Natuurlijk vermogen: de bio-based economy van Essent

NatuurlijkVermogenDe biobased economy van Essent

Natuurlijk VermogenDe biobased economy van Essent

Dat vraagt om een andere manier van werken,

om innovatie en samenwerking op het gebied

van duurzaamheid. Essent maakt zich hier hard

voor, want vooroplopen in het ontwikkelen van

duurzame vormen van energie zit in het DNA

van ons bedrijf !

Essent is al twintig jaar marktleider in

Nederland, door de productie en levering van

groene stroom in 1995 en groen gas in 2005.

Maar onze invloed gaat over de lands grenzen

heen. In Europa zijn we koploper als het gaat om

het gebruik van biomassa. En wereldwijd zijn wij

zelfs de grootste handelaar in houtpellets.

Daarbij is Essent de eerste en de enige partij met

een eigen certificeringsmethode voor duurzame

biomassa en hebben wij, als onderdeel van

RWE, een eigen plantage en pelletizer voor

duurzaam hout in Georgia (VS).

Ik ben hier ongelofelijk trots op, maar ik weet

ook dat we er nog lang niet zijn.

Essent is ervan overtuigd dat een optimaal

gebruik van biomassa een centrale factor zal zijn

in een duurzaam en economisch sterk Nederland.

Om die visie te verwezenlijken liggen er nog

belangrijke uitdagingen voor ons! Zo zal bijvoor-

beeld biomassa als bron voor gronden

brandstoffen zelf verduurzaamd moeten worden.

Een belangrijke stap in die richting is biomassa,

die ook als voedsel kan dienen (first generation

biomass), niet meer in te zetten voor het opwek-

ken van energie. Maar de lijst met op te lossen

knelpunten is nog lang. En ook op economisch

vlak liggen er belangrijke opgaven. Het opwek-

ken van duurzame energie is – met de huidige

stand van de techniek – nog niet rendabel.

Het wordt daarom door de overheid gesubsidieerd

en dat kost de samenleving geld. Wij geloven dat

VoorwoordHet verhaal dat voor u ligt gaat over Natuurlijk Vermogen en

de visie van Essent op de biobased economy, een economie

die draait op groene grondstof. Wij zijn al overgestapt op het

toepassen van biomassa in onze core business: het opwekken

van energie. Maar wij zijn ervan overtuigd dat het gebruik van

biomassa geoptimaliseerd kan worden.

2

het op de lange termijn anders kan. Dat het

optimaal benutten van biomassa ook financieel

interessant kan zijn. Productie en toepassing van

biomassa moet daarom duurzamer en econo

mischer worden. Dat is waar Essent voor staat!

Hoe zouden we dat kunnen doen? Door alle

componenten van biomassa te benutten. Ik zal u

een voorbeeld geven. In de zomer wordt het gras,

dat in de bermen langs de snelwegen staat, weg-

gemaaid. Dit maaisel kan gebruikt worden voor

het opwekken van elektriciteit in één van onze

centrales. Feit is echter dat slechts een deel

ervan daadwerkelijk wordt omgezet in energie.

Voor het overige bestaat bermgras uit com-

ponenten die nauwelijks energie leveren, maar

wel als grondstoffen kunnen dienen voor andere

industrieën. Dat potentieel komt pas vrij na

raffinage. Optimale benutting van die biomassa

als groene grondstof is alleen mogelijk wanneer

de toepassing met de hoogste toegevoegde

waarde als eerste aan de orde is, gevolgd door in

rangorde aflopende toepassingen. Een voor-

waarde is dat ook overblijvende resten nuttig

worden gebruikt. Die principes zien wij als basis

voor de biobased economy. Met als duurzaam

aspect dat biomassa als hernieuwbare energie-

bron volledig wordt benut en fossiele bronnen

worden gespaard. En als economisch aspect dat

de kosten voor productie en toepassing van bio-

massa door meerdere sectoren worden gedragen.

Dat samenwerking de sleutel is voor het tot

stand brengen van de biobased economy, hoef ik

u na dit betoog, waarschijnlijk niet meer uit te

leggen. Samenwerking tussen sectoren onderling

is van levensbelang. Maar ook samenwerking

tussen overheid, wetenschap en industrie.

Ik nodig u uit om ons verhaal te lezen en samen

met Essent te werken aan een economie, die

draait op groene grondstof. Ons natuurlijk

vermogen is oneindig; laten we dat met elkaar

optimaal benutten!

Peter Terium, CEO Essent

“ Biobased economy. Basis en voedingsbodem voor een duurzame economie en duurzame energievoorziening.”

3

4

Groene grondstof als motor van onze economieNederland werkt aan een biobased economy, een economie

waarin biomassa gebruikt wordt voor de productie van

chemicaliën, materialen, producten, biobrandstoffen en

energie. In heel het land borrelt het reeds van initiatieven

om biomassa efficiënt te benutten: er komen steeds

meer mestvergisters voor de productie van groen gas,

torrefactiefabrieken staan in de steigers en bestanddelen van

algen worden toegepast in chemicaliën en brandstoffen.

Een groene omslag is nodig om de afhankelijkheid van op

termijn steeds schaarsere fossiele brandstoffen, maar ook

de druk op het milieu te reduceren.

5

Een biobased economy draait op groene

grondstoffen. Zover is het nog niet. Nu leven we

nog volop in het fossiele tijdperk. Fossiele brand-

stoffen beheersen de energievoorziening, de

transportsector en een groot deel van de chemi-

sche industrie. Olie, aardgas en kolen zijn echter

eindig en het gebruik ervan draagt bij aan de

concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer.

Eén ding is zeker: er komt een tijd dat duurzame

alternatieven hun plaats innemen. Toen in 2008

de olieprijs tot ongekende hoogte steeg, besefte

de industrie dat een omschakeling onontkoom-

baar is. De biobased economy is bovendien dé

manier om de economie te verduurzamen.

Bedrijven en overheden bepalen momenteel hun

positie en zoeken naar kansen. Ook Essent heeft

zich beraden op haar toekomst. Het energie-

bedrijf wil een belangrijke rol spelen in de

ontwikkeling van een biobased economy en die

rol wil ze ook actief invullen.

Biomassa ligt voor de hand

Met biomassa bedoelen we alle producten

van levende organismen, die gebruikt kunnen

worden als grondstof of brandstof.

Bijvoorbeeld resten afvalstromen, speciaal voor

biobrandstof of bio-energie geteelde gewassen

(denk aan hout en grassen), of innovatief gepro-

duceerde algen. Biomassa is een ideaal

alternatief voor fossiele brandstoffen, omdat

biomassa onder juiste teel- en gebruikscondities

niet bijdraagt aan de concentratie van broeikas-

gassen in de atmosfeer. Door de korte kringloop

van de biomassa in vergelijking met fossiele

brandstoffen, wordt de CO2-uitstoot meteen weer

opgenomen, waardoor het gebruik van biomassa

klimaatneutraal is. Wereldwijd is de potentie van

biomassa uit reststromen van industrie, bos-

bouw en landbouw enorm.

Met hoogwaardige technologie kan Nederland

deze immense biomassastromen beter benutten

dan nu het geval is.

Biobased economy in de steigers

Het fundament voor de biobased economy ligt

er. Het gebruik van biomassa is immers van alle

tijden. Denk aan bestaande toepassingen voor

voeding, maar ook voor papier en textiel. In het

vinden van nieuwe en betere toepassingen neemt

Nederland van oudsher een voortrekkersrol in.

Essent en de biobased economy

Groene grondstof als motor van onze economie


6

Opslag groen gas in lege gasveldenGroningen 2020 – De Nederlandse productie van groen gas stijgt dit jaar

wederom tot recordhoogte. De duizenden vergisters die ons land rijk is,

maken zoveel groen gas, dat besloten is het groen gas tijdelijk op te slaan

in lege aardgasvelden.

Het fundament voor de biobased

economy ligt er. Het gebruik van

biomassa is immers van alle tijden.

7

Ons land beschikt over een hoogontwikkelde

agrarische sector met (landbouw)universiteiten

van wereldfaam, naast een sterke agro-industrie

met voedingsmiddelenbedrijven, veevoerpro-

ducenten, suikerfabrieken en zetmeelproducenten.

Van eigen bodem komen beduidende hoeveel-

heden organische afvalstromen vrij, zoals mest,

bermgras, snoei- en afvalhout en reststromen uit

de landbouw en industriële processen.

De biobased economy – visie

Wie over een paar decennia met een vliegtuig

(op biokerosine!) over de Rotterdamse haven

vliegt, ziet onder zich volop nieuwe bedrijvigheid.

Hopelijk staat de tweede Maasvlakte dan vol met

bioraffinaderijen en -technologiebedrijven en ligt

de derde Maasvlakte braak om verder benut te

worden. Op zee komen grote bulkschepen aan-

varen, gevuld met (voorbewerkte) houtachtige

biomassa, algen of reststromen uit landbouw en

industrie. Vroeger waren zulke schepen gevuld

met olie of producten op basis van olie, nu met

biomassa of daarop gebaseerde producten.

Van de tientallen witte stippen op de grond,

de tanks in de Botlek, zit het merendeel vol met

bio-ethanol en biobrandstoffen. Sommige tanks

zijn omgebouwd tot vergistingsinstallatie: het

groene doek over de tanks staat bol van biogas

dat vrijkomt. De reststroom, het digestaat, dient

weer als grondstof voor andere producten.

In onze visie heeft de Rotterdamse haven

binnen enkele generaties het omslagpunt naar

een biomainport duidelijk achter de rug.

Grootschalige bioraffinaderijen werken de bio-

massastromen om tot bijvoorbeeld biomethanol,

biodiesel, bio-ethyleen en bio-olefinen, die als

grondstof dienen voor tal van producten.

Het uitgestrekte havengebied oogt van grote

hoogte als een grondstoffenrotonde, waar

biomassastromen via een oprit de rotonde

op komen. Na verwerking van die stromen

verlaten de grondstoffen de rotonde en gaan op

weg naar de gebruikers. Over de spoorlijn

Van eigen bodem komen beduidende hoeveelheden

organische afvalstromen vrij


8

In onze visie heeft de Rotterdamse haven

binnen enkele generaties het omslagpunt

naar een biomainport duidelijk achter de rug.

Koningin Amalia opent Bio-Maasvlakte IIIRotterdam 2050 – Koningin Amalia gaf op zee het startschot voor het opspuiten van een derde Maasvlakte. Zij doopte de locatie Bio-Maasvlakte III, genoemd naar de stroom die op het terrein een hoofdrol zal spelen. De tweede Maasvlakte barst binnenkort uit haar voegen. Door de grote aantrekkingskracht van de Rotterdamse haven als biomainport van Europa is Maasvlakte II inmiddels volgebouwd met bioraffinaderijen en bio-overslagstations. Dagelijks arriveren er scheepsladingen vol met biomassa. Het succes van de biobased economy maakt een derde Maasvlakte nodig.


9


richting Duitsland rijden goederentreinen - op

duurzame stroom - af en aan. Via internationale

pijpleidingen stroomt bio-ethyleen en groen gas

naar het achterland Vanuit de lucht wordt

duidelijk dat de haven van Rotterdam zich heeft

ontwikkeld tot een zogenoemde ‘biomass hub’:

hét knooppunt binnen de biobased economy.

Voor de Nederlandse economie is de ontwik-

keling van de biobased economy een belangrijke

bron van groei en innovatie. De agrarische sector

is minder afhankelijk van subsidies, omdat land-

bouwproducten in waarde gestegen zijn; ze

worden nu volledig gebruikt, ook de resten die

niet geschikt zijn voor voeding. Met vergisters

die mest omzetten in biogas is een bijdrage

geleverd aan de oplossing van de Nederlandse

mest- en mineralenproblematiek en is onze

energievoorziening vergroend. Speciale gewassen

worden geteeld voor meervoudig gebruik in de

vervaardiging van voeding, biobased-producten

en voor het opwekken van energie. Mede dankzij

biomassa draait de hele Nederlandse economie

en industrie in steeds grotere mate op duurzame

energie.

Steeds meer chemische bouwstenen komen

van biobased-grondstoffen en niet meer van olie.

Biologische bouwstenen vinden ook toepassing

in bioplastics, lichtgewicht materialen voor

auto’s en zelfherstellende materialen voor de

bouwsector. Architecten en (industrieel) ont-

werpers gebruiken biomaterialen in gebouwen,

kleding en producten. Ook de voedingsmiddelen-

industrie, papierfabrieken en veevoederbedrijven

varen wel bij de biobased economy. De kringloop

lijkt rond in de haven van Rotterdam.

Afvalbedrijven bestaan feitelijk niet meer;

het zijn nu leveranciers van grondstoffen.

Afvalbedrijven bestaan feitelijk niet meer;

het zijn nu leveranciers van grondstoffen.

10

Biomassa volledig benutten is waardedenkenVeel huidige initiatieven rond biomassa richten zich op groene

stroom, groen gas en biobrandstoffen. Maar biomassa kan veel

meer betekenen. Nu al wordt er voeding, veevoer en papier van

gemaakt, maar ook zou het kunnen dienen als grondstof voor

hoogwaardige medicijnen, bouwmaterialen en bioplastics.

De uitdaging is om biomassa optimaal en volledig te benutten.

11


12

Biomassa volledig benutten is waardedenken

CASCADERING

13

Biomassa zit vol hoogwaardige componenten,

zoals suiker, zetmeel, oliën en vetten. Biomassa

bevat eiwitten, aminozuren en vezels naast

organische verbindingen en zouten, die allemaal

te verwerken zijn in waardevolle producten.

De resterende delen kunnen als bron voor duur-

zame energie worden ingezet.

Cascadering belangrijk?

De kunst is om biomassa optimaal te

benutten, opdat zo min mogelijk verloren gaat.

Dat kan door cascadering, namelijk zoveel

mogelijk waardevolle stoffen onttrekken en over-

blijvende delen nuttig gebruiken. De hoogste

trede op de cascade is de toepassing met de

hoogste toegevoegde waarde, zoals in de

farmaceutische industrie voor de fabricage van

medicijnen. Daaronder staan respectievelijk de

toepassingen voor voedsel en voeding, chemi-

caliën, papier en textiel, transportbrandstof.

En tenslotte de toepassing als energiebron.

Meervoudig gebruik van biomassa

Bij gebruik van biomassa is het geen kwestie

van kiezen tussen voedsel of brandstof.

Of tussen medicijnen of bulkchemicaliën.

Het is niet of …, of …, maar en … en ….

Cascadering gaat uit van meervoudig gebruik,

van co-productie. Biomassa kan dus op meer-

dere lagen van de cascade worden ingezet,

waardoor toepassing van biomassa als grondstof

of brandstof niet ten koste hoeft te gaan van de

voedselketen. Neem als voorbeeld gras, dat vrij-

komt bij het maaien van wegbermen. Na de

juiste bewerking gaan de eiwitten uit het gras

naar de veevoederindustrie, waar ze als alter-

natief dienen voor soja. De vetten kunnen

worden ingezet als grondstof voor cosmetische

producten, of voor de geneesmiddelenindustrie.


Bij gebruik van biomassa is het geen kwestie

van kiezen tussen voedsel of brandstof.

Of tussen medicijnen of bulkchemicaliën.

14

Hierbij moet optimaal gebruik worden gemaakt van de biomassa: zowel van de

hoogwaardige componenten als van de laagwaardige, die alleen te benutten zijn

voor hun energieinhoud. Al deze toepassingen samen dragen de logistieke kosten

en de kosten van de primaire bioraffinage.

Grote volumes kunnen worden geïmporteerd. Grondstoffen met lignocellulose

(houtachtig materiaal) bevatten vaak nog andere componenten, zoals aminozuren

die kunnen worden toegepast in veevoeder, maar ook in de chemie. De mineralen

zijn geschikt voor kunstmest. Met de vezels kan papier en transportbrandstof

gemaakt worden. De natte reststromen kunnen we gebruiken om groen gas van

te maken. En de resterende lignine kan ingezet worden voor het opwekken van

elektriciteit en warmte, die vervolgens weer nuttig kunnen worden toegepast in

industriële processen.”

Johan Sanders, Wageningen University and Research Centre

“ De ontwikkeling van de biobased economy

vraagt om onconventionele oplossingen,

die over sectorgrenzen heen gaan.

Biomassa volledig benutten is waardedenken

De vezels gaan naar textiel- of papierfabrieken,

die er onder andere boeken van maken.

Organische zuren en suikers gaan naar de fijn-

chemie of de bulkchemie. Al die toepassingen

zijn mogelijk door grasstengels, een - op het

eerste gezicht - eenvoudige grondstof.

Cascadering en bioraffinage vereisen

een goed gefundeerde samenwerking

Cascadering vraagt om bioraffinage: voordat

biomassa wordt verwerkt moet het namelijk

eerst worden gesplitst in deelcomponenten,

ofwel gefractioneerd. De componenten gaan

vervolgens naar verschillende fabrieken, die er

producten van maken. Eventuele resten die na

verwerking overblijven, worden verderop in de

cascade ook nuttig gebruikt . Bij deze keten zijn

vele partijen betrokken. Van leveranciers van

biomassa tot eindverwerkers, van bioraffinade-

rijen tot gebruikers. Een goede aanpak vereist

goede afstemming. Betrokken partijen moeten

immers mét elkaar de cascade optuigen, en

gezamenlijk het proces van inkopen, vervoeren,

splitsen en verdelen vormgeven. De energie-

sector, en met name een grootverbruiker van

biomassa zoals Essent, is hierin een belangrijke

speler om de volumes op gang te brengen,

waarop de cascade kan worden gebouwd.


15

De kunst is om biomassa optimaal te

benutten, opdat zo min mogelijk verloren gaat.

Dat kan door cascadering.

16

Kansen voor NederlandDe biobased economy biedt voor Nederland enorme

kansen. Met Rotterdam als logistiek zwaartepunt, een

sterke chemische industrie en landbouwsector én

uitmuntende kennisinstellingen, heeft ons land veel

troeven in handen om een spilfunctie te vervullen.

Nederland is gebaat bij een groene revolutie.

Het bedrijfsleven, de kenniseconomie, de werk gelegen-

heid varen er wel bij en het helpt de klimaatdoelen te

realiseren.


17

“ Nodig is een innovatieagenda die moet leiden tot steeds betere en vernieuwende toepassingen van biomassa en reststromen.” Sociaal-Economische Raad (SER), Meer chemie tussen groen en groei, 17 december 2010

Kansen voor Nederland

18

“ Met betrekking tot biomassagrondstoffen,

benodigd in de biobased economy, is

aandacht voor een aantal onderwerpen

essentieel:

André Faaij, Copernicus Instituut (Universiteit Utrecht)

• Er is nog potentieel om de beschikbaarheid en het gebruik van afval en reststromen in

Nederland te optimaliseren.

• Import van biomassa zal nodig zijn voor een ambitieuze ontwikkeling van de biobased

economy. Hiervoor zal op regionale schaal goed gekeken moeten worden naar de

mogelijkheden. In regio’s als Zuid-Amerika of Afrika, zullen bijvoorbeeld eerst de

mogelijkheden onderzocht moeten worden voor het opzetten van een toevoerlijn met

reeds beschikbare, goedkope reststromen. Vervolgens kan gewerkt worden aan

efficiëntieverhoging in de landbouwproductie, kan de productie in omvang toenemen

en kunnen ook duurdere biomassastromen hun weg vinden naar de internationale

markt.

• Daarnaast bestaat de mogelijkheid om energiegewassen te verbouwen op verlaten

gedegradeerde landbouwgronden en op gronden die niet geschikt zijn voor de productie

van voedsel.

• Dit alles is alleen haalbaar en aanvaardbaar als het gebeurt op een duurzame manier.

Onderwerpen die te maken hebben met indirect landgebruik, bodemeffecten en

sociaal-economische effecten zullen steeds belangrijker worden.

• Deze ontwikkeling - binnen duurzaamheidseisen - kan alleen plaatsvinden als

biobased-toepassingen concurrerender worden. Hiervoor moeten onder andere

internationale markten ontwikkeld worden, moet ervaring worden opgedaan in de

toeleveringsketen, en moet de schaal toenemen.”

Nederland heeft een ideale uitgangspositie

om uit te groeien tot biomassa-hub. Als bio-

massa-hub weet ons land grootschalig

(voorbewerkte) biomassa te importeren, waarde

toe te voegen door de biomassa te converteren

naar tal van toepassingen en vervolgens te

exporteren naar landen binnen Europa. Voor olie

neemt Nederland al een centrale positie in, voor

gas wordt gewerkt aan het optuigen van een

gasrotonde en voor biomassa ligt een vergelijk-

bare biorotonde in het verschiet. Onze gunstige

geografische ligging en onze mainports, zoals de

Rotterdamse haven en de Eemshaven, maken

Nederland uitermate geschikt voor aanlanding

van elders geproduceerde (en voorbewerkte)

biomassa.

Biomassa naar Nederland halen om hier te

ontleden en te verwerken, is een logistieke uit-

daging. Omdat biomassa een lagere dichtheid

heeft dan bijvoorbeeld olie of kolen, gaat het

vaak om transport van grote volumes.

Het is zaak om de biomassa(rest)stromen te

bundelen en op een efficiënte wijze te vervoeren.

Bioraffinage in Nederland

Voor het vervullen van een spilfunctie is het

van belang dat de bioraffinage in ons land plaats-

vindt. Gebeurt dat niet, dan dient Nederland

als doorvoerland en plukken we alleen de

‘logistieke’ vruchten van de biobased economy.

Met bioraffinage wordt de deur geopend naar de

ontwikkeling van een Nederlandse kennis-

economie. Bioraffinage als technologisch proces

past bij ons land. Bedrijfsleven en kennis-

instellingen blinken immers uit in het

ontwikkelen en toepassen van hoogwaardige

technologieën. Nederland is daarmee een ideale

proeftuin voor groene grondstoffen.

Impuls voor de kenniseconomie

In deze tijd is innovatie belangrijker dan ooit.

Kennis bepaalt de concurrentiepositie van ons

land en stimuleert de economie en de werk-

gelegenheid. Een focus op biomassa, logistiek en

raffinage zal gepaard gaan met technologische

ontwikkelingen op meerdere terreinen. Tal van

technologieën duiden op een grootscheepse

biodoorbraak, zoals pyrolyse en torrefactie,

waarbij biomassa wordt voorbewerkt door


19

“ Nederland heeft een aantal economisch sterke punten, die met de biobased economy kunnen worden versterkt.” Regeringsnota, De keten sluiten, oktober 2007

Kansen voor Nederland

20

Nu al levert biomassa een belangrijke

bijdrage aan het realiseren van klimaat- en

energiedoelen. Dertig procent van de

opwekking van duurzame energie vindt

plaats met biomassa.

Energietransitie halverwegeDen Haag 2020 – In 2050 zal de wereld bijna volledig op duurzame energie kunnen

draaien. Dit doel, dat vorige eeuw bijna ondenkbaar werd geacht, ligt inmiddels binnen

handbereik. Vooral de biobased economy heeft een enorme vlucht genomen.

Experts verwachten dat de energievoorziening in de wereld mede door het efficiuënt

inzetten van biomassastromen binnen een aantal decennia volledig duurzaam is.

middel van verhitting met weinig of geen zuur-

stof. Bij pyrolyse ontstaat een olieachtig product;

bij torrefactie gaat de vezelstructuur kapot en

kan de biomassa gemakkelijker worden vermalen.

Maar ook grootschalige vergassing van biomassa

en biochemische fractioneringsmethoden staan

op punt van doorbreken. Op laboratoriumschaal

zijn deze technieken al bewezen. De volgende

stap is het starten van demonstratieprojecten,

om ze vervolgens op te schalen.

De biobased economy zal de Nederlandse

kenniseconomie een impuls geven. Het is zaak

er snel bij te zijn, nu ook in andere landen

vergelijkbare initiatieven worden ontplooid.

Realiseren van klimaat- en energiedoelen

Om de voor 2020 gestelde Europese en

Nederlandse klimaatdoelstellingen te halen is de

inzet van biomassa - naast het benutten van

wind en zon als duurzame energiebronnen -

noodzakelijk. Biomassa kan de CO2-uitstoot

snel, grootschalig en kosteneffectief terugdringen.

Nu al levert biomassa een belangrijke bijdrage

aan het realiseren van klimaat- en energiedoelen.

Dertig procent van de opwekking van duurzame

energie vindt plaats met biomassa. Met het

grootschalig meestoken van biomassa in bijvoor-

beeld de Amercentrale draagt Essent hier fors

aan bij. Wij streven ernaar om in 2015 een

biomassa-meestookpercentage van 50 procent

in onze Amercentrale te halen.

Overheid onderschrijft het belang

van biobased economy

Het belang van een biobased economy wordt

alom erkend. De overheid ziet er de noodzaak

van in. In de nota De keten sluiten uit 2007

stelde het toenmalige kabinet dat Nederland

moet uitgroeien tot een biobased economy.

Ook de Sociaal-Economische Raad (SER) riep

op om stevig in te zetten op een op biomassa

gebaseerde economie. Het SER-advies van eind

2010 Meer chemie tussen groen en groei

concludeert dat er veel kansen liggen voor

economische groei en verduurzaming als

Nederland nu investeert in de biobased

economy.


21

22

Samen op weg naar een duurzame biobased economyHet pad naar een biobased economy kent nog veel hobbels en

uitdagingen. Niet alle vereiste technologieën zijn voorhanden

en duurzaamheid is niet altijd vanzelfsprekend. Essent ziet

duurzaamheid als een noodzakelijke voorwaarde voor een

biobased economy.

23

De overgang naar een biobased economy

gebeurt niet van vandaag op morgen. Een econo-

mie die draait op fossiele brand- en grondstoffen

kan niet met één knop worden omgeschakeld,

omdat biomassa anders is: het heeft andere

eigenschappen. Ook is duurzaamheid niet

vanzelfsprekend. Deze omslag kost tijd en

creativiteit. In de tussentijd blijven fossiele

brand- en grondstoffen een rol van betekenis

spelen. Hoe de biobased economy er precies uit

zal zien, staat niet vast. Niet alle antwoorden,

oplossingen en technologieën zijn op dit

moment bekend.

Technologische innovatie is essentieel

Kennisontwikkeling - onder meer over bio-

raffinage - is één van de terreinen waar

samenwerking vereist is. Bioraffinage staat nog

in de kinderschoenen. Het vergt nieuwe kennis

en nieuwe technologieën. Briljante uitvindingen

worden vaak binnen universiteiten gedaan.

Fundamenteel onderzoek is veelal de sleutel

naar hoogwaardige toepassingen. Academici,

industrie en overheid werken de ideeën ver-

volgens verder uit. Kennisontwikkeling komt al

volop van de grond. Tal van innoverende partijen

weten elkaar te vinden. Zo verrijst in Delft een

proeffaciliteit waar kennisinstellingen en bedrijven

hun ideeën over de omzetting van biomassa in

nuttige projecten testen. De proeffaciliteit is een

initiatief van het BE-Basic-consortium van

universiteiten, onderzoeksinstellingen en

industrie, dat grootschalige toepassingen van

schone energie uit biomassa onderzoekt.

In Wageningen is de proefinstallatie AlgaeParc

gerealiseerd voor de grootschalige teelt en

raffinage van microalgen. Daarnaast wordt in

Wageningen, in nauwe samenwerking met

industrie en regionale overheid, een kennis-

centrum opgezet voor optimale benutting van

biomassa voor zowel voeding als voor overige

toepassingen.

Samenwerking over sectorgrenzen heen

Technologie is niet de enige uitdaging.

Cascadering vereist ‘cross-sectorale’ samen-

werking. Het vormgeven van de cascade kan

alleen als betrokken partijen, die van oudsher niet

in eenzelfde keten zitten, de handen ineen slaan.

Partijen die momenteel nauwelijks iets met


Samen op weg naar een duurzame biobased economy

24

“ Technologische ontwikkeling is cruciaal,

maar de ontwikkeling van de biobased

economy is bovenal een transformatie

van het gehele systeem; bio-renewable

oplossingen moeten worden opgenomen in

onze economie en productieprocessen.”

Luuk van der Wielen, Technische Universiteit Delft

Mijlpaal in duurzame zuilvelketen: 1000ste Friese biogasinstallatieAmersfoort 2020 – Dankzij de vruchtbare samenwerking tussen Essent en

FrieslandCampina draait sinds kort in Friesland de duizendste biogasinstallatie.

De installatie vergist mest tot biogas, dat wordt gebruikt voor kleinschalige

elektriciteit- en warmteproductie, wordt opgewaardeerd tot aardgaskwaliteit,

of wordt gebruikt als transportbrandstof.

elkaar te maken hebben, moeten mét elkaar aan

de slag. Het is zaak om over ketens heen te kijken

en op zoek te gaan naar partners. En hierin te

volharden.

De ingeslagen weg die moet leiden naar een

biobased economy vereist een langdurige en

onherroepelijke betrokkenheid van alle partijen.

Ook van de overheid, die moet zorgen voor

een stabiele regelgeving en een gelijkwaardig

Europees speelveld.

Duurzaamheid is voorwaarde

Duurzaamheid is niet vanzelfsprekend in een

biobased economy. Biomassa is namelijk niet per

definitie duurzaam. Aan de productie van bio-

massa kleven potentiële nadelen, zoals

ontbossing, uitbuiting, aantasting van natuur-

gebieden, onbalans in de mineralenhuishouding,

milieuvervuiling en concurrentie met de voedsel-

voorziening. Alleen wanneer een biobased

economy niet gepaard gaat met negatieve

invloeden op mens, natuur en omgeving kan er

sprake zijn van een daadwerkelijk groene revo-

lutie. Duidelijke kaders en certificering maken

het mogelijk om foute biomassa te scheiden van

goede stromen. Die scheiding wordt bepaald

door een veelvoud aan criteria, waarin factoren

als broeikasgasemissies, biodiversiteit, impact

op de bodem, watergebruik en sociale effecten

een rol spelen. Belangrijk is dat de hele keten

bekeken wordt: van pre-harvesting (teelt en

logistiek), post-harvesting (bewerking) tot en met

de omzetting in eindproducten.

Gelukkig brengt cascadering ook hier uit-

komst. Innovatieve technieken maken het

mogelijk om niet het voedsel (bijvoorbeeld maïs),

maar de reststromen die niet voor voedsel

geschikt zijn (bijvoorbeeld maïsloof), als grond-

stof en/of brandstof in te zetten.

Het gewas wordt dan én voedsel én grondstof.


25

Duurzaamheid is niet vanzelfsprekend in

een biobased economy. Biomassa is namelijk niet per definitie duurzaam.

26

“ Zelfs in conservatieve schattingen is het

potentieel van wereldwijde

biomassaproductie groot: technische

beschikbaarheid van biomassa zal geen

struikelblok zijn voor de biobased economy.

Het succes zal afhankelijk zijn van duurzaamheid. Bedrijven,

overheden en kennisinstellingen zullen dit samen moeten

realiseren door afspraken te maken over criteria, meet- en

certificerings methoden. Hier is een intrinsieke motivatie voor,

want duurzaamheid zal in toenemende mate:

• een license to operate zijn,

• vertaald worden in marktwaarde en omzet

(zie bijvoorbeeld Dow Jones Sustainability Index),

• voordelen bieden voor early movers die criteria en certificering

mede vormgeven,

• noodzakelijk zijn voor acceptatie door samenleving en klanten.”

Luuk van der Wielen, Technische Universiteit Delft

Samen op weg naar een duurzame biobased economy

Essent ziet duurzaamheid als een noodzake-

lijke voorwaarde voor een biobased economy.

Ook de overheid erkent het belang van duur-

zaamheid in een bio-economie. In januari 2011

verscheen het rapport Duurzaamheid en

Daadkracht van de Commissie Duurzaamheids-

vraagstukken Biomassa (Commissie Corbey).

De commissie stelt dat harde voorwaarden voor

duurzaamheid nodig zijn, gezien de risico’s van

grootschalige inzet van biomassa. Overheid en

bedrijfsleven geven samen vorm aan deze voor-

waarden, waarna weten regelgeving volgt.

Essent werkt hier aan mee en streeft naar een

eenduidig, internationaal en duurzaam

certificeringssysteem.

Internationale criteria en eerlijke

beleidskaders zijn nodig

Internationale, eenduidige criteria zijn nodig

om de biobased economy te vrijwaren van

nieuwe sociale en milieuproblemen. Ons land

loopt voorop met het opstellen van duurzaam-

heidscriteria. “Nederland was een van de eerste

landen die erkende dat duurzaamheid bij de

inzet van biomassa in de energiesector van groot

belang is”, stelt het rapport van de Commissie

Corbey. Inmiddels is door de zogenaamde

Cramer–criteria een belangrijke bijdrage geleverd

aan het formuleren van duurzaamheidseisen in

Europese weten regelgeving.

De overheid kan de transitie naar een bio-

based economy faciliteren met de juiste

beleidskaders en -instrumenten, die barrières in

de invoering wegnemen en een eerlijk speelveld

ondersteunen. Het gaat onder andere om

financiële ondersteuning, garantieregelingen

en flankerend beleid ter ondersteuning van

in vesteringen in technologische innovaties,

bijvoorbeeld met vergunningsprocedures voor

experimentele bioraffinagefaciliteiten.

Verschillen in weten regelgeving en in

stimuleringsmaatregelen zorgen voor oneerlijke

concurrentie. Als voorloper in de biobased

economy en omwille van het belang voor de

Nederlandse economie, bepleit Essent dat de

Nederlandse overheid in de Europese politiek

een voorvechter moet zijn om binnen Europa een

eerlijk speelveld te realiseren voor partijen die

actief zijn in de biobased economy.


27

“ Duurzaamheid moet niet geadresseerd worden op de manier zoals dat vandaag de dag gebeurt: één issue per jaar en keer op keer reagerend op de publieke opinie. Men moet alle issues begrijpen (met name ook de impact op de vruchtbaarheid van de bodem) en robuuste oplossingen bedenken.”

Johan Sanders, Wageningen University and Research Centre

Essent alslogische partnerEssent gaat zelf, maar juist ook in samenwerking met

industriële partners, kennisinstellingen en maatschappelijke

organisaties, aan de slag om de biobased economy vorm te

geven. Als grootste duurzame energieproducent van Nederland

en een voorloper in de toepassing van biomassa is Essent

een logische partner. Essent maakt zich al langer sterk voor

kennisontwikkeling, transparantie en certificering, importeert

grote hoeveelheden biomassa en draagt fors bij aan de realisatie

van Nederlandse energie- en klimaatdoelen.

28

27


30

Primeur: Essent vergroent kolencentrale voor meer dan 50%Geertruidenberg 2015 – De Amerecentrale van Essent in Geertruidenberg

draait sinds kort continu op meer dan 50% meestook van biomassa.

Essent heeft hiermee een wereldwijde primeur. Eerder liep het energiebedrijf

al internationaal voorop met een meestook van 33%.

Essent als logische partner

“ Om de transitie naar een biobased

economy te bespoedigen dient zoveel

mogelijk gebruik te worden gemaakt van

bestaande industriële infrastructuren

en in samenwerking met stakeholders

die reeds actief zijn op het gebied van

biomassalevering en –benutting. Parallel

daaraan kunnen nieuwe hoogefficiënte

raffinageconcepten worden ontwikkeld voor

implementatie op de (middel)lange termijn.”

René van Ree, Wageningen University and Research Centre


31

Essent loopt voor op het gebied van biomassa.

Al meer dan twintig jaar zet ons energiebedrijf

biomassa in en is het intussen de grootste

producent van groene stroom. De Amercentrale in

Geertruidenberg draait de laatste jaren voor een

groot deel op biomassa. Sinds begin deze eeuw

worden er houtpellets verstookt. Op het terrein

staat ook een houtvergasser die gestookt wordt op

zogenoemd B-hout (sloop- of afvalhout uit de

bouw en de houtverwerkende industrie).

Intussen is meer dan vier miljoen ton biomassa

ingezet om groene stroom te produceren. Met een

meestook van 33 procent biomassa op massa-

basis loopt Essent internationaal voorop.

Recent zijn belangrijke stappen gezet in het

opschroeven van de meestook naar minimaal

50 procent op massabasis.

Essent betrokken bij tal van bioprojecten

De opschaling van meestook in de Amer-

centrale is één van de vele projecten van Essent

in het kader van een bio-economie. We zijn ook

betrokken bij de ontwikkeling van torrefactie.

Bij torrefactie wordt biomassa broos gemaakt bij

een relatief lage temperatuur. Zo ontstaat

zogenaamde getorrificeerde biomassa, ook wel

biokolen genoemd. Deze biokolen hebben een

hogere energie-inhoud, maar een lager volume,

wat de transportkosten verlaagt.

Daarnaast kunnen biokolen in de buitenlucht

worden opgeslagen en kunnen ze via de reguliere

transportbanden en molens in de ketel worden

ingevoerd. Essent gaat aanzienlijke hoeveelheden

biokolen meeverbranden in haar centrales.

Het bedrijf heeft hiervoor contracten getekend

met Topell Energy B.V. en Stramproy Green

Coal B.V., die in Nederland moderne fabrieken

aan het bouwen zijn om biokolen te produceren.

Essent loopt voor op het gebied van biomassa.

Al meer dan twintig jaar zet het energiebedrijf

biomassa in.

“ Door - qua infrastructuur, scheiding en verwerking - om te kunnen gaan met organische reststromen van een variërende samenstelling, kan Essent veel waarde toevoegen aan de biobased economy.” André Faaij, Copernicus Instituut (Universiteit van Utrecht)

32

Den Bosch, 2020 - De biobased economy is bijna een feit.

Nederland staat wereldwijd te boek als biomassa-hub.

Miljoenen tonnen komen binnen via de havens, alles met een

certificaat dat de duurzaamheid garandeert en waarbij ook

indirecte effecten op milieu en maatschappij proactief

geanalyseerd en getoetst zijn. De biomassa wordt verwerkt bij

één van de vele bioraffinaderijen die Nederland rijk is.

Het afgelopen decennium is Essent een belangrijke stuwende

kracht geweest achter tal van bio-initiatieven. Essent wekt al

tientallen jaren op veel locaties duurzame energie op waarbij

ook vrijkomende restwarmte nuttig wordt ingezet. Dat gebeurt

bij grootschalige installaties als de Amercentrale, maar ook bij

tal van (petro)chemische clusters, papierfabrieken en

metaalbedrijven. Sommige van deze elektriciteitscentrales

draaien op onder meer lignine, een restproduct uit de

bioraffinage. Andere centrales gebruiken syngas, verkregen door

het vergassen van diverse soorten (rest-)biomassa en van

brandbaar restafval. Ook bio-olie en gas worden ingezet voor de

elektriciteitsproductie, nadat de nuttige componenten voor

diverse andere industriële producten er uitgehaald zijn.

“ Essent stuwende kracht achter biobased economy”

Peter Terium blikt terug op Essent in de BBE in de jaren ‘10 van de 21e eeuw.



33

Een andere ontwikkeling in de biobased

economy is de productie van biogas (groen gas).

Op meerdere locaties produceert en gebruikt

Essent biogas uit mest en andere biomassa.

Eén van die projecten wordt gerealiseerd in

Zeewolde, waar duizenden woningen en kantoren

verwarmd zullen worden door zoge heten

Poldergas uit een biovergister. Een warmtekracht-

koppeling zet het biogas om in duurzame

elektriciteit en warmte. De warmte die vrijkomt

wordt gebruikt voor het (warmte)distributienet

van de Polderwijk. Als marktleider in groen gas

is Essent voortdurend op zoek naar nieuwe

mogelijkheden in deze markt.

Ervaring met duurzaamheids-

vraagstukken

Essent heeft inmiddels ruime ervaring met

duurzaamheidsvraagstukken. In 2001 richtte

Essent het certificeringssysteem Green Gold

Label op. Het label garandeert dat de biomassa

duurzaam wordt geproduceerd, wat door de

externe en onafhankelijke certificeerder Control

Union gecontroleerd wordt. De methode start bij

de oorsprong van de biomassa en beoordeelt de

gehele keten vanaf die oorsprong tot het uit-

eindelijke gebruik. Meer dan 85 procent van de

biomassa die Essent gebruikt is inmiddels

gecertificeerd. Essent beziet momenteel hoe

indirecte effecten, zoals bijvoorbeeld indirect

land-use change kunnen worden bepaald en hoe

dit in het label op te nemen is.

Daarnaast wordt getracht het label onaf-

hankelijk te maken, zodat het breed ingezet kan

worden, niet alleen in de energiesector, maar ook

in andere sectoren.

Als marktleider in groen gas is Essent

voortdurend op zoek naar nieuwe mogelijkheden

in deze markt.

34

Essent heeft inmiddels ruime ervaring met

duurzaamheidsvraagstukken.

In 2001 richtte Essent het certificeringssysteem

Green Gold Label op.


35

Innoverende samenwerkingsverbanden

Essent onderschrijft het belang van inno-

verende samenwerkingsverbanden in de

biomassaketen. Voor onze onderneming is

samenwerking niet nieuw. Er lopen tal van

gezamenlijke initiatieven. Zo bundelt Essent met

FrieslandCampina de krachten om de productie

en levering van groene energie door melkvee-

bedrijven te stimuleren. Melkveehouders van

FrieslandCampina worden door Essent begeleid

in het opzetten van lokale initiatieven.

Via Essent koopt FrieslandCampina zogenaamde

groencertificaten van de eigen melkveehouders.

Enkele tientallen van hen hebben reeds belang-

stelling getoond voor de productie en levering

van energie uit onder meer biomassa.

Deze succesvolle samenwerking maakt ons

enthousiast om meer samenwerkingsverbanden

aan te gaan en zo de biobased economy tot een

succes te maken.

Slotwoord

Wij vertrouwen erop dat deze brochure u een

duidelijk beeld heeft geschetst van onze visie op

de biobased economy. Wij gaan graag met u in

gesprek om de krachten te bundelen.

Samenwerking is voor Essent niet nieuw.

Op het ogenblik lopen tal van gezamenlijke

initiatieven.


Deze brochure is tot stand gekomen met

medewerking van:

André Faaij

André P.C. Faaij is hoogleraar Energy System Analysis

aan het Copernicus Instituut voor Duurzame

Ontwikkeling van de Universiteit Utrecht. Hij heeft

een achtergrond in scheikunde en milieuweten-

schappen en is gepromoveerd op onder zoek naar

energie productie uit biomassa en afval.

René van Ree

René van Ree is Programma Manager Bioraffinage en

Bioenergie aan het DLO-instituut Food Biobased

Research van Wageningen University and Research

Centre. Daarnaast is hij de coördinator van IEA

Bioenergy Task 42 op het gebied van de Bioraffinage

en co-chairman van het European Biofuels Technology

Platform.

Johan Sanders

Johan P.M. Sanders is hoogleraar Valorisatie van

plantaardige productieketens aan de Wageningen

University and Research Centre, gericht op de ont-

wikkeling van bulkchemicaliën en andere waardevolle

producten uit grootschalige en kleinschalige bio-

raffinage-processen. Eerder bekleedde hij verschillende

researchfuncties bij AVEBE en Gist-brocades.

Luuk van der Wielen

Luuk A.M. van der Wielen is hoogleraar BioSeparation

Technology aan de Technische Universiteit Delft

(Faculteit Toegepaste Natuurwetenschappen).

Daarnaast is hij directeur van BE-Basic, gasthoog-

leraar aan de Technische Universiteit van Maleisië

en heeft hij een breed scala van internationale,

industriële en overheidsadviesfuncties.

Teksten en structuur

Roland Berger Strategy Consultants

i.s.m. Addo van der Eijk

Beeldmateriaal

Castel Communicatie/Bart Willemsen

Ontwerp en realisatie

Wit Creatives

Communicatieadvies

Barbara Vos

Grafiek

buro RuSt, Barbara Vos

Publicatie

© augustus 2011

Contactgegevens

Wilt u meer informatie over de innovatieactiviteiten

van Essent of de in deze brochure beschreven

ontwikkelingen, neem dan contact op met:

Essent

New Energy

073 853 13 12

[email protected]

Postbus 689

5201 AR ’s-Hertogenbosch

Willemsplein 4

5211 AK ’s-Herthogenbosch

www.essent.nl

36

Colofon

Natuurlijk vermogen: de bio-based economy van Essent

Documents

Transcript of Natuurlijk vermogen: de bio-based economy van Essent