Biobased Economy: nieuwe gouden eeuw voor Zeeland?

Goes

08 december 2011

www.twitter.com/janrotmans

Derde Industriële Revolutie

1ste Industriële Revolutie

kolen, stoommachine

2de Industriële Revolutie

olie, verbrandingsmotor

3de Industriële Revolutie

duurzame energie, groene grondstoffen

Filosofie

we moeten de natuur imiteren in plaats van dwingen

van reductionisme naar holisme

Mondiale economische machtsstrijd

Obama

“ Het land dat de schone technologie-economie

domineert zal het land zijn dat de wereldeconomie

domineert en Amerika moet dat land zijn ”

ontstaat mondiale economie rondom schone technologie

snelst groeiende industrie ter wereld

2010: 250 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2009)

China 55 miljard (235 miljard t/m 2015)Duitsland 42 miljardAmerika 35 miljardItalië 17 miljard

Nederland 2 miljard?

Mondiale Clean Tech

Relatieve omzet in Clean Tech naar BNP 2008 [% EUR] (bron WNF)

Investeringen in Clean Tech (bron WNF)

Nationale publieke uitgaven duurzame energie R&D [% EUR/BNP] (bron WNF)

Clean Tech Wereldwijde Omzet [% EUR/BNP]

nieuwe economie rondom duurzaamheid

snelst groeiende industrie ter wereld

Nederland onderinvesteert in nieuwe economie

Conclusie I

Transitie naar Bio-Economie

overgang van economie gebaseerd op koolstof

naar economie met biomassa als centrale grondstof

Transitie naar Bio-Economie

biomassa

planten, hout, algen, afval

fotosynthese

bioraffinage

biomaterialen

Transitie naar Bio-Economie

Waardepiramide

landbouw moet ontvlechten van fossiele sector

chemie moet ontvlechten van fossiele sector

chemie ombouwen richting voeding-gezondheid

druist in tegen belangen petro-chemie en landbouw 

vraagt om radicale verandering, kost decennia

Deeltransities

Voorontwikkeling

Stabilisatie

2050

Duurzame bio-chemie

Acceleratie

Take-off

huidige situatie

2000 2011 tijd

Fase van transitie bio-economie

Schaal transitie bio-economieMacro-niveau - voorraden fossiele brandstoffen + voorzieningszekerheid + klimaatverandering - financieel-economische crisis

Meso-niveau + Klimaatverdrag Durban? + WBC Sustainable Development. - EU wet & regelgeving - Nederlandse wet & regelgeving

Micro-niveau + pilots + technologische kennis + entrepreneurs - lokale wet- en regelgeving

Transitie

fundamentele verandering van structuur, cultuur, werkwijzen

structuur: institutionele, economische, fysieke structuur

cultuur: gedeelde beelden, waarden, paradigma’s

werkwijzen: routines, regels, gedrag

radicale omslag in denken & handelen op systeemniveau

in kleine stappen

Transitie is Machtsverschuiving

regime: dominante structuur, cultuur en werkwijzen met macht en gevestigde belangen

niche: opkomende, afwijkende structuur, cultuur en werkwijzen op klein schaalniveau

niche wil macht ontwikkelen en het bestaande regime overnemen; regime beschermt zich daartegen door deniche onschadelijk te maken of op te nemen

transitie = regime-wisseling= machtswisseling

Transitie bio-economie

leidt tot andere praktijken, organisatiestructuren,

regelgeving, financiën en machtsverhoudingen

vergt institutionele innovatie: landbouw en chemie moeten

intensief gaan samenwerken vanuit wezenlijk andere culturen

vraagt om radicale verandering in kleine stappen

bio-economie zit in beginfase van transitie

bio-economie is nog gekoppeld aan energie

wensbeeld

Conclusie II

Barrières

mentale barrières

juridische barrières

beleids barrières

financiële barrières

Barrières

gebrek aan ambitie

30% groene grondstoffen in 2030

is eenvoudig te realiseren

Mentale Barrières

wet- en regelgeving fossiel georiënteerd

creëert ongelijk bio-speelveld

- etheen maken uit bio-ethanol (met importheffing)

of uit nafta (aardolieproduct, zonder importheffing)

- veel reststromen worden als afval beschouwd

in afvalstoffenwet

Juridische Barrières

alleen wegwijzers voor biomassa richting energie

geen wegwijzers voor biomaterialen / biochemicaliën

- biobrandstoffen wel verplicht en biomaterialen niet

- Europese biobrandstoffenlijn creëert kunstmatige markt

voor biobrandstoffen

waardepiramide staat op zijn kop

Beleids Barrières

bio-economisch systeem zit vol weeffouten

en is helemaal fossiel georiënteerd

persistent

Conclusie III

Zeeland

Bio-Economie in Zeeland

schone economie past bij schone leefomgeving

bio-economie in harmonie met natuur

bio-economie past bij groen-blauwe oase

Bio-economie in Zeeland

Duale Route

optimaliseringsroute

efficiënter gebruik van grondstoffen, hulpbronnen

kringlopen sluiten, reststromen gebruiken

transformatieve route

nieuwe producten en materialen maken bioraffinage , zonder fossiele grondstoffen

Voorbeelden Bio-economie Zeeland

DOWintegraal waterbeheer, gesloten waterkringloop, niet vanuit

Biesbosch belangrijk initiatief, gaat om enorm veel water

wordt DOW motor voor bio-chemie?

Cargillzetmeel en eiwitten, reststromen gebruiken, eiwitten upgraden,ketens binnen bedrijf sluitenketens sluiten zit in DNA van bedrijf, voorbeeld voor anderen

2de generatie biomassa?

Voorbeelden Bio-economie Zeeland

Thermphosfosforproductie op andere basis, fosfor uit meel en fosfaat uit

rioolslib

C2C met Braungart, is zoek- en leerproces

wat is de weg naar groene grondstoffen en bio-chemie?

Heros Ecoparkreststromen hoogwaardiger gebruiken, koper en zink beter

gebruiken

ontstaat zo nieuw chemisch bedrijf, faciliteerder voor partners in keten

marsroute naar biochemisch bedrijf met andere reputatie?

Bio-economie in Zeeland

Status

Roosendaal Energy eerste generatie biobrandstoffenHeros: afval- en restproductendoorstart na faillissement

BioPark Terneuzen agro-industrieel clusterglastuinbouw complexbiomassa centrale bij Herosbio-ethanol en 2de biogeneratie

Nedalco?

Bio Base Europe Gent-Terneuzenpilot 2de biogeneratie Gentopleiding Terneuzen

Bio-economie in Zeeland

Voordelen

Ligging: Rijn-Schelde bekken Europese handelszone

Ruimte: nog ruimte genoeg beschikbaar

Prijs: goedkoop i.v.m. Rotterdam

Aanbod: geschikt personeel aanwezig

Bio-economie in Zeeland

Nadelen

Visie: visie op toekomst bio-economie ontbreekt

Fragmentatie: weinig samenhang in activiteiten

Interactie: regime- & nichespelers werken weinig samen

Coalities: ontbreekt nog aan sterke coalities

In Zeeland

gebeurt veel op het gebied van optimaliseren chemie

gebeurt weinig op het gebied van transformeren chemie

opschaling en afstemming van activiteiten is noodzakelijk

Conclusie IV

Sturing

Meer sturing nodig in Zeeland

gericht op opschaling

faciliteren en stimuleren

vraagt om leiderschap van overheid

incrementeel beleid + transformatief beleid

Stimuleren

ambities formuleren en kaders stellen

visie ontwikkelen: stip op de horizon

realiseren wat al kanfabriek voor bio-etheen uit bio-ethanol

Faciliteren

strenge normen voor duurzaamheid biomassa

experimenteerruimte creëren

barrières wegnemen

coalities vormen en netwerken stimuleren

Nieuwe Coalities

grote spelers en kleine spelers

kleine spelers moeten grote spelers opjagen

ondernemers / onderzoek / onderwijs + samenleving

maatschappelijke organisaties (zoals ZMF) cruciaal

consument / burger!

transitie naar bio-economie staat nog maar aan het begin

nog veel barrières weg te nemen

uitgangssituatie voor Zeeland is zeer gunstig

voorsprong op Rotterdam en Antwerpen

meer sturing is nodig gericht op opschaling

zou hét grote project van Zeeland moeten worden

Conclusie V