1

Samenvatting Algemene Natuurwetenschappen T4.4 4VWOHoofdstuk 7 zorg voor toekomst

7.1 Duurzame ontwikkeling

WAT IS DUURZAME ONTWIKKELING?

Een leefbare planneet, nu en later We hebben de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat onze planeet

voor de toekomstige generaties leefbaar is. Maar ook moeten we in onze eigen behoeften kunnen voorzien.

Een duurzame ontwikkeling bevredigt de vraag van deze tijd, zonder de mogelijkheid van toekomstige generaties aan te tasten-Harlem Brundtland in het VN-rapport

Technologische en maatschappelijke vernieuwingen en veranderingen kunnen leiden tot een duurzamere samenleving.

Transitie: structurele verandering in de maatschappij.o Hierbij spelen verschillende groepen een rol

Overheid Bedrijfsleven Universiteitens Onderzoeksinstituten Burgers (menselijke, geen hamburgers o.i.d.)

HOE BEPAAL JE DE MILIEUBELASTING VAN BLIKJES?

Kringloop van blik Grondstoffen voor de productie van verpakkingen komen uit de bodem. Afval van verpakkingen wordt verbrand of op de afvalberg gestort. o Onderdeel grote kringlopen van stoffen in de biosfeer Winning van grondstoffen=> natuurlijke hulpbronnen raken uitgeput;=> afvalstoffen hopen zich op in de bodem, water en lucht;

Recycling: hergebruiken van afval. Minder uitputting van hulpbronnen; Minder druk op biosfeer door vervuild afval;

Gesloten kringloop ontstaat.

Invloed op het milieu Met behulp van een milieubalans ontstaat een soort

‘kasboekje’ milieubaten en milieukosten. Ze kunnen met allerlei andere producten vergeleken worden.energie en grondstoffen er nodig zijn.

=> wat komt er in de biosfeer terecht? Maatregelen: statiegeld.

WAT GEBEURT ER MET DE OZONLAAG?

Ozonlaag bedreigd De ozonlaag beschermd het leven op aarde tegen UV-straling.

1

2

De hoeveelheid ozon in deze laag verschilt van tijd tot tijd en van plaats tot plaats.

Ozonlaag wordt aangetast door CFK’s (chloor-fluor-koolwaterstoffen, zijn niet natuurlijk)

Ozonpolitiek CFK’s zorgen wereldwijd voor een grote bedreiging

1987: uitstoot aan banden leggen. Vervangers voor CFK’s.

Herstellen ozonlaag.

7.2 duurzaam wonen en werken

WANNEER IS EEN GEBOUW DUURZAAM?

Duurzame huisvrouw Groeiende bevolking => meer woningen => groeiende welvaart => meer eisen => gebruik ruimte, materiaal, energie en water => biosfeer onder druk en uitputting van grondstoffen

Duurzaamheid van de huizenbouw vergroten:

Duurzaam ontwerpen Als een huis meegroeit met de veranderende eisen Dior de tijd, bevordert

dat de duurzaamheid. Moeilijk: hoge kosten door al die extra voorzieningen.

Materiaal, water en energie Duurzaamheid van een huis zit ook in de gebruikte techniek en materialen. Gemeentes met regels voor duurzaam huis

o Tropisch hardhout -> opnieuw planteno Gerecycled pcvo Aardgas -> zonnecollectoreno Goede isolatieo Dubbele waterleidingsystemen

Bron 7.8 nadelen v/e dubbele waterleidingHet aanleggen van een dubbele waterleiding met drinkwater en grijs water heeft ook nadelen. Mensen kunnen ziek worden doordat het water verkeerd stroomt en de aanleg van een dubbel leidingnet is een kostbare zaak. Niet alleen financieel, maar ook uit milieuoogpunt.

HOE ONTSTAAT EEN DUURZAME WOONWIJK?

Keuzes makenVoordat met gaat bouwen:

Ontwerp v/d huizen; Inrichting v/d wijk en omgeving

2

3

Bestemmingsplan: staat precies waar woningen, winkels, kantoren en groenvoorzieningen zullen komen. En hoe het straatplan eruit ziet.

Lastig om alle plannen en voorbereidingen goed op elkaar af te stemmen.

Backcasting: aangeven van veranderingen voor het duurzaam maken van een woonwijk op landelijk niveau, op wijkniveau, op straatniveau en op huisniveau.

Bron 7.11 Stappenplan duurzame woonwijkOm verschillende wensen met elkaar te verenigen wordt het stappenplan gebruikt.

7.12 er zijn twee toekomstbeelden die erg belangrijk zijn: Ecologie: zo duurzaam mogelijk leven door allerlei ontwikkelingen van

woningen, de natuur en de leefomgeving van mensen. Bijvoorbeeld: woningen gebruiken weinig gas, water en elektriciteit uit het net, er zijn zonnecellen en zonnecollectoren, regenwater wordt gebruikt als spoelwater in het toilet en er is een goed openbaar vervoer.

Technologie: er zijn wetenschappelijke en technische oplossingen voor een zo duurzaam mogelijk bestaan op aarde voor alle mensen. Bijvoorbeeld: auto’s zijn zuinig en schoon, woningen staan dicht op elkaar, energiebesparing is niet nodig door zonnecellen en windmolens (vormen van duurzame energie) en met een nieuwe afvalzuiveringstechniek wordt in de wijk prima drinkwater gemaakt.

Bronnen? 7.13

7.3 mobiliteit en gedrag

WAT ZIJN DE GEVOLGEN VAN DE TOEGENOMEN MOBILITEIT?

Overlast door meer verkeer Het wegverkeer groeit snel => overlast files ‘verkeersinfarct’ dat de economie

lam kan leggen. Oplossingen:

Bouwen van meer wegen; Verbetering OV; Invoering rekeningrijden;

Andere gevolgen Smog (Londen, LA => Clean Air Act)

Ontstaat door chemische reacties in uitlaatgassen onder invloed van zonlicht. Auto’s met katalysator: laat schadelijke gassen uiteenvallen in H2O N2

CO2 O2

3

4

NL: wegverkeer produceert 20% v/d tot. hoeveelheid CO2.

Bron 7.16 er zijn twee soorten ozon te onderscheiden: Goed ozon: ozon in de ozonlaag met werking als UV-filter. Slecht ozon: ozon op lagere hoogten in de atmosfeer en is schadelijk voor

ons gehele milieu.

Politieke discussies Op internationale klimaatconferenties zoekt men naar oplossingen om de

uitstoot van CO2 te beperken. Er is een oplossing: het emissierecht; de uitstoot aan CO2 van elk land moet worden vastgelegd en ontwikkelingslanden die hun eigen deel niet kunnen volmaken zouden ditkunnen verkopen aan de rijke landen.

Bronnen? 7.17

HOE KUN JE GEDRAG BEÏNVLOEDEN?

Motivatie, gedrag, beloning en straf Meestal bepaalt een combinatie van factoren je motivatie en daarmee je

gedrag. Motivatie kun je beïnvloeden door beloning of straf

o Ilegaliseren;o Geld of rechten; o Emotie

Bron 7.18 acht factoren die je motivatie bepalen

Alternatieven Duurzaam gedrag bevorder je ook door alternatieven te bieden.

helaas niet vaak mogelijk. Bijvoorbeeld: technische voorzieningen, andere materialen of apparatuur.

7.4 energie voor een duurzame toekomst

4

5

WELKE DUURZAME ENERGIEBRONNEN HEBBEN TOEKOMST?

Duurzame energiebronnen Fossiele brandstoffen (kolen, olie, gas, benzine)

uitstoot schadelijke gassen en uitputting van die brandstoffen Onderzoek naar duurzame energiebronnen: onuitputbaar, beter voor het

milieu.

Waterstof => de waterstofeconomie Waterstof ontstaat als er elektrische stroom door (zee)water loopt. Ontstane waterstof kan worden toegevoerd aan brandstofcel.

Waterstof reageert met zuurstof en wordt er wordt rechtstreeks elektrische stroom opgewekt voor een elektromotor

Bijproduct: water

Bron 7.21 er zijn vijf grote duurzame energiebronnen: Zon: zonnecellen zetten zonlicht rechtstreeks om in elektriciteit. Wind: in windmolens wordt de draaiende energie van een propeller door een

dynamo omgezet in elektriciteit. Biomassa: uit resten van dode planten en dieren kunnen biobrandstoffen

gemaakt worden. Water: waterkracht wordt vooral gebruikt om turbines aan te drijven die

elektriciteit opwekken. Het is wereldwijd de belangrijkste energiebron. Aardwarmte: de stoom van het water uit de grond drijft een turbine aan die

elektriciteit produceert. Ze komen vooral voor in vulkanische gebieden.

WELKE ROL KAN KERNFUSIE SPELEN?

Het atoom inAtomen -> subatomaire deeltjes (elektron, proton, neutron)

Kernfusie: tijdens het splitsen van atoomkernen komt zeer veel energie vrij. Kernen van waterstofatomen kunnen samensmelten (fuseren) met heliumatomen. De zon zet maar liefst 600 miljard kilo waterstof om. Er komen enorme hoeveelheden energie vrij in de vorm van warmte en straling+ veilig+ Nauwelijks radioactief afval+ Grondstoffen kunnen niet worden gebruikt om wapens mee te produceren.

Kernfusieonderzoek Onderzoekers proberen in grote fusiereactoren de omstandigheden in de zon

na te bootsen. Tot nu toe geen succes om een fusie-reactor te bouwen die meer energie

oplever dan erin gestopt moet worden. Gaat waarschijnlijk nog tientallen jaren duren.

Bron 7.26 (ITER) JET: eerste grote proefmodel van een fusiereactor, de Joint European Torus (JET). Inmiddels werken verschillende internationale landen aan de Internationale Thermonucleaire Experimentele Reactor (ITER). Er moet minimaal

5

6

evenveel energie vrijkomen dan er verbruikt is om plaats te laten vinden. Bij de JET lukte dit niet.

Bron 7.27Gatze Lettinga vond dat men met energievoorziening dichter bij de mens moest staan en dus kleinschalige technieken toepassen die voor iedereen beschikbaar zijn.

Kernfusie wordt nog niet veel toegepast, maar kernsplijting al wel. In Nederland wordt dit gedaan in de kerncentrale voor energieopwekking in Borssele.

Kernsplijting: uraniumatomen worden gespleten en door het gebruik van regelstaven is de energie die vrijkomt regelbaar. De energie die vrijkomt wordt gebruikt voor het verhitten van water. De stoom drijft turbines aan die elektriciteit opwekken, net als in kolen- en gasgestookte centrales.

Bron 7.29 argumenten voor en tegen kernenergieVoorstanders gebruiken de volgende argumenten:

Er worden geen fossiele brandstoffen verbruikt Er is geen uitstoot van broeikasgassen Sluiting van kerncentrales is slecht voor de werkgelegenheid Er zijn voldoende grondstoffen beschikbaar, uranium is er genoeg in de

bodem door het maken van extra splijtstof.

Tegenstanders gebruiken de volgende argumenten: Radioactief afval komt constant vrij Het transport van radioactief materiaal is een risico Plutonium komt vrij en dat kan worden gebruikt voor de productie van

kernwapens Er is kans op ongelukken met zeer grote gevolgen. 

6