Mozaïek

2

INHOUDSTAFEL pag. 02 Masterplanpag. 06 Het Engels Pleinpag. 12 Keizersberg toegangpag. 13 Keizersberg parkpag. 14 De Latten/woonboulevaartpag. 16 De Hoornpag. 17 Vander Elstpag. 18 Balk van Beelpag. 19 Burchtstraatpag. 20 Parkeergebouw Waterviewpag. 22 Openbaar Entrepot pag. 23 Europese subsidies/participatiepag. 24 Vaartkomopzondag

COLOFONConcept en realisatieCommunicati e stadsvernieuwing stad Leuven

RedactieGeert Antonissen, Karlien Stroeykens

Fotografi eGeert Antonissen, Karlien Stroeykens, Eric Dewaersegger

Schepen van communicatieEls Van Hoof

Directeur communicatieAlfons Verdyck

Met dank aanStad Leuven: dienst ruimtelijke ontwikkeling, sociale zaken, college van burgemeester en schepenen, AGSL, BUUR, Dijledal, A33 architecten, De Hoorn, Ghelamco, Ertzberg, Stéphane Beel architecten, Polo - ir. architecten (Michiel Vanhaverbeke), Jaspers-Eyers architecten, OPEK, West8, OMGEVING, Ontwerpbureau Pauwels

Beeld pag. 01West8

Verantwoordelijke uitgeverCollege van burgemeester en schepenen

Contactgegevens Communicati e stadsvernieuwingStadskantoorProfessor Van Overstraetenplein 1B-3000 [email protected], tel. 016 272 272 Meer info: www.leuven.be/stadsvernieuwing

Volgend nummerAugustus 2011

De Vaartkom Leuven boven waterBeste Leuvenaar

Het is geen toeval dat ook nummer 25 van de Mozaïek over de Vaartkom gaat. Na eerdere Mozaïeken over het stads-ontwerp en de ruimtelijke uitvoeringsplannen wordt de Vaartkom nieuwe stijl steeds concreter. Het meest spraak-makende stadsvernieuwingsproject van Leuven uit zich vandaag al in de constructie van verschillende gebouwen en de opening van de Keizersberg. Maar daarnaast zijn ook de plannen voor het openbare domein - het funda-ment waarop een stadswijk functioneert - steeds concre-ter. Het overkoepelende masterplan is afgerond en vormt de basis voor verschillende nieuwe projecten. Het Engels Plein bijvoorbeeld kan volgend jaar verbouwd worden en zal het hele gebied opnieuw defi niëren en de ontwikkeling van het gebied vorm geven.In deze Mozaïek krijg je naast de plannen voor het publieke domein ook een overzicht van een reeks privé projecten die ieder met hun eigenheid het karakter van de Vaartkom mee gaan bepalen.De hoop en de ambitie om een nieuwe stadswijk te bou-wen, wordt zo stilaan realiteit, ook al zal het ongetwijfeld nog vele jaren duren eer alles gerealiseerd is. Gelukkig maar, want een stad kan best niet te snel groeien als we willen bespaard blijven van teveel groeipijnen.Reacties op deze Mozaïek zijn zoals altijd welkom op [email protected].

Vriendelijke groetenCommunicatie stadsvernieuwing Leuven


3

Het VaartkomlandschapDoor zijn grootschaligheid en de specifi eke industri-ele materialen is de vaart-kom het visitekaartje van de buurt. De publieke ruim-te moet fl exibel genoeg zijn om niet alleen plaats te bieden aan kleinschali-ge activiteiten als terrasjes en visplekken, maar moet ook tijdelijke grootschalige activiteiten als theater, cir-cus enz. mogelijk maken.

Het ringlandschapHet gebied tussen de kan-toorzones moet in de toe-komst goed aansluiten op het bestaande Joanna-Maria Artoisplein (voornamelijk bekend als verkeersafwikke-laar). De verschillende ruim-ten dienen ook zo ingericht te worden dat ze na de kan-tooruren geen dode plek-ken worden. Daarom zullen er ondermeer (visuele) ver-bindingen naar de binnen-stad en het station komen.

Wat is een masterplan?Het masterplan legt vast hoe de publieke ruimten in de Vaartkom moeten evolueren om straks een mooi geheel te vormen.Daarom tracht de stad ook de privépartners te overtui-gen om de visies van het masterplan op hun privédomein toe te passen. De regels van de verschillende ruimtelijke uitvoeringsplannen zijn al sturend, maar je krijgt toch een win-win situatie als private en publieke ontwerpen feilloos op elkaar aansluiten.

Waarom is dit nodig?Het masterplan verfi jnt het eerder uitgevoerde stadsont-werp van BUUR en de ruimtelijke uitvoeringsplannen van de stad. Het focust voornamelijk op de ruimten tussen de gebouwen door de historische kwaliteiten van het gebied (zoals de aanwezigheid van het water) te versterken en nieuwe kwaliteiten (zoals nieuwe verbindingen) toe te voegen.Daarom doet het masterplan uitspraken over welke func-ties waar kunnen, welk beeld de Vaartkom moet uitstralen enz. Concreet vertaalt zich dat in verkeersplannen, groen-aanleg, materiaalgebruik enz. Hierdoor moet het gebied een eigen identiteit uitstralen. Toch is de Vaartkom niet homogeen. Het masterplan defi nieert vier zones (land-schappen) die weliswaar op elkaar afgestemd worden, maar elk duidelijk een eigen gezicht krijgen.

Masterplan publieke ruimte VaartkomEenheid in verscheidenheid

Het KeizersberglandschapDe Keizersberg, met het Engels Plein aan de voet, vormt de groene ruimte van de Vaartkom. Het weelderi-ge groen van de Keizersberg loopt door op het Engels Plein. Door de bundeling van de weginfrastructuur onder de viaduct, kan een groot deel van het Engels Plein een groene sfeer uitademen.

Het Dijlelandschap met het DijlepadHet gebied tussen de groot-schalige Vaartkom en het historisch stadscentrum heeft een dubbele functie. Het maakt deel uit van het voetgangers- en fi etsnet-werk en vormt tegelijk een groene ontspanningsruimte voor de buurtbewoners.

© W

est8


4

Masterplan I verkeerDoor een reeks aanpassingen aan de verkeersinfrastruc-tuur komen er een aantal nieuwe, kwalitatieve voetgan-gersruimten zoals de parken, een deel van het Engels Plein, de noordelijke kade en de vele pleinen.

Daarnaast komen er verschillende nieuwe verbindingsas-sen voor voetgangers en fi etsers, voornamelijk tussen de historische binnenstad en de Vaartkom.

De busverbinding tussen het station en het Engels Plein wordt geoptimaliseerd, ondermeer dankzij de uitbouw van het Engels Plein en een nieuwe brug over de vaart richting het Artoisplein.

Voor het autoverkeer blijven de principes uit de ruimte-lijke uitvoeringsplannen van kracht. Dit betekent dat het autoverkeer in de Vaartkom geconcentreerd wordt op het Engels Plein en de zuidelijke kade.

De rotatieparkings tenslotte worden voorzien aan het Engels Plein (350 stuks) en in de parking Minckelers (800 stuks). Per nieuwe woongelegenheid of kantoor moet men ook een vast aantal parkeerplaatsen voorzien.

Masterplan I groenDoor het vergroenen van het Engels Plein, de twee nieuwe parken (Sluisstraat en Tweewaters), een hele reeks klei-nere ingrepen en vooral het openstellen van de Keizers-berg, krijgt de vaartkom er ca. 10 ha. groene ruimte bij. Al dat groen verhoogt niet enkel de leefbaarheid, maar geeft ook structuur aan het gebied. Zo zorgen nieuwe bomen-rijen voor groene linken tussen verschillende stadsdelen of typeren bepaalde grote bomen verblijfszones.

De investeringen in al het groen hebben zowel een functi-oneel als ecologisch doel. Op het functionele groen moe-ten de inwoners en passanten kunnen wandelen en spelen. Concreet gaat het dan bijvoorbeeld over de graskussens op het Engels Plein of de speelvelden en –tribune in het park Tweewaters.Het ecologisch groen – dat een hogere natuurwaarde heeft, water zuivert, dieren huisvest enz. – is geconcen-treerd langsheen de Dijle, maar infi ltreert op strategische plaatsen ook tussen de gebouwen.Op de Keizersberg – de grootste groene long van de Leu-vense binnenstad – heb je beide soorten.

Dit alles zorgt er ondermeer voor dat je in de vaartkom van de toekomst altijd op maximum 100 meter van een groene plek zal zitten.

Sluispark


5

De aanwezigheid van water zal in de toekomst maximaal benut worden. Het masterplan defi nieert grosso modo twee soorten watergebieden die elk hun eigen karakter ontwikkelen: de vaartkom zelf en de oevers van de Dijle.

1. Het versteend waterfront rond de vaartRond de vaart wordt het versteende waterfront verder ontwikkeld. Het wordt dé publieke ontmoetingsplaats bij uitstek met een monumentaal karakter, terrasjes, de jacht-haven en toegankelijke kades. Vooral op twee plaatsen wil men de waterbeleving versterken: op de zogenaamde “staart” van de vaartkom - waar de vaartkom overgaat in de vaart - en op het Entrepotplein voor het gelijknamige gebouw. Om dit te realiseren onderzoekt men onder-meer of trapconstructies mogelijk zijn die de kade met het water verbinden.

2. De oevers van de DijleDe oevers van de Dijle worden, waar mogelijk, groen. Ook hier kunnen trappen (in gras) de verbinding met het water versterken. Deze trappen zullen vooral in de verblijfsplek-ken aangelegd worden. Concreet gaat het over het park Tweewaters, het park Sluisstraat en het activiteitenplein bij de Molens Van Orshoven. Andere trappen naar de Dijle kunnen aangelegd worden aan de Terclaversite.

3. BruggenDoor het openleggen van de Dijle komen er ook meer dan 10 voornamelijk voetgangers- en fi etsersbruggen bij. De meeste exemplaren zijn licht gebogen en overbruggen de Dijleoevers. Zo markeren ze het water en versterken ze de link tussen beide zijden. De nieuwe brug over de vaart tussen het Engels Pein en het Artoisplein voor auto’s, bus-sen en fi etsers, zal er gelijkaardig uitzien.

Masterplan I water

opdrachtgeverstad Leuven

medefi nancierINTERREG IVB NWE programmaFunctioneel groen

ontwerpersOMGEVING cvba i.s.m. OKRA landschapsarchitecten bv en Atelier Ruimtelijk Advies bvba

afbeeldingen© OMGEVING cvba


6


7

Nog niet zo heel lang geleden was het Engels Plein bezaaid met sporen en treinen. Het was een belangrijke link tussen het spoorverkeer en de waterge-bonden industrie aan de Vaartkom. Sinds de laatste fabrieken er hun deuren sloten is de plek weggedeemsterd en doet ze vooral nog dienst als ongeorga-niseerde parking en potentiële fi lmlocatie voor de Sopranos. Het is dan ook geen vanzelfsprekend stadsdeel. Het plein vormt de schakel tussen een hele reeks determinerende buren zoals de Keizersberg, de “blok-ken” van de noordoever van de Vaartkom en het kanaal zelf. Op de koop toe scheert de viaduct van de ring over een deel van het plein. Om het Engels Plein terug in het stadsweefsel te integreren is er heel wat werk nodig. Reeds in het stadsontwerp van BUUR in 2005 stond de optie om deze plek terug een functie te geven door het autoverkeer van de noordoever van de Vaartkom naar hier af te leiden. Zo had dit stadsdeel weer een positieve bestaansreden en kon de oever van de Vaartkom zelf autovrij worden.

Geheel in de geest van het masterplan zal het Engels Plein een identiteit krijgen die complementair is met de directe omgeving: in dit geval de groene Keizers-berg, de fantastisch aan het water gelegen noordoever en het toekomstige plein voor het Openbaar Entrepot.

Het beroemde landschapsbureau West8 speelde hier het best op in en won de ontwerpwedstrijd door het Engels Plein opnieuw intensief en stedelijk te maken, maar tegelijk oog te hebben voor de menselijke maat. Zij overtuigden de jury vooral door twee grote uitgangspunten uit te spelen: het verplaatsen van de rijweg onder de viaduct en de inplanting van een belangrijke groenzone. Het “harde karakter” van het Engels Plein wordt niet verdoezeld, maar letter-lijk opzij geschoven en verzacht door de inbreng van leefbare en menselijke elementen (groenkussen, bomen, autoluwe gebieden...) die er een aangenaam gebied van maken.

Zo krijgt het Engels Plein een nieuwe identiteit in het verlengde van zijn verleden en in rijm met de ontwikkelingen van het op de toekomst gerichte masterplan.

bouwheerstad Leuven

medefi nancierINTERREG IVB NWE programmaFunctioneel groen

ontwerpersWest8 Belgiumi.s.m. Snoeck en Partners, Bas, Dirk Jaspaert, ERM TRITEL

afbeeldingen© West8

start bouwwerkenvermoedelijk begin 2012

Een nieuwe identiteit voor het Engels Plein


8

Het landschapsbureau West8 heeft in zijn ontwerp het gemotoriseerd ver-keer niet alleen verplaatst naar het Engels Plein, maar het hele concept ook versterkt door het autoverkeer ook nog eens onder de viaduct te bundelen.De voordelen van dit systeem zijn onmiskenbaar. De autobestuurder krijgt een intrigerende plek om (rus-tig) door te rijden en de open ruimte naast de viaduct wordt verkeersarm.

Vooral in het aan de vaartzijde gele-gen gedeelte, zal er groen komen in

de vorm van bomen en “groene kus-sens”. Zo zal deze plek het hele jaar door groen en op mensenmaat zijn in een stuk stad dat verder vrij intens gebruikt zal worden. Daarnaast blijft er aan de Vaartzijde nog ruimte voor een vijftal bushaltes.

Wie vanuit de Mechelsestraat naar de Vaartkom komt gereden, zal duide-lijk merken dat hij of zij een specifi ek stadsdeel nadert. Het kruispunt ter hoogte van Glasblazerijstraat krijgt een nieuwe aankleding die aansluit bij het nieuwe karakter van de buurt. De weg zwenkt richting het Engels Plein en een deel van de huidige asfaltvlak-te wordt groen ... en dat alles in een kader van monumentale gebouwen.Daarenboven vereenvoudigt en ver-aangenaamt de versmalde rijweg de oversteek voor voetgangers die via de Tramweg (wandelpad) naar de Kei-zersberg willen.Automobilisten die richting station willen, kunnen nog steeds over de zuidoever van de Vaartkom rijden, maar het leeuwendeel van het auto-verkeer zal via de achterzijden van het Openbaar Entrepot en het voor-malige DAVA gebouw gaan. Hiervoor gaat men een hoek van de Keizers-berg afgraven. Deze werken gebeuren samen met de bouw van de nieuwe toegangstrappen naar de Keizersberg.Aan de vaartzijde komt er op halfl an-ge termijn een nieuwe brug richting het Joanna-Maria Artoisplein. Deze is nog in volle studie.

Specifi eke ligging weg creëert veel mogelijkheden

De poorten tot het Engels Plein

© O

MG

EV

ING


9

Groenkussens houden water langer vastOp het Engels Plein wordt zuinig omgesprongen met de verharde, niet waterdoorlatende oppervlakten.Om het water later langer vast te houden, voorziet men opvallend veel groene, waterdoorlaadbare opper-vlakten.Naast de copieus ingeplante bomen (zie volgende bladzijde) vallen vooral de grote, licht bolvormige graskus-sens op. Ze zijn niet alleen interessant voor de verwerking van regenwater, maar bepalen ook het groene en leef-bare karakter van deze zijde van het Engels Plein.

Duurzame, gestandaardi-seerde borduurstenenDe keuze voor natuurstenen boordste-nen is zowel duurzaam als esthetisch. Deze steensoort gaat lang mee en zorgt voor een duidelijke grens tussen de harde en zachte ruimten. Door hun ronde vormen en warme uitstraling sluiten ze ook aan bij de oude en nieu-we materialen uit de omgeving (rode baksteen, platinen …). Omdat natuur-steen niet goedkoop is, is het ontwerp zo opgesteld dat men alle bochten kan realiseren met standaard stenen. Zo hoeft men geen dure bestellingen te doen voor stenen op maat en is er weinig afval bij de plaatsing.

Kasseistenen uit WalloniëDe kasseistenen die de lokale wegen plaveien – Belgische Grez – zijn afkomstig van de overzijde van de taalgrens. Door hun sterkte en mooi verouderingsproces zijn ze niet enkel duurzaam, maar passen ze ook in de oorspronkelijke sfeer van het Engels Plein. Het vele ijzer in deze steen geeft een roestkleurige, warme glans die past bij de identiteit van de Vaart-kom waarin de rode baksteen en het roestend staal van de treinsporen, een wezenlijk onderdeel vormen van het (voormalig industrieel) gebied.

Door al het gemotoriseerde ver-keer onder de brug te plaatsen krijgt de zijde aan de blokken extra ruimte die grotendeels inge-groend kan worden. Hierdoor zal het Engels Plein voor het eerst in zijn geschiedenis een aangename verblijfsplek worden.

Duurzaam in verschillende opzichten


10

In de Vaartkom wonen niet enkel mensen, maar ook een kolonie huiszwalu-wen. Het is een van de zeldzame plaatsen in de stad waar deze die-ren nog huizen. De stad heeft de vorige jaren twin-tig kunstnesten opgehangen in de Vaartkom. Deze waren dade-lijk bevolkt. In overleg met het agent-schap Infrastructuur (Vlaamse Over-heid) zijn er dertig extra kunstnesten bijgeplaatst onder de viaduct van het Engels Plein. Op deze manier blijven deze insectenverslindende vogels (ze eten tot 9000 insecten per dag) in de omgeving van de Vaartkom leven.

Bomen spelen een belangrijke rol in dit ontwerp. In totaal komen er bijna 300 exemplaren bij. Voor-

namelijk ranke, opgesnoeide platanen die niet alleen een mooi stedelijk beeld geven, maar

ook gemakkelijk onderhoudbaar zijn en kunnen groeien in niet vanzelfsprekende, stedelijke omstandigheden. Een beken-de Leuvense platanenlaan is de voet-gangersverbinding tussen het stads-park en het H. Hooverplein. De bomen komen in het verlengde van de Keizersberg en lopen tot aan de vaart.

Platanen Zwaluwen

nen nietook

u-

e-ad

win-

Bomen spetotaal ko

namelallee

ook

© W

est8

Onder de brugOnder de viaduct - aan de kant van de Keizersberg - komt ruimte om te sporten en te spelen. Omwille van de specifi eke eigenschap-pen van deze zone (de enorme pijlers, de fl anken van de Keizers-berg en de torenhoge façade van het nabijgelegen Waterviewge-bouw) zullen vooral jongeren hier hun plek vinden. Wat er precies zal komen, is voorlopig niet duidelijk. Na overleg met buurtvereni-gingen en verschillende stadsdiensten is daarom beslist de voorlo-pige invulling van deze plek vrij rudimentair te houden. Zo kan de ruimte wel reeds gebruikt worden, maar gaan we vandaag geen toekomstige ontwikkelingen in de kiem smoren. Concreet starten er nu reeds grondwerken die ondermeer de verschillende hoog-

teverschillen overbruggen en komt er basisinfrastructuur als vloeren, banken en verlichting. Daarnaast organi-seert men ook in één beweging de noodzakelijke verbindingen naar nieuwe en bestaande fi ets- en wandelpaden.


11

Balk van Beel 2011-2013 pag. 18

Engels Plein 2012-2013 pag. 6

De Latten 2011-2014 pag. 14

Nieuwe toegang Keizersberg en verbreding Wolvengang 2011 pag. 12

De Hoorn 2011-2012 pag. 16

Openbaar Entrepot 2011 pag. 22

Waterview 2011-2013 pag. 20

Vander Elst 2011-2012 pag. 17

Werven De komende maanden zal de Vaartkom gekenmerkt worden door verschillende werven: een overzicht.


12

KeizersbergVia trappen bereikbaar vanaf het Engels PleinWie vandaag het park van Keizers-berg wil bereiken vanuit de Vaartkom, moet eerst nog de stevige helling van de Burchtstraat trotseren om de toe-gang boven aan de Mechelsestraat te bereiken. Dat zal tegen het einde van dit jaar anders zijn. Half mei zijn name-lijk de werken gestart aan een nieuwe toegang tot de Keizersberg die ver-trekt vanaf de Vaartkom.De inplanting – in de hoek tussen het Openbaar Entrepot en het voormalige DAVA gebouw – is strategisch geko-zen. Het is een plek waar je nog een mooi zicht hebt op de Vaartkom.

Toegang bestaat uit drie delenDe nieuwe toegang zelf is opgebouwd uit drie delen: het eerste deel zijn nieu-we trappen vanaf beneden, voor het tweede deel gebruikt men de bestaan-de Tramweg en tenslotte maakt men een nieuwe doorsteek dwars door de bestaande muren rond de abdij.De nieuwe trappenpartij vertrekt op de hoek van de straten ‘Achter de lat-ten’ en ‘Wolvengang’ en zal een hoog-teverschil van negen meter overbrug-gen. Ongeveer halverwege en op het

einde komen twee uitkijkterrassen die allebei in de schaduw van een boom zicht bieden op de Vaartkom. Het hoogste zweeft als het ware een beetje boven het talud.De trappen monden uit op de bestaan-de Tramweg, het voetweggetje dat vandaag al op de fl anken van de Kei-zersberg loopt. Vandaag leidt dit pad enkel naar de pijlers van de viaduct, maar dankzij een doorsteek door de twee muren die het park van Keizers-berg omringen, komt er een link naar het nieuwe park bovenaan de heu-vel. Een nieuwe trap breekt eerst de

bestaande keermuur door en loopt als pad verder door drie nieuwe openin-gen die gemaakt worden in de gemet-selde boogvormen van de vestigings-muur. Het pad volgt de helling van het terrein en sluit verder aan op de nieuwe paden die vorige zomer op de Keizersberg zelf al werden aangelegd.

Verbreden WolvengangSamen met deze werken verbreedt men ook de Wolvengang (de weg ach-ter het voormalige DAVA gebouw). Aangezien het verkeer in de toekomst langs daar naar het Engels Plein zal rijden, moet een hoek van de Keizers-berg worden afgegraven en opgevan-gen worden door een nieuwe keer-muur. De huidige trappen verdwijnen er en maken dus plaats voor deze nieuwe trappenpartij.

MateriaalDe ontwerpers kiezen voor heden-daagse materialen – als ruw gehou-wen blauwe hardsteen voor de keer-muren en de treden en zeer vlakke kasseien (platinen) voor de terrassen – die toch mooi samengaan met de bestaande historische materialen.

opdrachtgever: stad Leuven

ontwerpers: ontwerpbureau Pauwels Met steun van Europese Unie INTERREG IVB NWE programma ROI

© o

ntw

erp

bur

eau

Pau

wel

s

© o

ntw

erp

bur

eau

Pau

wel

s

Tramweg

trappen

tramweg

doorsteek


13

Park Keizersbergopen sinds

oktober 2010

Nieuwe infoborden bieden de bezoe-kers soms verrassende informatie.

v

bouwheerstad Leuven

ontwerpstedelijke groendienst

medefi nancieringINTERREG IVB NWE programma ROI

> In het park ligt er een nieuw netwerk van wandelwegen dat de bezoekers doorheen het park leidt.

Het indrukwekkende Mariabeeld staat op een sokkel van vijf meter en is zelf bijna tien meter hoog. Op deze plek komt een nieuw platform met een uit-kijk op de Leuvense binnenstad. <

> De huidige hoofdingang bevindt zich bij de parking van de abdij zelf en is dwars door de historische muren aan-gelegd.

v De boomgaard vol hoogstammige fruitbomen is hersteld. Het fruit trekt veel insecten aan, die op hun beurt als voedsel dienen voor allerlei vogels, vleermuizen en kleine zoogdieren.

> Wie wil, kan op de banken picknicken in een uitzonderlijk kader.


14

De LattenLink tussen Keizersberg en noordoever

Blok 1 is nog even het lelijke eendje van de zes blokken langsheen de noord-oever. De gebouwresten van het voormalig bedrijf DAVA staan al enkele jaren leeg en gaan dan ook weldra tegen de grond. In plaats van de huidige ratje-toe, komt een nieuw complex van de sociale huisvestingsmaatschappij Dijledal en het autonoom gemeentebedrijf stadsontwikkeling Leuven (AGSL). Beide bouwheren bouwen er samen het complex De Latten dat net als de buren een stedelijk onderkomen wordt voor winkels, kantoren en veel woningen, in dit geval voornamelijk sociale woningen.

Integratie in de omgevingDe opbouw van De Latten is gelijk-aardig aan de andere nieuwe bouw-projecten: een ondergrondse parking, een gelijkvloerse verdieping met win-kels en kantoren en daarboven wonin-gen rond een open binnengebied. Ook de buitenzijde in het algemeen en de gevels in het bijzonder, zetten de grote lijnen van de nieuwe en his-

torische buren op de noordoever ver-der. Ook hier krijg je het ritme door de afwisseling van hogere en lagere volu-mes en heb je de typerende bruin-rode bakstenen.Als eerste in de rij moet het gebouw tenslotte ook de link leggen met zowel het Entrepot als de Keizers-berg. Door groendaken en door het beplanten van het verhoogde binnen-

plein, sijpelt het groen van de Keizers-berg als het ware in de bebouwing van de Vaartkom verder.

De verschillende functiesOndanks de verschillende functies die in het complex huizen, straalt het gebouw een duidelijke eenheid uit door de homogene architectuur. Op de gelijkvloerse verdieping voor-ziet het AGSL horecaruimten en win-kels die net als de rest van de Woon-boulevaart producten verkopen in de woonsfeer (zie kader).Dijledal zelf krijgt in dit complex een nieuwe hoofdzetel. Op de eerste ver-dieping komen de kantoorruimten, de ondersteunende functies als maga-zijnen en ateliers bevinden zich op de gelijkvloerse verdieping en in de kelder. Bovenop deze commerciële ruimten en kantoren bevindt zich een groen binnengebied dat voor de verbinding met de fi etsenstallingen van de bewo-ners zorgt. Dit binnenplein wordt omarmd door verschillende volumes die telkens


15

Woonboulevaart

De winkelruimten van blok I, II en III en van het par-keergebouw - allemaal op de noordoever van de Vaartkom - werken samen om de shoppers een aparte ervaring te bieden. Wie in de toekomst aan de noordoever gaat winkelen, zal er voornamelijk winkels vinden die te maken hebben met wonen, sla-pen, koken en baden. Onder de noemer de “Woonboulevaart” komt er een cluster van woongerelateerde winkels die op loopafstand van elkaar liggen en waar je kwalitatieve en sfeervolle producten kan vinden. De Woonbou-levaart is een uniek concept in België en gaat zonder twijfel mee de sfeer in de Vaartkom bepalen.

www.woonboulevaart.be

een specifi eke groep appartementen huisvesten: zo komen de appartemen-ten voor verkoop, verhuur en die van AGSL in afzonderlijke volumes met eigen toegangen. Elk volume krijgt zo specifi eke zichten en een eigen oriëntatie.

Welke appartementen komen waar?Dijledal brengt 21 verhuurappartemen-ten onder in een volume van 7 bouw-lagen op de hoek van het Engels Plein en de Wolvengang. Deze kijken – over het binnenplein heen – uit op het plein aan de Vaartkom. Langs de zijkant hebben ze zicht op de Keizersberg.

Daarnaast worden er 24 verkoopap-partementen van Dijledal verdeeld over twee even hoge volumes langs de Asstraat. Eén ervan sluit aan op het Engels Plein, het andere ligt op de hoek met de Vaartkom zelf. Tenslotte zorgt ook het AGSL voor 12 starterswoningen en 12 stadswonin-gen die op de hoek van de Vaartkom en de Wolvengang komen en die zo vanaf de eerste rij van het water en het groen van de Keizersberg genieten.

ontwerp: A33 architectenopdrachtgever: Dijledal en AGSLafbeeldingen: © A33 architectenrealisatie: 2011 – 2014

Weldra starterswoningen

In De Latten komen er naast Leuvense stadswoningen (blz. 18) ook starters-woningen. Een starterswoning is een kwalitatieve en betaalbare huurwoning die de stad en het AGSL voorbehouden aan jonge mensen die zich voor het eerst in Leuven (zelfstandig) domiciliëren en van wie het inkomen te hoog is om een sociale woning te huren. De juiste manier en voorwaarden voor de toewijzing van een starterswoning zijn nog niet gekend, maar het staat vast dat huurders er voor maximaal 3 jaar zullen kunnen huren en dat er een maximum inkomen wordt vastgelegd.

Concrete info zal er pas zijn tegen dat het project bijna gerealiseerd is.


16

De HoornCreative minds under construction

Het oorspronkelijke brouwerij gebouw zal naast kantoren van creatieve bedrijven ook onderdak bieden aan verschillende andere functies. Zo heb je er een Stella Artois Flag Ship Café, een feestzaal, expositieruimten, ver-gaderfaciliteiten en een handelsruim-te. Startende bedrijven in de ‘digital entertainment industry’ kunnen er zich ontpoppen in een startershub of in de zogenaamde ‘gaming incubator’.Volgens de huidige werfplanning is de opening van de eerste fase (5000 m2) voorzien voor midden 2012. Enkele jaren later zal in een tweede fase een hoger nieuwbouwvolume (5000 m2) worden toegevoegd (niet getoond in de maquette).

www.dehoorn.eu

Het gebouw De Hoorn, dat uitgebreid werd voorgesteld in een vorige Mozaïek (september 2010), is intussen in volle opbouw. Het project groepeert bedrijven uit diverse creatieve sectoren: reclame, communicatie, grafi sche vorm geving, mode, design, architectuur, stedenbouw ...

© B

art

Ple

sser

s

bouwheerDe Hoorn

ontwerp360 architecten

afbeeldingen© 360 architecten

medefi nancieringHet Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO)


17

te spelen op de marktvraag. Ruimtelijk vertaalt zich dat in verschillende ingangen en een zeer snel aanpasbaar (modulair) gebouw dat zelfs andere functies dan kantoren kan herbergen, al is dat voorlopig zeker niet de bedoeling.

De parkeerplaatsen zitten deels in de ondergrond en deels in het achterliggende gebied. Deze buitenparking is vol-ledig afgestemd op het ontwerp van het Engels Plein. De verschillende ontwerpbureaus zaten ervoor samen aan de tafel. Concreet komt er bovengronds een ingegroende parking met 50 parkeerplaatsen. Een deel van het terrein blijft publiek toegankelijk en krijgt een inrichting zoals op het Engels Plein.

TimingAnno mei 2011 zitten de funderingspalen in de grond en is de rest van de grondwerken volop bezig.Eind 2012 moet het gebouw dan volledig klaar zijn, maar in de helft van dat jaar kunnen de eerste ruimten van het gebouw reeds opgeleverd worden.

bouwheer: Ghelamcoontwerpers: architectenbureau Jaspers-Eyers & Partners

Het is een indrukwekkend zicht voor wie de Vaartkom nadert langs de Kolonel Begaultlaan. De fraaie moder-nistische bakstenen voorgevel waarachter jarenlang de vroegere sigarenfabriek Vander Elst huisde, staat er eenzaam … gestut. Achteraan gaapt er - nog even - een enorme leegte die weldra zal opgevuld worden door een nieuw gebouw dat weer leven brengt in dit gebied.

OpbouwHet complex bestaat uit twee delen: een laag gedeelte dat aansluit op de bestaande voorgevel van Vander Elst en een hoger gedeelte dat boven de viaduct uitsteekt. De ontwerpers kozen er bewust voor om een groot contrast te maken tussen de twee volumes. Het lager gedeelte is met uitzondering van de teruggetrokken vierde dakver-dieping - volledig in baksteen opgetrokken. Zo geraakt de bestaande gevel mooi geïntegreerd. Het tweede volume - zes verdiepingen hoog - wordt in glas opgetrokken en vormt een nieuwe wand aan het Engels Plein. Flexibele invulling functiesDe gelijkvloerse verdieping van het hele complex is een handelsruimte. De bovenliggende verdiepingen zijn kantoorruimten. De ontwikkelaar wil dit gebouw fl exibel maken voor zowel grote als kleinere gebruikers. Het moet in staat zijn in

Vander ElstEen hoekgebouw met twee gezichten

© G

hela

mco

/Jas

per

s-E

yers


18

Het hele gebouw huisvest op de gelijkvloerse verdieping onder-meer een reeks buurtwinkels, een dokterspraktijk en een crèche en daarboven in totaal 101 – allemaal verschillende – appartementen.De werken aan de Balk van Beel zijn begin dit jaar gestart en zul-len ongeveer twee jaar duren. De volledige stadswijk Tweewaters zal klaar zijn in 2020.

bouwheer: Ertzbergontwerper: Stéphane Beel architecten

www.tweewaters.be

De Balk van Beel – genoemd naar zijn ontwerper Stéphane Beel die in Leuven ondermeer ook museum M tekende – is het eerste gebouw van de autovrije stadswijk Tweewaters. Dit is een ambitieus project van project-ontwikkelaar Ertzberg dat het hele gebied tussen de Dijle en de zuidelijke oever van de Vaartkom omvat. In totaal komen er 1200 laag-energiewoningen, goed voor 5000 inwoners en werkenden. Door resoluut te kiezen voor kwalitatieve hoogbouw, wordt 70% van de oppervlakte groen. De hele wijk valt op door zijn duurzaamheid en innovatieve infrastructuur. Zo produceert de stadswijk volledig zijn eigen energie met groene elektriciteit en dito warmte.

Centraal in de stadswijk ligt de Balk van Beel. De balk strekt zich uit tussen de Vaartkom en de binnenstad en structureert zo meteen de hele omgeving. Langsheen het 180 meter lange gebouw ligt een weg die fi etsers en voetgangers via een nieuwe brug over de Dijle naar de binnenstad leidt.Ondanks deze enorme lengte ziet deze witglanzende balk er niet monotoon uit. Zo liggen de vier bouwlagen boven de commerciële sokkel lichtjes geschrankt ten opzichte van elkaar en wisselen de terrassen en ramen elkaar ritmisch af.Ook opvallend is de gevel aan de kant van de Dijle. Daar kragen de bovenste verdiepingen meer dan dertig meter boven het park uit. Zo ontstaat daar een imposante over-dekte ruimte.

Balk van Beel Eerste gebouw van stadswijk Tweewaters

Stadswoningen in Balk

Net als in de Centrale Werk-plaatsen waren er in de Balk van Beel stadswoningen te koop. Dit zijn woningen binnen bestaande privé projecten die

onder bepaalde voorwaarden goedkoper worden aan-geboden door de stad en het AGSL. Dankzij deze stads-woningen kunnen mensen met een gemiddeld inkomen die vaak teveel verdienen voor een sociale koop woning, maar te weinig voor een vrije marktwoning, toch in Leuven een woning kopen.

www.leuven.be/stadswoningen

©E

rtzb

erg


19

vijf lagen en langs de nieuwe fi ets-verbinding die tussen dit woon-complex en brouwerij De Hoorn komt, telt het volume gedeeltelijk zeven lagen. Op de kop van deze fi etsdoorsteek en het toekomsti-ge Sluispark zorgen deze zeven bouwlagen voor een extra accent.

OpvallendOp de kop van het volume en het Sluispark is de schil volledig onder-broken. Dankzij deze grote ope-

ning loopt het groen van het Sluispark over in het groen van het binnengebied. Door ook in de andere gevels ruime openingen en doorgangen te maken op de gelijkvloerse verdieping, krijg je vanaf het binnengebied ook een glimp van het groen van de Keizersberg.

GevelsDe buitengevels van het gebouw zijn horizontaal opge-bouwd: gesloten bakstenen vlakken wisselen af met ruime raampartijen. De inwoners krijgen zo een mooi uitzicht op het groen van de Keizersberg en het Sluispark. De gevels aan de binnenzijde zijn voornamelijk uitgerust met verti-cale raamopeningen en richten zich op het intiemere bin-nenplein.

90 sociale woningenIn totaal zal Dijledal hier na realisatie 90 sociale woningen kunnen aanbieden: appartementen met één en meer slaap-kamers en vooral eigen oriëntaties en specifi eke zichten.Alle parkeerplaatsen die bij het complex horen, bevinden zich ondergronds zodat de straat en het aanpalende park gevrijwaard blijven van geparkeerde wagens.

ontwerpers: Poponcini en Lootens ir. architectenbouwheer: sociale huisvestingsmaatschappij Dijledal realisatie: 2012 - 2013

Het terrein in de Burchtstraat, ach-ter De Hoorn, ligt al jaren braak. Het is dan ook een complexe kavel. Niet alleen is het een zeer veelhoekig perceel, het maakt ook de overgang tussen de indus-triële dinosauriërs die rondom de Vaartkom staan en de kleinschalige bestaande woningen van de Glas-blazerijstraat. Op de koop toe rijst aan de overzijde van de Burcht-straat de Keizersberg omhoog, ter-wijl in de toekomst aan de stads-zijde het nieuwe Sluispark komt. Geen vanzelfsprekende opdracht dus om in dit complex gebied 90 sociale huur-woningen te bouwen. Om dit te realiseren schreef de sociale huisvestingsmaat-schappij Dijledal een ontwerpwedstrijd uit. Het Antwerp-se bureau Polo-architecten, dat in de Vaartkom ook het hoofdkantoor van AB-Inbev tekende, won de wedstrijd met een ontwerp van een complex dat zich nestelt in het gebied.

Opbouw volgt terreinHet hele gebouw is opgevat als een schil die bijna perfect de randen van het bouwterrein volgt. Hierdoor ontstond een veelhoekig gebouw met centraal een intiem binnen-plein.

Deze schil is echter geen monoliet, maar past zich telkens aan de omgeving aan. Zo telt de zijde aan de Glasbla-zerijstraat slechts vier bouwlagen en staat het gebouw er een viertal meter teruggetrokken van de straat. Hierdoor krijgt de straat extra ruimte en is er plaats voor voortuintjes voor de bewoners van de gelijkvloerse verdieping.

Verder loopt het aantal bouwlagen stelselmatig op: de Burchtstraat verdraagt met de Keizersberg er tegenover

Sociale woningen in de Burchtstraat

© P

op

onc

ini e

n Lo

ote

ns ir

. arc

hite

cten


20

ParkerenDe hele constructie is bijna 160 meter lang. Tegen de Keizersberg komt een lang, relatief laag volume met een zes-tal zichtbare verdiepingen. Dit volume botst als het ware op een toren van 14 verdiepingen, die ver boven de via-duct uitsteekt.De ondergrondse en de bovenlig-gende verdiepingen van het langge-rekt volume vormen een parking met in totaal ruim 1000 parkeerplaatsen. Daarmee voorziet het gebouw niet alleen in zijn eigen parkeerbehoeften, maar biedt het ook parkeerplaatsen voor de nieuwe functies in de buurt die in historische panden zitten en geen eigen parkeerplaats konden voorzien. Daarnaast is er een rota-tieparking voor bezoekers met 355 parkeerplaatsen. De bovengrondse parkeerplaatsen zitten overigens niet in een betonnen koker, maar zijn aan de buitenzijden open. De gevels bestaan namelijk uit strekmetaal, een soort metalen gaas.

Waterview

Het was jarenlang een goed verborgen plek: de verste hoek van het Engels Plein tussen de Keizersberg, de viaduct en de nieuwe gebouwen op de noordoever. Door het gebrek aan passage en de verlaten gebouwen, was het één van de weinige plaatsen in Leuven waar je nog terecht kon om donkere krimiseries te verfi lmen. De locatiezoekers zullen echter naar andere plekken moeten uitkijken, want op deze plek komt één van de meest beeldbepalende gebouwen uit de omgeving met een langgerekt volume en een hoge toren: het parkeergebouw Waterview. Door de heraanleg van het Engels Plein en de passage van het doorgaand verkeer wordt het een interessante plek voor winkels, kanto-ren en parkeerplaatsen. Het hele complex zorgt dankzij een publieke lift ook voor een makkelijke verbinding tussen het lager gelegen Engels Plein en het park van de Keizersberg en maakt zo op termijn de verbinding tussen Wilsele-Dorp en Leuven centrum veel eenvoudiger.

Afbeeldingen zijn nog niet defi nitief.


21

Keizersberg loopt over in het gebouwHet parkeergebouw is niet ingegraven in de Keizersberg, maar sluit via een plat dak aan op de keermuur van de berg. Daarom is er bijzonder veel aandacht voor de over-gang tussen beide. Zo loopt de meest typerende kleur van de Keizersberg – het groen – verder via het groendak van het gebouw. Door deze ingrepen krijg je een subtiele integratie van het gebouw in de omgeving.

TimingDe ontwikkelaar start binnenkort met de sloop van de bestaande (vervallen) gebouwen. Zo zal de plek alvast wat minder rommelig ogen. De eigenlijke bouwaanvraag volgt tegen augustus van dit jaar. De start van de nieuwbouw-werken is voorzien voor 2012, wanneer het Engels Plein met de noodzakelijke ontsluitingen zijn defi nitieve vorm krijgt.

ontwerpers: Jaspers-Eyers architectenontwikkelaar: Ghelamcoafbeeldingen: © Ghelamco/Jaspers-Eyers

Op die manier heb je visueel en praktisch een afsluiting, maar ook het nodige licht en lucht.De glazen sokkel van het parkinggedeelte is voorbehou-den voor handelszaken die passen in het concept van de Woonboulevaart (zie blz. 15).

TorenDe toren wordt in glas opgetrokken en kondigt de Vaart-kom in het algemeen – en de noordoever in het bijzonder – aan voor alle passanten. Vandaar ook dat het volledige gebouw geen voor- of achterkant kent, maar langs alle zijden kwalitatief zal worden afgewerkt. In de toren zelf zitten uitsluitend kantoren. Wie de eindgebruikers pre-cies zullen zijn, is op dit moment nog niet gekend, net zo min als de uitbaters van de gelijkvloerse winkelruimten. De hele ontsluiting van het gebouw is mee afgestemd op het ontwerp van het Engels Plein.

Lift naar de Keizersberg Eén van de opvallendste onderdelen van het gebouw is de traploze verbinding naar de Keizersberg. Via een publieke lift en een looppad over het het gebouw, kom je aan een passerelle die door de bomen heen voetgangers en fi et-sers zal leiden naar de reeds bestaande Tramweg op de Keizersberg. Van daaruit kan je via de nieuwe verbinding doorheen de muren naar het park zelf (zie blz. 12) of in een latere fase via een nieuwe brug over de ring naar Wilsele-Dorp.De lift zal niet enkel gebruikt worden door passanten, maar ook door de gebruikers van de parking. Daarmee krijg je er meer sociale controle. Door zijn specifi eke inplanting in het verlengde van de Asstraat en de water-toren aan de andere oever, zal de lift een belangrijk onder-deel vormen van de verbinding tussen Wilsele-Dorp en Leuven.Een tweede lift in het gebouw maakt de rechtstreekse ver-binding tussen de parkeerverdiepingen en de kantoren. Beide liften zijn zeer aanwezig omdat ze uit het gebouw springen en een glazen omhulsel krijgen.


22

oude laad- en loskade zal functione-ren als terras met mooi uitzicht voor een horecazaak en de oude kantoor-ruimten waren al zo lang niet meer gemoderniseerd, dat ze nu een uiterst “correcte” vintage look hebben.Grote centrale ingreepToch is er ook één zeer grote ingreep in het gebouw. Centraal is er een thea-terzaal voor 200 toeschouwers. Hier-voor is een deel van de vloer van de eerste verdieping weggezaagd en

bouwde men – voor het eerst in Euro-pa – een theaterbox in stro en leem. Dit materiaal is niet enkel goed voor de akoestiek en het budget, maar ook voor het milieu. Daarnaast zijn er ook nog kleinere theaterzalen en een heel armada aan mooie ruimten met zacht licht waar de komende jaren duizen-den Leuvenaars zullen dansen, acte-ren, beeldhouwen enz.

Meer info en beelden : Mozaïek 23, september 2010ontwerper: T’Jonck-Nilis architecten

Het is uiterlijk één van de minst opval-lende verbouwingen van de Vaartkom: de omvorming van het Openbaar Entrepot. Toch is de transformatie van het gebouw wonderbaarlijk. Het gigantische magazijn waar jaren-lang goederen werden opgeslagen in afwachting van de juiste stempels, blijkt vandaag een intrigerende locatie om jongeren en volwassenen onder te dompelen in een cultureel universum. Met dank aan de opvallend originele constructie van Victor Broos (uit de jaren ’50) creëert de huidige generatie bewoners in al haar creativiteit en vin-dingrijkheid met een krap budget een levendige sfeer die zal uitstralen over de hele Vaartkom … en heel Leuven.

Gebruik maken van aanwezige elementenDe prijs van de verbouwing wordt sterk gedrukt doordat men gebruik maakt van de bestaande constructies. De toegang voor goederen blijkt per-fect om grote groepen mensen in het voormalige magazijn te loodsen, de

Het Openbaar Entrepot voor de KunstenDe omvorming van een magazijn in een kunstenfabriek

OPEKHet Openbaar Entrepot voor de Kunsten (OPEK) vormt een creative community, waar mensen komen om kunst te maken of mee te maken. De stadstheatergezelschappen Braakland/ZheBilding en fABULEUS en de kunsteducatieve organisaties Artforum, Mooss en WiSPER huizen hier samen met de acteeropleiding van Lemmens Drama en met de FactorY, een sociaal-artistiek project voor beeldende kunst. OPEK wordt een plek van ontmoeting tussen kunstenaars

en een actief en gemotiveerd publiek, tussen liefhebbers en professionals, tussen dramastudenten en ervaren rotten.Jong en minder jong kunnen hier als toeschouwer of deelnemer terecht voor theater- en dansvoorstellingen, uiteenlopende artistieke projecten, cursussen, workshops, masterclasses, de allereerste culturele jeugdbewe-ging van Vlaanderen, en nog veel meer.

© C

lara

Her

man

s /

OP

EK

© C

lara

Her

man

s /

OP

EK

© C

lara

Her

man

s /

OP

EK


23

De ontwikkeling in de Vaartkom kan op Europees geld rekenen. In het kader van twee zogenaamde INTER-REG IVB NWE programma’s – die projecten fi nancieren over de staats-grenzen heen – krijgt de Vaartkom extra middelen.

ROI: Oude havengebieden krijgen een nieuwe functieZo werkt Leuven samen met onder-meer de Oude Dokken in Gent, het Eilandje in Antwerpen en de Pius-haven in Tilburg het zogenaamde ROI project uit. Al deze sites zijn voorma-lige havengebieden die een nieuwe

functie krijgen. Concreet fi nanciert het geld van dit project:• de meest recente toegangen tot het

Keizersbergpark• de infoborden in het park• een deel van de heraanleg van het

park zelf• het onderzoek naar de stabiliteit van

het park• de studie van de restanten van de

historische burcht• de nieuwe omheining

Functioneel groenHet Europees project ‘Toepassing functioneel groen’ onderzoekt samen

met verschillende Belgische en Neder-landse partners hoe bomen en plan-ten de leefkwaliteit (in de Vaartkom) kunnen verbeteren. Het gaat onder-meer over de invloed van groen op de luchtkwaliteit, de klimaatsverandering enz. Concreet fi nanciert het geld van dit project:• een deel van het masterplan publieke

ruimte• een deel van het ontwerp van het

Engels Plein• een deel van de bomen op het Engels

Plein

Europees geld voor de Vaartkom

Vaartkom geknipt en besprokenIn de lente van 2010 werden buurtbewoners en geïnteresseerde Leuve-naars uitgenodigd om mee na te denken over de invulling van de toekom-stige openbare ruimte. Onder de noemer ‘Vaartkom Geknipt & Besproken’ bespraken bewoners, ontwerpers en de stad thema’s als ‘ontspanning’, ‘ontmoeting’ en ‘mobiliteit’. Het resultaat hiervan was een lijst van heel wat creatieve suggesties en verfrissende ideeën. Zo kwamen er ondermeer aanbevelingen voor veel en ecologisch groen, terrasjes aan het water, avon-tuurlijke speelplekken, openbare barbecues enz. Daarnaast kwamen er ook spectaculaire ideeën als een kabellift van de Vaartkom naar de Keizersberg en loslopende dieren … die kunnen praten (ook de kinderen dachten mee). Begin februari van dit jaar was er een terugkoppelingsmoment waarop ontwerpbureau OMGEVING verdui-delijkte op welke manier de voorstellen waren geïntegreerd in het defi nitieve plan.

Een volledig overzicht van alle tips : www.leuven.be/vaartkom.

Vaartkom WeerspiegeldOm het verleden van de Vaartkom niet te vergeten, hebben buurt-bewoners twee jaar lang samen-gewerkt aan de

publicatie Vaartkom Weerspiegeld. Dit boek – met bijbehorende DVD –schetst aan de hand van persoon-lijke levensverhalen een beeld van de tijd waarin het industriële hart van de Vaartkom nog volop klopte.

Vaartkom Weerspiegeld kadert in de reeks Straathistories; Leuvense buurten in woord en beeld en is te koop voor €4/6 (met DVD) bij In&Uit Leuven of via [email protected] of www.erfgoedcelleuven.be.


Mozaïek

Documents

Transcript of Mozaïek