het water in het leidingsysteem.• Periodiek schoonmaken van de installatie (spoelen).• Voorkomen van stilstand in niet gebruikte leidingen

(dode leidingen).• Korte aftakleidingen.• Leidingen goed isoleren (bij risico van opwarming).• Controleerbare terugslagkleppen toepassen bij aftakkingen.• Aantal warmtappunten beperken.• Koud- en warmwaterleidingen op minimaal 30 cm afstand van

elkaar houden.

80 ©NVM SOM

Regelgeving

Om de mogelijkheid van legionellabesmetting zoveel mogelijk tevoorkomen heeft het ministerie van VROM de Tijdelijke regelinglegionellapreventie in leidingwater (15-10-2000) opgesteld.De Tijdelijke regeling is per 15 oktober 2002 vervallen. Echter hetnieuwe besluit dat de Tijdelijke regeling moet vervangen, isvertraagd. In de tussentijd blijven de eigenaren van collectieveinstallaties op grond van de zorgplicht in de waterleidingwetverplicht alles te doen om legionella te voorkomen. Op de internetsite www.vrom.nl zijn de laatste wijzigingen m.b.t.de regelgeving te vinden.


Veiligheidspictogrammen

algemeen gevaar gevaar hoogspanning

blusser aanwezig branddeken aanwezig

haspel aanwezig handbrandmelder aanwezig

open vuur verboden verboden te roken

verbandkoffer aanwezig oogdouche aanwezig

82 ©NVM SOM

nooduitgang rechtdoor

nooduitgang links

nooduitgang rechts

uitgang rechtdoor


Bouwbesluit 2003

Vervallen voorschriftenHet betreft de voorschriften voor aansluitingen voor radio, tv entelefoon, bergruimte en buitenruimte, opstelplaats voorwasapparatuur, verplaatsing en vervorming. Voorts is besloten devoorschriften voor de minimale maatvoering voor verblijfsruimtenvan woningen te vereenvoudigen.

Aanpassing voorschriftenVoor de woningnieuwbouw zijn de voorschriften voorbrandwerende deuren vervangen door het voorschrijven van eenop het elektriciteitsnet aangesloten niet-ioniserende rookmelder.

Voortvloeiend uit de Nota Mensen, Wensen, Wonen zijn dealgemene eisen voor toegankelijkheid en hoogten van ruimten inwoningen aangescherpt. Tevens is een aanscherping van de eismet betrekking tot de contactgeluidisolatie bij woningenopgenomen. Doel is de gebruikswaarde van woningen die nuworden gebouwd, ook voor de langere termijn voldoende zeker testellen en daarmee voortijdige aanpassing of zelfs sloop tevoorkomen.

De aanscherping voor woningen betreft de volgende eisen:

- minimum plafondhoogte van 2.40 naar 2.60 m;- minimum hoogte van deuren en sanitaire ruimten van 2.10 m

naar 2.30 m;- betere beloopbaarheid van trappen (aan/optrede);- bredere gangpaden in collectieve woongebouwen;- een verhoging van de contactgeluidisolatie met 5 dB.

84 ©NVM SOM


Trappen

Een trap heeft afmetingen die voldoen aan kolom A van tabel“Voorgeschreven afmeting van een trap van een woonfunctie”.

Echter:Een trap, bestemd voor het ontsluiten van een woonfunctie meteen gebruiksoppervlakte van meer dan 500 m2, heeft afmetingendie moeten voldoen aan kolom B.

Indien de totale vloeroppervlakte aan verblijfsgebied, dat isaangewezen op een trap voor het bereiken van een verblijfsgebiedgroter is dan 600 m2, heeft die trap, afmetingen die moetenvoldoen aan, kolom B.

Een aantrede, een optrede en de breedte van een tredevlak vaneen trapvormige vloer van een verblijfsgebied hebben afmetingendie voldoen aan, kolom B.

Voorgeschreven afmetingen van een trap van een woonfunctie

A B

minimum breedte van de trap 0,8 m 1,2 m

minimum vrije hoogte boven de trap 2,3 m 2,3 m

maximum hoogte van de trap 4 m 4 m

minimum aantrede ter plaatse van de klimlijn, 0,22 m 0,24 m

gemeten loodrecht op de voorkant van de trede

maximum hoogte van een optrede 0,185 m 0,185 m

minimum breedte van het tredevlak, gemeten 0,05 m 0,17 m

loodrecht op de voorkant van dat vlak

minimum breedte van het tredevlak ter plaatse van de klimlijn, 0,23 m 0,24 m

gemeten loodrecht op de voorkant van dat vlak

minimum afstand van de klimlijn tot de zijkanten van de trap 0,3 m 0,3 m

Een trap, waarvan ter plaatse van de klimlijn de helling groter isdan 2:3 heeft aan tenminste één zijde een leuning. De bovenkantvan de leuning ligt, gemeten boven de voorkant van een tredevlakvan de trap, op een hoogte van niet minder dan 0,8 m en niet meerdan 1 m.

86 ©NVM SOM


Domotica

Domotica is afgeleid van domus-robotica en is de verzamelnaamvoor producten en technieken rond de automatisering vangebouwfuncties, woningautomatisering. Het gaat daarbij omproducten en apparatuur die het leven en het comfort in huisveraangenamen, ook voor hen die slecht ter been zijn, het huisveiliger maken en bezuinigen op elektriciteit, gas en water.

Veiligheid

VoorbeeldenTechnisch alarm: Automatische alarmering bij waterlekken.

Signalering en alarmering van gevaarvoor brand of gas.Automatische hulpdiensten (brandweer,politie e.d.) alarmeren.Automatische alarmering bij spannings-onderbreking.Mensen in huis worden onmiddellijkgewaarschuwd.

Diefstal en inbraak: Automatisch inbraak melden bij veilig-heidsdiensten. Vermijden van schade.

Medisch alarm: Tijdig gespecialiseerde hulp.Zelfstandigheid van ouderen of mindervalide mensen verhogen.Persoonsalarmering is vooral zinvolwanneer de risico’s om alleen te wonengroot worden. Als er dan een ongelukgebeurt, waarbij men zich niet meer ofmoeilijk kan bewegen en er geen contactkan worden gelegd met buren of familie,is dit vangnet nodig.

Aanwezigheidssimulatie: Activeren verlichting op willekeurige enverschillende momenten.Activeren van jaloezieën of rolluiken naar gelang de hoeveelheid zonlicht ofmoment van de dag.

Ongevallen preventie: Alle kookapparatuur uit na een ingestel-de tijd. Een bewaakt kooktoestel is voorvelen overbodig, maar bij vergeetachtig-heid voorkomt het ongelukken.Verlichting gaat automatisch aan wan-neer men ‘s nachts het bed uitgaat of een donkere ruimte betreedt.

Comfort

Comfort richt zich op gebruiks- en woongemak.

Specifieke voorbeeldenAirconditioning en Voor iedere kamer afzonderlijke tempera-verwarming: tuurregeling. Instelling airconditioning

en verwarming afhankelijk van seizoenen buitentemperatuur.

88 ©NVM SOM

Verlichting: Het automatisch bedienen van licht-groepen, op basis van tijd (simulatie vanaanwezigheid), omgevingslicht (buiten)of bij het betreden van een ruimte(beweging). Met afstandsbedieningverlichting regelen.

Zonneschermen en Automatisch ophalen en neerlaten van gordijnen: de zonwering op basis van zonneschijn

en windkracht. Het op afstand of vanafeen handig punt bedienen van zonne-scherm of buitenlamellen. Het op afstandbedienen van gordijnen als deze op eenmoeilijk te bereiken plaats hangen.

Centrale besturing: Alle lichten in de woning uit door middelvan één eenvoudige drukknop.

Communicatie

Voorbeelden Audio- en videodistributie: Het automatisch op tv-beeld verschijnen

van de persoon die aanbelt.Het automatisch zacht zetten van geluids-apparatuur, zodra de telefoon gaat ofwanneer er wordt aangebeld.

Informatie

VoorbeeldenBeheer op afstand: Met behulp van een telefoonmodule

aangesloten op een domoticasysteemkan men de verlichting, verwarming,elektrische huishoudapparaten van opafstand sturen.Op elk moment de staat van de woningcontroleren. Onmiddellijk op de hoogteworden gebracht van elk alarm dat zichin de woning voordoet.

Telematicanetwerken: Tele-office (thuiswerken).Teleshoppen.Telebankieren.

Energie & Klimaat

VoorbeeldenNachttarief: Lagere kosten voor verwarming en warm

water.Lagere kosten voor gebruik was- envaatmachine.Besparing elektriciteitsrekening.

Verwarming en verlichting: Automatisch lichten doven enverwarming lager bij langdurigeafwezigheid in de kamer. Verlagingstroomgebruik.

Registratie gegevens: Energieverbruik.Temperatuur in de verschillende kamers.Telefoonverbruik.Staat van het alarmsysteem.Technische problemen en hun oorzaak.


Voorrangsschakelaars: Voorkomen van stroomonderbrekingdoor een overbelast elektriciteitsnet.Voorkomen van overbelasting van deinstallatie door toestellen met een lageprioriteit uit te schakelen.

Installaties

Elektra

In de elektrische installatie worden vier kleuren draad gebruikt: • BRUIN - Aanvoerdraad (fase).• BLAUW - Afvoerdraad (nulleiding).• ZWART - Schakeldraad (na schakelaars en tussen

schakelaar en lamp).• GEEL/GROEN -Aarddraad.

Bij oude installaties kunt u nog te maken krijgen met de ‘oude’kleuren: • Groen - Aanvoerdraad.• Rood - Afvoerdraad.• Grijs - Aarddraad.

Koelinstallatie

Voor de koeling van woningen worden voornamelijk tweesystemen toegepast:

• SplitunitSplitunit: Een splitunit bestaat uit een binnen- en

een buitenunit met daartussen leidingen. De buitenunit zorgt ervoor dat de aan debinnenlucht onttrokken warmte wordtafgegeven aan de buitenlucht. De binnenunitkoelt vervolgens de lucht in het vertrek.

Multi-splitunit: Meerdere vertrekken worden voorzien vaneen binnenunit. Al deze binnenunits wordenaangesloten op één buitenunit. Iederebinnenunit blijft apart regelbaar.

Beide systemen kunnen uitgevoerd als een warmtepomp. Op deze manier kan de koelcyclus worden omgekeerd zodatwarmte aan de buitenlucht onttrokken kan worden en aan debinnenruimte afgegeven wordt. De warmtepomp kan zelfs bij–10°C nog warmte uit de buitenlucht winnen.

• Luchtverwarming met koeling

Een luchtverwarmingssysteem kan in veel gevallen worden uitgebreid met een koelset. Er wordt dan een extra unittoegevoegd aan het luchtverwarmingssysteem. Deze unitgebruikt de kanalen van de luchtverwarming om de gekoeldelucht in de vertrekken te blazen.

Wooncomfort hangt voor een heel groot deel af van hetfunctioneren van de installatie in de woning. Bij het verplichteonderhoud van de koelinstallatie in de woning (maar ookindustrieel) kan het volgende schema aangehouden worden.

90 ©NVM SOM

Inspectiewijzer koelinstallatiesKoelinstallaties dient u wettelijk verplicht te controleren!

Installatie categorie

Controle aspecten

inspectie 1x per jaar X X X

inspectie 4x per jaar X X X X X

inspectie 1x per maand X X X

1x vacumeren X X X X X X X X X

P= 270 Pa- 1 uur.

Breken met koudemiddel

3x vacumeren 1. X X X X

P=270 Pa - 1 uur.

Breken met N2 2.

P=270 Pa - 30 min.

Breken met N2 3.

P=270 Pa - 6 uur.

Breken met koudemiddel

kenplaat - compressor X X X X X X X X X X X X X

instructiekaart X X X X X X X X X X X

logboek X X X X X X X X X

stroomschema (altijd bij 2 X X X X X X X

en meer verdampers)

voortdurend toezicht X X

drukaansluiting voor zuig- X X X X

en persdrukmeter op

compressor

pers- en zuigdrukmeter X X X X X

op compressor

handmatige reset voor X X X X X X X

hoge en lage druk bij

temperatuurbegrenzer

afsluitbaar gedeelte ter X X X X X X X X X

grootte van het aanwezige

koelmiddel

markering afsluiters (altijd X X X X X X X

bij 2 en meer verdampers

machinekamer X X X X

speciale ruimte, niet X X X X

toegankelijk voor

onbevoegden

bedienings- en controle- X X X

paneel

naamplaat installatie X X X X X X X X X X X X

kenplaat machinekamer X X X

bedieningsvoorschriften X X X

inblokafsluiters X X

aan

dri

jfve

rmo

gen

<50

0 W

0-1,

5 kg

ko

ud

emid

del

1,5-

3 kg

ko

ud

emid

del

3-10

kg

ko

ud

emid

del

10-3

0 kg

ko

ud

emid

del

30-5

0 kg

ko

ud

emid

del

50-1

00 k

g k

ou

dem

idd

el

100-

200

kg k

ou

dem

idd

el

200-

300

kg k

ou

dem

idd

el

300-

1000

kg

ko

ud

emid

del

>100

0 kg

ko

ud

emid

del

com

pre

sso

ren

> 9

0 m

3/h

sla

gvo

lum

e

dru

kvat

en <

100

ltr

., >

152

mm

ø

vlo

eist

ofv

aten

> 3

00 k

g

dru

kvat

en >

100

ltr


Installatie categorie

Controle aspecten

afpersen met N2 1.0 - 1.3 x X X X X X X X X X X X

maximale werkdruk

pressostaat X X X X X

pressostaat met handgreep X X X X X X X

ontlastklep (tot 100 kg X X X X X X X X X X X X

pressostaat toegestaan)

veiligheidsklep X

vloeistofniveaumeter X X X X

kijkglas in vloeistofleiding X X X X X X X X X X X

(indien geen vloeistofniveau-

meter aanwezig is)

Verwarmingstoestellen

Als richtlijn wordt aangehouden dat eens in de circa 15 jaar eenverwarmingstoestel vervangen dient te worden.Een optimaal comfort wordt bereikt door een toestel met de juistecapaciteit. Samen met het installatiebedrijf kan de juiste keuzegemaakt worden.

De verwarmingsinstallaties in de woningbouw kunnenonderverdeeld worden in individuele en collectieve systemen.

Individuele systemen, iedere woning heeft een eigen installatie:• Lokale verwarming:

Verwarming per vertrek door b.v. gashaard, houtkachel,elektrische straalkachel, etc.

• Centrale verwarming met moederhaard:De ketel of haard staat in de woonkamer en functioneert alswarmtebron. Vanuit de Moederhaard worden de overigeradiatoren in de woning van warmte voorzien.

• Centrale verwarming met eigen c.v.-ketel:Deze installatie is opgebouwd uit drie delen: een (warmtebron)c.v.-ketel en een leidingnet met toebehoren en verwarmings-elementen.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen condenserende en niet-condenserende ketels. De condensvorming heeft invloed op hetrendement. Condenserende ketel:HR-ketel (Hoog Rendement), te herkennen aan de condensafvoerafkomstig uit de ketel.Niet-condenserende ketel:VR ketel (Verbeterd Rendement).

aan

dri

jfve

rmo

gen

<50

0 W

0-1,

5 kg

ko

ud

emid

del

1,5-

3 kg

ko

ud

emid

del

3-10

kg

ko

ud

emid

del

10-3

0 kg

ko

ud

emid

del

30-5

0 kg

ko

ud

emid

del

50-1

00 k

g k

ou

dem

idd

el

100-

200

kg k

ou

dem

idd

el

200-

300

kg k

ou

dem

idd

el

300-

1000

kg

ko

ud

emid

del

>100

0 kg

ko

ud

emid

del

com

pre

sso

ren

> 9

0 m

3/h

sla

gvo

lum

e

dru

kvat

en <

100

ltr

., >

152

mm

ø

vlo

eist

ofv

aten

> 3

00 k

g

dru

kvat

en >

100

ltr

92 ©NVM SOM

Gesloten systeemDit systeem heeft geen openverbinding met de ruimte waarin deketel zich bevindt.Open systeemDit systeem gebruikt zuurstof uit de ruimte waarin de ketel zichbevindt.Vanwege de veiligheid wordt een gesloten systeem aanbevolenen vaak zelfs verplicht.

• Luchtverwarming:Hiervoor worden een aantal roosters in muren of vloerengeplaatst. Lucht wordt verhit en via de kanalen en roosters dein vertrekken geblazen. Ideaal als hoofdverwarming, een goedeisolatie van de woning is essentieel.

• Vloerverwarming als hoofd- of bijverwarming:Er wordt een buizenstelsel in de afwerkvloer aangebracht.

• Wandverwarming als bijverwarming:Er wordt een buizenstelsel in de wanden aangebracht.

Collectieve systemen:Meerdere woningen worden van warmte voorzien vanuit eencentrale warmtebron:• Blok- of wijkverwarming door middel van een centraal

opgestelde ketel of een centraal opgesteld ketelhuis, vanuit een stookruimte wordt de warmte via leidingen naar de diverse wooneenheden gebracht.

Toestellen

GeiserVoor de bereiding van warm tapwater. Wanneer de kraan wordt opengedraaid stroomt water door hettoestel en wordt d.m.v. een warmtewisselaar (elektrisch of aardgasgestookt) verwarmd tot 60oC.

BoilerHierin wordt water op temperatuur in voorraad gehouden tussen60°C en 80°C. Wanneer een kraan wordt opengedraaid stroomtwarm water uit de kraan en koud water de boiler in.

KetelDeze installatie wordt gebruikt voor de verwarming van de woning.

CombiketelEén brander zorgt voor zowel de bereiding van warm tapwater alsvoor het stoken van de centrale verwarming. Er wordt zo ruimtebespaard en het scheelt in energieverbruik. De watercircuits zijnechter gescheiden. De combiketel is te herkennen aan de vieraangesloten waterleidingen onder aan de ketel tegenover tweeaangesloten waterleidingen onder aan de ketel bij een niet-combiketel.


Meterkast“Richtlijnen voor meterkasten in laagbouwwoningen” en“Richtlijnen voor meterkasten in hoogbouwwoningen” zijn op te vragen bij de lokale energieleverancier.

Gaskeur

Gastoestellen voorzien van het Gaskeurlabel voldoen aan hogeNederlandse eisen op het gebied van kwaliteit, duurzaamheid enprestaties. Er zijn verschillende soorten gaskeurlabels, die we ineerste instantie individueel zullen behandelen.

Gaskeur HR (HR Verwarming)

Alle toestellen voorzien van het label HR (HR Verwarming) zijngegarandeerd zuiniger met energie. Deze toestellen benuttennamelijk de condensatiewarmte uit de waterdamp van rookgassen.Deze condensatiewarmte verdwijnt bij de gewone ketels door de schoorsteen, maar wordt door HR-ketels hergebruikt. Hierdoorontstaat een rendement van meer dan 100%. We kennen drieklassen HR, nameijk HR 100, 104 en 107.

94 ©NVM SOM

De besparing in gasverbruik tussen een toestel HR 107 en eengewone ketel kan oplopen tot wel 25%.

Gaskeur CW (Comfort Warm Water)

Als u warm water op meer plaatsen tegelijk wilt, kiest u de hoogstescore voor comfort: CW-klasse 6. Hebt u bijvoorbeeld een klein baddan kiest u een toestel met CW-klasse 3. Het bad is dan ongeveerin 10 minuten vol. Hebt u een standaard bad en wilt u dat bad ookin 10 minuten vol hebben, dan kiest u een toestel met CW-klasse 4.Hebt u een royaal of groot bad en wilt u wederom dit bad in 10minuten vullen, dan kiest u voor een toestel met respectievelijkCW-klasse 5 of 6.

Gaskeur HRww (HR Warm water)


Gaskeur SV (Schoneere Verbanding)

Gaskeur NZ (Naverwarming Zonneboiler)

Het Gaskeur -label op het toestel

96 ©NVM SOM


Ventilatie

Om aan de strenge Energie Prestatie Norm te voldoen, moet dewarmte in een woning vastgehouden worden. Om een prettigbinnenklimaat te creëren moet er voldoende geventileerd worden.Als gevolg van de hoge eisen, steeds meer isolatie en beterekierdichtingen is de natuurlijke ventilatie in een woning minimaal.

Er zijn drie vormen van ventileren:

1. Natuurlijke ventilatie.De toevoer van verse lucht via met de hand regelbareventilatieroosters. De afvoer van vocht en vervuilde lucht vanuitkeuken, badkamer en wc’s gebeurt via afsluitbare roosters in eenschoorsteen of een verticaal ventilatiekanaal. Doorvoeropeningenin of onder de deuren om een luchtcirculatie door de woning tegaranderen.

2. Natuurlijke ventilatie (aanvoer) + mechanische ventilatie (afvoer).Naast de natuurlijke ventilatie wordt warme vervuilde luchtafgezogen met behulp van mechanische ventilatoren.

3. Mechanische ventilatie met warmteterugwinning.Een warmteterugwin-unit (HR ventilatie-unit) zorgt voor eencontinue, geregelde ventilatie. Warme vervuilde lucht wordt via de unit de woning uitgezogen,terwijl schone, frisse lucht naar binnen wordt geblazen. Dit procesloopt via een tegenstroomwarmtewisselaar.De warme binnenlucht stroomt door de warmtewisselaar langs dewand van de koude buitenlucht en draagt daarbij de warmte over.

98 ©NVM SOM


Aanpassingen aan woningen voor mindervaliden

AlgemeenHier volgen enkele aandachtspunten die bij het ontwerp van eenwoning of aanpassing van belang kunnen zijn. Meestal gaat het omsterk individueel gerichte voorzieningen.

DrempelsAls waterkering bij de voordeur of badkamer zijn ze niet te missen. Binnenshuis zijn drempels overbodig. Op plaatsen waar zeonvermijdbaar zijn (bv. waterkering in de badkamer) eenafgeronde/afgeschuinde dorpel met opstanden van max. 5-8mmtoepassen. Of de toepassing van een aluminium drempel. Die zijnook voor tilliftwieltjes overrijdbaar.

DoorgangenNetto vrije doorgangen moeten minimaal 800-900 mm breed zijn.Ook bij schuifdeuren blijft het deel met de kruk in de doorgangstaan. Aan de knopzijde naast een draaideur dient 350-500 mmextra ruimte in verband met opstellen rolstoel vrijgehouden teworden.Voor een bed is de vrije doorgang noodzakelijk van minimaal 1200mm. Omdat dit wel erg brede deuren oplevert, met enormescharnierbelasting, is het raadzaam zo’n (vlucht)opening tevoorzien van een 950 mm brede loopdeur en een te openen zijstukvan circa 350 mm breed.Langere doorgangen, zoals gangen of hellingbanen, dienenminimaal 1200 mm breed te zijn. Is passeren van twee rolstoelenwenselijk, dan is minimaal 1600 mm nodig. Zijn er doorgangen inde zijwanden, let dan op of de draai mogelijk is.

Bedieningen Bedieningselementen, zoals schakelaars, deurkrukken,raamboompjes, kranen e.d. zijn bij een hoogte van 900-1100 mmboven de vloer bedienbaar vanuit een rolstoel. Raam- endeurkrukken zijn soms eenvoudig te verlengen of verplaatsen.

BeschermingsvoorzieningenUitwendige hoeken hebben een stootbescherming van roestvrijstaal (rvs) of kunststof.Voor het beschermen van deuren en gestucte wanden zijnstootborden of plinten verkrijgbaar. Vaak voldoet een circa 350 mmhoog en 3 mm dikke plint van volkernplaat.

KeukenHet onderrijdbaar maken van de gebieden: werkblad, koken enspoelen. De bladhoogte kan aan de rol/trippelstoel aangepastworden, verlagen tot plm. 700-800 mm.

WoonkamerDe (standaard) gemeentelijke verordening gaat uit van eenrichtoppervlakte van maximaal 30 m2.

SlaapkamerRondom het bed is 700-1000 mm omloopruimte nodig. Aan éénlange zijde daarnaast minimaal 1500 mm voor het gebruik van eentillift.

100 ©NVM SOM

Voor een kamer waar voornamelijk geslapen wordt, is 10-12 m2

noodzakelijk.

Natte celVloer slip- en slijtvast; geen hoogteverschillen en een afschot naarhet doucheputje. Het minimum oppervlakte is de optelsom van de volgenderichtmaten: Toilet, zittend douchen of wastafel: elk 2 m2.Liggend verzorgen of douchestretcher: elk 3 m2.Gebruik verrijdbare tillift: 2 m2.

WassenBij rolstoel onderrijdbare wastafels is een diepte van circa. 500-550mm nodig. Let op de plaatsing heetwaterleiding en sifon tenopzichte van de knieën en de voetplank.

BadenDe afmetingen van de meeste baden zijn circa 750x1750 mm tot900x1900 mm. Voor een tillift dient onder het bad een ruimte van1000-1200 mm breed en 200-300 mm hoog vrij te zijn, over de vollediepte.

Verticaal transportHellingen, allerlei soorten liften, trapklimhulpen. Hellingbanen: zijn maximaal 1:20 voor handrolstoelgebruikerszonder hulp.

Entree en hal

ParkerenLigging parkeerplaats (evt. aangepaste) auto zo dicht mogelijknabij de meest gebruikte toegangsdeur. Dat kan eventueel ook eenachterdeur zijn.

OpstelvlakAan buitenzijde voor toegangsdeur een vlak, horizontaal plateauaanbrengen, van minimaal 1500x1500 mm.

HalEen richtoppervlakte is 4 m2.

DraaicirkelIn de hal moet ruimte zijn voor een draaicirkel van 1500 mm tot1800 mm.

De aanvraag van een bouwvergunningDe afdeling Bouw- en Woningtoezicht (of een daarmee vergelijk-bare dienst) is binnen een gemeente belast met het beoordelenvan bouwaanvragen. Zij toetsen deze aan de eisen van hetBouwbesluit. Bij kleinere wijzigingen kan met een bouwmeldingworden volstaan.

Het BestemmingsplanEen belangrijke fase in uw bouwplan is de toetsing ervan aan hetbestemmingsplan. De hierin genoemde eisen zijn vooraf op tevragen en kunnen door de ontwerper ingepast worden in zijn plan.


De WelstandscommissieZijn er wijzigingen in het uiterlijk van een gebouw, dan wordt uw bouwaanvraag ook bekeken door de “Welstandscommissie”. Dit orgaan adviseert de gemeente over de mate waarin degewenste aanpassing “in de omgeving past”.

102 ©NVM SOM


Condities

De beoordeling van de conditie van een bouwdeel wordt meestalgebaseerd op een visuele inspectie. Onderdelen welke niet ofslechts gedeeltelijk waarneembaar zijn, worden ingeschat op basisvan ouderdom en de gemiddeld geldende levensduur voor diebouwdelen.

Daar waar nodig kan tijdens een nader onderzoek de constructiegeopend worden om na te gaan wat de oorzaak is van geconsta-teerde gebreken (bijvoorbeeld vochtdoorslag spouwmuren). Met name zullen de installaties vaak doorgemeten moeten wordenom aan te kunnen geven in welke staat zij verkeren (bijvoorbeeldhet rendement van de centrale verwarmingsketel of de licht-productie van de armaturen).

Definitie condities

0 Van het betreffende bouwdeel is geen conditie aan te geven (nietinspecteerbaar).

1 Uitstekend Nieuwbouwkwaliteit op basis van eengedegen ontwerp, uitvoering enmateriaalkeuze. Zeer incidenteel kan eengebrek voorkomen ten gevolge van eencalamiteit (bijvoorbeeld vandalisme),maar niet door veroudering.

2 Goed Invloeden vanuit het gebruik, weer enwind manifesteren zich in lichte mate.Het bouwdeel/-element is “ingelopen”, de “nieuwigheid” is er duidelijk af.Functievervulling is zonder meergewaarborgd.

3 Redelijk Invloeden vanuit gebruik, weer en windmanifesteren zich in de eerste echtegebreken zoals houtrot, corrosie e.d. Het verouderingsproces is over vrijwelde gehele linie duidelijk op ganggekomen. Incidenteel kan een storing inde functievervulling opgetreden zijn.

4 Matig Het verouderingsproces heeft hetbouwdeel/-element duidelijk in zijngreep. De beste tijd is voorbij, het eindenadert. Storingen in de functievervullingkomen plaatselijk voor en/of zijn reedsmeerdere malen voorgekomen.

5 Slecht Het verouderingsproces is min of meeronomkeerbaar geworden.Regelmatig komen ernstige gebrekenvoor. De functievervulling van het totaalis niet meer gewaarborgd. Het einde is infeite bereikt.

104 ©NVM SOM

6 Zeer slecht Het verouderingsproces is dusdaniggevorderd dat sprake is van voort-durende storing in de functievervullingvan het bouwdeel/-element.


Urgenties

Voor het mogelijk uitschuiven van de onderhoudshandelingen en -kosten is het van belang dat we tijdens de inspectie middels deurgentiecode aangeven wat de mogelijkheden zijn. Hierbij wordt eraangegeven wat de technische en/of financiële consequenties zijnindien een onderhoudshandeling later wordt uitgevoerd dangepland.

Er wordt duidelijk niet gesproken over de toename van de schadeop zich. Als bijvoorbeeld een onderdorpel aangetast is doorhoutrot en dit onderdeel toch vervangen moet worden maakt hetfeitelijk technisch gezien niets uit hoelang men hiermee wacht(esthetische aspecten uitgezonderd). Het niet uitvoeren van hetschilderwerk waardoor houtrot gaat optreden is natuurlijk welbelangrijk (vervolgschade).

Definitie urgenties

1 Vervolgschade Bij enig uitstel zal onevenredige schadeontstaan door bijvoorbeeld vervolg-schades aan bouwdelen (b.v. houtrot,roestvorming), inventaris, personen (b.v.gevaar voor veiligheid / gezondheid e.d.).

2 Onevenredige Bij enig uitstel bestaat de kans op eenonevenredige toename van de kosten(b.v. onderhoud aan een installatie).

3 Toename kosten Bij enig uitstel zullen de kosten vrijwelzeker naar rato van het uitstel toenemen(b.v. zwaarder verfsysteem).

4 Kans op toename Bij enig uitstel bestaat de kans dat dekosten naar rato van het uitsteltoenemen.

5 Minimale toename Bij enig uitstel bestaat een kans op eenminimale kostentoename.

6 Geen toename Bij enig uitstel zullen de kosten in de tijd(behoudens de normale prijsstijgingen inmateriaal en/of lonen) vrijwel niettoenemen.

106 ©NVM SOM


Oppervlakte en inhoudberekeningen

Afkortingen

b = breedte basish = hoogtel = lengte basisr = lengte radius (straal)

Figuren

Driehoek oppervlakte = 1/2 x b x h

Circel oppervlakte = π x r2

omtrek = 2 x π x r

Kubus oppervlakte = b x h x 6inhoud = b x h x l

Prisma inhoud = b x h x l 2

108 ©NVM SOM

Cilinder oppervlakte = ( 2 x π x r x l ) + ( 2 x π x r2 )inhoud = π x r2 x l

Piramide oppervlakte = ( 2 x b x h ) + ( b2 )inhoud = b x h x l

3

Bol oppervlakte = 4 x π x r2

inhoud = 4 x π x r3

3

Kegel inhoud = π x r2 x h3


Beg

rip

(con

form

Bou

wbe

slui

t 20

02)

Toel

ich

tin

g B

edri

jfsg

ebo

uw

enTo

elic

hti

ng

Wo

nin

gb

ou

w

Geb

ruik

sfu

nct

ie

De

ged

eelt

en v

an e

en o

f m

eer

bo

uw

wer

ken

op

een

per

ceel

of

stan

dp

laat

s, d

ie d

ezel

fde

geb

ruik

s-

bes

tem

min

g h

ebb

en e

n d

ie s

amen

een

geb

ruik

s-

een

hei

d v

orm

en.

Bije

enko

mst

fun

ctie

(ke

rk)

Ind

ust

rief

un

ctie

(fa

bri

ek)

Kan

too

rfu

nct

ie (

gem

een

teh

uis

)

Log

iesf

un

ctie

(h

ote

l)

Sp

ort

fun

ctie

(zw

emb

ad)

Win

kelf

un

ctie

(w

aren

hu

is)

Ove

rig

e g

ebru

iksf

un

ctie

(tr

afo

hu

isje

)

Wo

on

fun

ctie

(w

on

ing

, w

oo

nw

agen

)

Log

iesf

un

ctie

(tr

ekke

rsh

ut)

Ove

rig

e g

ebru

iksf

un

ctie

(g

arag

ebo

x)

Meten met NEN 2580 In

de

on

der

staa

nd

e ta

bel

vin

dt

u e

en o

verz

ich

t va

n d

e b

egri

pp

en u

it d

e n

orm

NE

N25

80 m

et e

en t

oel

ich

tin

g.

Daa

rna

vin

dt

u e

en s

amen

vatt

ing

van

de

mee

treg

els.

Uit

geb

reid

e in

form

atie

ove

r h

et h

ante

ren

van

NE

N25

80 k

un

t u

vin

den

op

de

cd-r

om

Met

en m

et N

EN

2580

van

NV

M S

OM

.

Geb

ruik

sop

per

vlak

te

De

vlo

ero

pp

ervl

akte

van

een

ru

imte

of

een

gro

ep

van

ru

imte

n d

ie g

esch

ikt

is v

oo

r h

et b

eoo

gd

e

geb

ruik

.

Een

bed

rijf

sgeb

ou

w k

an b

esta

an u

it r

uim

ten

vo

or

adm

inis

trat

ie e

n i

nd

ust

rie.

Een

ap

par

tem

ents

com

ple

x ka

n b

esta

an u

it

ruim

ten

vo

or

wo

nen

, g

emee

nsc

hap

pel

ijke

ruim

ten

en

ove

rig

e g

ebru

iksr

uim

ten

.

110 ©NVM SOM

Geb

ruik

seen

hei

d

Geh

eel

van

ru

imte

n v

oo

r éé

n g

ebru

iker

of

één

geb

ruik

ersg

roep

. E

en g

ebru

ikse

enh

eid

kan

bes

taan

uit

één

of

mee

r g

ebru

iksf

un

ctie

s.

Een

kan

tore

nco

mp

lex

bes

taat

uit

mee

rder

e

geb

ruik

seen

hed

en (

vers

chill

end

e b

edri

jven

).

Een

ap

par

tem

ente

nco

mp

lex

bes

taat

uit

mee

rder

e

geb

ruik

seen

hed

en (

app

arte

men

ten

).

Net

to in

ho

ud

Het

pro

du

ct v

an d

e n

etto

-vlo

ero

pp

ervl

akte

(ver

mee

rder

d m

et d

e o

pp

ervl

akte

n v

an v

ides

en

sch

alm

gat

en g

rote

r d

an 4

m2 )

en

de

net

to h

oo

gte

(bo

ven

zijd

e af

gew

erkt

e vl

oer

to

t b

ove

nzi

jde

vlo

er

van

de

daa

rbo

ven

gel

egen

ru

imte

of

het

dak

)

NV

M g

eeft

de

voo

rkeu

r aa

n d

e b

erek

enin

g v

an

geb

ruik

sop

per

vlak

ten

bo

ven

in

ho

ud

sbep

alin

g.

NV

M g

eeft

de

voo

rkeu

r aa

n d

e b

erek

enin

g v

an

geb

ruik

sop

per

vlak

ten

bo

ven

in

ho

ud

sbep

alin

g.

Ver

hu

urb

are

op

per

vlak

te

Geb

ruik

sop

per

vlak

te v

an e

en b

edri

jfsg

ebo

uw

,

excl

usi

ef r

uim

ten

vo

or

geb

ou

win

stal

lati

es,

vert

icaa

l ve

rkee

r en

par

keer

ruim

ten

vo

or

mo

tor-

voer

tuig

en.

De

verh

uu

rbar

e o

pp

ervl

akte

ver

sch

ilt t

even

s va

n

de

vlo

ero

pp

ervl

akte

do

or

de

gla

slijn

corr

ecti

e.

n.v

.t.

voo

r w

on

ing

bo

uw

Terr

ein

op

per

vlak

te

Op

per

vlak

te v

an e

en d

oo

r d

e ka

das

tral

e

(of

and

ere)

gre

nze

n b

epaa

ld p

erce

el.

Beg

rip

(con

form

Bou

wbe

slui

t 20

02)

Toel

ich

tin

g B

edri

jfsg

ebo

uw

enTo

elic

hti

ng

Wo

nin

gb

ou

w


Beb

ou

wd

e te

rrei

no

pp

ervl

akte

De

op

per

vlak

te b

inn

en d

e b

uit

eno

mtr

ek v

an e

en

geb

ou

w,

gem

eten

ter

ho

og

te v

an h

et m

aaiv

eld

,

voo

rzo

ver

de

op

per

vlak

te b

inn

en h

et t

erre

in l

igt.

Ru

imte

Een

vo

or

men

sen

to

egan

kelij

k d

eel

van

een

geb

ou

w m

et e

en h

oo

gte

van

ten

min

ste

1,5

m,

dat

geh

eel

of

ged

eelt

elijk

do

or

bo

uw

kun

dig

e

sch

eid

ing

sco

nst

ruct

ies

wo

rdt

beg

ren

sd e

n w

aar-

van

de

vlo

er o

f d

e o

verd

ekki

ng

een

on

der

dee

l

vorm

t va

n d

e co

nst

ruct

ie v

an h

et g

ebo

uw

.

Een

kru

ipru

imte

on

der

de

wo

nin

g b

eho

ort

volg

ens

de

NE

N-2

580

no

rm n

iet

tot

de

vlo

er-

op

per

vlak

te.

Bin

nen

ruim

te

Een

ru

imte

die

aan

alle

kan

ten

ove

r d

e vo

lle

ho

og

te o

msl

ote

n e

n o

verd

ekt

is.

Bu

iten

ruim

te

Een

ru

imte

die

do

or

het

on

tbre

ken

van

uit

-

wen

dig

e b

ou

wku

nd

ige

sch

eid

ing

s-co

nst

ruct

ies

per

man

ent

in o

pen

ver

bin

din

g s

taat

met

de

bo

dem

en

/of

de

bu

iten

luch

t.

Geb

ou

wg

ebo

nd

en b

uit

enru

imte

n a

ls o

verk

apte

entr

ees

blij

ven

bu

iten

bes

cho

uw

ing

bij

de

bep

alin

g v

an d

e vl

oer

op

per

vlak

te o

f ve

rhu

urb

are

op

per

vlak

te.

Geb

ou

wg

ebo

nd

en b

uit

enru

imte

n a

ls b

alko

ns,

log

gia

’s e

n c

arp

ort

s b

lijve

n b

uit

en b

esch

ou

win

g

bij

de

bep

alin

g v

an d

e vl

oer

op

per

vlak

te.

112 ©NVM SOM

Meten met NEN 2580 Uniforme meetregels en afspraken voor NVM-ledenover de vloeroppervlakten in woningen utiliteitsbouw.

ALGEMENE MEETREGEL:meten tussen de opgaande scheidingen• bij erkers vormen de gevelkozijnen van de erkers de opgaande

scheiding• vaste inrichtingsobjecten niet meerekenen• plinten buiten beschouwing laten

MEETREGEL 1:minimaal vereiste hoogte boven de vloer van 1,5 m• Uitzondering vormen vloeroppervlakten onder trappen

MEETREGEL 2:vloeroppervlakte van trappen meerekenen• Op de bouwlaag, waar de vloer begint, meten we de

gebruiksoppervlakte alsof de trap niet aanwezig is.• Let op: vloeroppervlakten van gemeenschappelijke ruimten

in logiesgebouwen, die voor 95% of meer bestaan uitverkeersruimten worden niet toegedeeld aan degebruikseenheden, die erop zijn aangewezen.

MEETREGEL 3:vides, trapopeningen en liftschachten kleiner dan 4 m2 alsvloeroppervlakte beschouwen• Deze ‘vloer’oppervlakten tellen we bij de bouwlaag, waarvan de

vloer een opening vertoont.• De ‘vloer’oppervlakte van liftschachten bepalen we met de

uitwendige maten.

MEETREGEL 4:incidentele nissen en uitsparingen groter dan 0,5 m2 meerekenenals vloeroppervlakte

MEETREGEL 5:vrijstaande bouwdelen kleiner of gelijk aan 0,5 m2 meerekenen alsvloeroppervlakte

MEETREGEL 6:dragende binnenwanden niet meerekenen als vloeroppervlakte• Let op: als een niet-dragende binnenwand de scheiding vormt

tussen verschillende gebruiksfuncties is er sprake van eenopgaande scheiding, waardoor de vloeroppervlakte van dezewand niet meetelt

MEETREGEL 7:leidingschachten kleiner dan 0,5 m2 meerekenen alsvloeroppervlakte• Dit geldt voor de oppervlakte, bepaald op basis van de

uitwendige maten.


Woningwaarderingsstelsel

Met behulp van de onderstaande tabel kan globaal berekendworden hoeveel punten een woning waard is. Met het globaalberekende puntenaantal kan in de tweede tabel gekeken wordenwat de maximaal te vragen huur voor de betreffende woning magzijn.Er is een onderscheid te maken in zelfstandige en niet zelfstandigewoonruimte (kamers ed.). Het criterium om te bepalen tot welkecategorie een woning behoort, is het al dan niet aanwezig zijn vaneen eigen toilet. Voor meer informatie kunt u de Almanak Huur enVerhuur of NVM Portaal raadplegen.

Punten

1 Oppervlakte van vertrekken 1 punt per m2

(kamers, keuken, badkamer en doucheruimte)

2 Oppervlakte overige ruimten 0,75 punt per m2

(bijkeuken, berging, zolder, garage)

3 Verwarming

Per verwarmd vertrek. 2 punten

Privé-ketel in de woning. 3 punten

Privé-hoogrendementsketel. 5 punten

Collectieve hoogrendement stookinstallatie. 1 punt

Thermosstatische ventielen (radiatorkranen) 0,25 punt

per vertrek. (maximaal 2 punten)

Verwarmingselementen buiten vertrekken 1 punt

per ruimte. (maximaal 4 punten)

C.v.-combi (het warmwater deel). 1 punt

Doorstromermeters 1 punt

(collectieve verwarmingsinstallatie).

4 Warmte-isolatie maximaal 15 punten

5 Keuken

Lengte van het aanrechtblad tot 1 m. 0 punten

1 tot 2 m. 4 punten

2 m en meer. 7 punten *

(Afhankelijk van de extra kwaliteit van de

keuken (afwerking) kunnen deze punten

maximaal verdubbeld worden.)

6 Sanitair

Toilette. 3 punten

Wastafel. 1 punt

Douche. (Afhankelijk van de extra kwaliteit 4 punten *

van de keuken(afwerking) kunnen deze

punten maximaal verdubbeld worden.)

Bad. (Afhankelijk van de extra kwaliteit 6 punten *

van de keuken(afwerking) kunnen deze

punten maximaal verdubbeld worden.)

Bad/douche. (Afhankelijk van de extra 7 punten *

kwaliteit van de keuken(afwerking) kunnen

deze punten maximaal verdubbeld worden.)

6a Woonvoorzieningen voor gehandicapten

Per 226,89 van de kosten die de ver- 1 punt

huurder aan de voorziening heeft besteed.

114 ©NVM SOM

Punten

7 Veroudering

De verouderingsaftrek wordt verminderd af: maximaal 20 punten

en wordt::

- per 1 juli 2003 verlaagd van 20 naar

10 punten;

- per 1 juli 2004 zijn er geen aftrekpunten

meer voor veroudering.

8 Privé-buitenruimten

Tot 25 m2. 2 punten

25 tot 50 m2. 4 punten



100 m2 en meer. 10-15 punten

Geen privé-buitenruimte. af: 5 punten

Carport. 2 punten

9 Woonvormen

a Eengezinshuizen.

Vrijstaande woning. 17 punten

Hoekwoning. 15 punten

Tussenwoning/eindwoning. 12 punten

b Woningen in meergezinshuizen.

Begane grond zonder lift. 6 punten

Begane grond met lift. 6 punten

1e verdieping zonder lift. 3 punten

1e verdieping met lift. 5 punten

2e verdieping zonder lift. 1 punt






16 of minder woningen per liftschacht. 2 punten

per woning extra

c Duplex.

Bovenwoning. 1 punt

Benedenwoning. 4 punten

10 Woonomgeving maximaal 25 punten

11 Hinderlijke situaties af: maximaal 40 punten

12 Bijzondere voorzieningen bij: 35% van het

(Uitsluitend bij serviceflatwoningen.) puntentotaal van

1 t/m 11


Maximaal te vragen huur in €

punten bedrag

40 161,4141 165,4442 169,4843 173,5144 177,5445 181,5846 185,6247 189,6548 193,6949 197,7250 201,7551 205,7952 209,8353 213,8654 217,9055 221,9356 225,9757 230,0058 234,0459 238,0760 242,1161 246,1462 250,1763 254,2164 258,2465 262,2866 266,3267 270,3568 274,3869 278,4270 282,4571 286,4972 290,5373 294,5674 298,5975 302,6376 306,6677 310,7078 314,7479 318,7780 322,8081 327,2382 331,6683 336,0984 340,5285 344,9586 349,3887 353,8188 358,2489 362,6790 367,1091 371,5392 375,96

punten bedrag

93 380,3994 384,8295 389,2596 393,6897 398,1198 402,5499 406,97100 411,40101 415,83102 420,26103 424,69104 429,12105 433,55106 437,98107 442,41108 446,84109 451,27110 455,70111 460,13112 464,56113 468,99114 473,42115 477,85116 482,28117 486,71118 491,14119 495,57120 500,00121 504,43122 508,86123 513,29124 517,72125 522,15126 526,58127 531,01128 535,44129 539,87130 544,30131 548,73132 553,16133 557,59134 562,02135 566,45136 570,88137 575,31138 579,74139 584,17140 588,60141 593,03142 597,46143 601,89144 606,32145 610,75

punten bedrag

146 615,18147 619,61148 624,04149 628,47150 632,90151 637,33152 641,76153 646,19154 650,62155 655,05156 659,48157 663,91158 668,34159 672,77160 677,20161 681,63162 686,06163 690,49164 694,92165 699,35166 703,87167 708,21168 712,63169 717,07170 721,49171 725,93172 730,35173 734,79174 739,21175 743,65176 748,07177 752,51178 756,93179 761,37180 765,79181 770,23182 774,65183 779,09184 783,51185 787,95186 792,37187 796,81188 801,23189 805,67190 810,09191 814,52192 818,95193 823,38194 827,81195 832,24196 836,67197 841,10198 845,53

116 ©NVM SOM

Prijspeil 2003, voor actuele bedragen kunt u de site van hetministerie van VROM raadplegen.

punten bedrag

199 849,96200 854,39201 858,82202 863,25203 867,68204 872,11205 876,54206 880,97207 885,40208 889,83209 894,26210 898,69211 903,12212 907,55213 911,98214 916,41215 920,84216 925,27

punten bedrag

217 929,70218 934,13219 938,56220 942,99221 947,42222 951,85223 956,28224 960,71225 965,14226 969,57227 974,00228 978,43229 982,86230 987,29231 991,72232 996,15233 1000,58234 1005,01

punten bedrag

235 1009,44236 1013,87237 1018,30238 1022,73239 1027,16240 1031,59241 1036,02242 1040,45243 1044,88244 1049,31245 1053,74246 1058,17247 1062,60248 1067,03249 1071,46250 1075,89


Herbouwwaardemeter woningen

De Herbouwwaardemeter woningen van het Verbond vanVerzekeraars is een hulpmiddel voor snelle, eenvoudige en globalevaststelling van de gemiddelde herbouwkosten van woningen. De herbouwwaardemeter bestaat uit een invulformulier en eentoelichting. Het formulier wordt in principe ieder jaar aangepastaan de dan geldende herbouwkosten.

De vaststellingsmethode van de herbouwwaardemeter is geba-seerd op een driedeling. Er wordt onderscheid gemaakt in het‘type’ woning, de ‘kwaliteit’ van bepaalde bouwdelen, en de‘hoeveelheid’. Voor de bepaling van het type woning wordtonderscheid gemaakt in vijf categorieën woningtypen. Hieruit moet een keuze worden gemaakt die leidt tot een prijs-stelling per m3. Vervolgens wordt het kwaliteitsniveau bepaald aan de hand van zes verschillende bouwdelen van de woning. Als de kwaliteit afwijkt van een standaarduitvoering, wordt de prijs vermeerderd of verminderd met een percentage dat vermeldstaat op de herbouwwaardemeter. De uiteindelijke prijsstellingwordt vermenigvuldigd met de hoeveelheid (inhoud) van dewoning, waarmee de herbouwwaarde wordt vastgesteld.Op de volgende pagina’s treft u de herbouwwaardemeter aan. U kunt een invulversie downloaden via www.verzekeraars.nl.

118 ©NVM SOM


Begrippenlijst

begrip definitieachterwerker Een niet in het zicht komende steen.aërosolen In lucht gedispergeerde waterdeeltjes met

een diameter van 1 tot 10 micrometer.afschot Het afschot is de helling van de waterdichte

laag en de ondergrond in de richting van dehemelwaterafvoeren.

ballastlaag Een ballastlaag bestaat uit één of meer lagen materialen, aangebracht op het dak-bedekkingsysteem of de isolatielaag.

branddoorslag De uitbreiding van brand van één ruimte naar een andere ruimte anders dan via debuitenlucht.

brandoverslag De uitbreiding van brand van één ruimte naar een andere ruimte uitsluitend via debuitenlucht.

brandvoortplanting Het zich uitbreiden van de brand in de ruimteof plaats waar de brand aanwezig is.

brandwerendheid De eigenschap van een bouwconstructie omgedurende een bepaalde tijd zonder functie-verlies weerstand te kunnen bieden aanverhitting volgens een gestandaardiseerdeproef.

correctief Onderhoud dat verricht wordt als een onderhoud storing heeft plaats gevonden.dilatatievoeg Naad in het materiaal die beweging van de

naastgelegen gedeelten ten opzichte vanelkaar mogelijk maakt.

drieklezoor Deel van een steen met een lengte van eendriekwart steen.

energieprestatie- Maat voor de energetische eigenschappen coëfficiënt van een gebouw of een gedeelte van een

gebouw inclusief gebouwinstallatiesgebruikersgedrag.

hoekkeper De snijlijn van de schuine dakschilden op eenuitwendige hoek.

kilkeper De snijlijn van de schuine dakschilden in eeninwendige hoek.

kit Een kunstmatig, langs chemische weg, ver-vaardigd product waarmee naden tussendezelfde of verschillende materialen elastischgedicht kunnen worden.

klezoor Deel van een steen met een lengte van eenkwart strek.

koudebrug (Beter thermische brug) Een gedeelte van een constructie dat eenbelangrijk lagere warmteweerstand heeft danhet grootste deel van een constructie.

kruip Toeneming van de vervorming van eenmateriaal in de tijd bij gelijkblijvendebelasting.

lagenmaat Steendikte plus de dikte van een lintvoeg.lintvoeg Horizontale voeg in het metselwerk.muurplaat Een balk plat op de muur onder de dakvoet

waarop het dakbeschot wordt bevestigd enwaar vaak de dakgoot aan wordt gemonteerd.

120 ©NVM SOM

preventief Het onderhoud dat wordt uitgevoerd onderhoud voordat het verwachte gebrek daadwerkelijk

optreedt of het onderhoud dat als zodanig inde planning is opgenomen.

stootvoeg Verticale voeg in metselwerk.strek Langste zijde van een baksteen.triplex Een plaatmateriaal, bestaande uit drie of

meer op elkaar gelijmde lagen van hout,waarvan de vezelrichtingen elkaar kruisen.

uitlogen De oplosbare stoffen uit het materiaal wordenafgescheiden en worden zichtbaar aan deoppervlakte.

voorwerker Een in het zicht komende steen.vorst Nokafdekking van uiteenlopende materialen.vulkaniseren Verhitten met zwavel voor samensmelting

van twee gelijkwaardige materialen.


Over de samensteller

Dit boekje is samengesteld door A.A.M. Koëter Vastgoed BeheerBV

A.A.M. Koëter Vastgoed Beheer BV is een onafhankelijk advies-bureau op het gebied van bouwen, verbouwen en onderhoudenvan vastgoed. Het bedrijf is opgericht in 1993 en is gevestigd inGeldrop en Amsterdam.

Per jaar worden meer dan 1.000.000 m2 gebouwen door onzemedewerkers geïnspecteerd voor het opstellen van meerjarenonderhoudsplanningen, renovatieplannen of kwaliteitscontroles.Daarnaast beheren wij, zelfstandig of in nauwe samenwerking met onze opdrachtgevers, kantoren, fabrieksgebouwen, scholen,gemeentelijke gebouwen en woningen in Nederland en België.

De medewerkers die verantwoordelijk zijn voor het opstellen vande meerjaren onderhoudsplanningen worden tevens ingezet voorhet beheer en onderhoud van de gebouwen. Zij weten dus wat het betekent om verantwoordelijk te zijn voor de kwaliteit van degebouwen binnen het kader van de financiële mogelijkheden.

Onze opdrachtgevers zijn overheidsinstellingen, multinationals,makelaarskantoren, adviesbureaus, woningbouwverenigingen,zorginstellingen en beleggers.

Daarnaast verzorgt A.A.M. Koëter Vastgoed Beheer BV in opdrachtvan erkende onderwijsinstellingen cursussen op het gebied vannieuwbouw, beheer en onderhoud van vastgoed.

A.A.M. Koëter Bouwadviseurs BV, een zusteronderneming vanA.A.M. Koëter Vastgoed Beheer BV, verzorgt het bouwmanagementen toezicht van renovaties en nieuwbouwprojecten. Hierdoor wordtoptimaal gebruik gemaakt van de beide expertises.

A.A.M. Koëter Vastgoed Beheer BVHofstraat 175664 HS GeldropTelefoon 040 - 280 00 24Fax 040 - 280 00 27E-mail [email protected] www.koeter.org

122 ©NVM SOM

Internetadressen

Voor meer informatie kunt u ook terecht op de onderstaande sites.Deze sites zijn ook gebruikt bij het samenstellen van dit boekje.

www.sibl.nlwww.bouwlood.nlwww.VROM.nlwww.legionellavraagbaak.nlwww.verbouwen.nuwww.lafarge.nlwww.dubo-centrum.nlwww.dak-wijzer.nlwww.bouw.pagina.nlwww.metselen.netwww.verzekeraars.nlwww.tudelft.nlwww.bouwgids.nlwww.KNB-baksteen.nl

Bronnen

Bij het samenstellen van dit boekje is gebruik gemaakt van deonderstaande bronnen. U kunt ze nog eens raadplegen voor meer informatie.

BDA Gevelboekje, ten Hagen StamBDA Dakboekje, ten Hagen StamPraktisch zakboek voor de bouwkunde, Kluwer Techniek Polytechnisch zakboekZakboekje bouwpraktijk: Bouwgebreken en herstelkosten, ten Hagen StamKoramic, diverse publicatiesNatuursteenbedrijven, Bedrijfschap NatuursteenbedrijfVoorlichtingscentrumVerftechnisch vademecum, SikkensHoutvademecum, Kluwer Technische BoekenInformatieblad Bouwlood 03-10Asbest in en om het huis, VROM131 Bouwgebreken, NVM-SOM/ ten Hagen StamVuistregels voor onderhoudSyllabus NVM Woningmakelaar module Bouwen en wetgeving,NVM SOM

Achtergrondliteratuur

Als u zich verder wilt verdiepen in de onderwerpen die in ditboekje zijn aangestipt, kunt u de onderstaande literatuurraadplegen.

Bouwproducten, Waltman Thiememeulenhoff, ISBN 90 212 9106Algemene Bouwkunde voor Makelaars deel A, ThiemeMeulenhoff,ISBN 90 06 70060 6Algemene Bouwkunde voor Makelaars deel B, ThiemeMeulenhoff,ISBN 90 06 70061 4Hogere Bouwkunde Jellema, diverse delen, ThiemeMeulenhoff


Aantekeningen

124 ©NVM SOM


Aantekeningen

126 ©NVM SOM


Bestelformulier Bouwkundig handboekje voor dewoningmakelaar

❍ Ja, ik bestel exempla(a)r(ren) van het Bouwkundighandboekje voor de woningmakelaar voor 24,95 perexemplaar excl. BTW, inclusief verzendkosten.

Gaarne hieronder uw naam en het adres vermelden waarop u defactuur en de door u bestelde boekjes wenst te ontvangen. Wij verzenden het materiaal per post aan het door u opgegevenadres.

Naam/Voorletters: ❍ mw / ❍ dhr

Post/factuuradres:

Postcode/Woonplaats:

Geboorteplaats: Geboortedatum:

Telefoon zaak: Fax zaak:

Kantoornaam: NVM lidnummer:

U kunt dit formulier ongefrankeerd sturen naar:NVM SOMt.a.v. Sylvia GijsbersAntwoordnummer 28003430 WB NIEUWEGEIN

of faxen naar: 030 – 6036878

128 ©NVM SOM

Bouwkundig handboekje voor de woningmakelaar

NVM Studiecentrum Opleidingen Makelaardij SOM b.v.

Nederlandse Vereniging van Makelaars

o.g. en vastgoeddeskundigen NVM

Studiecentrum Opleidingen Makelaardij

Fakkelstede 1, Postbus 2222, 3430 DC Nieuwegein,

Tel. 030-60 85 160, Fax 030-60 36 878

Bo

uw

kun

dig

han

db

oekje vo

or d

e wo

nin

gm

akelaar

A.A.M. KOËTER

VASTGOED BEHEER BV

bouwkundig handboekje

Documents

Transcript of bouwkundig handboekje