SV

- N

ieuw

s

Geachte lezer, We hebben in het voorjaar van 2016 weer een mooi programma aan activiteiten waaraan hopelijk veel We hebben in het voorjaar van 2016 weer een mooi programma aan activiteiten waaraan hopelijk veel We hebben in het voorjaar van 2016 weer een mooi programma aan activiteiten waaraan hopelijk veel

leden deelnemen. Dit najaar deelden we boeiende ervaringen met Sed Vitae en met HOVO Brabant.leden deelnemen. Dit najaar deelden we boeiende ervaringen met Sed Vitae en met HOVO Brabant.leden deelnemen. Dit najaar deelden we boeiende ervaringen met Sed Vitae en met HOVO Brabant.Het meest in het oog springend, is natuurlijk de zilveren lustrumviering van HOVO Brabant. Wat een Het meest in het oog springend, is natuurlijk de zilveren lustrumviering van HOVO Brabant. Wat een Het meest in het oog springend, is natuurlijk de zilveren lustrumviering van HOVO Brabant. Wat een boeiende en interessante inleidingen gaven de HOVO-docenten die ons graag van hun passie deelgeboeiende en interessante inleidingen gaven de HOVO-docenten die ons graag van hun passie deelge-boeiende en interessante inleidingen gaven de HOVO-docenten die ons graag van hun passie deelgenoot maken: boeiende en interessante inleidingen gaven de HOVO-docenten die ons graag van hun passie deelgeboeiende en interessante inleidingen gaven de HOVO-docenten die ons graag van hun passie deelge

shared intentionality boeiende en interessante inleidingen gaven de HOVO-docenten die ons graag van hun passie deelgeboeiende en interessante inleidingen gaven de HOVO-docenten die ons graag van hun passie deelgeboeiende en interessante inleidingen gaven de HOVO-docenten die ons graag van hun passie deelge

volgens Van Hooff. Na hen maakten Vincent Icke en Nelleke Noorvolgens Van Hooff. Na hen maakten Vincent Icke en Nelleke Noor-shared intentionality volgens Van Hooff. Na hen maakten Vincent Icke en Nelleke Noorvolgens Van Hooff. Na hen maakten Vincent Icke en Nelleke Noorvolgens Van Hooff. Na hen maakten Vincent Icke en Nelleke Noordervliet de verwachtingen helemaal waar: met groot gemak ontrafelden zij ongelooflijk moeilijke materie. dervliet de verwachtingen helemaal waar: met groot gemak ontrafelden zij ongelooflijk moeilijke materie. dervliet de verwachtingen helemaal waar: met groot gemak ontrafelden zij ongelooflijk moeilijke materie. Geen wonder dat alle deelnemers geweldig enthousiast op de inleiders reageerden! Geen wonder dat alle deelnemers geweldig enthousiast op de inleiders reageerden! Geen wonder dat alle deelnemers geweldig enthousiast op de inleiders reageerden!

Maar Korrie van Helvert bracht er ook goed de sfeer in door een vrolijk welkom, een prijsvraag, extra Maar Korrie van Helvert bracht er ook goed de sfeer in door een vrolijk welkom, een prijsvraag, extra Maar Korrie van Helvert bracht er ook goed de sfeer in door een vrolijk welkom, een prijsvraag, extra woorden van dank en met de interviews met de prijswinnaars. U vindt ons uitgebreide verslag op:woorden van dank en met de interviews met de prijswinnaars. U vindt ons uitgebreide verslag op:woorden van dank en met de interviews met de prijswinnaars. U vindt ons uitgebreide verslag op:http://www.sedvitae.nl/home/sv-publicaties/verslag-25-jaar-hovo. http://www.sedvitae.nl/home/sv-publicaties/verslag-25-jaar-hovo. http://www.sedvitae.nl/home/sv-publicaties/verslag-25-jaar-hovo. Maar de eigen SV-activiteiten waren ook interessant en gezellig: naast de korte verslagen in dit bulletin Maar de eigen SV-activiteiten waren ook interessant en gezellig: naast de korte verslagen in dit bulletin Maar de eigen SV-activiteiten waren ook interessant en gezellig: naast de korte verslagen in dit bulletin vindt u die veel uitgebreider en met meer foto’s op onze website, via het menu Activiteiten: Maar de eigen SV-activiteiten waren ook interessant en gezellig: naast de korte verslagen in dit bulletin

http://www.-vindt u die veel uitgebreider en met meer foto’s op onze website, via het menu Activiteiten: sedvitae.nl/activiteitenMaar, we moeten u er toch ook aan herinneren dat voorzitter Frans van den Broek komend jaar echt afMaar, we moeten u er toch ook aan herinneren dat voorzitter Frans van den Broek komend jaar echt af-Maar, we moeten u er toch ook aan herinneren dat voorzitter Frans van den Broek komend jaar echt afMaar, we moeten u er toch ook aan herinneren dat voorzitter Frans van den Broek komend jaar echt afscheid van Sed Vitae neemt, als voorzitter en als bestuurslid. Heeft u zin in een nieuwe uitdaging? Zie de scheid van Sed Vitae neemt, als voorzitter en als bestuurslid. Heeft u zin in een nieuwe uitdaging? Zie de scheid van Sed Vitae neemt, als voorzitter en als bestuurslid. Heeft u zin in een nieuwe uitdaging? Zie de achterzijde van dit blad! Op de website kunt u de profielschets vinden: scheid van Sed Vitae neemt, als voorzitter en als bestuurslid. Heeft u zin in een nieuwe uitdaging? Zie de scheid van Sed Vitae neemt, als voorzitter en als bestuurslid. Heeft u zin in een nieuwe uitdaging? Zie de

http://www.sedvitae.nl/bestuur/achterzijde van dit blad! Op de website kunt u de profielschets vinden: profielschets-voorzitter-svDe redactie wenst u mooie kerstdagen en een prachtig 2016, met heel veel plezier in leren, verdiepen en De redactie wenst u mooie kerstdagen en een prachtig 2016, met heel veel plezier in leren, verdiepen en samen daarvan genieten,samen daarvan genieten,Cocky Verweij, namens commissie Publicaties

Programma 2016 Commissies Cultuur, Forum, Natuur pag. 2 en 3 Verslagen Commissies Forum en Natuur pag. 3, 4

HOVO Lustrum 2015 pag. 5 en 6 SV-intern Van de bestuurstafel pag. 7Adressen HOVO, Bestuur, ledenadministratie, commissies, St.Studiefonds pag. 8

december 2015 jaargang 22

Non scholae Sed Vitae discimus

Vereniging Vrienden Seniorenacademie HOVO Brabant

2

21 jan 10.30 uur ‘Special over Kunst’ in Filmhuis Cinecitta Willem II straat 29, TilburgZoals vorige winter heeft de commissie Cultuur een passende indoor activiteit voor haar Vrienden-contactdag gevonden. In dit SV-Nieuws krijgt u alvast een voorzet van dit programma. Wijzigingen en details kunt u vinden op www.sedvitae.nl.Advies: kijk dus regelmatig op de website! We zijn op donderdag 21 januari in Filmhuis Cinecitta te gast voor een Special over Kunst. Na vertoning van de IDFA-documentaire Waste Land uit 2010 (veelvuldig prijzenwinnaar) en de lunch zal - de door velen gewaardeerde kunsthistorica en docente – drs. Jana Waarts een lezing geven onder de titel: “Wat is kunst?” Jana Waarts stelt in dit kader verschillende kunstopvattingen aan de orde, zoals: • kunst als nabootsing of als voorstelling (klassieke inspiratie theorie onder anderen van Plato) • kunst als expressie (subject kunstenaar) • kunst als vorm (formele aspecten) • outsider art. outsider art. outsiderVanuit die kunstopvattingen slaat Jana Waarts een brug naar de film Waste Land waarin de genoemde aspecten in de film vanuit een prikkelende sociale context aan bod komen.

Programma van de dag 10.30 – 11.00 uur ontvangst koffie/thee etc.11.00 – 12.30 uur documentaire Waste Land 12.30 – 13.30 uur lunch met een consumptie 13.30 – 14.30 uur lezing kunsthistorica Jana Waarts 14.30 uur Nazit voor wie wil, voor eigen rekening. De kosten voor deze dag zijn gecalculeerd bij min.30 deelnemers op !35 voor SV-leden en !40 voor introducée(s). Bij minder deelnemers moeten wij helaas annuleren. Wij verzoeken u bij belangstelling tijdig aan te melden, uiterlijk vóór 7 jan. a.s. via inschrijfformulier op de website of bij Georgette Bruinsma, Treubstraat 3, 5042 RM Tilburg, 013-4675115 of georgettebruinsma@live.nl

Gelijktijdig bedrag overmaken naar Ver. Sed VitaeIBAN NL84 INGB 0000 38 3792 onder vermelding van: 21 januariHeeft u dieetwensen? Graag deze bij aanmelding aangeven!

De Willem II-straat 29 kunt u te voet van CS Tilburg bereiken

Programma tot zomer 2016

commissie Cultuur

commissie Forum

Dr. David van Bodegom: Ouder worden in de praktijk, langer en gezonder leven door kleine aanpassingen in de omgeving 12 februari 2016 Veel gezondheidsklachten, zoals hart- en vaatziekten, suiker-ziekte en versleten knieën, lijken onvermijdelijk, maar ze ko-men vooral voort uit onze leefstijl. En die wordt gedicteerd door de omgeving. De mismatch tussen onze oude genen – onze evolutionaire erfenis – en de moderne omgeving zorgt ervoor dat we geen weerstand kunnen bieden aan het bom-bardement van prikkels dat ons tot ongezond gedrag verleidt.

Daarom helpt gebieden en verbieden niet. We moeten de omgeving het werk laten doen. Door kleine aanpassingen thuis, onderweg, op werk, school en in de wijk, maken we makkelijker of zelfs onbewust gezondere keuzes.

David van Bodegom is arts, historicus en schrijver. Hij is als verouderingswetenschapper verbonden aan de Leyden Academy, een kennisinstituut op het gebied van vitaliteit en veroudering. Voor zijn promotieonderzoek woonde en werkte hij jarenlang in Ghana, waar hij ontdekte dat mensen in een oorspronkelijke omgeving gezonder oud worden en hoe de omgeving hierbij een belangrijke rol speelt. In september 2015 verscheen het boek Oud worden in de praktijk, waarin hij samen met de hoogleraar Rudi Westendorp uiteenzet hoe kleine aanpassingen in de omgeving ons helpen langer en gezonder te leven.

Wilfred Kemp: Is Paus Franciscus zo modern als wij denken? 11 maart In Nederland is bijna iedereen enthousiast over Paus Francis-cus. In de ogen van velen gaat hij de kerk hervormen en aan de moderne tijd aanpassen. Volgens sommigen is hij zelfs voor het homo-huwelijk en het gebruik van voorbehoedmiddelen. Klopt ons beeld van paus Franciscus eigenlijk wel? Wil hij de kerk wel hervormen en, zo ja, wat wil hij dan veranderen en gaat hem dat lukken? Wat is er waar van de verhalen dat de weerstand tegen hem binnen het Vaticaan groeit? Op deze vragen zal Wilfred Kemp tijdens zijn lezing ingaan.

Wilfred Kemp studeerde theologie aan de KTUA in Amsterdam. Van 1988-1994 werkte hij als pastoraal werker in de parochies De Bilt en Bilthoven. Van1994 tot nu heeft Kemp verscheidene programma’s gepresenteerd voor zowel RKK als KRO. Op dit moment presenteert hij KRO’s Kruispunt en het radio5-programma Wierook en Pepermunt voor KRO-NCRV. Binnen de KRO is Kemp de Vaticaankenner die op bijzondere momen-ten vanuit Rome de ontwikkelingen becommentarieert.

Prof. Dr. Kees Brunia: Het Brein van farao tot fMRI 8 april In zijn lezing behandelt de heer Brunia, zoals in zijn boek, de geschiedenis van de ontdekkingen van de functie van het cen-traal zenuwstelsel. In het verre verleden, dus in de tijd dat de piramides gebouwd werden, was het een dokter van de farao opgevallen dat beschadigingen aan de schedel – en dus van het brein – gepaard gingen met motorische stoornissen. Dat is de eerste mededeling over de relatie tussen brein en bewe-ging. Eigenlijk neem ik u mee op een ontdekkingsreis door de tijd die geleid heeft tot de inzichten die we nu hebben en die net zo voorlopig zijn als wat er in de 17e eeuw gedacht werd. Dat gelooft niet iedere wetenschapper. Mensen zijn geneigd te denken dat wat nu bekend is toch wel ongeveer juist moet zijn. Het grote probleem van de relatie tussen het materiële substraat in ons hoofd en dat wat wij als psychisch aanduiden wordt ook met fMRI niet opgelost.

Dr. Brunia is in 1950 geneeskunde gaan studeren, heeft na zijn kandidaatsexamen psychologie gedaan en na zijn kandidaatsexamen psychologie zijn doctoraal geneeskunde gehaald. Na twee jaar coschappen studeerde hij af als arts. Tijdens zijn specialisatie neurologie-psychiatrie, is hij als psycholoog afgestudeerd. Hij was na zijn doctoraal geneeskunde docent in de fysiologie voor psychologen in Utrecht. In 1964 is hij als neuroloog gaan werken in de Dr Hans Bergerkliniek te Breda. Promotie: 1970. Hoogleraar 1971. Publicaties zijn op zijn site te vinden.

Alle bijeenkomsten in:Café-Restaurant Boerke Mutsaers, Vijverlaan 2,

bij station Tilburg UniversiteitTijd: 14.00 tot ca. 16.00 uur. Toegang: ! 6,50; SV-leden ! 5Vragen m.b.t. de lezingen: mevr. Chris Verkaar 06-12968426

3

Programma tot zomer 2016

commissie Cultuur

commissies Natuur

woensdag 6 april, 10.00 uurDe Smeeken/De Mortelen, tussen Best en LiempdeBrabants Landschap heeft besloten edelherten terug te brengen in haar eigen gebieden in het hart van Het Groene Woud. Om precies te zijn in de Scheeken tussen Best en Liempde. Samen met ARK Natuurontwikkeling wordt in 2016 een start hiervoor gemaakt. De Scheeken vormt samen met De Mortelen het grootste landschapsreservaat van Brabant. In 2010 is hier al een natuurbrug over de snelweg A2 aangelegd. Grote en kleine dieren maken gebruik van die brug van 50 meter breed: ree, das, steenmarter, hazelworm, kamsalamander en vlinders. Sommige dieren steken er niet alleen over, maar hebben er zelfs hun leefgebied van gemaakt.Start: Café Vingerhoeds, Oude Grintweg 90, 5688 MB OirschotGids van Brabants Landschap: Simons Kosten onder voorbehoud: ! 29; leden ! 23 incl lunch etc

vrijdag 10 juni, 10.00 uurWandeling waaraan ook mensen die aan een rolstoel zijn gebonden, kunnen deelnemen, evenals wie beter op goed begaanbare paden kan lopen.

We zoeken nog naar de beste locatie hiervoor: Ulvenhout (Fanzanterie); Goirle (Rovertsche Leij); Diessen (De Hilver); Oisterwijk (Bezoekerscentrum)Gids: onze welbekende Johan van LaerhovenKosten onder voorbehoud: ! 29; leden ! 23 incl lunch

19 april, busexcursie naar LeuvenMet een bezoek aan de mooie stad Leuven met een gevarieerde daginvulling rekent de commissie Cultuur op meer aanmeldingen dan in september jl. In SV-Nieuws vindt u alvast de meest relevante informatie. Nadere details ziet u op de website. Alle locaties zijn rolstoel toegankelijk.

Programma 08.15 Vertrek van parkeerplaats NS Tilburg/Universiteit Troelstrastraat, noordzijde10.00 Aankomst in Leuven in Salons Georges10.45 Rondleiding door gidsen in het Stadhuis en in de Sint Pieterskerk met M/Schatkamer12.50 Lunch in Salons Georges14.30 Rondleiding door gidsen in het M/Museum Leuven: vaste collectie en één tijdelijke tentoonstelling 16.15 Degusteren in taverne-huisbrouwerij Domus 17.00 Terugreis naar Tilburg

Kosten voor SV-leden ! 55; voor introducé(e)s ! 60. Gelijk met uw aanmelding overmaken naar het banknummer van Ver. SED Vitae: NL84 INGB 0000 38 3792 o.v.v. 19 april 2016Aanmelden bij voorkeur via het speciale formulier op de website. Houd voor berichten over deze dag de website in de gaten. Beschikt u niet over een computer? Schrijf dan een briefje met uw gegevens, vooral uw telefoonnummer(s) naar: Treubstraat 3, 5042 RM Tilburg Aanmelden tot uiterlijk 1 april 2016 Meld dieetwensen vóór 1 april 2016, maar liefst meteen bij uw aanmelding.

Science Café Tilburg

Verslagen najaar 2015

Dr. Andreas Wismeijer, De invloeden op ons gedrag, 9 okt

Wordt ons gedrag wel beïnvloed? Op deze vraag is deze middag een antwoord gegeven. Ja, dat is het geval, zelfs meer dan we denken. Oorzaken voor onze gedragingen worden door middel van het bio-psychosociaal model onderverdeeld in sociale, biologische en psychologische factoren. Want het individu bestaat niet op zichzelf, alleen in zijn sociale context. Iedereen is uniek, maar ook beïnvloedbaar.

Daarvan geeft Wismeijer veel voorbeelden. Denk aan gezellig-heid, die ervaar je niet als je het koud hebt. Als iemand mono-toon praat, komt dat niet prikkelend over. Politici als Den Uyl en Biesheuvel hielden het leiden van vergaderingen zo lang vol, dat vermoeidheid van kabinetsleden uiteindelijk vaak tot besluitvor-ming leidde. Een ander voorbeeld: pijnklachten werken op ons humeur. Iets als uitsluiting voelt ook letterlijk en figuurlijk als pijn-lijk. Lichaamshouding werkt daaraan ook mee. Door iets geks te doen, wordt het gedrag beïnvloed. De Nieuw-Zeelanders ge-bruikten hakka, om tegenstanders te intimideren. Kleuren beïn-vloeden ons gedrag, zoals: groen staat voor harmonie, blauw voor ratio en vertrouwen, geel voor optimisme en creativiteit.

13 juni 20,15 uur, Stadsschouwburg Tilburg

Prof. dr. Ron Spronk over röntgentech-nieken en infrarood-reflectografie waar-mee de geheimen over het ontstaan van de schilderijen van Jeroen Bosch aan het licht zijn gebracht.Camerata Trajectina vertolkt liederen omtrent De zeven zonden van Jeroen Bosch die door Gerrit Komrij zijn hertaald.

commissie Forum

4

vervolg Verslagen najaar 2015

Ook het fenomeen nudging (verleiden) kwam aan de orde. De overheid gebruikt dit om sommige dingen te doen of juist na te laten. Niet door met het vingertje te wijzen, maar door verleiding. Zo wordt bij het naderen van de sluitingsdatum voor de belastin-gaangifte aangegeven dat: “7 miljoen mensen hun aangifte al hebben ingeleverd”. Dit werkt beter dan: “U heeft nog maar 6 dagen voor de aangifte.” Dan heb je de neiging nog even te wachten. Om mensen de trap te laten nemen in plaats van de lift, werken pijlen of geschilderde voetstappen op de grond doorslaggevend. Ze beïnvloeden ons gedrag. Ik beperk me tot deze voorbeelden uit het zeer interessante be-toog van de heer Wismeijer. Namens commissie Forum, Bert van Esch

N.B. Verslaggeving van twee andere Forum-lezingen was helaas niet mogelijk vóór de deadline van dit winterbulletin.U vindt die verslagen op onze website en in het zomerbulletin van 2016

Het Groene Woud, Oirschot, 27 augustus In de Spoordonkse Watermolen treffen Frans Kapteijns, bos-wachter van Natuurmonumenten die een film over dit gebied tussen Tilburg, Eindhoven en Den Bosch vertoont en als goed ingewijde spreker ons vlot van allerlei wetenswaardig-heden op de hoogte brengt. De iniatiefnemers van het project vergaderden in café ‘Groene Woud’: boeren, Waterschap, Natuurmonumenten én de toeristensector. A58 en spoorlijn lopen dwars het Groen Woud: die overbrug je met natuur-bruggen en -tunnels! En hoe beantwoord je de vraag naar plezier beleven aan de natuur en naar toerisme? Door aan de randen parkeerterreinen en kampeerboerderijen open te stellen.

Tijdens werkzaamheden kwamen restanten van vroege be-woners aan het licht. Het blijkt dat ze op de hoge en lage landen bij de beek samenwerkten. In de 13e en 14e eeuw bouwden boeren hun huizen met opstal binnen een veilige driehoek met bluswater. De ontginning van de Kampina be-gint rond 1815. Schapen en hei verdwijnen, maar de wol komt nu via Rotterdam uit Australië om in Brabant door vol-

molens te worden bewerkt. Zo werd Tilburg textielstad. En (Hollandse) Assur-antiebedrijven konden van hun winsten landgoederen in Brabant kopen, zoals De Utrecht. Zo ook werd in die tijd assuradeur Gijsbert van Tienhoven medeoprichter van Natuurmonumenten worden;

hij koopt de Kampina en zijn zoon ver-koopt haar voor een zacht prijsje in 1924 aan Natuurmonumenten.Na de lunch giet het. Wie goed kan lo-pen en de regen trotseert, gaat achter Frans aan het Beersedal door. Sinds 2005 is hier nauwelijks iets afgegraven en de natuur bloeit er dan ook welig: hopbellen (bier), veel gagel (tegen luis in bed en slaapverwekkend) en pitrus (petroleumlamplontjes). Door-dat Van Tienhoven niet wilde dat de Beerse werd gekanali-seerd,meandert die. Als het water hoog genoeg staat, kun-nen vissen over de vistrap zwemmen. Nu alle vennen zijn opgeschoond en het Groene Woud weer een rustig natuur-gebied is, lijkt het project goeddeels geslaagd. Advies van Frans: “Kom naar Oisterwijk en laat u informeren!” Wat een rijke en interessante dag! Ad van de Pol en Cocky

commissie Natuuur

Paddestoelenwandeling, De Brand, 13 oktober IVN-gids Rini Kerstens, bioloog, heeft eerder voor Forum een lezing over paddestoelen gegeven. Vervolgens heeft hij voor Natuur een interessante wandeling door het paddestoelrijke gebied, De Brand uitgezet: een kleinschalig landschap dat uit oud bos, weitjes, Zandlei, Zandkantse Lei bestaat en vooral erg nat is.

De Cromvoirtse dekzandrug blokkeert eeuwenlang de afwa-tering en houdt het water op de lemen ondergrond vast. Daarop vormde zich turf. Al in 1300 werd die als brandstof gestookt: naam De Brand. De natte ondergrond is de redding

voor De Brand: er valt niets aan te verdienen. Wel zijn er 480 soorten pad-destoelen, en: dassen, reeën, boomkikkers etc.

We treffen het alweer met een enthousiaste gids als Rini. Hij plukt paddestoeltjes die niemand anders opmerkte. Doordat in oude tijden de schepper van paddestoelen onbekend was, verdachten mensen de duivel ervan die vreemde, lugubere, vaak giftige wezens/planten op zijn geweten te hebben. Nu kunnen we de verschillende categorieën indelen in: - paddestoelen schimmels/zwammen- boleten, meestal eetbaar- bovisten, buikzwammen, meestal giftig.

Elk vervult een rol: vuilnisman (die ruimen houtmeststof op), vrienden (helpen andere planten) en vijanden (doden uiteindelijk een struik/boom). De meest giftige, dodelijke zwam is de groene knolamaniet. Van de vliegenzwam word je een paar dagen ziek en van bovisten kun je in sommigestadia eveneens beter afblijven! Tijdens de wandeling vertelt Rini beeldend over: kikkers, de grote gele korstzwam met dool-hoven (Minotaurus) en de prooiresten van een vos. Hij benoemde zoveel soorten schimmels, boleten en bovis-ten, te veel om in dit verslag op te nemen. Jammer dat maar 10 deelnemers hebben meegenoten. Cocky, met dank aan Rini en Ton

5

HOVO BRABANT zilveren jubileum

25 JAAR HOVO: Reizen door de tijd

Een terugblik op een boeiende en inspirerende dag. Een dag met verassende onderdelen en toespraken. Goed georgani-seerd en bezocht door veel gemotiveerde HOVO-cursisten en SV-vrienden. Een dag van ontmoeten en verruimen. Korrie van Helvert, directeur HOVO Brabant, verwelkomden ’s morgens de aanwezigen van dit lustrum, dankte hen voor de grote opkomst en vergeleek HOVO met een academische speeltuin: alles moet stevig staan en van hoge kwaliteit zijn.

25 jaar verbreding en diepgang in het cursusaanbod van HOVO Brabant. Begonnen met Paul Overmeer als initiator zijn er steeds meer actieve senioren die hun blik door boeiende HOVO-cursussen willen verruimen. De toekomst ziet er roos-kleurig uit. In het bijzonder dankte Korrie de leden van de lus-trumcommissie. Vervolgens gaf zij het woord aan Frans van den Broek, voorzitter Sed Vitae. Zie pag.7 voor zijn toespraak.

Vijf mini-colleges door HOVO-docenten met een passie!

1 Dr. Paul Juffermans, filosofie: Het contemplatieve en het actieve levenFilosofen als Plato en Aristoteles hielden zich in de antieke oudheid al met de verhouding tussen het actieve en het con-templatieve leven bezig. Vrouwen en slaven verzorgden het huishouden (oikos); mannen hadden idealiter de vrijheid in hun geest (scholae), om vanuit een toeschouwersrol na te denken en te filosoferen. Tot in de Middeleeuwen is het contemplatieve leven als hoger gezien dan het praktische. Daarin kwam een kentering tijdens de Verlichting in de 17e eeuw, toen gerichtheid op productieve arbeid en economie ontstond. De aandacht voor het filosofische werd beperkt. Hanna Ahrend, jodin en leerling van Heidegger, vluchtte in de 30’er jaren naar de VS, waar ze, mede door het Eichmann-proces tot de conclusie kwam dat de banaliteit van het kwaad kan optreden, zodra de innerlijke dialoog met jezelf en met anderen is gestopt. Daardoor kun je vatbaar voor het kwaad worden. Juffermans bepleit ook bij HOVO herwaardering van het contemplatieve leven.

2 Dr. Andreas Wismeijer, psychologie: Gedrag: als een vis in het water!Brein is maar brein, sterk biologisch bepaald en zwaar beïn-vloed door de evolutie. Dr. Wismeijer geeft twee voorbeelden van hoe het apenbrein ons dagelijks leven nog parten speelt. Maar hoe zit het met het psychologische fenomeen? Kunnen we oplossingen voor emoties terugvinden in de evolutie? Wijzigingen van de omgevingstemperatuur kan ons gedrag beïnvloeden. We passen ons aan de omgeving aan, als een vis in het water. Dat wetend, gebruiken overheid en bedrijfsleventrucs om ons gedrag te beïnvloeden. Kortom: de evolutie stelt voortdurend vragen.

3 Drs. Evert Jan Ouweneel, religie/geschiedenis:Hoe corruptie de geest tot vernieuwing dreef De basis is eerst een goed idee, spiritualiteit; dat wordt daarna een institutie en vervolgens verwordt het tot een politieke macht, wat tot corruptie leidt.

De eerste samenlevingen bestonden uit verzamelaars en jagers die een nomadisch bestaan leidden en hooguit een sjamaan als geestelijk leider hadden. Daarna ontstonden landbouwsamenle-vingen waarin door ziektes en slechte hygiëne angst ontstond, zich overgeleverd aan goden/God voelen. Priesters kwamen met de boodschap dat zij de goden naar hun hand konden zetten. Dan moest er geofferd worden: tempeldiensten ontstonden als centra van macht; tevens verstedelijking en corruptie.In de 6e eeuw v.Chr. ontstonden op brede schaal reacties tegen de corrupte priesters door: Boeddha, Confucius, Pythagoras en de Joodse profeten Daniël en Jeremia: de eerste spiltijd. In de 15de eeuw opnieuw een wereldwijde reactie tijdens de tweede spiltijd door Luther, Wang Yangming en Goeroe Nanak.Secularisatie in de18e/20e eeuw, maar ook nu ontstaan er weer instituties. De Verlichting pleitte vóór het verstand en tégen het geloof, de Romantiek voor het gevoel. En nu? Een nieuwespiltijd: we moéten iets, maar weten nog niet wát.

4 Drs. Jana Waarts, kunstgeschiedenis: Je ziet slechts wat je weet We zien een torso uit de 4e eeuw voor Christus. Citaat van Rilke, Renoirs secretaris: “Wat je weet, zul je altijd zien”. Dus ook de ontbrekende delen van de torso. Kunst is concreet, maar tevens vaak intuïtief en aandacht vragend voor de filosofie van de kunstenaar. Drs. Waarts haalt Plato aan met de woorden: ”Kunst is filosofie in een zichtbare gestalte”. Ook van Plato is het begrip mimèsis: suggestie van nabootsing, door de toeschouwer aangevuld, dankzij imperfectie, géén uitbeelding van de werkelijkheid. In een kunstwerk ervaar je de ziel van de kunstenaar én die van jezelf.Jana verhaalt haar passie voor de kunst met werken van een aantal kunstenaars: een schilderij van C.D.Friedrich, een esthetische sensatie van grote schoonheid die tegelijkertijd subjectieve prikkels oproept. Een zelfportret van M. Dumas, als visueel antwoord op de vraag naar het kwaad, uitbeelding als afbeelding behelzend. Een piëta van Michelangelo, waarbij de grove sporen in het marmer als het ware de ontleding van het dode lichaam voorspellen. Je ziet slechts wat je weet!

Prof. dr. Jan van Hooff, evolutiebiologie:De mededeelzame aapEen citaat van Descartes: “Als dieren machines waren, zouden we geen mogelijkheid hebben ze van mensen te onderscheiden. Dieren zijn een soort machines. We kun-nen ze onderzoeken, de basis voor biologie en fysiologie. Wij hebben met een denkende en fysieke werkelijkheid te maken. Door Darwin en het behaviorisme komt het dualis-tisch denken weer op. Van Hooff onderzocht of apen een taal kunnen leren. Ze kunnen symbolen leren én ze gebruiken, maar missen de syntaxis. Hannah Arendt stelt dat mensen zelfbewustzijn en/of zelfbesef hebben. De vraag is of dieren dat ook heb-ben. Dieren bootsen elkaar na. Mensen delen ervaringen met elkaar, hebben een shared intentionality. Van Hooff besloot zijn voordracht met: “Shared intentionality is het wezen van HOVO!”

6

HOVO BRABANT zilveren jubileum

Na de afsluiting van het ochtendprogramma door de voorzitter van HOVO Brabant, mevr. M.Kamsma, en een felicitatie van W. van de Donk, commissaris van de Koningin in Noord-Brabant volgde een geanimeerd lunchbuffet. Want een lustrum is altijd een ontmoeten, een mogelijkheid om contacten te vernieuwen.

“possible but very difficult”, want voor de praktische uitvoering schiet onze techniek ruimschoots tekort. En juist dat hebben we nodig om in de tijd te reizen. Vooralsnog zullen we ons behelpen met onze fantasie bij het maken van reizen in de tijd, volgens Nelleke Noordervliet wel zo leuk. Ton Verweij

Het Felix Strijkkwartet speelde door de tijd tijdens hun muzikale intermezzo: aantrekkelijk spelende, jonge musici!

Drs. Nelleke Noordervliet, schrijver historische romans en neerlandica: De historische romanHet verleden fascineert. Ons heden is opgebouwd uit ele-menten uit het verleden. Icke toonde een handschrift van Christiaan Huygens: die heeft wat gedaan en die heeft geleefd, zoals velen vóór ons. Ons geheugen is vaak onbe-trouwbaar, maar de toekomst ongewis. Noordervliet maakt graag een reis naar het verleden, naar 'de historische sensa-tie’ (Huizinga). In je herinnering heb je nog een enkel lijntje naar je groot-ouders, maar geen naar je overgrootouders. Wil je die tot leven wekken, dan moet je eerst veel over die periode bestu-deren en raadplegen én over een grote verbeeldingskracht beschikken. Dit geeft meteen de beperking van historici aan: zij moeten zich aan de bronnen houden en mogen niet fabuleren! Schrij-vers hebben dus veel meer mogelijkheden. Het grote geheim van schrijven en van lezen is: een intieme relatie, een festijn van menselijkheid, beschaving. Verbeeldingskracht is een unieke eigenschap.

Na een woord van dank en afsluiting door Korrie van Helvert, haar prijzen van Jan Heijna, als coördinator van verschillende cursussen en tenslotte de drie HOVO-prijswinnaars had geïn-terviewd,volgde een gezellige borrel, waarbij gelegenheid was tot het ontmoeten van Vincent Icke en Nelleke Noordervliet en het aanschaffen van door hen gesigneerde boeken en cd’s. Een geweldige dag! Met een groot compliment aan de organisatoren van dit mooie HOVO-lustrum: Inge van Vijfeiken, Peter van de Oetelaar en Martine van den Boogert.Samenvatting van de verslagen, Phita Overdijk

Prof. dr. Vincent Icke, hoogleraar theoretische astrofysica RULeiden: De tragiek van de lichtsnelheid‘Reizen door de tijd’ heeft de mens al eeuwen geïntrigeerd. Als we dat eens konden: vooruitreizen, terug- én weer terug-komen in het nu. Prof. Vincent Icke duidde zo’n reis als pos-sible but very difficult. De lichtsnelheid zit ons in de weg. Alle voorwerpen in de ruimte nemen een plaats in die relatief is ten opzichte van andere voorwerpen. De positie van een voorwerp is ook afhankelijk van de plaats van waaruit men dat voorwerp waarneemt. In de interstellaire ruimte heeft dat o.a. tot consequentie dat hemellichamen geen absolute boven- en onderkant hebben. Licht heeft een bijzondere eigenschap: het is een golf met een absolute en constante snelheid van ± 300.000 km per sec. Niets kan sneller dan het licht. Met behulp van de elementaire wiskunde is aan te tonen dat twee lichtstralen die elkaar ‘tegemoet reizen’ elkaar nog steeds naderen met een snelheid van 300.000 km per sec. en niet sneller. Deze bijzondere eigenschap van het licht is het belangrijkste uit-gangspunt van de relativiteitstheorie van Einstein. Deze theo-rie zouden sommige aanwezigen wel elk jaar uitgelegd willen krijgen. Prof. Icke bediende hen bereidwillig. Hier volstaan we met een verwijzing naar het lemma ‘relativiteitstheorie’ in Wikipidea.

Onze menselijke maat is in geen enkel opzicht passend, om de natuurwetten aan af te meten. We kunnen ons er geen voorstelling van maken. Zo is onze individuele levensduur niets vergeleken met de leeftijd van hemellichamen; bijv. de aarde: 14,5 miljard jaar. Onze grootte: we zijn te groot én niet toegerust de kleinste eenheden van materie waar te nemen, maar te klein ons aan sterrenstelsels, planeten, kometen e.d. te meten. In dat verband rekenen we met lichtjaren als lengtemaat: de afstand die je overbrugt als je gedurende een jaar met een snelheid van 300.000 kilometer per seconde reist. Afstanden in het heelal worden tot in miljoenen licht-jaren gemeten. De snelheid die wij kunnen bereiken, schiet eveneens tekort in het grote natuurgeweld: ook met de meest geavanceerde technieken komen we bij benadering nog niet aan de lichtsnelheid. Waarom is dat van belang in het kader van reizen in de tijd? Zien we het licht van een bepaalde ster die bijv. op 10 miljoen lichtjaren van ons staat, dan zien we het licht dat die ster 10 miljoen lichtjaren geleden heeft uitge-zonden. Willen we alsnog het moment van verzending van dat licht meemaken dan moeten we ons sneller dan het licht naar die ster bewegen. Icke liet nog wel een (theoretische) opening: natuurkundig is niet weerlegd dat een raket die een aanhoudende (exponen-tiële) versnelling ondergaat, de lichtsnelheid kan bereiken:

7

Met veel enthousiasme en inzet organiseren SV-leden activiteiten door middel van lezingen, excursies naar o.a. musea en natuurgebieden. Over onze activiteiten commu-niceren wij met de leden via een aangeklede, jaarlijkse ledenvergadering, een verzorgd nieuwsblad en een functionele website. Graag zou ik nu in een tijdmachine stappen, om de toekomst van SV te verkennen en te zien of en hoe we mee kunnen blijven reizen met de ontwikkeling van HOVO Brabant. Maar zoals ik al zei: “Een tijdmachine hebben wij niet, dus zo’n reis is helaas niet mogelijk.” Eén ding is wel duidelijk: voor de continuïteit van onze vereniging zijn leden en actieve leden cruciaal. Zij bepalen of er toekomst is voor een Vrienden-vereniging met een meerwaarde voor zowel HOVO als HOVO-cursisten. En, oh ja, u heeft het al begrepen: over twee jaar vieren wij ons zilveren jubileum.Ik wens HOVO Brabant een goede reis, op weg naar het gouden jubileum, en u hier allen aanwezig een feestelijke en inspirerende reis door deze lustrumdag. Frans van den Broek

Wie kan en wil onze volgende voorzitter zijn?Bent u fit en ondernemend? Neem dan deze uitdaging van onze mooie vereniging aan en meld u bij: Tiny Clout-Niessen, secretaris (adres onderaan deze kolom)Tot kijk!

Algemene Ledenvergadering 2016Vrijdag

1 april 2016 Algemene Ledenvergadering (ALV)Locatie: Café Restaurant Boerke Mutsaers, Tilburg (nabij Station Tilburg-West/Universiteit)Aanvang: 13.30 uur. De zaal is vanaf 13.00 uur open voor een kopje koffie of thee.Na de pauze (ca. 15.30 uur): een culturele activiteit.Het Bestuur van Sed Vitae hoopt u allen op deze vergadering te ontmoeten.

De agenda krijgt u begin maart 2016 per mail toegestuurd en is tijdig op de website te vinden: www.sedvitae.nl. Heeft u géén e-mail adres, dan ontvangt u de agenda begin maart per post. Ergo, bezoek regelmatig www.sedvitae.nl, dan blijft u op de hoogte van het actuele Sed Vitae Nieuws. Oosterhout, okt 2015, Tiny Clout-Niessen, secretaris tel: 0162-422875, secretaris@sedvitael.nl info@sedvitae.nl

Nieuws van de bestuurstafel

In de zomereditie SV Nieuws heb ik in mijn functie als voorzitter, mijn laatste bijdrage aan het informatiebulletin geleverd. Daarbij ben ik ervanuit gegaan dat er in november een opvolger(ster) bekend zou zijn. Helaas is dat niet zo. Nog steeds wordt via de methode van de directe benadering gezocht naar een opvolger(ster). Tot op heden is dat niet gelukt. Het grote probleem voor geïnteresseerde kandidaten is het ontbreken van perspectief. Gegeven deze zorgelijke situatie, is het bestuur zich aan het beraden hoe het verder moet, indien er op de algemene leden vergadering (ALV) volgend jaar geen opvolger kan worden gepresenteerd. De consequenties worden door het bestuur op dit moment in kaart gebracht. In de ALV van 1 april 2016 zal uitgebreid op de opvolging en mogelijke gevolgen voor het voortbestaan van Sed Vitae worden ingegaan. Als Sed Vitae u na aan het hart ligt, raad ik u aan de ALV van 1 april 2016 te bezoeken!Frans van den Broek

Speech ter gelegenheid van het zilveren jubileum van HOVO Brabant

Dames en heren,Als voorzitter van de Vriendenvereniging van HOVO Brabant, Sed Vitae, wil ik bestuur, directie en medewerkers namens alle cursisten van harte feliciteren met het zilveren jubileum. Deze lustrumviering staat in het teken van reizen door de tijd. Nu heb je voor reizen door de tijd een tijdmachine nodig, maar een dergelijk apparaat heeft Sed Vitae niet. Dat is ook niet nodig doordat er in ons ledenbestand genoeg personen van het eerste uur zijn. Onder wie de directeur (toen projectleider), de heer Paul Overmeer, ons erelid. Als je je oor bij deze leden te luisteren legt, dan krijg je een indruk van de omstandig-heden en de sfeer uit die startperiode. Een periode van opbouw waarbij de cursisten nadrukkelijk werden betrokken. Ze vervulden hand- en spandiensten en oefenden invloed uit op beleid, organisatie en programmering van het nieuwe seniorenonderwijs. Het vinden van vrijwilligers onder hen was geen enkel probleem en veel cursisten onderhielden naast het cursusbezoek onderling contact. Twee jaar na de start van de HOVO Brabant is dan ook met veel inzet en enthousiasme de Vriendenvereniging SV opgericht.De student/cursist van HOVO erkent de waarde van een leven lang leren. Daarom heeft onze vereniging zich als vertegen-woordiger van de HOVO-cursist laten inspireren door het citaat van de Romeinse filosoof Seneca : “Non scholae sed vitae discimus; ‘Wij leren niet voor de school, maar voor het leven.”

In de afgelopen 23 jaar heeft Sed Vitae met de ontwikkeling van HOVO Brabant mee mogen reizen. Tijdens die reis heb-ben we naar gelang het behoeftepatroon van cursisten een gevarieerd en gedifferentieerd cursusaanbod van HOVO zien ontstaan. Bestuur en directie hebben in de loop van de jaren een professionele organisatie ontwikkeld, gebaseerd op klant gerichtheid en een goed systeem van kwaliteitszorg, zeer gewaardeerd door de cursisten. Bovendien is met de intrede van het digitale tijdperk de bedrijfsvoering uiterst doelmatig geworden en kan er kostendekkend gebruik gemaakt worden van de infrastructuur van de dragende instellingen. Er past dan ook een compliment aan het jubilerend bestuur, directeur mevrouw Korrie van Helvert en haar medewerkers. Zij bieden jaarlijks een cursusaanbod met een prima kwaliteit-/prijs- verhouding. Gegeven de context van alle veranderingen binnen HOVO, maar ook als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen, is de rol van SV sterk gewijzigd. Thans biedt Sed Vitae HOVO nog een klankbord functie door participatie in het bestuur, periodiek overleg met de directie, hand- en spandiensten op een bescheiden schaal en voor cursisten met een laag inko-men beheren we het studiefonds waarop zij een beroep kunnen doen voor een tegemoetkoming in de cursuskosten.

Bestuur Sed Vitae

8

HOVO-Kerstdiner 15 december 2015

Het is een doorlopende drukte bij HOVO Brabant. De grootse lustrumviering op 5 november jl. is nog niet voorbij of wij zijn al in kerstsferen. De dagen worden korter en donkerder en vragen om kaarsje, warmte en gezelligheid. In de collegebanken is dat wat lastig, maar tijdens het HOVO Kerstdiner 2015 combineren wij boeiende inhoud met een aangename kerstsfeer. U krijgt een geheel verzorgd 4-gangenmenu met drankjes geserveerd. Naast de lezingen en een muzikale verrassing is er voldoende ruimte voor een goed gesprek. Bent u alleen gaand? Kom dan zeker ook want u bent niet de enige en voor alleen gaande gasten reserveren we een speciale tafel. Iedereen moet zich welkom voelen en op zijn of haar gemak. Als uw gastvrouw deze avond neem ik die taak graag op me. Inschrijven kan via de website www.hovobrabant.nl; de kosten bedragen !65 per persoon all-in.

Winteracademie 2016 en voorjaar 2016

Heeft u de afgelopen 3 jaar bij ons een cursus gevolgd, dan zijn de brochures inmiddels op uw deurmat gevallen. Heeft u niets ontvangen? Bel dan even met 013-54668119 of mail info@hovobrabant.nl en de brochures liggen binnen enkele dagen in uw brievenbus. De inschrijving via de website is inmiddels geopend. Er zijn weer veel bijzondere cursussen, bijvoorbeeld over de Jeroen Bosch-expositie in Den Bosch of de zeer actuele cursus De wereld door een geopolitieke bril.

Misschien heeft u meer interesse in de Muziek-geschiedenis, Psychologie in uitvoering of de filmcursus In Plato’s grot, film en filosofie?

Korrie van Helvert, directeur HOVO Brabant

Ledenadministratie:Mariëtta d’Arnaud, 076-5600253Galderseweg 88, 4855 AJ Bredaledenadministratie@sedvitae.nlU kunt u op twee manieren aanmelden:• e-mail sturen naar ledenadministratie@sedvitae.nl• aanmeldingsformulier op de website digitaal invullen

www.wedvitae.nl => Lid worden

De contributie bedraagt !15 per jaar. Daarmee krijgt ukorting op activiteiten van de SV-commissies.

Banknummer Ver.Sed VitaeIBAN NL84 INGB 0000 38 3792

HOVO Brabant

AAdressen Sed Vitae Kopij voor het zomerbulletin 2016Ten laatste dinsdag 7 juni 2016 versturen naar cockyverweij@me.com. Indien later aangeleverd, heeft u geen garantie van plaatsing. Aandachtspunten: aantal woorden voor aankondigingen: max. 300 woorden aantal woorden voor verslagen: max. 350 woorden aanleveren foto’s: herbenoem ze, bijv.: cultuur_ tilburg_1.jpg / cultuur_ tilburg_2.jpg plus nadere details

Colofoncoördinator SV-publicaties: Cocky Verweij, 013-5342934/06-22754200,webmaster@sedvitae.nl / cockyverweij@me.comHoogeindseweg 19, 5051 EA Goirleredacteur SV-Nieuws: Phita Overdijk 0497-591627back-up webmaster: Will van Doorn 06-46162919

Stichting Studiefonds Sed VitaeStichting Studiefonds Sed Vitae is een onafhankelijke stichting. Het bestuur is samengesteld uit leden van Sed Vitae.Voor wie bestemd? Stichting Studiefonds Sed Vitae kan cursisten van HOVO Brabant verlichting van studiekosten geven. Wie van een besteedbaar inkomen onder !1.250 per maand moet rondkomen en in Noord-Brabant woont, kan er een beroep op doen (!1.600 gezamenlijk inkomen). N.B. Zonder lid te zijn of worden van Sed Vitae

Contact: mevr. R. Biezen, voorzitter, 013-468 08 20, m.biezen@hetnet.nl Nadere gegevens vindt u op de website: www.sedvitae.nl => [Lid worden] => Stichting Studiefonds Sed Vitae etc

SV-bestuursledenFrans van den Broek, voorzitter, 076-5410051,voorzitter@sedvitae.nl Tiny Clout-Niessen, secretaris, 0162-422875 Vinkenslag 42, 4901 AP Oosterhout, secretaris@sedvitae.nl; info@sedvitae.nlMarcel Braun, penningmeester, 076-5416189, Wielewaal 5, 4822 PS Breda, penningmeester@sedvitae.nlCharles Clout, lid, 0162-422875 Rob Vorst, lid, 076-5414255

Contactpersonen commissies Cultuur, Joop Vlottes 013-5400230 Forum, Bert van Esch 013-4689625 Natuur, Will van Doorn 0499-391689/0646162919Publicaties, Cocky Verweij 013-5342934/0622754227Stichting Studiefonds, Ria Biezen 013-4680820

Activiteiten op een rijtje 21 jan Cultuur, Kunst etc, Tilburg12 feb Forum, Dr. David van Bodegom:

Ouder worden in de praktijk 11 mrt Forum, Wilfried Kemp:

Is Paus Franciscus zo modern als wij denken? 1 apr ALV 2016, Tilburg 6 apr Natuur: De Meeren/De Mortelen, Best/Liempde 8 apr Forum, prof.dr. Kees Brunia, Het Brein van farao tot fMRI19 apr Cultuur: busexcursie Leuven 07 mei Laatste dag inlevering kopij10 jun Natuur: wandeling goed begaanbare paden13 jun Science Café Tilburg: rondom Jeroen Bosch