ΞΕΡΟΥΜΕ ΤΙ ΤΡΩΜΕ;΄΄blogs.sch.gr/8lyk-pat/files/2012/06/xeroume-ti-trome.pdf ·...

΄΄ΞΕΡΟΥΜΕ ΤΙ ΤΡΩΜΕ;΄΄

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 8Ο ΓΕΛ ΠΑΤΡΑΣ

ΠΑΤΡΑ 2012

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος…………………………………………………………………..3

Εισαγωγή…………………………………………………………………..3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

1.1 Οµάδες τροφίµων…………………………………………………..........4

1.2 Ιδανικός τρόπος διατροφής……………………………………………..6

1.3 Κανόνες σωστής διατροφής……………………………… ……...........7


2.1 Ασφαλής χρήση τροφίµων …………………………………..………....8 2.2 Μάθε τι τρως…………………………………………………………… 10


3.1 Παιδική παχυσαρκία……………………………………………………14 3.2 Άλλες ασθένειες………………………… ……………………………..15


4.1 ∆ιατροφή και τηλεόραση ………………………………………………17 4.2 Τεχνολογία και διατροφή……………………………………………....18


5.1 Μεσογειακή διατροφή…………………………………………………..21 5.2 Κρητική διατροφή……………………………………………………. ...28


ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ………………………………………………………..35


7.1 Οικονοµική κρίση και διατροφή………………………………………...50 7.2 Τροφή και τέχνη …………………………………………….…………. .56

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ( ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ)………………………………..59

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .................................................................................65

3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το θέµα που θα προβληθεί αφορά τη σύγχρονη διατροφή και πραγµατοποιήθηκε µέσα από την άρτια συνεργασία µεταξύ µαθητών της Α΄’ λυκείου στα πλαίσια του µαθήµατος της ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.

Ελπίζουµε να βρείτε ενδιαφέρουσα την εργασία µας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ∆ιατροφή είναι άµεσα συνδεδεµένη µε την καθηµερινότητα των ανθρώπων. Έτσι λογικό είναι να επηρεάζει πολλούς τοµείς της ζωής µας. θα δούµε εποµένως, πως η κακή διατροφή µπορεί να έχει αρνητική συνέπειες στη ζωή µας, όταν αυτή συνοδεύεται από την λανθασµένη ή πολλές φορές άσκοπη κατάχρηση τεχνολογικών µέσων και τροφίµων . Έπιπλέον θα γίνει αναφορά στις διάφορες ασθένειες που µπορούν να προκληθούν από τη µη καλή διατροφή ή από τον κακό τρόπο ζωής. Θα ήταν παράλειψη να µην αναφερθούν στην εργασία µας διάφορες σωστές δίαιτες και διατροφικές συνήθειες µε πρωτοπόρο τη Μεσογειακή ∆ίαιτα. Όπως θα διαπιστώσετε και µόνοι σας αργότερα τα µέλη της οµάδας µας έχουν καταφέρει να συνοψίσουν µερικά στοιχεία για την επιρροή των τροφίµων στη τέχνη

Σας ευχαριστούµε εκ των προτέρων. Οι µαθητές της Ά Λυκείου

4


1.1 Οµάδες τροφίµων

∆ιατροφική Πυραµίδα είναι ένας πρακτικός οδηγός διατροφής, που περιλαµβάνει τις κυριότερες οµάδες τροφών. Είναι ευέλικτη και κατάλληλη για όλα τα υγιή άτοµα, από την ηλικία των δύο ετών και άνω. Τα περισσότερα παιδιά χρειάζονται τον ελάχιστο αριθµό µερίδων που αναφέρονται στη ∆ιατροφική Πυραµίδα από κάθε οµάδα τροφών.

Οµάδα 1: ∆ηµητριακά

Ψωµί, ρύζι, ζυµαρικά, δηµητριακά, πατάτες .Πρέπει να λαµβάνονται 6-11 µερίδες την ηµέρα. Μία µερίδα ισοδυναµεί µε 1 φέτα ψωµί, µισό φλιτζάνι ζυµαρικά ή 1 βάφλα. Οι τροφές αυτές αποτελούν καλή πηγή ενέργειας και έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες.

Οµάδα 2: Λαχανικά

Πρέπει να λαµβάνονται 3-5 µερίδες την ηµέρα. Μία µερίδα ισοδυναµεί µε 1 φλιτζάνι ωµά λαχανικά ή µισό φλιτζάνι µαγειρεµένα λαχανικά. Οι τροφές αυτές αποτελούν φυσικές πηγές βιταµινών και µετάλλων, τα οποία είναι απαραίτητα για την υγεία. Προτιµήστε τα καρότα, το καλαµπόκι, τα πράσινα φασόλια και τον αρακά.

Οµάδα 3: Φρούτα

Πρέπει να λαµβάνονται 2-4 µερίδες την ηµέρα. Μία µερίδα ισοδυναµεί µε 1 φρέσκο φρούτο, µισό φλιτζάνι κοµπόστα ή µισό φλιτζάνι χυµό φρούτων. Και αυτές οι τροφές αποτελούν φυσικές πηγές βιταµινών και µετάλλων, ενώ περιέχουν επίσης φυτικές ίνες. Προτιµήστε τα µήλα, τις µπανάνες, τα πορτοκάλια και τα αχλάδια.

5

Οµάδα 4: Γαλακτοκοµικά

Πρέπει να λαµβάνονται 2-3 µερίδες την ηµέρα. Μία µερίδα ισοδυναµεί µε 1 φλιτζάνι γάλα µε 2% λιπαρά, 1 φλιτζάνι γιαούρτι ή 1 φέτα τυρί. Οι τροφές αυτής της οµάδας είναι πλούσιες σε ασβέστιο και βιταµίνη D, που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση των δοντιών και των οστών σε καλή κατάσταση. Προτιµήστε το γάλα, το τυρί και το γιαούρτι.

Οµάδα 5: Κρέας, ψάρι, όσπρια, ξηροί καρποί

Πρέπει να λαµβάνονται 2-3 µερίδες την ηµέρα. Μία µερίδα ισοδυναµεί µε 1 µπούτι κοτόπουλο, 1 φλιτζάνι φασόλια ή 1 αυγό. Αυτές οι τροφές περιέχουν πρωτεΐνες που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη των µυών και σίδηρο που χρησιµεύει για τη µεταφορά του οξυγόνου από το αίµα. Προτιµήστε το µοσχάρι, το ψάρι, το κοτόπουλο, τα αυγά και τα φασόλια.

Οµάδα 6: Λίπη, έλαια και γλυκά

Αυτές οι τροφές είναι πλούσιες σε λίπος και ζάχαρη. Έχουν µικρή θρεπτική αξία, αν και είναι εύγευστες, γι’ αυτό πρέπει να τις καταναλώνετε µε µέτρο και να τις απολαµβάνετε µόνο σε ειδικές περιπτώσεις.

6

1.2 Ιδανικός τρόπος διατροφής.

Η Μεσογειακή ∆ιατροφή αποτελεί τον καλύτερο τρόπο πρόσληψης τροφής και συµµετέχει σηµαντικά στην πρόληψη παθήσεων όπως η δυσλιπιδαιµία, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, διάφοροι καρκίνοι κλπ.

ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ ΤΟ ΜΗΝΑ

Ή ΛΙΓΟ ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΣΕ ΜΙΚΡΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ

Κόκκινο κρέας, Γλυκά

ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ ΤΗΝ ΕΒ∆ΟΜΑ∆Α

Αβγά, Πουλερικά, Ψάρια

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ

Γάλα, Τυριά και Γιαούρτι, Ελαιόλαδο και Ελιές, Φρούτα, Όσπρια,

Λαχανικά, Ψωµί, Ζυµαρικά, Ρύζι, Πατάτες

και άλλα ∆ηµητριακά

7

1.3 Κανόνες σωστής συµπεριφοράς.

Για µια σωστή και υγιεινή διατροφή δεν αρκεί µόνο να προσέχουµε τι τρώµε αλλά και πώς, πόσο, κάθε πότε τρώµε. Μερικά είδη τροφής, τα οποία έχουµε συνηθίσει να προσθέτουµε στο φαγητό µας, µπορούν να προκαλέσουν διάφορες αρρώστιες.

Παραθέτουµε συµβουλές για τους κανόνες διατροφής που είναι ιδιαίτερα χρήσιµοι αλλά ο σύγχρονος τρόπος ζωής δεν µας αφήνει συχνά να τους ακολουθήσουµε:

1. Τρώµε πάντοτε καθιστοί στο τραπέζι

2. Τρώµε πρωινό κάθε µέρα

3. Τρώµε σε ατµόσφαιρα ηρεµίας και συντροφικότητας

4. Τρώµε αργά. ∆εν καταβροχθίζουµε τα γεύµατά µας

5. Αποφεύγουµε να βλέπουµε τηλεόραση ταυτόχρονα µε τα γεύµατα

6. Αποφεύγουµε τα αεριούχα αναψυκτικά

7. Τρώµε "µεσογειακά", δηλαδή προτιµάµε λαδερά φαγητά, λαχανικά, όσπρια, σούπες, ψωµί

8. Παίρνουµε κολατσιό στο σχολείο από το σπίτι ώστε να αποφεύγουµε τα "έτοιµα" παρασκευάσµατα του κυλικείου

9. Τρώµε συχνά ψάρι

10. Τρώµε άφθονα φρέσκα λαχανικά, κυρίως εποχής

11. Τρώµε φρούτα, είναι σύµµαχοι της υγείας

12. Προτιµάµε το ψωµί ολικής άλεσης στα γεύµατά µας

13. Πίνουµε πολύ νερό κάθε µέρα

14. Αποφεύγουµε τα οινοπνευµατώδη ποτά

15. Αποφεύγουµε τη ζάχαρη και όλα τα προϊόντα που την περιέχουν

16. Προτιµάµε το ελαιόλαδο στα φαγητά µας, κατά προτίµηση ωµό.

8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20

2.1 Ασφαλής χρήση τροφίµων.

Ο τρόπος και η σωστή αποθήκευση διάφορων ειδών τροφίµων είναι ευθύνη του καταναλωτή. Να θυµόµαστε να προσέχουµε πάντα τις ηµεροµηνίες στη συσκευασία του προϊόντος. Αν υπάρχει ηµεροµηνία λήξης, να τη συµβουλευτούµε. ∆ιαφορετικά, ακολουθούµε τον παρακάτω πίνακα:

Γάλα φρέσκο: Μπορεί να διατηρηθεί στο ψυγείο για µερικές µέρες.

Γάλα εβαπορέ: Μπορεί να διατηρηθεί για µεγάλο χρονικό διάστηµα σε

θερµοκρασία δωµατίου, αλλά σε µέρος χωρίς υγρασία. Από τη στιγµή

που θα ανοιχτεί πρέπει να τοποθετείται στο ψυγείο.

Γιαούρτι: Τα περισσότερα γιαούρτια µπορούν να διατηρηθούν για περίπου

2-3 εβδοµάδες στο ψυγείο. Το ανοιγµένο γιαούρτι πρέπει να καταναλώνεται

το πολύ σε 2 µέρες.

Τυριά: ∆ιατηρούνται, όταν είναι καλά σκεπασµένα στο ψυγείο.

Λαχανικά εκτός ψυγείου: Μπορούν να διατηρηθούν εκτός ψυγείου για

µερικές µέρες, εφόσον δεν έχουν υποστεί ζηµιά.

Λαχανικά στο ψυγείο: ∆ιατηρούνται στο ψυγείο µέχρι και 1 µήνα, ανάλογα µε

το είδος των λαχανικών.

Λαχανικά κατεψυγµένα: Μπορούν να διατηρηθούν στην κατάψυξη για

µερικούς µήνες, αλλά καλό είναι να συµβουλευόµαστε την ηµεροµηνία λήξης

της συσκευασίας.

Ώριµα Φρούτα: Τοποθετούνται στο ψυγείο στο ειδικό συρτάρι για τα

φρούτα µόλις αγοραστούν και αφού πλυθούν προσεκτικά. Φρούτα εκτός

ψυγείου (πορτοκάλια, µανταρίνια): Τα εσπεριδοειδή µπορούν να µείνουν

εκτός ψυγείου για µερικές µέρες.

Μήλα, βερίκοκα, ροδάκινα, πεπόνια, αχλάδια: Τα αφήνουµε στο

δωµάτιο µέχρι να ωριµάσουν και µετά µπορούµε να τα τοποθετούµε µε

ασφάλεια στο ψυγείο.

9

Φρέσκο κρέας ή ψάρι: Μπορούν να διατηρηθούν για 2-3 περίπου µέρες στο

ψυγείο χαλαρά τυλιγµένα. Αν τοποθετηθούν στην κατάψυξη µπορεί να

διατηρηθούν µέχρι και δύο µήνες χωρίς πρόβληµα. Αφού βγουν από την

κατάψυξη, θα πρέπει να καταναλωθούν γρήγορα. Μαγειρεµένα µπορούν να

διατηρηθούν στο ψυγείο για περίπου τρεις µε τέσσερις ηµέρες. Τα

περισσεύµατα µαγειρεµένου φαγητού πρέπει να διατηρούνται στο ψυγείο

και, πριν σερβιριστούν ξανά, να ξαναζεσταίνονται αρκετά, ώστε να

σκοτώνονται τα µικρόβια.

Αυγά: ∆ιατηρούνται στο ψυγείο για 2-3 εβδοµάδες.

Ψωµί, παξιµάδι, λάδι: Πρέπει να τοποθετούνται σε ένα καθαρό, χωρίς

υγρασία ντουλάπι.

∆ηµητριακά (µακαρόνια, ρύζι, δηµητριακά): ∆ιατηρούνται για πολύ καιρό

στο ντουλάπι, εφόσον έχουµε κλείσει καλά τη συσκευασία για να µην µπει

υγρασία.

Οι τεχνικές συντήρησης των τροφίµων έχουν ως σκοπό να καταστρέψουν τους µικροοργανισµούς που χαλάνε τα τρόφιµα και να διατηρήσουν τα τρόφιµα σε καλή κατάσταση για µεγάλα χρονικά διαστήµατα. Βέβαια, πρέπει πάντα να ακολουθούµε την ηµεροµηνία λήξης που υπάρχει στα περισσότερα συντηρηµένα τρόφιµα. Επίσης, Τα τρόφιµα στα οποία γίνεται σωστή συντήρηση και διατήρηση δε χάνουν σχεδόν κανένα από τα θρεπτικά συστατικά τους. Με σύµµαχο την τεχνολογία έχουµε τη δυνατότητα να διατηρήσουµε τα τρόφιµα για µεγάλα χρονικά διαστήµατα.

ΥΓIΕΙΝΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ

Tην επόµενη φορά που θα απλώσουµε το χέρι µας στο ράφι του καταστήµατος τροφίµων θα πρέπει να κοιτάξουµε την ετικέτα τροφίµων πάνω στη συσκευασία του προϊόντος που έχουµε µπροστά µας και να ψάξουµε να βρούµε:

1.Το όνοµα του προϊόντος: το όνοµα δεν µπορεί να είναι παραπλανητικό. Εφ' όσον λέει "σοκολάτα γάλακτος µε δηµητριακά και σταφίδες", πρέπει να έχει µέσα πραγµατική σοκολάτα γάλακτος και όχι αρωµατικές ουσίες.

10

2.Την ηµεροµηνίας λήξης: πρέπει να υπάρχει σε όλα τα τρόφιµα που αγοράζουµε. Να υπολογίσουµε ότι το προϊόν που αγοράζουµε πρέπει να καταναλωθεί πριν από αυτή την ηµεροµηνία.

3.Τον πίνακα συστατικών: είναι µια από τις πιο βασικές πληροφορίες της ετικέτας τροφίµων. Να προτιµάµε τα προϊόντα που αποτελούνται από φυσικά συστατικά και να αποφεύγεις αυτά που περιέχουν χρώµατα ή συντηρητικά.

4.Το βάρος ή η ποσότητα του προϊόντος: η ποσότητα πρέπει να αναφέρεται. Συχνά, εµφανίζεται ένα µεγάλο e, το οποίο σηµαίνει ότι η ποσότητα -ίσως- να διαφέρει λίγο από συσκευασία σε συσκευασία. ∆ύο διαφορετικές συσκευασίες µε το ίδιο µέγεθος δεν έχουν πάντα την ίδια ποσότητα περιεχοµένου.

5.Τις οδηγίες χρήσης και φύλαξης: οδηγίες για τη σωστή χρήση και φύλαξη του προϊόντος.

6.Το όνοµα και τη διεύθυνση του κατασκευαστή: πρέπει να αναφέρονται.Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που σε επηρεάζουν για να αγοράσεις ένα συγκεκριµένο προϊόν (η τιµή του, η γνώµη κάποιου φίλου).Ίσως ένας από αυτούς να είναι και η διαφήµιση. Ο στόχος των διαφηµίσεων είναι να σε πείσουν να αγοράσεις το προϊόν ή την υπηρεσία που προσφέρουν, π.χ. να αγοράσεις µια συγκεκριµένη µάρκα σοκολάτας ή να πας σε κάποιο συγκεκριµένο εστιατόριο.

2.2 Μάθε τι τρως.

Οι απαραίτητες ουσίες ,τις οποίες δεν µπορεί να συνθέσει ο οργανισµός µας, αλλά τις χρειάζεται για να λειτουργήσει σωστά, ονοµάζονται απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και είναι:

• οι υδατάνθρακες , τα λιπίδια και οι πρωτεΐνες, τα οποία µας δίνουν και την ενέργεια που χρειαζόµαστε καθηµερινά.

• οι βιταµίνες, τα µέταλλα/ιχνοστοιχεία και το νερό, τα οποία δεν προσφέρουν ενέργεια ( δηλ. θερµίδες) στον οργανισµό, αλλά συµµετέχουν σε ζωτικής σηµασίας ρυθµιστικές, καταλυτικές και δοµικές λειτουργίες του.

α. πρωτεΐνες :Το όνοµα πρωτεΐνη προέρχεται από το ελληνικό "πρώτα", το οποίο σηµαίνει "πρωταρχικής σηµασίας". Οι πρωτεΐνες βρίσκονται κυρίως σε τροφές ζωικής προέλευσης αλλά και σε φυτικές τροφές(όσπρια) και πέπτονται στο στοµάχι και στο ανώτερο τµήµα του λεπτού εντέρου. Η πεψίνη στο στοµάχι διασπά τις πρωτεΐνες σε µικρότερα πολυπεπτίδια.

11

β. Υδατάνθρακες: Κύρια πηγή Υδατανθράκων για τον άνθρωπο είναι οι πολυσακχαρίτες άµυλο και γλυκογόνο, οι δισακχαρίτες καλαµοσάχαρο, µαλτόζη και λακτόζη και µονοσακχαρίτες γλυκόζη και φρουκτόζη. Η διάσπαση του αµύλου αρχίζει στο στόµα µε τη επίδραση του ενζύµου πτυαλίνη που περιέχεται στο σάλιο, και συνεχίζεται στο ανώτερο τµήµα του λεπτού µε την επίδραση της παγκρεατικής αµυλάσης. Τελικό προιόν της διάσπασης των Υδατανθράκων είναι οι µονοσακχαρίτες, οι οποίοι απορροφώνται από τα επιθηλιακά κύτταρα του λεπτού εντέρου και από εκεί διχετεύονται στο αίµα. Κύριος σκοπός είναι να δίνουν στο σώµα µας ενέργεια , << καύσιµα>> για κάθε λειτουργία .

γ. λιπίδια: Τα λίπη βρίσκονται τόσο σε ζωικές όσο και σε φυτικές τροφές, και µπορεί να είναι ουδέτερα λίπη (τριγλυκερίδια), φωσφολιπίδια και χοληστερόλη. Η πέψη των λιπών συντελείται κυρίως στο λεπτό έντερο µε την επίδραση της παγκρεατικής λίπασης, αφού έχει προηγηθεί η γαλακτωµατοποίηση τους από τα χολικά άλατα. Κατά τη γαλακτωµατοποίηση προκύπτουν µικρότερου µεγέθους σωµατίδια, στην επιφάνεια των οποίων µπορούν να δράσουν τα πεπτικά ένζυµα ,τα οποία δεν είναι λιποδιαλυτά. Με την δράση της λίπασης τα ουδέτερα λίπη διασπώνται σε µονογλυκερίδια, λιπαρά οξέα και γλυκερόλη. Κατά την επαφή τους µε την επιφάνεια των επιθηλιακών κυττάρων τα λιπαρά οξέα και τα µονογλυκερίδια διαδέχονται παθητικά δια µέσου της κυτταρικής µεµβράνης. Μέσα στα επιθηλιακά κύτταρα τα τριγλυκερίδια επανασυντίθεται από µονογλυκερίδια και λιπαρά οξέα και συγκεντρώνονται στο ενδοπλασµατικό δίκτυο, όπου µετατρέπονται σε σφαιρίδια που ονοµάζονται χυλοµικρά, Αυτά αποµακρύνονται µε τη λέµφο και καταλήγουν σε διάφορους ιστούς, κυρίως στο µυικο και λιπώδη ιστό. Τα περισσότερα τρόφιµα περιέχουν τρία είδη λίπους. Μονοακόρεστα, πολυακόρεστα και κορεσµένα. Αυτά τα λιπίδια µπορούν να βρεθούν στα εξής τρόφιµα:

Μονοακόρεστα λίπη: Ελαιόλαδο, µαργαρίνη, φυστίκια, αβοκάντο, αµύγδαλο, φουντούνια , σογιέλαιο και λιπαρά ψάρια όπως ο τόνος, η πέστροφα και ο σολοµός,

Πολυακόρεστα λίπη: ηλιέλαιο, καλαµποκέλαιο, σογιέλαιο, µαργαρίνη, κολοκυθόσποροι και σουσάµι.

Κορεσµένα λίπη: Κυρίως σε ζωικές τροφές, βούτυρο, κρέµα, λίπος, πέτσα πουλερικών , σκληρά τυριά, κρέµα τυριού, παγωτό, πίττες, τάρτες, µπισκότα, σαλάµι, λουκάνικα.

12

δ. µέταλλα και ιχνοστοιχεία: Τα µέταλλα και ιχνοστοιχεία είναι ανόργανα στοιχεία , πολύ σηµαντικά για τον οργανισµό µας καθώς ο ρόλος τους είναι σηµαντικός. Πρώτα απ' όλα συντελούν στο χτίσιµο δοντιών και οστών. Επιπλέον, ρυθµίζουν την κυτταρική δραστηριότητα και τέλος ρυθµίζουν τον καρδιακό ρυθµό.

Τα ιχνοστοιχεία είναι τα εξής:

• κάλιο(απαραίτητο για το µυικό σύστηµα)

• νάτριο (για το αίµα και την υδατική ισορροπία)

• φώσφορος ( για καλή όραση, σχηµατισµό οστών και δοντιών)

• ασβέστιο(για κόκκαλα, δόντια)

• µαγνήσιο (για την καταπολέµηση της κόπωσης)

• σίδηρος ( για το αίµα, κατά της αναιµίας)

• ψευδάργυρος(για την σωστή σωµατική ανάπτυξη)

• ιώδιο (για την σωστή λειτουργία του µεταβολισµού)

• σελήνιο (για τον µεταβολισµό)

• χαλκός (κατά της αναιµίας)

ε. βιταµίνες: Οι βιταµίνες είναι οργανικές ενώσεις που βρίσκονται σε µικρές ποσότητες σε µικρές ποσότητες στον οργανισµό στις τροφές και δεν µπορούν να παραχθούν από τα κύτταρα του οργανισµού. ∆ρουν κυρίως ως συνένζυµα συµµετέχοντας σε πολλές µεταβολικές λειτουργίες. Για τον λόγο αυτό, η έλλειψη τους προκαλεί µεταβολικές διαταραχές στον οργανισµό.

Βιταµίνες:

• Β1 (θειαµίνη),Πηγές: γάλα. κρέας, ψωµί ολικής αλέσεως, Η έλλειψη τους προκαλεί: ∆ιαταραχές στη λειτουργία του νευρικού και του κυκλοφορικού συστήµατος.

• Νιασίνη (νικοτικό οξύ) , Πηγές: γάλα, κρέας, πράσινα λαχανικά, πατάτες, συκώτι, Η έλλειψη τους προκαλεί: ∆ιαταραχές στο ΚΝΣ, ραγάδες στο δέρµα φλεγµονή του βλεννογόνου του στόµατος(πελάγµα)

13

• Β2(ριβοφλαβίνη),Πηγές: γάλα, κρέας, πράσινα λαχανικά , ψωµί ολικής αλέσεως : Η έλλειψη τους προκαλεί: φλεγµονή του στόµατος

• Β6(πυριδοξίνη),Πηγές: κρέας : Η έλλειψη τους προκαλεί: ∆ιαταραχές στο νευρικό σύστηµα, αναιµία

• C (ασκορβικό οξύ),Πηγές: Εσπεριδοειδή, πράσινα λαχανικά, τοµάτες

• D (καλσιφερόλη), Πηγές: Ιχθιέλαια, γάλα, αβγά. Η έλλειψη τους προκαλεί: Ραχίτιδα

• Κ, Πηγές: Λαχανικά. Η έλλειψη τους προκαλεί: Επιβράδυνση της πήξης του αίµατος

Α (ρετινόλη), Πηγές: πράσινα - κίτρινα λαχανικά, αβγά, Ιχθιέλαια. Η έλλειψη τους προκαλεί: Ξηροδερµία, προβλήµατα στην όραση.

14


3.1 Παχυσαρκία

Η παχυσαρκία είναι µια ακραία κατάσταση αποταµίευσης λίπους που δηµιουργεί µορφολογικές και λειτουργικές διαταραχές στον οργανισµό. Αν και στις µέρες µας θεωρείται νόσος της σύγχρονης εποχής, η παχυσαρκία υπήρχε σε όλες τις φάσεις της εξελικτικής πορείας της ανθρωπότητας. Η σχέση της παχυσαρκίας µε την τροφή και οι µορφολογικές αλλαγές που επιφέρει στο σώµα δεν θα µπορούσαν ποτέ να περάσουν απαρατήρητες. Χιλιάδες χρόνια πριν την εποχή µας η παχυσαρκία υπήρχε και προκαλούσε δέος.

15

3.2 Άλλες ασθένειες

∆ιατροφικές ∆ιαταραχές

Σήµερα η αφθονία και η ποικιλία τροφής σε συνδυασµό µε τη µειωµένη φυσική δραστηριότητα, έχουν οδηγήσει σε υπερφαγία, δηλαδή σε αυξηµένη πρόσληψη τροφής, η οποία προκαλεί τις λεγόµενες <<νόσους φθοράς>>. Η υπερφαγία µπορεί να προκαλέσει παχυσαρκία (υπερβολική αποθήκευση λίπους), διαβήτη (διαταραχή στο µεταβλισµό των υδατανθράκων), υπέρταση (αυξηµένη αρτηριακή πίεση), καρδιαγγειακά νοσήµατα (έµφραγµα µυοκάρδιου), εγκεφαλικό επεισόδιο, ακόµα και καρκίνο.

Αυτές οι δυσάρεστες καταστάσεις ξεκινούν από την παιδική και εφηβική ηλικία, όπου πολλά παιδιά είναι ήδη υπέρβαρα ή έχουν αυξηµένες τιµές χοληστερόλης στο αίµα. Ένα υπέρβαρο παιδί µπορεί να έχει µειωµένη ενεργητικότητα, η οποία µπορεί να επιρεάσει αρνητικά την ψυχολογία και την κοινωνικότητά του.

Τα γνωστότερα είδη των διατροφικών διαταραχών είναι η νευρογενής ανορεξία, η νευρογενής βουλιµία και η ψυχαναγκαστική υπερφαγία. Οι διατροφικές διαταραχες είναι σοβαρές παθήσεις και σύνηθες χαρακτηριστικό τους είναι ότι τα άτοµα που υποφέρουν από αυτές, υποφέρουν «κρυφά» και νίωθουν µεγάλη ντροπή για την απώλεια ελέγχου που βιώµουν.

16

Νευρική βουλιµία

Η νευρική βουλιµία είναι µια διαταραχή πρόσληψης τροφής. Κύριο χαρακτηριστικό είναι τα επανειλληµένα επεισόδια υπερφαγίας που ακολουθούνται από διάφορους τρόπους εκκάθαρσης, ώστε να απαλλαγεί το σώµα από τις θερµίδες. Κατά τη διάρκεια αυτών των επεισοδίων το άτοµο νιώθει µια προσωρινή υποχώρηση της πείνας, του θυµού και άλλων αρνητικών συναισθηµάτων αλλά στην ουσία µένει µια αίσθηση βιολογικής ταλαιπωρίας και ο φόβος να µην πάρει βάρος.Η βουλιµία πάλι δεν είναι πάντα εύκολο να γίνει αντιληπτή απο το περιβάλλον, γιατί πολλά βουλιµικά άτοµα , καταφέρνουν και διατηρούν ένα φυσιολογιό βάρος.

Νευρική ανορεξία

Νευρική ανορεξία φαίνεται να σηµαίνει ‘έλλειψη της όρεξης για νευρικούς λόγους’ αλλά αυτό είναι τόσο πραγµατικό γιατίτο άτοµο έχει πράγµατι χάσει την ικανότητα να επιτρέπει στον εαυτό του να ικανοποιήσει την όρεξή του. Είναι ένας τρόπος να δείξουν ότι έχουν τον έλεγχο του βάρους του σώµατός τους και του σχήµατος τους. Ωστόσο, η διαταραχή από µόνη της παίρνει τον έλεγχο από το άτοµο και οι χηµικές αλλαγές που προκαλούνται στο σώµα επηρεάζουν τον εγκέφαλο κάνοντας αδύνατον για το άτοµο να πάρει λειτουργικές αποφάσεις για το φαγητό. Καθώς η διταραχή εξελίσσεται, πολλά άτοµα υποφέρουν από εξάντληση λόγο της ασιτίας.

17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 40

4.1 ∆ιατροφή και τηλεόραση

Η ενασχόληση µε τον ηλεκτρονικό υπολογιστή επηρεάζει τη διατροφική µας συµπεριφορά τόσο κατά τη διάρκεια όσο και µετά από ένα γεύµα.

Η συνήθεια που έχουν πολλοί να γευµατίζουν µπροστά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή µπορεί να αυξάνει την όρεξή τους για γλυκό, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα µιας έρευνας που δηµοσιεύτηκε στο επιστηµονικό περιοδικό “American Journal of Clinical Nutrition”. Στη συγκεκριµένη µελέτη συµµετείχαν 44 άνδρες και γυναίκες και βρέθηκε πως όσοι κατανάλωναν το µεσηµεριανό τους την ώρα που έπαιζαν κάποιο παιχνίδι στον ηλεκτρονικό υπολογιστή έτρωγαν περισσότερα µπισκότα 30 λεπτά αργότερα, σε σχέση µε όσους γευµάτιζαν χωρίς να ασχολούνται µε κάτι άλλο παράλληλα. Οι ερευνητές πιστεύουν πως αυτή η διαφορά οφείλεται στο γεγονός ότι οι χρήστες του ηλεκτρονικού υπολογιστή δεν θυµούνταν το γεύµα τους µε αποτέλεσµα να αισθάνονται λιγότερο χορτάτοι αργότερα.

Από προηγούµενες µελέτες έχει φανεί πως τα άτοµα που γευµατίζουν µπροστά στην τηλεόραση και όχι στο τραπέζι, έχουν την τάση να καταναλώνουν µεγαλύτερες ποσότητες τροφής, αφού κατ’ αυτόν τον τρόπο δίνουν λιγότερη προσοχή στα µηνύµατα που τους στέλνει το στοµάχι τους.

18

4.2 Τεχνολογία και διατροφή

Πως η τεχνολογία συµβάλλει στην παχυσαρκία;

Τα ποσοστά παχυσαρκίας που σηµειώνουν τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν τριπλασιαστεί τα τελευταία 40 χρόνια. «Ένας πιθανός παράγοντας που συνέβαλε στην αύξηση της παχυσαρκίας είναι η έκθεση στα µέσα µαζικής επικοινωνίας, κυρίως επειδή η τηλεόραση διαφηµίζει τρόφιµα και ποτά, που κυκλοφορούν στην αγορά, και έχουν πολλές θερµίδες και µικρή θρεπτική αξία,» σηµειώνουν οι συγγραφείς της αναφοράς.

Συχνό είναι επίσης τα παιδιά και οι έφηβοι που ασχολούνται πολύ µε τον υπολογιστή και την τηλεόραση να συνηθίζουν τη κακή διατροφή και κάποια να οδηγούνται σε παχυσαρκία. Αυτό συµβαίνει καθώς οι διαφηµίσεις που περνούν από µπροστά µας αφορούν συνήθως ανθυγιεινές τροφές που ζητάµε περισσότερο και επίσης, γιατί ο εγκέφαλος προσηλώνεται τόσο πολύ στα πλούσια ερεθίσµατα που παρακολουθεί µε αποτέλεσµα να µη γίνεται αντιληπτός ο κορεσµός από το φαγητό.

Ο υπολογιστής αποτελεί πλέον κοµµάτι της καθηµερινής µας ζωής και έχει επηρεάσει σε βάθος µία από τις βασικότερες ανάγκες µας: το φαγητό. Αυτό συµβαίνει περισσότερο στις ηλικίες των παιδιών και των εφήβων και σύµφωνα µε έρευνες, η υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης και η χρήση του υπολογιστή συνδέονται άµεσα µε την αύξηση του ρυθµού των υπέρβαρων παιδιών και εφήβων σε παγκόσµιο επίπεδο.

Εκτός από τις επιπτώσεις στην υγεία µας υπάρχουν και άλλες επιπτώσεις. Επηρεάζεται άµεσα η επικοινωνία και ο διάλογος µέσα στην οικογένεια και τα µέλη της οδηγούνται στην αποξένωση. ∆εν υπάρχει οργάνωση και ιεράρχηση υποχρεώσεων, η αυτοσυγκέντρωση είναι χαµηλή, τα κίνητρα εξασθενούν και γίνεται έντονη η κατανάλωση εύκολων ή πρόχειρων επιλογών φαγητού, όπως προανέφερα.

19

Αυτά τα τσιµπολογήµατα, ενδιάµεσα των γευµάτων, οδηγούν στο να µη γίνεται εφικτή η διατήρηση ενός ιδανικού βάρους και να µην υιοθετείται µια σωστή διατροφική συµπεριφορά. Και αυτό, γιατί από την µια αποτελείται από σνακ πλούσια σε κορεσµένα λιπαρά, θερµίδες, ζάχαρη ή αλάτι και από την άλλη αποσυντονίζει το «µεταβολικό ρολόι»και η ισορροπία µεταξύ σακχάρου και ινσουλίνης, επιτείνοντας την βουλιµική διάθεση του ατόµου.

Σύµφωνα µε υπολογισµούς, το 30% των ηµερήσιων προσλαµβανοµένων θερµίδων µπορεί να προέρχεται από τα ενδιάµεσα γεύµατα. Τα παιδιά θα πρέπει να µπουν σ’ ένα πρόγραµµα, ώστε ο ελεύθερος χρόνος τους να καλύπτεται από ενδιαφέρουσες δραστηριότητες. Και για να γίνει αυτό µε τον πιο αποτελεσµατικό τρόπο, οι γονείς θα πρέπει να δώσουν το σωστό παράδειγµα στα παιδιά τους για να τους µιµηθούν.

Τώρα όσον αφορά το κοµµάτι της τεχνολογίας, θα πρέπει να την εκµεταλλευτούµε στο κοµµάτι της γνώσης και της ενηµέρωσης, έτσι ώστε να γίνεται χρήση και όχι κατάχρηση. Ενδεικτικά, οι γονείς θα µπορούσαν να µην επιτρέπουν στα παιδιά να βλέπουν τηλεόραση ή βίντεο ή να χρησιµοποιούν τον υπολογιστή περισσότερο από 2 ώρες την ηµέρα.

Οι διατροφικές επιλογές και οι εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες του παιδιού σας επηρεάζονται σίγουρα από τους φίλους του καθώς και από τα ΜΜΕ. Είναι πιθανό τα παιδιά να πηγαίνουν σε fast food ή να παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια µε τους φίλους τους αντί να παίζουν, κυνηγητό, µπάσκετ ή άλλου είδους παιχνίδια µε σωµατική δραστηριότητα. Οι διαφηµίσεις στην τηλεόραση προωθούν την κατανάλωση παχυντικών γευµάτων, και ροφηµάτων ή δηµητριακών µε υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη. Εάν οι γονείς καταφέρουν να µάθουν στα παιδιά τους να αντιστέκονται στις πιέσεις των φίλων τους και των ΜΜΕ τότε οι νέοι είναι πιθανότερο να κάνουν υγιεινές επιλογές και εκτός σπιτιού.

Επιπλέον, η τηλεόραση και οι διαφηµίσεις αποτελούν σηµαντικό παράγοντα. Όσα παιδιά γευµατίζουν παρακολουθώντας τηλεόραση, φαίνεται να είναι περισσότερο ευάλωτα στα διαφηµιστικά µηνύµατα, γεγονός που τα επηρεάζει αρνητικά στις διατροφικές τους επιλογές µε ιδιαίτερα αυξηµένη ροπή στην υψηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και λιπαρών τροφών, χαµηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και ψαριού και υψηλή κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίµων π.χ. πατατάκια, γαριδάκια, αναψυκτικά, κρουασάν κ.α. Είναι προτιµότερο λοιπόν τουλάχιστον ένα κύριο γεύµα να πραγµατοποιείται στο σπίτι µε όλη την οικογένεια παρούσα, χωρίς εντάσεις, σε ήρεµο περιβάλλον και χωρίς τηλεόραση.

20

Ακόµη, τα προσφερόµενα από τα κυλικεία των σχολείων προϊόντα και οι δραστηριότητες των παιδιών είναι ιδιαίτερα σηµαντικοί παράγοντες για την διαµόρφωση υγιεινών συµπεριφορών καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής των παιδιών. Η ύπαρξη υγιεινών επιλογών στα σχολικά κυλικεία, οι ποικίλες δραστηριότητες και η συµµετοχή σε αθλήµατα θα επηρεάσουν θετικά τις διατροφικές επιλογές των παιδιών. Όταν ένα παιδί συµµετέχει σε αθλητικές δραστηριότητες από µικρή ηλικία, είναι πιο πιθανό να υιοθετήσει υγιεινές διατροφικές συνήθειες που θα το ακολουθούν και αργότερα ως ενήλικα.

Το σηµαντικότερο µέσο πρόληψης είναι η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών. Αλλαγή, η οποία θα περιλαµβάνει µείωση της κατανάλωσης λίπους, κόκκινου κρέατος, αλατιού, µε ταυτόχρονη αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών, δηµητριακών, οσπρίων και ελαιολάδου, αντί ζωικών λιπών. Οι αλλαγές αυτές, θα πρέπει να συνοδεύονται µε ελεγχόµενη και όπου απαιτείται και µειωµένη κατανάλωση θερµίδων, πάντα εξατοµικευµένη και προσαρµοσµένη στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε οργανισµού, ενώ συγχρόνως απαιτείται και αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και άσκησης, µε σκοπό την ισορρόπηση και έλεγχο του σωµατικού βάρους.

.

21


5.1 Μεσογειακή διατροφή

Η µεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από τις διατροφικές συνήθειες που βρέθηκε ότι είχαν οι κάτοικοι της Κρήτης και της Νότιας Ιταλίας στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Είναι ξακουστή για τις ευεργετικές της ιδιότητες καθώς προφυλάσσει από εµφράγµατα του µυοκαρδίου και από διάφορες µορφές καρκίνου, είναι φτωχή σε θερµίδες, τονώνει τον οργανισµό, βοηθάει την καλή λειτουργία του εντέρου και γενικά χαρίζει µακροζωία όπως έδειξαν µακροχρόνιες έρευνες. Ο τρόπος αυτός διατροφής κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια, καθώς πλήθος µελετών δείχνουν ότι οι κάτοικοι Μεσογειακών περιοχών ζουν περισσότερο, ενώ πολύ σπανιότερα σε σχέση µε τους Αµερικανούς και τους Βόρειο-Ευρωπαίους πάσχουν

22

από καρκίνο εντέρου και στήθους ή καρδιακές παθήσεις. Το µενού είναι απλό και στηρίζεται στη λιτή διατροφή: χορταρικά, φρούτα, όσπρια, λαχανικά, αγνό τυρί, ζυµωτό µαύρο ψωµί, ωµό ελαιόλαδο, ξηροί καρποί, λίγο σπιτικό κρασί και ψάρια! Αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά της Μεσογειακής διατροφής (η υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και ακόρεστων λιπαρών), προστατεύουν εκτός των άλλων, και το δέρµα από τα σηµάδια του χρόνου, δηλαδή τις ρυτίδες. Η προστατευτική δράση αυτών των τροφών οφείλεται στην υψηλή περιεκτικότητά τους σε αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως οι βιταµίνες A, C και Ε, τα φλαβονοειδή και οι πολυφαινόλες. Και σε συνδυασµό µε καθηµερινή σωµατική άσκηση (π.χ. περπάτηµα, χορός, κλπ) το Μεσογειακό διατροφικό µενού αποτελεί συνταγή για µακροζωία, υγεία και οµορφιά. Ας γνωρίσουµε λοιπόν τα βασικά συστατικά του µοντέλου αυτού:

Ελαιόλαδο:

Συντελεί στην πρόληψη της στεφανιαίας νόσου, της υπέρτασης, των θροµβώσεων, της παχυσαρκίας, του διαβήτη, της κακής χοληστερίνης. Συµβάλλει στην µακροζωία και ενισχύει την άµυνα το οργανισµού κατά των ιώσεων και άλλων ασθενειών. Βοηθάει ακόµα και στη µακροζωία της µνήµης. Επίσης, η χρήση του ελαιολάδου ως αποκλειστικό προστιθέµενο λίπος στη διατροφή παρέχει αντιρυτιδική προστασία, καθώς τα µονοακόρεστα λιπαρά οξέα τα οποία περιέχονται κατά µεγάλο ποσοστό σε εαυτό είναι περισσότερο ανθεκτικά στις οξειδώσεις, σε σχέση µε τα πολυακόρεστα.

23

Φρούτα - Λαχανικά:

Σύµφωνα µε το πρότυπο της Κρητικής δίαιτας είναι απαραίτητη η πρόσληψη τουλάχιστον 400 γραµµαρίων φρούτων και λαχανικών καθώς είναι πλούσια σε βιταµίνες, προστατεύουν από κάθε µορφή καρκίνου, συντελούν στην σωστή λειτουργία του εντέρου, προσφέρουν υγεία στο δέρµα και στα µαλλιά. Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά είναι εξάλλου ο εχθρός των ρυτίδων.

Οι ιδιότητες των λαχανικών και των φρούτων είναι οι εξής:

• δεν περιέχουν καθόλου λιπαρά

• παρέχουν ελάχιστη ενέργεια ,δηλ λίγες θερµίδες συνεπώς βοηθούν στη διατήρηση του σωµατικού βάρους

• αποτελούν σηµαντική πηγή φυτικών ινών

• είναι σηµαντική πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών

• έχουν υψηλό βαθµό κορεσµού

24

Όσπρια, δηµητριακά, ξηροί καρποί:

Τα όσπρια µαγειρεµένα µε αγνό ελαιόλαδο προσφέρουν µία γευστική ποικιλία ενώ αποτελούν µία ασπίδα προστασίας από την αναιµία, τον καρκίνο και καρδιακά νοσήµατα. Τα όσπρια ή αλλιώς "το κρέας του φτωχού" πρέπει να υπάρχει στο τραπέζι µας δύο φορές την εβδοµάδα τουλάχιστον. Οι ξηροί καρποί, τα όσπρια και τα δηµητριακά κάνουν το δέρµα πιο λείο και περιορίζουν την ανάπτυξη των ρυτίδων.

Ψάρια:

Τα έχουµε σε µεγάλες ποσότητες στην χώρα µας αλλά δυστυχώς τα σνοµπάρουµε, παρόλο που είναι απαραίτητα για την σωµατική και ψυχοκινητική ανάπτυξη παιδιών και ενηλίκων, καθώς και για την

25

πρόληψη των χρόνιων νοσηµάτων. Έχουν φώσφορο και ασβέστιο, δηλαδή βοηθούν στην σωστή όραση, στην σωστή ανάπτυξη του σκελετού µας, των δοντιών και των νυχιών. Είναι ευκολοχώνευτα, δεν περιέχουν κορεσµένα λίπη και πολλές θερµίδες.

Τα ψάρια και τα θαλασσινά( µαλάκια και οστρακοειδή) αποτελούν :

• πολύ καλή πηγή πρωτεΐνης

• πολύ καλή πηγή µετάλλων/ιχνοστοιχεΐνων, όπως ιωδίου

• τροφή χαµηλά σε λιπαρά

Ψωµί:

Όσο πιο "σκούρο", όσο πιο "βαρύ" είναι κάποιο ψωµί τόσο µεγαλύτερη διατροφική αξία έχει. Στη Μεσογειακή διατροφή το µαύρο ψωµί είναι απαραίτητο σε κάθε γεύµα, µία µερίδα όµως είναι αρκετή. Το ψωµί που παρασκευάζεται από άλευρα ολικής αλέσεως, το µαύρο ή το λεγόµενο ολικής αλέσεως, είναι προτιµότερο από το "λευκό" ψωµί, το οποίο περιέχει πολύ λιγότερες -διαιτητικές- φυτικές ίνες. Το ψωµί σικάλεως πάντως δεν είναι προτιµότερο από το σταρένιο, αν δεν είναι ολικής αλέσεως. Γενικά, το ψωµί αποτελεί σηµαντική πηγή των βιταµινών του συµπλέγµατος Β καθώς και του σίδηρου.

26

Κρασί:

∆ύο ποτηράκια κρασί την ηµέρα προσφέρουν καλή υγεία, ανεβασµένη διάθεση και γερή καρδιά. Η µεγαλύτερη, όµως, κατανάλωση του οδηγεί σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις, κάνει κακό στο συκώτι, "µουδιάζει" τις εγκεφαλικές λειτουργίες κλπ.

28

5.2 Κρητική ∆ίαιτα

Η Κρήτη έχει µια από τις αρχαιότερες και πιο εύγευστες γαστριµαργικές παραδόσεις στον κόσµο, µια παράδοση γεύσεων, αρωµάτων, υλικών και τεχνοτροπιών που ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια και φθάνει µέχρι σήµερα.

Στη διεθνή επιστηµονική κοινότητα γίνεται όλο και περισσότερη συζήτηση στην αναζήτηση της ιδανικής δίαιτας για την προαγωγή της υγείας. Η Κρητική διατροφή αποτελεί τα τελευταία χρόνια αντικείµενο µελέτης, αφού η πλειοψηφία των ερευνών αναδεικνύουν την κρητική κουζίνα ως το πιο χαρακτηριστικό και ποιοτικά υψηλό παράδειγµα µεσογειακής διατροφής. ∆ιαπιστώθηκε ότι οι κάτοικοι της Κρήτης έχουν τους χαµηλότερους δείκτες θνησιµότητας και τα πιο µικρά αναλογικά και σε παγκόσµια κλίµακα ποσοστά θνητότητας από καρδιαγγειακά νοσήµατα και καρκίνους.

29

Ποιο είναι όµως το µυστικό της κρητικής διατροφής; Η απάντηση είναι ότι οι Κρητικοί τρέφονται µε τα προϊόντα που παράγει η γη τους, δηλαδή τρώνε άφθονα κηπευτικά, χόρτα και λαχανικά, όσπρια και φρούτα, αρωµατίζουν το φαγητό τους µε βότανα και φυτά από τα βουνά του νησιού, όπως θυµάρι και βασιλικό, ενώ σχεδόν πάντα συνοδεύουν το φαγητό µε κρασί από τα τοπικά αµπέλια και εξαιρετικά νόστιµο ψωµί, που παραδοσιακά είναι ζυµωτό.

Άλλο χαρακτηριστικό του κρητικού τραπεζιού είναι η ποικιλία των πιάτων, όπου κανένα δεν µονοπωλεί τη γεύση αλλά όλα µαζί συνθέτουν ένα εύγευστο σύνολο.

Το σηµαντικότερο όµως διατροφικό στοιχείο είναι το λάδι, το οποίο για τους Κρητικούς όπως και για όλους τους λαούς της Μεσογείου, αποτελεί τη βασική πηγή λίπους.

Το λάδι αποτελεί τη βάση της κρητικής και ελληνικής διατροφής, και χρησιµοποιείται στα περισσότερα πιάτα εκτοπίζοντας το βούτυρο ή άλλα είδη λαδιού που χρησιµοποιούνται σε άλλες περιοχές του κόσµου. Η θρεπτική αξία του λαδιού είναι τεράστια καθώς αποτελεί το πιο ισχυρό αντιοξειδωτικό της φύσης, προστατεύοντας δηλαδή τον οργανισµό από την οξείδωση και την ανάπτυξη των ελεύθερων ριζών που προκαλούν σοβαρές παθήσεις.

Η Κρήτη µε το µεσογειακό της κλίµα και τη καλή σύσταση του εδάφους της επιτρέπει στο ελαιόδενδρο όχι µόνο να ευδοκιµεί παντού, τόσο σε πεδινές όσο και σε ορεινές περιοχές, αλλά και να αποδίδει στο λάδι την καλύτερη δυνατή ποιότητά του, µε χαµηλή οξύτητα και υπέροχο άρωµα. Το γεγονός ότι οι Κρητικοί ζουν περισσότερο και έχουν τους χαµηλότερους δείκτες στην εµφάνιση ασθενειών φαίνεται να συνδέεται άµεσα µε το ότι είναι οι µεγαλύτεροι καταναλωτές λαδιού παγκοσµίως.

Είναι σίγουρο είναι ότι η άριστη υγεία και µακροζωία των Κρητικών οφείλεται στην παραδοσιακή διατροφή τους. Μια διατροφή στην οποία αξίζει να στρέψουµε το ενδιαφέρον µας και να την ακολουθήσουµε.

30

Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ιστορία της κρητικής διατροφής και της κρητικής κουζίνας χάνεται στα βάθη του χρόνου. Αποτελεί τη συνέχεια µιας παράδοσης που ξεκινά από τη µινωική εποχή και φτάνει ως τις µέρες µας. Από τα ευρήµατα των αρχαιολογικών ανασκαφών φαίνεται πως και οι αρχαίοι Κρήτες, οι Μινωίτες, κατανάλωναν πριν από 4000 χρόνια τα ίδια σχεδόν προϊόντα που καταναλώνει και ο σηµερινός κρητικός. Στα ανάκτορα της µινωικής εποχής βρέθηκαν τα µεγάλα πιθάρια για το λάδι της ελιάς, τους δηµητριακούς καρπούς, τα όσπρια και το µέλι. Και στις διάφορες εικονογραφικές µαρτυρίες βλέπουµε τον απίθανο κόσµο των κρητικών φυτών και βοτάνων.

31

Καθώς περνούσαν οι αιώνες η κρητική κουζίνα συγκέντρωνε την γνώση και την εµπειρία που µεταδιδόταν από γενιά σε γενιά, έτσι που ο Αθηναίος, Έλληνας συγγραφέας των ρωµαϊκών χρόνων, να µας πληροφορεί για δύο εξαιρετικά περίπλοκα και γευστικά γλυκά που παρασκευάζονται στην αρχαία Κρήτη µε πετιµέζι και µέλι, µε ξηρούς καρπούς, σησάµι και σπόρια παπαρούνας.

Τα βυζαντινά χρόνια οι Κρητικοί διατηρούν τις συνήθειες τους και η κουζίνα των αστικών οικογενειών αρέσκεται σε πολύπλοκα εδέσµατα, τα οποία πρόσφεραν εξαιρετική γεύση. Ο αγροτικός πληθυσµός εξακολουθεί να στηρίζει την επιβίωση του στη φύση: στα χόρτα, στους καρπούς, στα όσπρια, στην ελιά και το λάδι. Όλα αυτά όµως, τα πλούτιζε µε τη δύναµη της γόνιµης φαντασίας. Μπορούσε να µαγειρέψει τα προϊόντα του µε πολλούς τρόπους και να τα κάνει γευστικά και νόστιµα.

.Αυτή η συνήθεια τον βοήθησε πολύ να επιβιώσει κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, όταν το νησί κατακτήθηκε διαδοχικά από τους Άραβες (824-961), τους Ενετούς (1204-1669) και τους Τούρκους(1669-1898). Οι κατακτητές άλλαζαν αλλά δεν άλλαζε η ψυχή, η θρησκεία, η γλώσσα και... η κουζίνα του Κρητικού!

Αυτή η συνέχεια δηµιούργησε µια παράδοση που αποδεικνύεται σήµερα πολύτιµη µια και η διεθνής επιστηµονική κοινότητα κάνει λόγο όχι µόνο για την κρητική κουζίνα αλλά και για το "θαύµα της κρητικής διατροφής"!

32

ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΕΛΑΙΟΛΑ∆Ο

Επί αιώνες πολλούς η ιστορία της ελιάς και του λαδιού είναι συνδεδεµένη µε την µακραίωνη ιστορία της Κρήτης που χιλιάδες χρόνια πριν θεµελίωσε τον ∆υτικό πολιτισµό και οριοθετούσε την Ευρωπαϊκή ιστορία.

Έχει αναφερθεί ότι η ελιά καλλιεργήθηκε στην Κρήτη γύρω στα 3000 π.χ. Στην αρχαία Ελλάδα ο ∆ιοσκουρίδης και ο ∆ιοκλής ύµνησαν τις ιαµατικές της ιδιότητες, ο Αναξαγόρας και ο Εµπεδοκλής ερεύνησαν την ιστορική της διαδροµή. Ο Αριστοτέλης ανήγαγε την ελαιοκοµία σε επιστήµη ενώ ο Σόλωνας θέσπισε τον πρώτο νόµο για την προστασία του ελαιόδεντρου σε νοµοθετήµατα που απαγόρευαν να κόβονται πάνω από δύο δέντρα ελιάς σε κάθε λιόφυτο κάθε χρόνο.

Αυτό λοιπόν το ιερό δέντρο, σύµβολο της γνώσης, σοφίας, αφθονίας, ειρήνης, υγείας, δύναµης και οµορφιάς που λατρεύεται επί χιλιάδες χρόνια προτείνουν και προβάλλουν οι σηµερινές έγκυρες επιστηµονικές έρευνες σαν κυρίαρχο συντελεστή της υγείας και της µακροβιότητας του ανθρώπου. Πολλοί επιστήµονες στα συνέδρια τους ανά τον κόσµο είναι καθοριστικοί και σαφείς. Κυρίαρχο στοιχείο αυτής της υγιεινής διατροφής είναι το ελαιόλαδο, το ελιξίριο αυτό της καλής υγείας, της σωµατικής ευρωστίας, της µακροβιότητας Ο χρυσός αυτός καρπός της Κρήτης είναι ο κυριότερος συντελεστής και προστάτης της επί αιώνες πολλούς σιδερένιας υγείας και µακροβιότητας των Κρητικών, αφού σύµφωνα µε έρευνες τα κρούσµατα καρδιοπαθειών αλλά και καρκίνου στην Κρήτη είναι λιγότερα σε σχέση µε άλλες περιοχές και αυτό οφείλεται στην τακτική κατανάλωση ελαιολάδου.

33

Το ελαιόλαδο έχει αποδειχθεί ότι βοηθά:

- στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσηµάτων, στην µείωση της κακής χοληστερίνης ενώ διατηρεί σταθερά τα επίπεδα της καλής χοληστερίνης ή τα ανεβάζει. - στο σωστό µεταβολισµό του ανθρώπινου οργανισµού και στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και των οστών των παιδιών. Αποτελεί επίσης πηγή βιταµίνης Ε για µικρούς και µεγάλους η οποία σε συνδυασµό και µε τα µονοακόρεστα λιπαρά οξέα που περιέχει βοηθά στην επιβράδυνση του γήρατος. - στην απορρόφηση των βιταµινών από τον οργανισµό χάρη στις πολυφαινόλες που περιέχει. - στην πρόληψη της σκλήρυνσης των αρτηριών - στην διευκόλυνση της λειτουργίας του συκωτιού και στην ανάσχεση της δηµιουργίας πέτρας στη χολή. - στη διαιτητική αγωγή του διαβήτη. - στην ενίσχυση του οργανισµού έναντι του καρκίνου.

Πολλοί πιστεύουν ότι το ελαιόλαδο είναι περισσότερο παχυντικό σε σχέση µε τα σπορέλαια. Όµως είναι αποδεδειγµένο ότι όλα τα λάδια έχουν την ίδια θερµιδική αξία δηλαδή 9KCAL/gr. Επίσης πρέπει να τονίσουµε ότι σε αντίθεση µε το παρθένο ελαιόλαδο τα σπορέλαια παράγονται µε χηµικά µέσα. Αυτή η διατροφική και θεραπευτική του αξία ήταν γνωστή στην Ελλάδα πριν από 6.000 χρόνια Το αρχαιότερο ελαιοτριβείο βρέθηκε στο οροπέδιο των Μεθάνων από τον ∆έφνερ το 4.000 π.χ. Οι χρήσεις του εκτός από την διατροφή ήταν πολλές: - Αφού το αρωµάτιζαν µε βότανα ( κορίανδρο, κρόκο, κάρδαµο, σχοίνο, κύµινο, µάραθο κλπ) το συσκεύαζαν σε ειδικούς αµφορείς µερικών gr έως 12 lit και το εξήγαγαν σε όλες τις χώρες της Μεσογείου. - Το έδιναν ως έπαθλο σε ποσότητες έως και 5.000 lit στους νικητές των αγώνων σε ειδικούς αµφορείς που απεικόνιζαν το αγώνισµα του νικητή. - Έκαναν επάλειψη στο σώµα τους οι αθλητές για να γίνονται ελαστικοί οι µύες. - Στον Ιπποκράτειο ιατρικό κώδικα συναντώνται παραπάνω από 60 φαρµακευτικές χρήσεις του ελαιολάδου. - Το χρησιµοποιούσαν ως µέσο καλλωπισµού σκέτο ή αρωµατισµένο και ως φωτιστικό µέσο σε λυχνάρια φωτίζοντας σπίτια, ναούς και δηµόσια οικοδοµήµατα.

34

Η ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Η µαγειρική τέχνη στην Κρήτη κινείται µε απλούς τρόπους και µέσα :

* Οι συνδυασµοί είναι λιτοί και ευρηµατικοί. * Τα προϊόντα που χρησιµοποιούνται είναι πάντα εδώδιµα και εποχιακά. * Στόχος η µέγιστη αξιοποίηση τους και η γευστική ανάδειξη της ατοµικότητας τους. * Το ελαιόλαδο είναι η µία και µοναδική λιπαρή ουσία που χρησιµοποιείται από τα Μινωικά χρόνια έως σήµερα. Η ελιά υπήρχε στην Κρήτη από το 3.000π.χ. * Τα άγρια χόρτα τρώγονται συνήθως ωµά ή βραστά. * Τα όσπρια καταναλώνονται συνήθως κατά τη διάρκεια των µεγάλων νηστειών. * Το κρέας προέρχεται συνήθως από κατσίκια, πουλερικά και κατά τη διάρκεια του χειµώνα από χοιρινά. * Τα κατσίκια ακόµα και σήµερα είναι ελεύθερης βοσκής. * Τα ψάρια, τα µαλακόδερµα κλπ. θεωρούνται θαυµάσια εδέσµατα. * Τα µπαχαρικά δηλώνουν πάντα διακριτικά την παρουσία τους. * Τα ψωµιά που χρησιµοποιούνται στο καθηµερινό φαγητό περιέχουν τουλάχιστον 2 ειδών αλεύρι: σταρένιο και κρίθινο. * Κύριες γλυκαντικές ουσίες ήταν και είναι το πετιµέζι και το θυµαρίσιο µέλι. * Τα γαλακτοκοµικά προϊόντα στην Κρητική διατροφή σαφώς και κατέχουν σηµαντικότερη θέση και από το κρέας και από το ψάρι. * Σε καµία άλλη κουζίνα του κόσµου τα σαλιγκάρια δεν κατέχουν τη θέση που κατέχουν στην κρητική. * Τα αρωµατικά βότανα αξιοποιούνται κυρίως σε διάφορα αφεψήµατα και λιγότερο ως αρωµατικές ουσίες σε µαγειρικές κατασκευές.

35


ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

• Τρως…

0

2

4

6

8

10

12

14

Κορίτσια

15-16

ετών

Αγόρια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Αγόρια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

Αγόρια

17-18

ετών

κάθε φορά που πεινάω

µέχι να χορτάσω

συγκεκριµένη ποσότητα

φαγητού συγκεκριµένες

ώρες

• Κατά τη διάρκεια της ηµέρας «τσιµπολογάς» µικρογεύµατα;

0

2

4

6

8

10

12

14

Κορίτσια 1

5-16

ετών

Αγόρια 1

5-16

ετών

Κορίτσια 1

6-17

ετών

Αγόρια 1

6-17

ετών

Κορίτσια

17-

18 ετών

Αγόρια 1

7-18

ετών

ναι

όχι

πολύ σπάνια

36

• Προσέχεις το καθηµερινό σου διαιτολόγιο;

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Κορ ίτ

σ ια 15

-16 ε

τών

Αγόρ

ια 1 5-16 ε

τών

Κορ ίτ

σ ια 16

-17 ε

τών

Αγόρ

ια 1 6-17 ε

τών

Κορ ίτ

σ ια 17

-18 ε

τών

Αγόρ

ια 1 7-18 ε

τών

ναι

σπάνια, όποτε το

θυµάµαι

όχι, δεν ασχολούµαι

37

• Κάνεις κάποιο άθληµα;

0

2

4

6

8

10

12

14

Κορίτσια

15-16

ετών

Αγόρια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Αγόρια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

Αγόρια

17-18

ετών

ναι συστηµατικά

µερικές φορές

όχι

• Προσέχεις την ποσότητα γλυκών που τρως καθηµερινά;

0

1

2

3

4

5

6

7

Κορίτσια 15-16

ετών


ετών


ετών

ναι


όχι

0

1

2

3

4

5

6

7

Αγόρια 15-16

ετών

Αγόρια 16-17

ετών

Αγόρια 17-18

ετών

ναι


όχι

38

• Γνωρίζεις τι είδος θρεπτικών συστατικών πρέπει να καταναλώσεις;

0 5 10 15

Κορίτσια 15-16 ετών

Αγόρια 15-16 ετών





όχι, δεν µε ενδιαφέρει

ναι

39

• Αν ναι, φροντίζεις κάθε µέρα να παίρνεις τα ανάλογα θρεπτικά συστατικά που πρέπει να καταναλώσεις ανάλογα µε το καθηµερινό σου πρόγραµµα;

0

2

4

6

8

10

12

Κορίτσια

15-16

ετών

Αγόρια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Αγόρια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

Αγόρια

17-18

ετών

ναι

ναι

όχι

• Γνωρίζεις πόσες θερµίδες, υδατάνθρακες και λιπαρά πρέπει να καταναλώνεις εσύ προσωπικά, σύµφωνα µε τις αναλογίες σου;

0 5 10 15




όχι, δεν το έχω ψάξει

ναι

0 2 4 6 8 10

Αγόρια 15-16

ετών

Αγόρια 16-17

ετών

Αγόρια 17-18

ετών

όχι, δεν το έχω ψάξει

ναι

40

• Πιστεύεις πως είναι σηµαντικό να ελέγχεις και να προσέχεις τι τρως;

0 5 10 15 20 25







όχι

ναι

41

• Σε ποια κατηγορία ανήκει ο ∆.Μ.Σ (∆είκτης Μάζας Σώµατος) σου:

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Κορίτσια

15-

16 ετών

Αγόρια

15-

16 ετών

Κορίτσια

16-

17 ετών

Αγόρια

16-

17 ετών

Κορίτσια

17-

18 ετών

Αγόρια

17-

18 ετών

δεν γνωρίζω, δεν έχω

ασχοληθεί ποτέ

20-25

15-19

25-30

30-35

35-40

• Πόσες φορές τρως κρέας την εβδοµάδα;

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Κορίτσια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

καθηµερινά

5-6 φορές

4-5 φορές

2-3 φορές

1-2 φορές

0

2

4

6

8

10

12

1-2 φορές 4-5 φορές καθηµερινά

Αγόρια 17-18ετών



42

• Πόσες φορές τρως ζυµαρικά την εβδοµάδα;

0% 20% 40% 60% 80% 100%







1-2 φορές

2-3 φορές

4-5 φορές

5-6 φορές


43

• Πόσες φορές τρως όσπρια την εβδοµάδα;

0

2

4

6

8

10

12

14

Κορίτσια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

1-2 φορές

2-3 φορές

4-5 φορές

5-6 φορές


0

1

2

3

4

5

6

7

1-2 φορές 4-5 φορές καθηµερι νά

Αγόρι α 15-16 ετών



44

• Πόσες φορές τρως λαχανικά την εβδοµάδα;

0% 20% 40% 60% 80% 100%







1-2 φορές

2-3 φορές

4-5 φορές

5-6 φορές


• Πόσες φορές τρως φρούτα την εβδοµάδα;

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Κορίτσια

15-16

ετών

Αγόρια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Αγόρια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

Αγόρια

17-18

ετών


5-6 φορές

4-5 φορές

2-3 φορές

1-2 φορές

45

• Πόσες φορές τρως δηµητριακά την εβδοµάδα;

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Κορίτσια

15-16

ετών

Αγόρια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Αγόρια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

Αγόρια

17-18

ετών


5-6 φορές

4-5 φορές

2-3 φορές

1-2 φορές

• Πόσες φορές τρως «junk food» ( πίτσα, σουβλάκι…);

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Κορίτσια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

2-3 φορές τον µήνα

3-4 φορές τηνεβδοµάδα


0% 50% 100%

Αγόρια

15-16ετών

Αγόρια

16-17ετών

Αγόρια

17-18ετών 1-2 φορές την

εβδοµάδα


2-3 φορές τονµήνα

46

• Πόσα γεύµατα κάνεις την ηµέρα (µαζί µε το «κολατσιό»);

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Κορίτσια 15-

16 ετών

Αγόρια 15-

16 ετών


17 ετών

Αγόρια 16-

17 ετών


18 ετών

Αγόρια 17-

18 ετών

2-3 γεύµατα

4-5 γεύµατα

πάνω από 5

• Τρως πρωινό;

0

2

4

6

8

10

12

Κορίτσια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

ναι,στο σπίτι

ναι, από έξω

σπάνια

όχι

0

2

4

6

8

10

12

ναι,στο σπίτι ναι, από

έξω

σπάνια όχι




47

• Αν ναι, περιλαµβάνεται από τροφές που σου δίνουν βιταµίνες και ενέργεια για την ηµέρα;

0 5 10 15 20







ναι


όχι

δεν γνωρίζω

• Τρως «κολατσιό» στο σχολειό;

0% 50% 100%







ναι, παίρνω από τοσπ ίτι

ναι, παίρνω από τοκυλικείο

όχι

48

• Πόσο ύψος έχεις;

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Κορίτσια

15-16

ετών

Κορίτσια

16-17

ετών

Κορίτσια

17-18

ετών

1.80-1.90

1.70-1.80

1.60-1.70

1.50-1.60

0% 20% 40% 60% 80% 100%

1.50-1.60

1.60-1.70

1.70-1.80

1.80-1.90




49

• Πόσα κιλά είσαι;

0% 20% 40% 60% 80% 100%

40-50

51-55

56-60

61-65

66-70

71-75

76-80

81-90

90+

Κορί τσι α 15-16 ετών






ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Από την έρευνα διαπιστώσαµε τα εξής:

Η πλειοψηφία τρώει κάθε φορά που πεινάει µέχρι να χορτάσει και τσιµπολογάει µικρογεύµατα κατά τη διάρκεια της ηµέρας. Παρ΄ όλα αυτά σπάνια προσέχει το καθηµερινό του διαιτολόγιο. Σε σχέση µε τα κορίτσια, τα αγόρια αθλούνται περισσότερο Επίσης τα αγόρια προσέχουν περισσότερο την ποσότητα γλυκών που τρώνε καθηµερινά ενώ τα κορίτσια δεν προσέχουν καθόλου. Και τα 2 φύλα γνωρίζουν τι είδος θρεπτικών συστατικών πρέπει να καταναλώνουν, αλλά δεν φροντίζουν να παίρνουν κάθε µέρα τα ανάλογα θρεπτικά συστατικά. Επιπλέον δεν γνωρίζουν πόσες θερµίδες, υδατάνθρακες και λιπαρά πρέπει να καταναλώνουν σύµφωνα µε τις αναλογίες τους. Όλοι οι έφηβοι πιστεύουν πως είναι σηµαντικό να ελέγχουν και να προσέχουν τι τρώνε.

50


7.1 Οικονοµική κρίση και διατροφή

Η σύνδεση της σωστής διατροφής µε την υγεία είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων. ∆υστυχώς σε περιόδους οικονοικής κρίσης η ποιότητα της διατροφής υποβαθµίζεται και οι άνθρωποι στερούνται σηµαντικές οµάδες τροφίµων όπως ψάρια, φρέσκα λαχανικά και φρούτα και καταφεύγουν σε πιο φθηνές αλλά λιγότερο χρήσιµες οµάδες τροφίµων.Όλο και περισσότεροι Έλληνες σήµερα εγκαταλείπουν τις περιττές δαπάνες σε γαλακτοκοµικά προϊόντα και φρέσκα είδη, περιοριζόµενοι στα απόλυτα βασικά τρόφιµα, εµφανίζοντας ένα µοτίβο συµπεριφοράς καταναλωτών που συσχετίζεται συνήθως µε οµάδες χαµηλότερου εισοδήµατος.Ωστόσο, η επίδραση στη διατροφή κατά τη διάρκεια της οικονοµικής κρίσης έχει δύο όψεις. Φαίνεται ότι οι Έλληνες ανακαλύπτουν ξανά τη σηµασία της προετοιµασίας του σπιτικού φαγητού, αποφεύγοντας τα πρόχειρα «έτοιµα» γεύµατα.

Η οικονοµική κρίση σε συνδυασµό µε την αύξηση των τιµών των τροφίµων που παρατηρείται παγκοσµίως, φαίνεται πως έχουν µεγάλη επίπτωση στην υγεία καθώς επίσης και στη διατροφική κατάσταση των ατόµων. Η συνεχής ανατίµηση των αγαθών και των ειδών διατροφής, έχει κάνει τους καταναλωτές επιφυλακτικούς τόσο στην επιλογή όσο και την αγορά των τροφών, σε τέτοιο βαθµό που να επηρεάζεται και η πρόσληψη των

51

απαραίτητων θρεπτικών συστατικών. Για να µπορέσει να επιτευχθεί λοιπόν, µια ισορροπηµένη από θρεπτικά συστατικά διατροφή, χωρίς όµως να επιβαρύνεται οικονοµικά ο καταναλωτής, µπορεί να υιοθετήσει πρακτικές και ταυτόχρονα οικονοµικές λύσεις.

• Η επιλογή φρούτων και λαχανικών εποχής, αποτελεί ασφαλή λύση για την πρόσληψη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών και ταυτόχρονα οικονοµική λύση, καθώς είναι πιο οικονοµικά από τα αντίστοιχα εισαγωγής ή θερµοκηπίου

.

• Τα αµυλούχα τρόφιµα (πατάτες, ψωµί, ρύζι), εκτός του ότι µας προσφέρουν την απαραίτητη ενέργεια και θρεπτικά συστατικά (βιταµίνες, ιχνοστοιχεία), διατηρούν (προς το παρόν τουλάχιστον) τις τιµές τους σε σχετικά χαµηλά επίπεδα.

52

• Τα όσπρια αποτελούν µια πολύ θρεπτική και ταυτόχρονα οικονοµική λύση. Η κατανάλωση τους 1-2 φορές την εβδοµάδα προσφέρει διαλυτές και αδιάλυτες φυτικές ίνες, χωρίς να στοιχίζει ακριβά.

• Το κόκκινο κρέας (µοσχάρι, χοιρινό) σε σύγκριση µε το λευκό (κοτόπουλο, γαλοπούλα), είναι σίγουρα πιο ακριβό και περιέχει περισσότερο κορεσµένο λίπος. Αντίθετα, το λευκό κρέας αποτελεί τροφή πλούσια σε πρωτεΐνη, αλλά περιέχει χαµηλές ποσότητες σε κορεσµένο λίπος και χοληστερόλη. Μια οικονοµική και ταυτόχρονα υγιεινή λύση είναι η κατανάλωση κόκκινου κρέατος 1 φορά την εβδοµάδα.

• Τα ψάρια αποτελούν σηµείο αιχµής, όσον φορά στο κόστος και η χαµηλή κατανάλωσή τους οδηγεί σε χαµηλή πρόσληψη των πολύτιµων θρεπτικών συστατικών που περιέχουν.

53

Σίγουρα, υπάρχουν είδη ψαριών µε υψηλό κόστος, που καθιστά απαγορευτική την αγορά τους, υπάρχουν όµως και αρκετά είδη ψαριών (σαρδέλα, τσιπούρα ιχθυοτροφείου, γαύρος), µε χαµηλό κόστος, που αποτελούν σηµαντικές πηγές αναγκαίων θρεπτικών συστατικών. Εκτός από τον προγραµµατισµό στην αγορά και την κατανάλωση των τροφών, ένας ακόµη τρόπος εξοικονόµησης στην κουζίνα, είναι η… ανακύκλωση φαγητού. Συχνά, πετάµε το χθεσινό φαγητό ή το προχθεσινό ψωµί, επειδή απλώς µπαγιάτεψε.

Με το ρύζι ή τα µακαρόνια που ενδεχοµένως έχουν περισσέψει, µπορούµε να ετοιµάσουµε ρυζοσαλάτα ή µακαρονοσαλάτα, δηµιουργώντας µε αυτό τον τρόπο ένα θρεπτικό κυρίως ή συνοδευτικό πιάτο.

Τα φρούτα τα οποία έχουν παραωριµάσει, µπορούν να γίνουν θρεπτικότατες σπιτικές µαρµελάδες ή κοµπόστα, ενώ το γάλα που πλησιάζει την ηµεροµηνία λήξεως µπορεί να γίνει ρυζόγαλο ή πανακότα.

Το κοκκινιστό µοσχάρι που περίσσεψε να το φτίαξετε µε πατατούλες στη κατσαρόλα προσθέτοντας λίγο σάλτσα ντοµάτα και λίγα µυρωδικά...ή το κοτόπουλο που περίσσεψε µπορεί να γινεί µια θαυµάσια πίτα.

Το ψωµί που έχει περισέψει µπορεί να αντικαταστήσει τη φρυγανιά που βάζουµε στα µπιφτέκια µας ή αν το κόψουµε σε κυβάκια µπορούµε να το κάνουµε κρουτόν για τη σάλτσα.

Η οικονοµική κρίση σίγουρα έχει δυσκολέψει πάρα πολύ την κατάσταση και αυτό

φαίνεται να έχει αντίκτυπο και στη διατροφή του ατόµου. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν τρόποι, εν µέσω οικονοµικής κρίσης, ο καταναλωτής να διατρέφεται υγιεινά και οικονοµικά. Αρκεί να έχει σωστό προγραµµατισµό, τόσο στις αγορές του, όσο και στη διαχείριση των περισσευµάτων του φαγητού.

54

Οικονοµική κρίση και διατροφή: Πώς µπορούµε να αποφύγουµε το διατροφικό «κούρεµα».

«Ψωνίζοντας µε λίστα».

Ένας τρόπος για να ελέγξουµε καλύτερα το τι θα αγοράσουµε είναι µε το να έχουµε προαποφασίσει τα φαγητά της εβδοµάδας. Κάνοντας µια καταγραφή µε τα απαραίτητα γλιτώνουµε περιττά έξοδα γιατί δεν παρασυρόµαστε από τα ράφια και δεν πετάµε φαγητό.

«Ανακυκλώνοντας φαγητό».

Ακόµα και αν περισσέψει φαγητό δεν το πετάµε αλλά το συµπληρώνουµε µε κάτι άλλο και το σερβίρουµε την επόµενη ηµέρα. Έτσι π.χ. το βραστό κοτόπουλο µπορεί να γίνει µια γευστική κοτόπιτα ή οι φακές να γίνουν φακόρυζο.

«Αποφεύγοντας τα τηγανητά, τα ανθυγιεινά και το πρόχειρο φαγητό»

Σε µια περίοδο άγχους και ανασφάλειας είναι κρίµα να τρεφόµαστε µε «σκουπίδια». ∆υστυχώς είναι πιο φθηνά και παντού διαθέσιµα τρόφιµα µε υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη και πλούσια σε θερµίδες. Επιπλέον, έχει αποδειχτεί πως υπό την επίδραση του στρες (κυρίως όταν το στρες προέρχεται από οικονοµικούς λόγους) τείνουµε να κάνουµε περισσότερες λανθασµένες διατροφικές επιλογές. Ωστόσο δεν µπορούν ούτε να µας µειώσουν το στρες ούτε να θωρακίσουν την υγεία µας. Αυτό µπορεί να γίνει µε το να πίνουµε περισσότερο νερό και µε το να καταναλώνουµε περισσότερα φυσικά τρόφιµα πλούσια σε αντιδιοξιδωτικά.(αµύγδαλα, πορτοκάλια κ.α.)

«Παρασκευάζοντας τρόφιµα, γιατί όχι και καλλιεργώντας»

Όσο πιο πολύ προσωπική εργασία βάλουµε στο κοµµάτι της διατροφής µας, τόσο πιο οικονοµικά θα µας έρθει. Όσοι µπορούµε ας ζυµώσουµε το δικό µας ψωµί, ας καλλιεργήσουµε τα δικά µας λαχανικά και ας παράγουµε τα δικά µας φρούτα.

Συµπερασµατικά, µπορούµε να προσαρµοστούµε στα να δεδοµένα τρώγοντας πιο οικονοµικά, πιο «φροντιστικά», πιο οργανωµένα. Ας σκεφτούµε θετικά και ας δούµε αυτή την κρίση σαν µια ευκαιρία αλλαγής και «κουρέµατος» των άσχηµων διατροφικών συνηθειών µας...

55

ΠΟΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΖΟΝΤΑΙ ΤΙΣ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ

ΓΙΩΤΗΣ:

Η εταιρία δίνει έµφαση στην ενίσχυση του χαρτοφυλακίου της,µε νέα προιόντα υψηλής διατροφικής αξιάς που ανταποκρίνονται στις σύχρονες ανάγκες των κατανωλωτών.Το 2009 πρόσθεσε στη γκάµα της τη σείρα βιολογικών προιόντων µε την επωνυµία ORGANIC και τη σείρα προιόντων υγιεινής διατροφής µε την επωνυµία FYTRO.

Ε.Ι. ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣ:

Η Βιοµηχανία µπισκότων και αρτοσκευασµάτων Ε.Ι. Παπαδόπουλος µε όπλο το οργανωµένο δίκτυο διανοµής,τη µεγάλη ποικιλία προιόντων αλλά και τις προσιτές τιµές, πέτυχε να διατηρήσει το 2010 τα κέρδη και τις πωλήσεις της σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα.

ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΙΚΙΖΑΣ:

<Άλµα> σηµείωσαν τα κέρδη της εταιρείας ζυµαρικών Μέλισσας Κίκιζας στη διάρκεια του 20120. Η εταιρεία απορροφά ετησίως 100.000 τόνους ελληνικά σκληρά σιτάρια ενώ διαθέτει καθετοποιηµένο συγκρότηµα µύλου και µακαρονοποιείου στη Λάρισα, παράγοντας ετησίως περισσότερους απο 50.000 τόνους ζυµαρικών. Εξάγει το 20% της παράγωγής της σε χωρες του εξωτερικού. Στόχος της είναι το ποσοστό αυτό να αυξηθεί τα επόµενα χρόνια στο 50%.

ΗΠΕΙΡΟΣ:

Η Ήπειρος, η οποία διακινεί την επώνυµη φέτα, προκειµένου να αντισταθµίσει τις απώλειες στην εγχώρια αγορά στρέφει το βλέµµα ολοένα και περισσότερο στο εξωτερικό και κυρίως στις αγορές της Β.Αµερικης, όπου οι προοπτικές είναι ιδιαίτερα θετικές για τα ελληνικά προιόντα.

56

7.2 Τροφή και τέχνη.

Η διατροφή είναι ένα σηµαντικό στοιχείο της καθηµερινότητάς µας και αποτελεί πηγή έµπνευσης για χιλιάδες καλλιτέχνες. Με την έλευση του Χριστιανισµού η διατροφή στην Τέχνη αποκτά κι άλλη διάσταση, πιο συµβολική. Πλέον το µήλο, το ψωµί, το κρασί αλλά και το ψάρι αποδίδουν συγκεκριµένα νοήµατα γνωστά στο κοινό. Παρατηρείται επίσης άµβλυνση του αυστηρού ύφους ώστε να αποδοθεί µεγαλύτερη έµφαση στο συναίσθηµα, ενώ οι χρωµατικοί συνδυασµοί του κόκκινου µε το χρυσοκίτρινο, του πράσινου µε το δροσερό µπλε εντείνουν την επιβεβαίωση της χαράς της ανθρώπινης ζωής.

Ίσως το πιο ενδιαφέρον κοµµάτι της εργασίας να αφορά σε ένα ξεχωριστό ύφος ζωγραφικής αυτό των «νεκρών φύσεων». Το still LIFE αλλιώς, φανερά υποτιµηµένο από την πλειοψηφία των κριτικών φαντάζει εντυπωσιακό αν αναλογιστούµε την κρυµµένη σηµασία πίσω από κάθε πίνακα. Η τεχνική ήταν συγκεκριµένη και αποσκοπούσε σε συγκεκριµένα αποτελέσµατα. Αφενός µε την ακριβή απεικόνιση όλων των αντικειµένων προσεκτικά επιλεγµένων, αφετέρου µε την ενίσχυση του φωτός, οι πίνακες νεκρών φύσεων αναδεικνύουν είτε την υπεραφθονία είτε τονίζουν την σύγκρουση ανάµεσα στο σωµατικό και πνευµατικό κορεσµό.

57

Η τέχνη ενδιαφέρεται για την απεικόνιση συνηθειών της καθηµερινότητας εντάσσοντας τες σε συγκεκριµένα χωροχρονικά πλαίσια. Τα τρόφιµα που παρουσιάζονται στοιβαγµένα άλλοτε πάνω σε ένα πάγκο οπωροπωλείου ή σκηνές αγορών, κουζίνας, τραπέζια και µπουφέδες µε καλάθια γεµάτα φρούτα και λαχανικά καταδεικνύουν µε τον πιο ρεαλιστικό τρόπο την καθηµερινότητα µας.

58

Η ∆ιατροφή στην Τέχνη συνδέεται και µε την ηθογραφία όπου οι καλλιτέχνες αναπαριστούν συνήθειες της καθηµερινής ζωής εντάσσοντάς τες σε συγκεκριµένα χωροχρονικά πλαίσια. Οι Έλληνες ζωγράφοι δεν θα µπορούσαν να είναι απόντες σε αντίστοιχες καλλιτεχνικές αναζητήσεις.

Όπως κι αν έχει πάντως, η «∆ιατροφή» είτε ζωγραφισµένη σε αµφορείς είτε αποτυπωµένη σε πίνακες ζωγραφικής αποτελεί ανάγκη έκφρασης όλων των καλλιτεχνών και κοινό συστατικό όλων των πολιτισµών.

59

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:

66

ΟΙ ΓΑΥΡΟΙ ΜΑΓΕΙΡΕΥΟΥΝ

(κορµό Σοκολάτας)

69

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΒΙΒΛΙΑ

• Κ. ΜΠΑΖΑΙΟΣ: Οι τροφές που χαρίζουν υγεία, εκδ. Μπαζαίο • Ε. ΦΑΚΙΝΟΥ: Φρούτα, εκδ. Κέδρος • ΚΕ.Π.ΚΑ. (Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών) • Ψηφίδες του Βυζαντίου, Πρόγραµµα "ΜΕΛΙΝΑ"-Εκπ/ση & Πολιτισµός

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Προγράµµατα Σπουδών Οικιακής Ε. ΦΑΚΙΝΟΥ: Λαχανικά, εκδ. Κέδρος

• Οικονοµίας.λΥλΥλΥ.ρί-5θ1ΐΟθΐ5.8ΓΥπουργείο Παιδείας κα Θρησκευµάτων. www.ypepth.gr Αρχές τηs∆ιαθεµατικότητας: ΦΕΚ 303 & 304 - 13-3-03, ΦΕΚ 1196 . 26-8-03 Κροκίδη, Ε.,(2007). ∆ιδακτικές

• Βιβλίο Οικιακής Οικονοµίας Α’ Γυµνασίου Πτυχιακή Μελέτη Της Κεκεριοπούλου Αθηνάς (Προσεγγίσεις Της ∆ιατροφής Στο Πλαίσιο Των Μαθηµάτων Της Οικιακής Οικονοµίας Στην ∆ευτεροβάθµια Εκπαίδευση)

• Βιβλίο Βιολογίας Α’ Λυκείου

• Υπεύθυνος Στο Πλαίσιο Του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Ο ∆ούκας Χρήστος

ΙΣΤΟΣΕΛΙ∆ΕΣ

• http://www.who.org (Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας) • http://www.inka.gr (Ινστιτούτο Καταναλωτή ) • http://www.nutrimed.gr (ιστότοπος για τη διατροφή και

την υγεία) • http://www.arxaion.gr (Αρχαίων γεύσεις) • http://www.oldwayspt.org/html/p_med.htm

(Οργανισµός Υγείας) • http://www.medlook.net.cy (ιστότοπος εκλαϊκευµένης

ιατρικής) • www.heraklion-city.gr • www.lisenton.gr • Www.mentoras.org/pdf/diet2.pdf

• Www.iad.gr/ver2/site/pdfs/mesogiaki_diatrofi1.pdf

70

• http://el.wikipedia.org/wiki/πρωτεινη

• http://el.wikipedia.org/wiki/βιταµινη

• http://el.wikipedia.org.wiki/υδατανθρακες

• http://el.wikipedia.org/wiki/µεταλλα

• http://www.oxipiamoni.gr/

• http://www.hcfed.gr/?tag

71

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ ΝΙΚΗ ΠΕ09

ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ:

1. ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟ∆ΩΡΑ

2. ΑΝ∆ΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

3. ΑΝ∆ΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ

4. ΓΑΒΡΙΗΛ ΕΙΡΗΝΗ

5. ΖΑΦΕΙΡΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

6. ΘΕΩ∆ΟΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ

7. ΘΕΩ∆ΟΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ

8. ΚΑΪΣΙ ΣΟΦΙΑ

9. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ

10. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΛΥΨΩ

11. ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

12. ΛΑΛΙΩΤΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ

13. ΛΟΥΜΙΤΗΣ ΗΛΙΑΣ

14. ΡΗΓΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

15. ΣΤΑΘΑΤΟΥ ΙΟΥΛΙΑ

16. ΤΣΑΤΣΑΡΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ

17. ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΚΑΪΣΙ ΣΟΦΙΑ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ :ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟ∆ΩΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΜΑΙΟΣ 2012

ΞΕΡΟΥΜΕ ΤΙ ΤΡΩΜΕ;΄΄blogs.sch.gr/8lyk-pat/files/2012/06/xeroume-ti-trome.pdf ·...

Documents

Transcript of ΞΕΡΟΥΜΕ ΤΙ ΤΡΩΜΕ;΄΄blogs.sch.gr/8lyk-pat/files/2012/06/xeroume-ti-trome.pdf ·...