Leve de lente! Het voorjaar volgens initiator Marije van der Park

Voorkweken: Tijd om aan de slag te gaan met je tuin

Tuinagenda: superhandige tips voor de hele lente

SUPERzine is een uitgave van NatuurSUPER. SUPERzine inspireert en informeert over alles wat te maken heeft met het creëren van buurtmoestuinen.

Samenstelling en idee: Marije van der Park, marijevanderpark.nlRedactie: Marije van der Park, Sietske Mol, meisjeopzee.nlInterviews, recepten, kidspagina: Wieteke Brocken,re-u.nlLay-out: Norbert Heijl, one-man-show.nl Fotografie: Iris Latuasan, irislatuasan.nlIllustraties: Benjamin Leroy, merel-benjamin.be

Aan deze uitgave werkten mee:Fransjan de Waard, Hans Pijls, Theo Prins, Groen Dichterbij, Bijenlint, Voedseltuin, Uit je Eigen Stad, VELT, Nicole Pakker, Leida van de Berg, en vele anderen

De mensen achter NatuurSUPERInitiator & dagelijkse leiding: Marije van der ParkLocatiebegeleider: Esther TaborAmbassadeurs: Fransjan de Waard, Fulco TreffersAdviseurs: Annet Goltstein, Jasper van Impelen, Hans PijlsAdvies groen: Leo Bakx, Bertie van de BoogaardGrafisch ontwerp/huisstijl: One-Man-Show of creative minds and projectsIllustraties: Benjamin LeroyTeksten: Marije van der Park, Sietske MolWebsite & technische ondersteuning: LatuAnimatie: Mooniq

Powered by GreenWish Wij zijn Powered by GreenWish, dat betekent dat we zijn aangesloten bij het netwerk van GreenWish. Zo krijgen wij advies, contacten en support die voor ons van belang zijn. GreenWish is een sociale onderneming die zich inzet voor duurzaam, maatschappelijk initiatief en sociaal ondernemerschap. Kijk voor meer informatie over GreenWish op de website: www.greenwish.nl

Colofon

Pagina 2Leve de lente!Een zonnig voorwoord van initiator Marije van der Park

Pagina 7Groen dichterbijGroen Dichterbij stimuleert mensen om aan de slag te gaan met het ‘vergroenen’ van de omgeving.

Pagina 12Ideeën voor een feestjeZorg dat er nieuwe mensen naar je tuin komen en vier af en toe samen een feestje

Pagina 16Kidspagina: bijen en kleurplaat

Waar staat wat?

Pagina 4De mensen achter NatuurSUPEREen gesprek met Fransjan de Waard en Hans Pijls

Pagina 8BijenlintNatuurSUPER steunt de bijenstand

Pagina 13Recepten uit de tuinGroen(t)e smoothie

Pagina 17Kidspagina: Kinder-zelfpluktuin en Om zelf te doen: Tuinbonen ontkiemen

Pagina 5Hoe staat het ervoor in...De actuele situatie van NatuurSUPER tuinen

Pagina 9VoorkwekenHet is lente! Tijd om aan de slag te gaan met jullie tuin.

Pagina 14Op bezoek bij… de Voedseltuin

Pagina 15Boek en spel

Pagina 6Nieuw: BergbOss in Oss De nieuwste NatuurSUPER tuin uitgelicht

Pagina 11Moes)tuinagenda en tipsEen super handig overzicht van de tuinwerkzaamheden in het seizoen

1

Ook NatuurSUPER gaat een nieuwe lente, een nieuwe fase

in. We richten ons steeds meer op het ondersteunen van

bewoners en lokale partijen vanuit de methodiek die we

ontwikkeld hebben. We werken nog steeds vraaggericht,

dat is waar we in geloven. Daarom staat er een locatie-

check op onze website, een mooie basis en eerste stap als

je zelf aan de slag wilt. Met ons DoeHetZelf Stappenplan

en basispakket met materialen kun je de volgende stappen

zelfstandig zetten.

Blij zijn we met BergbOss. Een tuin in wording waar Esther

Tabor zich namens NatuurSUPER met hart en ziel op stort.

De bewoners hebben er zin in en de lente is het perfecte

seizoen om te starten. Gemeente Oss ondersteunt als een

van de lokale partijen deze buurtmoestuin. Goed om te

merken dat een gemeente ziet hoe belangrijk het is. Mooi

ook dat de BergbOss tuin als voorbeeld zal dienen voor

andere stadstuinen in Oss.

Een groene oase past eigenlijk overal. Een braakliggend

terrein, maar ook een dak, een perk dat niet onderhouden

wordt of een grasveld waarvan gemakkelijk een deel als

tuin kan worden ingericht. Als we maar zelf aan de slag

willen en waarde willen toevoegen. Zo creëren we een

bloeiende en leefbare omgeving. NatuurSUPER kan een

zetje geven en zorgen voor ondersteuning. NatuurSUPER

staat voor het kweken in bakken. Het voordeel daarvan

is dat je snel aan de slag kunt, je niet afhankelijk bent van

de bodemstatus en als je weg zou moeten het redelijk

eenvoudig verplaatst kan worden. De investering gaat dus

niet verloren. Wil je zelf aan de slag of vraag je, je af wat je

als gemeente of woningcorporatie hierin kunt betekenen?

Bel of mail ons dan! Ook kan je op 20 april in Breda terecht

bij Groen Dichterbij, waar ook wij aanwezig zijn.

NatuurSUPER bloeit. Dat is dankzij heel veel mensen met

wie ik samen mijn droom verwezenlijk. Ik blijf de aanjager.

Het is nu vooral aan anderen om de dagelijkse zaken te

regelen, zodat er voor mij ruimte komt voor mooie nieuwe

avonturen met NatuurSUPER. We zijn druk bezig met onze

vervolgstappen, we willen groeien en verbeteren wat er

is. We exploreren nieuwe mogelijkheden, zoals compost-

meesters in NL, mooie samenwerkingen, ontwikkelen

workshops op maat, het zomer SUPERzine en meer. Blijf

ons dus volgen via www.natuursuper.nu, @NatuurSUPER

en Facebook: NatuurSUPER.

foto Duco de Vries

Het voorjaar komt eraan! De lente hangt in de lucht, het begint te kriebelen om aan de

slag te gaan in de tuin. In deze SUPERzine vind je volop tips en ideeën. Zoals ons stap-

penplan om zelf voor te kweken, suggesties voor een feestje in de tuin, inspiratie uit het

westen van het land, en heerlijke recepten om van je fruit en groenten een supergezonde

smoothie te maken. Ook voor de kids is er natuurlijk weer iets te lezen en te doen.

Leve de lente!

2

Geniet van deze lente, van alles wat groeit, bloeit en tot

wasdom komt en verbind je hiermee door zelf aan de slag

te gaan of met anderen een stuk terrein om te toveren tot

een bloeiende oase.

Graag tot ziens in de zomer!

Lentegroet,

Marije

Marije van der Park is de initiatiefnemer van NatuurSUPER.

foto Duco de Vries

Leve de lente!

3

De mensen achter NatuurSUPERFransjan de Waard is nu anderhalf jaar ambassadeur

van NatuurSUPER. “Ik wilde graag mijn naam verbin-

den aan een initiatief dat het in Nederland uiterst prille

fenomeen van stadslandbouw en buurtmoestuinen wilde

helpen ‘landen’. Inmiddels is er veel gebeurd. Overal in

Nederland maken groepen mensen ‘grondig’ kennis met

het leven in hun directe omgeving, en met elkaar. Hun

veelkleurige oogst – kruiden, groente en fruit, sociale

cohesie, elementaire natuurbeleving – wordt inmiddels

erkend door instanties als gemeenten, woningcorporaties

en maatschappelijke organisaties. Super!”

Fransjan de Waard

bezoek de facebookpagina

Hans Pijls (48) is een gedreven ‘groene’ sociaal onderne-

mer. Hij houd zich al meer dan 10 jaar bezig met het ont-

wikkelen van natuurlijke speelterreinen, buurtmoestuinen,

stadslandbouw, ontmoetingsplekken en zorgterreinen.

Ook traint en begeleidt hij mensen bij het ontwikkelen van

persoonlijk leiderschap en het vormgeven van hun werk.

Opgegroeid op een boerderij kreeg Hans al jong mee

dat je alles kunt leren. En dat je door samen te werken

veel kunt bereiken. “Mijn missie is om gemeenschappelijk

groen in de stad en op het platteland, samen met de

mensen die er wonen, optimaal te benutten. Ik probeer

gemeentes, bedrijven en burgers bij elkaar te brengen.

Doel is om samen te bouwen aan een fysieke, sociale en

economische duurzame plek. Niet alleen bedenken en

erover praten, maar het vooral ook DOEN. NatuurSUPER

is een prachtig sympathiek initiatief dat helemaal past

binnen mijn visie. Ik ondersteun het van harte.”

Buitenruimte voor Contact.nl

4

Hoe staat het er voor in...

... de Boschveldtuin in ‘s-Hertogenbosch

… het Nobelveldje in Wageningen

In de tuin gebeurt van alles, de moestuin wordt steeds groter

en raakt steeds gevulder. Er zijn palletbanken gekomen en een

wilgenscherm, er zijn meer paden met houtsnippers gemaakt en

er zijn fruitbomen geplant in hoge houten bakken. Ook is er in

de winter een feestje geweest en heeft de kerngroep nog veel

plannen voor doedagen en activiteiten in het voorjaar. Geweldig

inspirerend allemaal!

Hier het filmpje van het bomen planten, gemaakt door Theo Prins.

http://youtu.be/8n_SRzvAhDM

Wil je volgen wat er gebeurt in de Boschveldtuin?

Bekijk hun facebookpagina.

Sinds eind 2012 is het Nobelveldje niet meer in gebruik voor de

omwonenden omdat de eigenaar wil beginnen met bouwen. De

moestuinbakken zijn verhuisd. Een kinderopvanglocatie heeft

bakken gekregen en ook naar de permarcultuurtuin van Transi-

tion Town Vallei zijn bakken gegaan. Nog zes bakken staan in de

opslag om een nieuwe bestemming in Wageningen te vinden.

Met twee initiatiefnemers zijn de eerste contacten gelegd. De

kerngroep Nobelveldje heeft haar naam veranderd in kerngroep

Reizende Tuin. Er zijn plannen om met omwonenden het tijdelijk

gebruik Nobelveldje te evalueren. Dan kunnen ze wat zij geleerd

hebben van deze eerste tuin lokaal voortzetten. Daar worden we

blij van!

foto Iris Latuasan

5

Nieuw: BergbOss in Oss

BergbOss wordt de eerste buurtmoestuin in Oss. Een primeur

dus! Het doel is met z’n allen een tuin te maken waar zoveel

mogelijk mensen uit de buurt plezier aan beleven. Het moet een

mooie plek worden voor ontmoeting, uitwisseling, educatie en

bewustwording, dat laatste vooral bij kinderen. Hoe groeit een

wortel of een radijs, hoe anders is de verse smaak dan wanneer

je het uit de winkel proeft? Hoe gezellig is het om als buren

elkaar in de tuin te treffen en er samen te werken: een prachtig

bindmiddel tussen jong en oud. Er zijn volop ideeën voor de

invulling van de moestuin: een deel bloemen voor mens en bij,

een deel kruiden, een stuk fruittuin, de moestuin zelf en een ker-

stbomenbos. Het moestuinieren wordt in grote bakken gedaan.

Met de tuin hopen het kernteam en de betrokkenen samen

een mooier en groener uitzicht te creëren, meer betrokkenheid

bij elkaar en een leefbare wijk. Bewoners die wat verder weg

wonen, kunnen evengoed meedoen, of een activiteit bezoeken.

Ook voetgangers, fietsers en mensen die de tuin met de trein

passeren, kunnen er in het voorbijgaan plezier aan beleven.

Er ontkiemt deze lente een nieuwe tuin in Oss: BergbOss. Een groep betrokken en

enthousiaste bewoners gaat in Schadewijk, vlakbij het station, een gezamenlijke moes-

tuin in bakken realiseren.Vanuit NatuurSUPER ondersteunt Esther Tabor hen met work-

shops, allerlei praktische zaken, en tijdens de doe-dagen.

6

Groen Dichterbij

In 2013 zullen ze door het hele land bijeenkomsten gaan organi-

seren voor groene buurtprojecten en potentiële initiatiefnemers.

Een voorbeeld is de bijeenkomst ‘Groen in de buurt van Breda’

op 20 april. Ook kunnen groene buurtprojecten zich vanaf half mei

weer aanmelden om Groen Dichterbij Icoonproject van 2014 te

worden. Hier kunnen natuurlijk ook de tuinen die NatuurSUPER

ondersteunt aan meedoen! Maar, wacht niet tot half mei om een

profiel voor je project aan te maken op www.GroenDichterbij.

nl. Ze willen daar graag zoveel mogelijk groene buurtprojecten

verzamelen zodat het voor iedereen duidelijk wordt wat voor

mooie dingen er al gebeuren door heel het land!

Meer groen in de buurt brengt mensen bij elkaar en geeft de

natuur extra ruimte. Daarom zijn IVN, het Oranje Fonds, Buurt-

link.nl en SME Advies, met ruimhartige steun van de Nationale

Postcode Loterij, gestart met het project Groen Dichterbij.

Groen Dichterbij ondersteunt en versterkt de groeiende bewe-

ging van mensen die samen aan de slag gaan met de aanleg

van groenvoorzieningen in hun directe leefomgeving. Zo worden

straten en buurten in Nederland groener en gezelliger en de

bewoners gezonder en gelukkiger.

Groen Dichterbij stimuleert mensen om als buurt, straat of wijk gezamenlijk aan de

slag te gaan met het ‘vergroenen’ van de omgeving. Zij bieden deze buurtprojecten

een podium om kennis en diensten uit te wisselen, inspiratie op te doen en anderen te

inspireren. Ieder jaar selecteren ze per provincie het beste project. Een project dat als

voorbeeld kan dienen voor andere buurten. Deze Groen Dichterbij Icoonprojecten krijgen

financiële ondersteuning, en dienen als stimulans voor anderen om zelf aan de slag te gaan.

Bekijk hier de Icoonprojecten van 2013! Op deze manier willen ze de sociale cohesie in

buurten verbeteren en de natuur in de bebouwde omgeving een sterke impuls geven.

7

Bijenlint

De bij hoort erbij!Bijen zijn van cruciaal belang voor de mens en de voed-

selvoorziening. Volgens een studie van Klein et al. (2007)

is 35% van de wereldvoedselproductie afhankelijk van

bestuivers. Een recente studie van Triple-E (2012) con-

cludeerde dat de bijdrage door bestuiving van (honing)

bijen 3,8 miljard euro bedraagt! De bekendste bestuivers

zijn de honingbij en de hommel. Samen verzorgen zij 80

tot 90% van alle bestuiving in de landbouw. Daarnaast

zijn bijen belangrijk voor de voortplanting van inheemse

planten, en dus de biodiversiteit.

Wat gaat er mis? De vitaliteit van alle soorten bijen(volken) gaat achteruit.

Dat komt door (een combinatie van) gebruik van bestrij-

dingsmiddelen, gebruikelijke ziekteverwekkers, achteruit-

gang van biotopen en een eenzijdig voedselaanbod.

Wat te doen?Bescherming van natuur en landschap is noodzakelijk

om de bijen te behouden als essentieel onderdeel van de

natuurlijke kringloop. Voorlichting helpt daarbij. Bijenlint wil

lokale organisaties en (groepen) mensen inspireren en op

weg helpen om bij-vriendelijke initiatieven te ontplooien.

Het kan gaan om:

• Aanplant of zaaien van drachtplanten

• Verminderen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen

• Urban beekeeping

• Bijenhotels bouwen

• Bij-vriendelijk beheer van het openbaar groen door

lokale overheden

Dankzij Bijenlint wordt alle informatie op één punt verzameld

en kunnen organisaties van elkaar leren en met elkaar

samenwerken in plaats van zelf het wiel uit te vinden. De

website www.bijenlint.nl bundelt alle informatie (vaak via een

verwijzing naar andere pagina’s). Ook kun je er zien waar in

jouw buurt interessante activiteiten plaatsvinden.

Wat kun jij doen voor de bij?· Gebruik geen voor bijen giftige bestrijdingsmiddelen in de

tuin maar werk bij-vriendelijk (zie lijst giftige middelen op

www.bijenlint.nl)

· Plant of zaai de planten die voor bijen een belangrijke

voedselbron zijn (zie drachtplanten)

· Bouw of koop bijenhotels (zie bijenhotels)

· Doe mee aan of steun één van de activiteiten in het

Bijenlint (zie acties)

· Meld je aan als vrijwilliger en/of word donateur/lid van de

Bijenstichting, de organisator van Bijenlint.

· Benader bedrijven/overheid/organisaties/politieke

partijen en vraag of ze bijen willen beschermen door

bij-vriendelijk te handelen door geen gif te gebruiken en

terreinen bij-vriendelijk te beheren (zie convenant Bijvrien-

delijk handelen)

· Verspreid deze poster om mensen op te roepen om mee

te doen.

2012 was het Jaar van de Bij. Onder deze vlag is veel goeds gedaan voor de bij. Maar

bescherming van bijen houdt niet op na één jaar. Om de leefomstandigheden van

honing- en wilde bijen langdurig te verbeteren moet nog veel gebeuren. Een duurzaam

initiatief is het platform Bijenlint. Ook NatuurSUPER is hierbij aangesloten.

8

Voorkweken

De stappen 1. Je hebt nodig: lege toiletrollen of eierdozen, een schaar,

een krijtje of pen, afplaktape, lege bakjes voor de toilet-

rollen, aarde, zaden.

2. De aarde: kant en klare zaai/stekgrond (liefst zonder

turf) of meng zelf: 1/3 tuinaarde, 1/3 brekerzand en 1/3

kokosvezel.

3. De zaden: afhankelijk van het seizoen. Voor de lente kies

je bijvoorbeeld: sla, meloen, pompoen, courgette, stam-

of stokbonen, zonnebloem, goudsbloem, bietjes, snijbiet,

bosui of stengelui, andijvie, peterselie, basilicum. Kijk voor

meer ideeën eens op deze zaaikalender, onder ‘kweken in

de kas’ (dit is vergelijkbaar met voorkweken binnen).

4. Knip de toiletrollen door de helft en zet ze in het bakje.

Herhaal dit totdat je genoeg denkt te hebben of tot al je

bakjes vol zijn. De eierdozen maak je open.

5. Schrijf op de rolletjes en eierdoosjes de naam van het

zaadgoed dat je wilt gebruiken. Je kunt ook op de tape

schrijven en die erop plakken.

6. Vul nu de toiletrollen of de vakjes in de eierdoos met de

aarde, ongeveer tot 2/3.

7. Pak de zaden erbij en stop in elke rol of elk vakje 1 tot 2

zaden, iets uit elkaar. Bij grote zaden gebruik je er 1, bij

kleine zaden kunnen het er 2 zijn. Druk het zaadje een

klein beetje in de aarde.

8. Bedek het zaadje met extra aarde en dek het af met

een dun laagje brekerzand zodat het rolletje of vakje

helemaal is gevuld.

9. Bevochtig de aarde met een gietertje met sproeier of

benevel het met een plantenspuit.

10. Zet de bakjes binnen op een licht en zonnig plekje,

bijvoorbeeld boven de verwarming in de zon. Geef

dagelijks of om de dag wat water. Zorg dat de aarde

vochtig blijft.

Het is lente! Tijd om aan de slag te gaan met jullie tuin. Je kunt nu groenten, bloemen en

kruiden gaan voorkweken, om die straks te planten in de bakken of een plek te geven op

het terrein. Wat heb je nodig en hoe begin je?

9

Voorkweken (vervolg)11. Afhankelijk van de kiemtijd van de zaden komt er na

een paar dagen een groen kopje boven. Nog wat later

zijn er 2 kiemblaadjes ontstaan. Laat het plantje flink

groeien, zodat het stevig wordt. Als het straks buiten

staat, moet het sterk genoeg zijn om het temperatuur-

verschil tussen dag en nacht te overleven.

12. Ontkiemen er in een vakje of toiletrol twee zaden, dan

kun je ze het beste uitdunnen en verplanten in een

nieuwe toiletrol (maar met kleine zaden/plantjes van

bijvoorbeeld worteltjes lukt dit niet). Of je wacht tot ze

groter zijn en bladen vormen boven de kiembladen. Dan

kun je ze in een potje met potgrond zetten. Potgrond

mengsel: 1/3 tuinaarde, 1/3 kokosvezel, 1/3 compost.

13. Het groeien tot een flink plantje kan wel 4 weken duren.

Pas dan is het plantje sterk genoeg om naar buiten te

verhuizen. Eerst zet je het bakje of potje zelf buiten.

Pas als je plantjes een beetje gewend zijn aan de

buitenlucht, plant je ze in de bak of in de volle grond.

Sommige plantjes mogen pas in mei naar buiten, plant

ze dan eerst in een groter potje met wat potgrond.

tip:IJsheiligen

Voor veel plantensoorten is het beter als je ze pas na ijsheiligen (11 t/m 14 mei 2013) buiten plant. Dan is de kans dat er nog nachtvorst optreedt minimaal. Dus schrijf het in je agenda: in het eerste weekend na 14 mei ga je voor het eerst je (vorstgevoelige) planten in de NatuurSUPER tuin zetten.We wensen je veel plezier!

10

(Moes)tuinagenda en tips

April

Mei

Juni

· Dop- en sluimerwt, peterselie, vroege aardappelen

(rond half april laatste plant), late herfstprei, kropsla

(kan vanaf nu om de 2-3 weken, zaai telkens een

klein beetje), radijs (ook deze kun je om de 2 weken

opnieuw zaaien), ui (laatste zaai volle grond), doordra-

gende aardbeien planten, eenjarige bloemen zaaien,

zomerspinazie en Nieuw-Zeelandse spinazie, hysop,

dragon, pastinaak, wortelpeterselie, winterprei, mei-

raap, rode biet, spitskool, dille, karwij, venkel.

· Je kunt rond half april je plantjes van bieslook, ciroen-

melisse, dragon, lavas, marjolein, pepermunt, alsem,

mierikswortel scheuren en planten.

· Rond eind april kun je je voorgekweekte vroege

bloemkool en broccoli planten. Wel eerst laten

afharden.

· Erwten eind april laatste zaai.

· Je kunt nu ook al pompoen en courgette onder glas

buiten zaaien. Vanaf half mei in de volle grond. Zorg

dat je met scherpe punt naar beneden zaait. Je

kunt beide ook voorkweken en na ijsheiligen buiten

planten. Zorg wel eerst voor afharden. Beide kun je

ook op of naast de composthoop planten, bedekt de

hoop en ze doen het geweldig! Rond half mei is de

laatste zaai van pompoen en rond eind juni die van

courgette.

· Zorg voor afdekken van de aarde door stro, hooi

of een andere mulchlaag. Zie voor meer informatie

hierover ons 1ste SUPERzine.

· Kropsla, kardoen, suikermais (voor 20 mei, anders

heb je kans dat de kolven niet meer rijpen), winter-

wortel, pastinaak, bonenkruid, tijm, salie, schorseneer

(rond half mei laatste zaai), alle bonen eerste zaai,

Nieuw- Zeelandse spinazie, snijselderij

· Begin mei kun je van de framboos de uitlopers

verwijderen, laat er ongeveer 12 per meter staan.

· Van doordragende aardbeien kun je tot eind mei de

bloemen verwijderen.

· Witlof zaaien, bij voorkeur in niet bemeste grond.

· Je kunt rond half mei alle bonen voor het eerste zaai-

en. Wil je steeds verse prinsessenboontjes hebben,

zaai dan tot eind juni steeds een kleine hoeveelheid.

· Augurk, vroege knolvenkel, tuinmelde, postelein,

boerenkool, herfstbroccoli, koolrabi, koolraap,

winterwortel (rond half juni laatste zaai), struiksnijboon

en spekboon (beide laatste zaai ook rond half juni),

andijvie, ijsbergsla, late herfstprei, roodlof, pastinaak

en rode biet en pronkboon (eind juni laatste zaai).

· Heb je buitentomaat gezaaid of geplant, zorg dan

regelmatig voor opbinden en dieven. Als het een erg

natte zomer is, zorg dan voor een goede beschut-

ting. Want ze houden niet van regen.

· Vanaf nu tot eind augustus is het de ideale periode

om een composthoop op te zetten.

· Heb je een druif in de moestuin of in je eigen tuin,

krent deze dan rond half juni.

met dank aan VELT

11

Tuininspiratie

Ideeën voor een feestje

Maak zelf je naambordjes voor bij de planten. Hier vind je een heleboel leuke voorbeel-

den! Wil je zien hoe mooi combinatieteelt eruit ziet, kijk dan op onze pinterestpagina.

Je hebt een tuin, SUPER! Houd de spirit erin, zorg dat er nieuwe mensen naar de tuin

komen en vier af en toe samen een feestje. TIP: Kies een aantal speciale dagen in het

jaar uit, zo heb je een aanleiding voor jullie activiteiten. Kies iets waar jullie als groep blij

van worden.

Een duurzame actie in de tuin? Of gewoon een reden om te vertellen wat jullie al duurzaam doen?

Heerlijk samen genieten van de zon en zonnebloemen planten?

Gedichten in de tuin van kleine (amateur) schrijvers

Aandacht voor dracht- en insectenplanten, zaai of plant een bijenlint in jullie tuin en kijk of meer tuinen in je stad of dorp dit willen doen!

Lekker buiten spelen, allerlei ac-tiviteiten op en rond de tuin voor kinderen (als volwassene mag je ook weer even kind zijn!). Maak samen een stuk(je) speelnatuur of maak samen een bijenhotel!

De langste dag! Een mooie gelegenheid voor een feest in de tuin met muziek, verhalen, film, eten, kletsen, spelen en meer. Veel plezier!

22 aprilDag van de aarde

3 meiWerelddag van de zon

rond 11 t/m 14 meiIJsheiligen

22 aprilWereld Bio­diversiteitsdag

12 juniBuitenspeeldag

23­24 juniMidzomernacht (feest)

12

Recepten uit de tuin

Groen(t)e smoothie

Een groene smoothie is een mega lekker en gezond

drankje. Je maakt het in een blender, met bladgroente,

fruit en water. In een paar minuten is je supersmoothie

klaar. Groene smoothies voorzien je lichaam van een

enorme dosis goede voedingsstoffen. Bovendien bied

je deze aan in een “voorgekauwde” vorm waardoor ze

gemakkelijk opgenomen worden. Het resultaat:

Meer energie, een beter immuunsysteem, meer weer-

stand, een betere huid, een betere stoelgang, een betere

bloeddruk, preventie van diverse ziekten, en meer...

Superpowerrrr à la minuteJe kunt met deze gezonde verslaving vandaag nog

beginnen. Bouw het wel langzaam op. Door het drinken

van groene smoothies krijgt je lichaam plotseling te

maken met een enome dosis voedingsstoffen waar het

waarschijnlijk niet aan gewend is. Dit kan, als je het niet

juist aanpakt, in het begin zorgen voor bijwerkingen zoals

misselijkheid, krampen en diarree gedurende een aantal

dagen. Dit is waarschijnlijk een gevolg van ontgifting, door

al de goede stoffen die ineens in overvloed je lichaam

binnenkomen. Je lichaam kan zich ontdoen van toxische

stoffen en andere ballast. En dat voel je. Begin daarom

met 2 stuks fruit, 1 stuk makkelijke bladgroente en water.

Voer dit na een gewenningsperiode op naar 2 stuks (blad)

groente en water. Je kan alles combineren en uitproberen

wat je wilt. Houd rekening met de seizoenen. Ook dit is

voor jouw lichaam belangrijk.

Ben je een beginner? Kies zoet fruit, zoals bananen, peer, appel of aardbeien.

Kies makkelijke bladgroenten, zoals andijvie, sla of

spinazie. Voeg water toe.

Ben je een gevorderde? Neem 1 deel fruit naar keuze (appel, peer, kiwi, aardbeien)

en 2 delen bladgroente naar keuze, (andijvie, spinazie, sla,

spruiten, selderij), en voeg water toe.

Ben je toe aan een ontgiftende uitdaging? Maak een smoothie van spruiten, spinazie, selderij en

water.

Ook op internet vind je veel recepten en tips.

Door Wieteke Brocken

13

Op bezoek bij… de Voedseltuin

Hoe zijn jullie op het idee gekomen?

Wij werken bij de verzamelplek voor de Voedselbanken

Rotterdam. De levensmiddelen die daar gebracht worden,

hebben vaak een lange houdbaarheidsdatum. Er is een

tekort aan verse gezonde producten voor mensen die

afhankelijk zijn van de Voedselbank. Op dit braakliggend

terrein zijn wij samen met vrijwilligers groenten en fruit

gaan verbouwen voor de Voedselbanken.

Wie of wat is jullie inspiratie?

De natuur en eerlijke ontmoetingen met ‘echte’ mensen

inspireren ons. De tuin is een middel om elkaar te ont-

moeten en om dichter bij de natuur te staan.

Wat is jullie drijfveer en wat willen jullie bereiken?

Wij maken van een negatief verhaal over armoede, gebrek

aan gezonde verse voeding en eenzaamheid een positief

verhaal. We maken het probleem zichtbaar en laten zien

hoe je het kunt oplossen. Namelijk door een gezonde

bijdrage te leveren aan de voedselpakketten en door

mensen te leren dat zij zelfredzaam en zelfvoorzienend

kunnen zijn. Onze vrijwilligers bieden we structuur en

ervaring, zodat zij sociale contacten opdoen en kunnen

doorgroeien naar eventueel betaald werk.

Hoe werkt het? Voor wie werkt het?

We komen samen om 9 uur en werken tot 15 uur. De

oogst gaat naar de Voedselbank. Op maandag overleg-

gen we wie wat doet. Bijvoorbeeld tuinmeubilair maken,

zaaien, oogsten, een heg afvlechten, of een bijenhuis

maken. Er moet altijd veel gewied worden, want we

gebruiken geen bestrijdingsmiddelen. Deelnemers kunnen

ook eigen initiatieven aandragen.

Wat hebben jullie tot dusver bereikt?

Met z’n allen hebben we een mooie tuin aangelegd. De

grond is verbeterd, waardoor onze oogst stijgt. We heb-

ben bekendheid verworven. Er zijn mensen die bij ons een

plek hebben gevonden en een stap verder zijn gegroeid.

Ze komen na een dag hard werken in de tuin voldaan

thuis. Kunnen daardoor goed slapen en leggen gemak-

kelijker contact. Hierdoor hebben zij meer kans op een

reguliere baan.

Wat willen jullie nog bereiken?

We willen graag een grotere oogst. Ook willen we graag

dat afnemers van de Voedselbank bij ons komen werken.

Daarnaast hopen we een stevigere positie te verwerven,

mensen moeten de noodzaak van de tuin gaan inzien.

Wat is de boodschap die je iedereen zou willen meegeven?

Help mensen zichzelf te helpen. En: Heb je niets te doen,

ga in het groen.

Waar word je blij van?

Wij worden erg blij van deze plek, waar mensen elkaar

echt zien en zich thuis voelen. Ze worden hier geaccep-

teerd om wie zij zijn en we zien hen opbloeien.

Kijk voor meer informatie op http://www.voedseltuin.com

Ooit een leeg stuk grond achter de Voedselbank Rotterdam… nu de Voedseltuin. Mensen

met een afstand tot de arbeidsmarkt verbouwen er biologische groenten en fruit voor

cliënten van de Voedselbank. We nemen een kijkje.

Interview Wieteke Brocken

foto’s Menno Leutscher

14

Kim Lagerweij

De stad ontkiemt, de stadsboer

bloeit op...de stadsboer bloeit op...

De stad ontkiemt,

IntroductieMet dit boek wil ik de stadslandbouw een gezicht geven. Wie zijn de stads boeren? Wat zijn hun beweegredenen? Wat zijn hun verhalen? Wat levert het ze op? Hoe pakken zij het aan? En voor al…hoe kun je zelf aan de slag gaan als stadsboer?

Met deze vragen in mijn achterhoofd ging ik op pad en ontmoette verschillende in- spirerende stadsboeren. Zij vertelden vol overgave over hun manier van voedsel verbouwen in de stad. Van balkonnetje tot volkstuintje, ze lieten mij allemaal zien met hoe veel voldoening ze de groente zaaiden, verzorgden en oogst ten. Verder heb ik met verschillende organi saties ge- sproken, die zich inzetten voor de lokale voedsel productie in de stad. Samen met de lokale stadsboer zorgen zij ervoor dat de stad kan ont kiemen en de stadsboer zal bloeien...

Geïnteresseerd in het boek? Mail dan naar info@kimlagerweij.nl

IntroductieIntroductie

© Kim Lagerweij grafisch ontwerpzie ook www.kimlagerweij.nl

Tipje van de sluier...Op eigen initiatief ben ik dit boek gaan samen-

stellen, omdat ik het belangrijk vond dat het

boek er kwam. En nu is het dan zover!

Gevat in 100 pagina’s vertellen 6 stads boeren

en 6 organisaties hun verhaal. Deze inspi-

rerende verhalen worden steeds afgewisseld

met vele kleurrijke foto’s van de tuinen en

balkons van de stadsboeren. Ook geeft elke

stadsboer en organisatie u tips, zodat u zelf

aan de slag kan gaan als stadsboer.

Het boek is op een originele wijze vorm -

ge geven en wordt mooi verzorgd gedrukt op

kwalitatief goed papier en gebonden op een

speciale wijze. Deze bindwijze wordt ook wel

de ‘Zwitserse bindwijze’ genoemd. Hierdoor

valt het boek goed open en is het beter lees-

baar. Tevens is door deze bind wijze, de ge-

laagdheid van elk hoofdstuk te zien. Elk hoofd-

stuk heeft namelijk een eigen kleur. Op deze

manier neem ik u mee van de donkere, af-

wachten de, bruine, aarde in de stad, naar het

licht groene van een stad vol mogelijk heden!

Dit geeft een uniek kleurverloop in het boek-

blok. Kortom, het wordt niet zomaar een boek,

maar een echt collectors item!

Tuintopia productbeschrijving Tuintopia is een kaartspel waarbij je spelenderwijs een tuin aanlegt. Het doel is om zoveel mogelijk verbindingen te maken tussen de verschillende tuinelementen. Zo kun je een verbinding maken tussen de waterpomp en de groentetuin omdat de waterpomp water aan de groentetuin levert. Elke verbinding is 1 punt. De speler die de meeste verbindingen maakt wint het spel. Informatie

V.a. 9 jr. 1 – 4 spelers 20 – 45 min. 60 kaarten Level 1 en 2 11 verschillende

verbindingen + wind en zon FSC Papier

Demospel Om een indruk te krijgen van het spel kunt u een online versie van het spel spelen op: www.tuintopia.nl/demo Bestellen Tijdens de voorinschrijving kost het spel �4,95 plus verzendkosten. Indien u 10 spellen of meer bestelt gelden er nog hogere kortingen. U kunt het spel bestellen via: www.tuintopa.nl

15

Kids pagina: Bijen

Bijen behoren tot de klasse van de insecten. Bijen komen overal voor behalve in Antarctica. De bij maakt onder

andere honing. Mjammie! Maar ook zorgt hij voor de bestuiving van bloemen waardoor er fruit is, kruiden, groentes

en bloemen. Ook lekker en gezond voor ons, en voor andere dieren.

Een bijenvolk vormt een hele hechte groep, en iedere bij heeft daarin een speciale taak. Elk volk heeft drie typen bijen:

- De koningin: zij is vruchtbaar en zorgt voor het nageslacht.

- Werksters: zij zijn onvruchtbaar en doen al het andere werk.

- Darren: mannelijke bijen. Zij paren met de koningin en hebben daarna geen werk meer.

Er zijn ook bijen die het in hun eentje rooien. Die noemen we solitaire bijen.

Kleurplaat

16

Kinder-zelfpluktuin Kerkrade

Om zelf te doen:Tuinbonen ontkiemen

Een wilde (speel)tuin waar niemand de baas is. Waar je kunt spelen, leren en genieten.

Waar een vijver en een wilgen-iglo zijn, een bonen-tipi en een zandbak. Waar naast de

kamille en klaprozen bonen en erwten groeien. Daar willen we allemaal wel naartoe!

Dat kan, en de toegang is ook nog eens gratis. Dit prachtig stukje natuur in Kerkrade is

ontstaan op een braakliggend terrein waar Land van Rode drie huizenblokken heeft ge-

sloopt en naderhand 19 energie-neutrale woningen wil bouwen. Bekijk het inspirerende

filmpje via de link: http://transitiontowns.nl/archief/13556

Wat heb je nodig?

· Glazen pot of beker

· Keukenpapier

· Water

· Zaden van de tuinboon

Hoe ga je te werk?

1. Maak het keukenpapier nat

2. Leg het papier aan de binnenkant van de pot of beker tegen

de rand aan.

3. Stop tussen het keukenpapier en het glas een zaadje.

4. Laat dit enkele weken staan op een lichte plek, bijvoorbeeld

in de vensterbank, en zorg ervoor dat je het papier vochtig

houdt met water.

Als de plantjes groot genoeg en stevig zijn, kun je ze planten in

de volle grond, of in een pot of bak. Dat gaat als volgt:

1. Bij het planten van ontkiemde plantjes moet je heel voor-

zichtig te werk gaan want die plantjes kunnen snel breken.

2. Maak de grond lekker los met het schepje en maak een

kuiltje waar alle wortels van het plantje makkelijk in passen.

3. Giet alvast wat water in het kuiltje als de grond erg droog is.

4. Haal het plantje voorzichtig uit het potje en zet hem in een kuiltje.

5. Bedek de wortels met aarde en druk de aarde voorzichtig

aan zodat het plantje stevig staat.

6. Geef met een naambordje goed aan wat voor plantjes je

neergezet hebt. Zodat je later nog weet wat er staat.

Je kunt op deze website zien hoe de boon ontkiemt en groeit.

Heb je een (braakliggend) terrein op het oog? Wil je

hier graag iets doen met je buren? En wil je snel aan de

slag? Kijk dan eens naar ons NatuurSUPER DoeHetZelf

stappenplan. Het helpt je op weg met handreikingen,

informatie en tips. Zo is de volgende stap naar een

tijdelijke (moes)tuin op een (braakliggend) terrein sneller

gezet dan je dacht.

Het DoeHetZelf Stappenplan: de handleiding voor de

doe-het-zelver met groene en sociale vingers! In dit

handige A5 formaat kaartenset worden alle 12 stappen

kort en bondig uitgelegd. Nu TE BESTELLEN voor

slechts €25,00 exclusief verzendkosten.

Volg ons op twitter en facebook, abonneer je

op de nieuwsbrief, het SUPERzine en bekijk

ook onze website www.natuursuper.nu