Meander 2015 nr 2 april mei juni

Driemaandelijks magazine van Natuurpunt - regio Meanderland - Afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en Ham Afgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen

Belgie -BelgiqueP.B.-2440 Geel 1

BC1323

MEANDER2015 April | Mei | Juni • Jaargang 14 nr. 2

Meander 22 |

NatuurpuntNatuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt

meer dan 91.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om

de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden

en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en

ruimtelijke ordening. Natuurpunt heeft de symbolische kaap van 20.000

hectare beheerd natuurgebied overschreden, 68% daarvan is eigendom

van de vereniging, het overige gedeelte wordt gehuurd. Daarnaast

wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van

natuurstudie en natuur- en milieueducatie.

Lid wordenDoor overschrijving van 27 euro op rekening BE17 2300 0442 3321

met vermelding ‘nieuw lid’. Als lid ontvangt u automatisch het nationaal

contactblad ‘Natuur.blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie

en –beheer) 11 euro en Natuur.oriolus (vogelstudie) 10 euro. Beide extra

abonnementen samen 17 euro.

MeanderMeander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van

Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en

Netebronnen (Dessel-Mol). Andere geïnteresseerden kunnen een

jaarabonnement op Meander nemen door overschrijving van 8 euro

op rekening BE31 0015 6350 0055 van Meander.

De Meander is gratis te raadplegen op www.issuu.com/meanderland

Oplage: 2.250 exemplaren.

RedactieAn Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Marc Verachtert,

Jan De Schepper, Tom Schildermans, Jan Albrecht, Rudi Rademaekers,

Arne Vermeulen.

ContactFrans Emmerechts, [email protected].

Met dank aan onze fotografenFrans Emmerechts, Jan Albrecht, Marc Verachtert, Luc van den Bergh,

Yana van Nueten, Rik Verborgt, Wim Pauels, Eef Weetjens, Marc Mangel-

schots, Tom Schildermans, Toon Huybrechts, Eddy Vaes, Pieter Cox, An

Gijs, Herman Bijnens, Paul Wouters en Marianne Horemans, Wikimedia

Creative Commons.

Coverfoto’s: Geluid der stilte aan de Grote Nete ©Luc van den Bergh,

Sperwer ©Eddy Vaes, De Vennen ©Frans Emmerechts

Op alle foto’s rusten auteursrechten. Voor de gegevens van de fotografen

kunt u contact opnemen met de redactie.

Lay-out MeanderArne Vermeulen en Jan Albrecht

Deadline teksten volgende MeanderMaandag 27 april 2015 bij [email protected]

Verschijnt eind juni 2015. Inlichtingen voor het leveren van tekst en

beeld: [email protected].

GiftenGiften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio

Meanderland zijn welkom op rekening BE56 2930 2120 7588

van Natuurpunt Beheer met vermelding van de naam en het nummer van

het project dat je wenst te steunen:

3770 - Grote Netewoud

7703 - Keiheuvel (Balen)

7709 – De Maat (Mol)

7067 – Zammelsbroek (Geel)

7088 - Neerhelst (Geel)

7118 - Griesbroek (Balen)

7725 - Buitengoor en Vleminksloop (Mol)

7734 - De Vennen (Balen)

7736 - Malesbroek (Geel/Meerhout)

7739 - Molse Nete (Balen/Mol)

7763 - Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout)

7769 - Breeven (Geel)

7779 - Scheppelijke Nete (Mol/Balen)

7783 - Zelguis (Geel)

7784 - De Bleken (Mol)

8810 - De Rammelaars (Ham)

8874 - Veldhovenheide (Ham)

Contactpersonen afdelingsbesturen

Afdeling NetebronnenContact: Jef Sas, [email protected]

www.natuurpuntnetebronnen.be

Afdeling Balen-NeteContact: Tom Schildermans, [email protected]

www.natuurpuntbalen-nete.be

Afdeling Geel-MeerhoutContact: Marc Verachtert, [email protected]

www.natuurpuntgeelmeerhout.be

Afdeling HamContact: Frans Hoes, [email protected]

www.natuurpuntham.be

Colofon

Torfven tijdens inrichtingswerken 2015©Marc Verachterd

april - juni 2015 | 3

NatuurpuntMeanderlandBEDANKT ZIJN ACTIEVEVRIJWILLIGERSVerderop in dit nummer vinden jullie info

over de vrijwilligersavond in juni. Maar eerst wil ik hier één (super )actieve vrijwilliger

in de kijker stellen. Een vrijwilligster eigenlijk, en wel eentje van het eerste uur, Jeannine Simonis.

Al actief in Geel als Wielewaalster en Natuurgids in de jaren

tachtig, heeft Jeannine een serieus natuurpalmares. Al heel snel

ging haar interesse uit naar natuurstudie en was zij de trekkende

kracht van een vlinderwerkgroep. Zij ronselde geïnteresseerde

Natuur-In-Zicht- en Natuurgidscursisten en trok met hen de na-

tuurgebieden in op zoek naar vlinders en legde monitoringtra-

jecten vast. Dankzij de vlinderwerkgroep beschikken we nu over

statistieken die over vele jaren een schat aan informatie leveren,

zowel naar de evolutie (lees achteruitgang) van ons vlinderbe-

stand als naar het reservaatbeheer toe.

Wat later kwam de paddenwerkgroep eraan. Afsluitingen zetten,

wekenlang padden overzetten, ook met volledige klassen van

verschillende scholen. Ik durf er niet naar schatten hoeveel dui-

zenden padden door de helpende handen van Jeannine werden

gered. Gelukkig komen er langzaamaan meer duurzame oplos-

singen aan, zoals bijvoorbeeld het tijdelijk afsluiten van de Ame-

rikalaan, waardoor deze gevaarlijke bezigheid bij ochtendgloren

en valavond niet meer hoeft. Maar het vult Jeannine toch met

gemengde gevoelens want ‘toch spijtig dat we de schoolkinde-

ren dan niet meer bij dit gebeuren kunnen betrekken’.

En wie herinnert zich niet de tentoonstelling ‘Waterleven’ in de

Schrijnwerkerij in Geel en op heel wat andere plaatsen. Als rech-

terhand van de voorzitter van de werkgroep levert zij nog steeds

alle mogelijke handen spandiensten: waterstalen nemen,

wateronderzoek, tot alle mogelijke logistieke diensten: aquaria,

bino’s, … het heeft allemaal geen geheimen meer voor haar.

Maar denk niet dat het daar bij blijft. Jeannine is ook één van de

trekkers van de regionale werkgroep Thalictrum: met geïnteres-

seerden op plantenonderzoek gaan in vele reservaten, zodat ook

daarmee de nodige ondersteuning kan geleverd worden aan de

natuurbeheerders.

En toen vorig voorjaar de Stad Geel aankondigde een cursus

rond de honingbijen te organiseren, vond zij het hoog tijd wor-

den om ook onze wilde (solitaire) bijen eens in de schijnwerper

te zetten, dus start er dit voorjaar een cursus, gegeven door Joeri

Cortens.

En als ik Jeannine wil bedanken voor al dat noeste natuur.werk,

dan doe ik dat ineens ook voor haar rechterhand en man Leon

(Dille) natuurlijk, want zij vormen bij vele activiteiten een tan-

dem. Maar Jeannine wordt een dagje ouder en is koortsachtig

op zoek naar mensen die dit studiewerk stilletjes aan van haar

willen overnemen… laat van je horen!

Marc Verachtertvoorzitter NP-Geel-Meerhout

Colofon

Foto©Frans Emmerechts

Meander 24 |

HET TRADITIONEEL KEMPENS LANDSCHAPVoorgeschiedenisNa de laatste ijstijd, ruim 10.000 jaar ge-

leden, veranderde het klimaat en begon

de natuur zich, na verloop van tijd, aan te

passen aan warmere temperaturen. De

steppen die Noordwest-Europa bedekten

werden omgevormd tot uitgestrekte, ein-

deloze bossen. Op hoger gelegen zand-

gronden gingen eiken, berken en den-

nen groeien, op lager gelegen gronden

haagbeuken, eiken, linden en olmen. Op

veengronden en in rivierdalen ontston-

den broekbossen van elzen en wilgen.

De oudste archeologische vondsten die

in onze regio werden gedaan, dateren uit

het Neolithicum of de Nieuwe Steentijd.

Op enkele plaatsen werden gepolijste

vuurstenen bijlen gevonden. Ze wijzen

op menselijke aanwezigheid tussen 4000

en 1800 jaar voor Christus. De kunst

om aan landbouw te doen, die elders al

bekend was, drong toen stilaan door tot

deze streken. En samen daarmee ook de

veeteelt.

Vormen van cultuurlandschapIn de loop van de duizenden jaren die

volgden, namen de mensen de bossen

geleidelijk onder handen. Ze deden dat

eerst op de zandgronden. Een zandige

bodem bood immers minder weerstand

aan hun eerste ontginningspogingen

dan de moeilijker bewerkbare natte bos-

grond in de omgeving van de rivieren.

Ze legden er akkers aan voor de voedsel-

gewassen die ze wilden verbouwen. Op

deze manier ontstond de eerste vorm van

cultuurlandschap. De beginnende land-

bouwers verwijderden de bossen voorna-

melijk door ze af te branden. Dat zorgde

voor een tijdelijk bemestingseffect. Op

de plaatsen waar de bossen verdwenen,

ontstonden, naast de nog bescheiden

akkers, steeds uitgestrekter heidevelden.

Hierdoor kwam de bodem, die voorheen

door de bomen vastlag, hier en daar

Hooiland met soortenrijke plantengemeenschap © Frans Emmerechts


bloot te liggen. De wind kreeg er vrij

spel en veroorzaakte zandverstuivingen.

Toen de mensen ertoe overgingen hun

runderen, varkens, schapen en andere

gedomesticeerde dieren op de heidevel-

den te laten grazen, aten die alle jonge

boomopslag op, zodat de bossen daar

geen kans meer kregen op herstel. Die

velden bleven heide, een tweede vorm

van cultuurlandschap na de eerste ak-

kers. Om hun akkers te bemesten ge-

bruikten de mensen heideplaggen. Zo

hoogden ze die akkers stilaan op terwijl

elders stuifzandvlakten verlaagden.

Later, in de middeleeuwen, ging men ook

de lager gelegen bossen kappen, in de

buurt van de rivieren. Hierbij ontstond

een nieuwe vorm van cultuurlandschap,

het grasland. Al naargelang van het ge-

bruik was dat hooiland of weiland. Hooi-

land wanneer het als grasakker diende

om er een hooioogst af te halen als

veevoer voor de winter. Weiland wanneer

men het vee er liet op grazen.

FerrariskaartenHet optreden van de mensen verrijkte

het landschap. Akkers en weiden werden

in overzienbare stukken verdeeld door

houtwallen, hagen en hakhoutbosjes. De

techniek van de landbouw was kleinscha-

lig. De mensen spreidden hun werkzaam-

heden in ruimte en in tijd, op het ritme

van de seizoenen. Ze volgden dat even

getrouw als de planten en de dieren. Ze

leefden in overeenstemming met de na-

tuur. Van vervuiling was nog geen sprake.

Het landschap dat zo tot stand kwam,

kende veel verschillende biotopen met

floristische pareltjes en met diersoorten

die nu zeldzaam of verdwenen zijn. Dat

‘traditioneel’ landschap bestond zonder

ingrijpende wijzigingen van in de mid-

deleeuwen tot in de tweede helft van de

negentiende eeuw. Vanaf toen verander-

de het uitzicht in enkele tientallen jaren

meer dan in de vijf eeuwen voordien en

vanaf de twintigste eeuw ging de veran-

dering zich steeds sneller voltrekken.

Van het oud, traditioneel landschap is nu

niet veel meer overgebleven. Toch zijn

er hier en daar nog stukjes die de tijden

getrotseerd hebben. Ze zijn de levende

getuigen van de essentiële rol die het

speelde in het leven van de mensen.

Die leefden niet verspreid over het hele

grondgebied van de gemeenten, maar

woonden samen in (kerk)dorpen en in

gehuchten. De meesten waren boeren

die, door langdurige en zware arbeid, de

arme gronden vruchtbaar maakten.

Hoe het landschap eruitzag, is te zien

op de Ferrariskaarten, opgemaakt in de

tweede helft van de achttiende eeuw

(1771-1778). Het beeld op die kaarten

verschilt totaal van dat op hedendaagse

kaarten. Weliswaar staan er dorpen en

gehuchten vermeld die nu nog bestaan,

maar rond die dorpen en gehuchten

lagen akkers, afgebakend met houtwal-

len. Achter de akkers begon de heide,

hier en daar afgewisseld met stuifduinen

en vennen en doorsneden door enkele

brede groene linten: de valleien van de

Kleine, de Grote en de Molse Nete en hun

zijrivieren, met hun schrale beemden en

hun ontoegankelijke moerassen. Bossen

waren schaars.

Ferrariskaart met Geel, Bel, Grote Nete, Molse Nete

Meander 26 |

HeideDe heide dankt haar ontstaan dus aan het

verdwijnen van het eikenberkenbos. (De

dennen, meestal grove dennen, die oor-

spronkelijk tussen de eiken en de berken

stonden, waren in het begin van de mid-

deleeuwen uitgestorven in deze streken.

Later werden ze, om economische rede-

nen, uit noordelijker gelegen gebieden

opnieuw ingevoerd.)

Die (droge) heide werd een essentiële

schakel in de economie. Ze diende in de

allereerste plaats als weideplaats voor het

vee, voornamelijk voor de schapenkudden.

Veel boeren hadden een kleinere of gro-

tere kudde die ze weidden op de gemeen-

schappelijke heide, waarvan het gebruik

berustte op oeroude plaatselijke regels.

Een tweede belangrijke functie van de hei-

de was het leveren van zand en brandhout,

maar vooral van strooisel voor de potstal.

Het was een rijkdom voor de mensen…

In de potstal stonden een koe of enkele

koeien, het paard, de geit, soms enkele

mestvarkens en de kippen… boven op de

mest, die ze vermengd met het strooisel

vast trapten. Daarbij werkten ze zich als

het ware elke dag omhoog. De mest uit de

potstal kwam eenmaal, hooguit tweemaal

per jaar op de akkers terecht.

Een derde economische functie van de

heide had te maken met de bijenteelt. De

imkerij was belangrijk, want honing was

vrijwel het enige zoetmiddel dat de men-

sen gebruikten. Om de honingoogst te be-

vorderen stak men soms stukken heide in

brand. Zodoende bekwam men jonge hei,

die uitbundiger bloeide dan oude en die

per korf of per kas meer honing gaf.

Op vochtige, meestal iets lager gelegen

plaatsen in de heide bevond zich de natte

hei: een uit dwergstruiken bestaande ve-

getatie die geplagd werd. Het plagsel of

turf werd gedroogd en gebruikt als brand-

stof voor de haard, ook wel als strooisel bovenaan: Heide, duinen en berken onderaan: Veenderij (De Zegge) ©Frans Emmerechts

Honingbij in de heide © Frans Emmerechts


voor de potstal of rechtstreeks als meststof

voor de akkers.

Duinen en vennenDe vegetatie van de droge en de natte

heide wordt op de Ferrariskaarten onder-

broken door kale, vaak stuivende zand-

terreinen met duinvorming en ook door

vennen.

De duinformaties werden gevormd door

zuidwestenwinden die het plaatselijke

zand uitwaaiden ofwel meevoerden uit ri-

viervlakten. Dit stuifzand geraakte meestal

niet ver, omdat het vrij vlug door planten-

groei werd tegengehouden en tot duinen

werd opgehoopt.

Anderzijds, als de grond werd wegge-

stoven met vorming van min of meer

uitgestrekte kuilen, ontstonden er ‘uitwaai-

ingslaagten’ of vennen. Het zand werd

nooit verder weggestoven dan tot de

zandondergrond, zodat die vennen ondiep

bleven.

WaterlopenDe natuurlijke waterlopen met hun beek-

en rivierdalen speelden, net zoals de heide,

een zeer belangrijke rol in de economie.

Ze werden in de loop van de eeuwen wel

gewijzigd door ingrepen van de mens

maar in de periode van het traditioneel

landschap was de menselijke invloed

nog niet zo groot als nadien. Er werden

al wel eens dijken aangelegd of bruggen

gebouwd. Soms werd een waterloop

rechtgetrokken om de waterafvoer te ver-

gemakkelijken of om sommige plaatsen

tegen wateroverlast te beschermen. Ook

werden er grachten gegraven om droge

zandgronden te bevloeien. Het broek

overstroomde echter meestal nog in de

winter, zodat er slib werd afgezet, dat de

bodem verrijkte. De beemden in het broek

dienden als weidegrond voor het vee.

Tevens werd het hooi voor de winter er

gewonnen. Het eeuwenlang volgehouden

regime waarbij de plantengroei jaarlijks

één of twee keer werd gemaaid, gedroogd

en afgevoerd zonder toevoeging van extra

meststoffen, resulteerde in een specifieke,

soortenrijke plantengemeenschap die zich

kon handhaven en ieder jaar verjongen:

moeraskartelblad, langbladige ereprijs,

draadrus, moeraswederik, klimopklokje

enz… De fauna kende nog dieren als ot-

ter, korhoen, grauwe klauwier en ortolaan.

De lucratieve jacht op deze soorten werd,

naast latere veranderingen in landschap en

landbouw, oorzaak van hun verdwijning.

In de rivieren, de beken en de poelen werd

paling, snoek, zeelt, voorn en andere vis

gevangen.

Uiterst belangrijk was de veen- of moer-

winning in de talrijke veenderijen. Er werd

moer gebaggerd voor eigen gebruik,

maar ook voor de verkoop. Die brandstof

was veel fosfaatrijker dan de uit de heide

afkomstige brandstof, zodat de van veen

afkomstige as een waardevolle meststof

voor de akkers was.

Belangrijk ten slotte was ook hier en

daar het winnen van ijzererts, voor de

ijzerindustrie uit de streek rond Luik of

uit Duitsland. Onder de dekzanden langs

de rivieren in onze streek ligt veelal een

grof, glauconiethoudend zand, Diestiaan

genaamd. Het glauconiet werd door het

grondwater meegevoerd en door oxida-

tie omgezet in limoniet: een okerkleurig

ijzeroxide dat uitvlokt aan het oppervlak

van poelen en plassen en dan bezinkt op

de bodem. Het limonietrijke slib dat zo

ontstond, werd moerasijzererts, ijzersteen

of gruis genoemd. Het werd opgeschept,

gedroogd en verzonden.

Het optreden van de mens, zowel in de

landbouw als in de veenderijen en de

ijzerertswinning gaf aan grote gebieden

de kans zich te ontwikkelen tot rijk ge-

schakeerde landschappen, bewoond door

planten en dieren die er voordien niet of

heel weinig voorkwamen.

tekst: Frans emmerechts

Otter (Natuurpunt Museum) © Frans Emmerechts

Bolderende korhaan (Natuurpunt Museum) © Frans Emmerechts

Grauwe klauwier en Ortolaan (Natuurpunt Museum) © Frans Emmerechts

Referenties 1 M. De Bont en G. T’Jonck, ‘Landschaps- en

nederzettingsgeschiedenis’, in Geel van gis-teren tot morgen, Lions Mol-Geel, 1977.

2 J.E. De Langhe, Rol en betekenis van de Zegge in het traditioneel Kempisch Land-schap, Antwerpen, 1978.

3 C. Van Haesendonck, ‘Florule des environs de Westerloo’ in Bulletin de la Société Royale de Botanique de Belgique, Bruxelles, 1869.

Meander 28 |

DE VENNEN Een stukje Grote NeteWoud

‘Natuurgebied De Vennen’ klinkt bij vele Balenaars nog niet bekend in de oren, maar dat zal de eerstkomende jaren wel veranderen. Het gevarieerde boslandschap, dat wordt afgewisseld met open ruimten en doorsne-den door waterlopen ligt in hun gemeente en is wel degelijk een natuurgebied!

tekst: Herman Bijnens, Denis mertens en jan mallants

De Vennen ©Frans Emmerechts

Langs de noordzijde loopt de Grote

Hoofdgracht. Ze vormt de scheiding

met De Most en mondt even verder

uit in de Grote Nete. De Kleine Hoofd-

gracht komt uit De Most, stroomt door

het ganse gebied en is, misschien nog

meer dan de Grote Nete, de bepalende

factor in het centrale gedeelte. De Grote

Nete zelf slingert met zijn vele prachtige

meanders voor een groot deel parallel

aan de Kleine Hoofdgracht, meer naar

het zuiden toe.

Geschiedenis Vlak onder het domein De Most lag van

oudsher een kleinschalige mozaïek van

ecologisch waardevolle hooilandjes,

omzoomd door elzen en van oost naar

west doorsneden door twee waterlopen.

Het was dan ook niet verwonderlijk dat

Natuurreservaten - dat enkele jaren later

samen met De Wielewaal Natuurpunt

zou worden - halverwege de jaren 1990,

op basis van de Biologische Waarde-

ringskaart en van het feit dat veel van die

kleine hooilandjes niet meer in gebruik

waren, besliste om er een natuurgebied

uit te bouwen. De vereniging was ervan

overtuigd dat de omgeving als een

nieuwe parel aan het valleigebied van de

Grote Nete moest worden toegevoegd.

Op 3 mei 1995 werd een eerste akte van

aankoop ondertekend en momenteel

staat de teller van aangekochte gronden

al op meer dan 100 hectare. Van deze

oppervlakte is 53 hectare officieel als

natuurgebied erkend en er is nog een


dossier hangende voor een bijkomende

erkenning van 34 hectare. Het dossier

sleept al jaren aan, hopelijk wordt het dit

jaar afgerond.

De Vennen ligt in het Habitatrichtlijnge-

bied ‘Bovenloop van de Grote Nete met

Zammelsbroek, Langdonken en Goor’,

dat werd opgenomen in het Europees

Natura 2000-netwerk van waardevolle

natuurgebieden. Dit feit alleen al is voor

ons een stimulans om verder aan het

gebied te blijven werken. De officiële

opening vond plaats op 4 mei 2003 en

ondertussen zijn we al een heel eind ge-

vorderd op verschillende terreinen. Een

grote meerwaarde voor het gebied is de

onmiddellijke nabijheid van twee andere

belangrijke natuurgebieden. Aan de

noordoostzijde ligt, zoals reeds vermeld,

het natuurgebied De Most-Keiheuvel,

aan de zuidwestzijde ligt Scheps. Beide

gebieden worden beheerd door het

Agentschap voor Natuur en Bos. Er bie-

den zich dus mogelijkheden aan voor de

toekomst: een potentieel aaneengeslo-

ten gebied van meer dan 1000 hectare

dat een prachtig start- of eindpunt zou

kunnen zijn van een wandeling door het

Grote Netewoud.

LifeTwee Europese Life-projecten hebben

het gebied gedurende het laatste decen-

nium een nieuwe impuls gegeven. Voor-

eerst, van 2006 tot 2011, het Life-project

Grote Nete. Het had tot doel de laagland-

beekvallei te herstellen. In De Vennen

lag de nadruk op de Kleine Hoofdgracht.

Meer bepaald vonden er allerlei ingre-

pen plaats om de gracht een natuurlijker

verloop te geven, om de waterberging te

verhogen en vooral om het visbestand

(met enkele zeldzame vissoorten, waar-

onder de beekprik) een grotere kans te

geven om zich verder te ontwikkelen.

Bijkomend werden inrichtingsmaatrege-

len genomen die de natuurwaarde van

de waterloop en van het omliggende

valleigebied verhoogden. Het provincie-

bestuur van Antwerpen, de beheerder

van de waterloop, was een enthousiast

en waardevol medewerker. Studiebureau

Haskoning voerde een uitgebreide hy-

draulische studie uit, zowel van de Kleine

Hoofdgracht als van de Grote Nete. Zo

verkreeg men een duidelijk inzicht in de

beschikbare bergings- en afvoercapaci-

teit. Bijkomend werd een onderzoek uit-

gevoerd naar de voorgestelde ingrepen.

Studiebureau Soresma stelde de plannen

op en in het voorjaar van 2011 werden

de werken aangevat: afgraven van ber-

men, maken van plasbermen en herme-

andering van de waterloop in bepaalde

zones. Er werd zowat 18.000 ton zand

afgegraven. Voorafgaand aan de werken

inventariseerde de Universiteit Antwer-

pen het visbestand. In haar eindrapport

stond dat er 13 vissoorten werden aan-

getroffen waaronder 3 beschermde: de

beekprik, de kopvoorn en de kwabaal.

Naast deze ecologische maatregelen

werden ook werken uitgevoerd om de

toegankelijkheid van het gebied te ver-

hogen. Natuurpunt deed namelijk graag

een extra inspanning om de natuurwaar-

den ook aan de bevolking te tonen en

dus werd, als afsluiting van het project,

een prachtig plankenpad aangelegd om

Meander 210 |

zo een vaste, aangeduide wandeling te

realiseren. Hier en daar moet er nog een

kleinigheid aan verbeterd worden, maar

daar werken we aan.

Uit ‘De Vennen in Balen’, een folder van

het studiebureau en de provincie Ant-

werpen van 1 september 2011: ‘Iconisch

voor deze werken is de “heilige boom” in

de ene zone, en de nevengeulen met de

voorden in de andere. De heilige boom

is een dappere eik die net zoals alle eiken

graag zijn eigen plekje onder de zon wil.

Met de werken afgerond, heeft de eik

zijn magie niet verloren. Voor ons een

memorabel icoon. Naast de wereld die

stil staat, is de wereld in constante bewe-

ging. In de andere zone zijn het de ne-

vengeulen en de winterbedding die het

beeld tekenen voor de omgeving. Naast

de bloemenweiden is de kronkelende

waterloop een icoon op zich.’

Ondertussen werd een tweede Europees

project van Natuurpunt goedgekeurd.

Het Life+-project Grote Netewoud. (De

naam ‘Grote Netewoud’ is ongetwijfeld

geboren uit de geest van onze vroegere

medewerker Jan Dirkx.) Het loopt van

2013 tot 2019. Ook De Vennen maakt

er deel van uit. Het project wil een aan-

eengesloten gebied ontwikkelen met

broekbossen, ruigtes en heide, kortom:

een avontuurlijk landschap waar planten,

dieren en mensen welkom zijn. Er wordt

vooral gewerkt aan grondaankopen en

aan het verbeteren van de natuurwaar-

den. Ook het toeristisch aspect krijgt veel

aandacht en meerdere projecten die dit

aantonen worden uitgewerkt. Onder de

deskundige leiding van Manu Büscher

gaan we hier fijn werk van maken.

BeheerZoals in meerdere gebieden van de Ne-

tevallei zien we ook in De Vennen overal

kleine landschapselementen, vergezeld

van waterlopen die ecologisch, maar ook

landschappelijk en cultuurhistorisch een

grote waarde hebben. Het beheer richt

zich dan ook op verschillende zaken.

Vooreerst dienen allerlei soorten exoten

te worden verwijderd. Naast enkele spar-

renbosjes en populieren zijn dat voorna-

melijk struiken en bomen rond verlaten,

aangekochte vijvers. Ten tweede moeten

weilanden worden verarmd door maai-

beheer. Het grootste deel van dit werk

gebeurt door de professionele ploeg.

Nu we eindelijk ook in Mol een ploeg ter

Aandenken Life-project Grote Nete ©Herman Bijnens

Op wandel buiten het plankenpad ©Eef Weetjens Begrazing door ezels ©Frans Emmerechts

Geleide wandeling langs plankenpad ©Frans Emmerechts


beschikking hebben zal het beheer nog

vlotter verlopen. Verder is er de begra-

zing. De hoofdbrok van het natuurbeheer

in De Vennen gebeurt door begrazing.

Momenteel laten acht verschillende

landbouwers of hobby-landbouwers hun

paarden, pony’s, koeien of ezels in ver-

schillende blokken grazen. De ervaring

van de laatste jaren leerde dat het begra-

zingsbeheer grondig moet worden her-

bekeken. Het is de bedoeling op termijn

te komen tot grotere, aaneengesloten

blokken en het aantal dieren stilaan te

verminderen. Vooral in de nattere gebie-

den moeten minder dieren komen en

ook moet men vaker wisselen van soort.

Daarnaast staan er nog allerlei werkjes op

het programma zoals het onderhoud van

de afrastering, het veertiendaags uitvoe-

ren van grondwaterstandmetingen (20

peilputten en 7 bruggen), het onderhoud

van het wandelpad, het steeds weer

overleggen over wat we moeten aan-

vangen met de verrassingen en met de

nieuwe zaken die de natuur ons brengt.

Maar niet alleen de natuur, soms zijn het

ook de mensen die met (hedendaagse)

voorstellen komen. Zo hebben we on-

dertussen ook onze geocache die, zoals

in het Griesbroek, gebaseerd is op een

indianenverhaal.

Bandheidelibel ©Yana Van Nueten

Ven ©Frans Emmerechts

Zoekt u een invulling van uw vrije tijd,

neem dan even contact op met een

van de leden van ons beheerteam.

We maken dan samen een wandeling

door De Vennen.

Ter kennismaking: Herman Bijnens

014/81 13 18 - Denis Mertens 014/30

90 65 - Jan Mallants 014/81 70 09.

Meander 212 |

CursusRoofvogelsdoor NP-Netebronnen en NP-Educatie

Op algemene vraag van onze cursisten ‘Leren kijken naar vogels’ krijgen we nu

een vervolg met een initiatiecursus roofvogels determineren met als lesge-

ver weer Koen Leysen van NP-Educatie. Tijdens deze cursus worden prach-

tige beelden getoond van onze dagroofvogels. In de eerste theorieles behandelen

we hun ecologie en de relaties die ze hebben met hun omgeving. In de tweede

les komen voedselkeuze, broed-en trekgedrag aan bod. De derde les zal gaan

over aantallen roofvogels in Vlaanderen, de bedreigingen en beschermings-

mogelijkheden. In de vierde les leren de cursisten hoe ze stap voor stap te

werk moeten gaan bij het juist op naam brengen van roofvogels.

Daarbij wordt uitgebreid aandacht besteed aan de belangrijkste

determinatiekenmerken, ondersteund met powerpointprojectie

en videobeelden, want ‘roofvogelen’ is niet gemakkelijk!

Zeearend op De Maat ©Eddy Vaes Buizerd ©Pieter Cox

Torenvalk ©Pieter Cox

Boomvalk ©Rik Verborgt

Visarend ©Rik Verborgt Bruine kiekendief©Rik Verborgt


Hoe plant je 100 bomen en struiken op 1,5 uur?

Cursus Roofvogels PraktischTheorielessenop maandagen 31 augustus, 14 september,28 september en 12 oktober door Koen Leysen van NP-Educatie in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol, telkens van 19.30 tot 22.30 u.

PraktijklessenPraktijkles 1: Eerste kennismaking met roofvogels in hun biotoop met veel kans op visarend op zaterdag 29 augustus. • Afspraak: 13.30 u parking reservaat Den Diel (aan de Bailey-

bruggen van Sas 3/De Maat-kant Postel). Carpool naar De Wurft bij Yves Lesseliers.

• Begeleider: Jef Sas. • Einde: 16.30 u.

Praktijkles 2: Excursie naar en door reservaat De Maat op zondag 11 oktober o.l.v. Jef Sas. Achteraf nog bezoek mogelijk aan de tentoonstel-ling Natuurfotografie van Natuurpunt-leden in ‘t Kristallijn. • Afspraak: 13.30 u parking ‘t Kristallijn, Blauwe Keidreef 3, Mol.• Einde: ca 16 u.

Praktijkles 3: Geleid bezoek aan trektelpost Maatheide voor studie roofvogel-trek (bij mooi weer toch!) op zondag 25 oktober. • Afspraak: 13.30 u aan het oorlogsmonumentje op kruispunt

Lommel Werkplaatsen en Martinus van Gurplaan. • Begeleiding: Jef Sas. • Einde: wanneer je het voor gezien houdt daar ... (= vaste tel-

post, geen wandeling, een stoeltje zou nuttig kunnen zijn ;-)

Praktijkles 4, een reuze-afsluiter: Roofvogelexcursie naar het Verdronken Land van Saeftinghe o.l.v. Koen Leysen op zaterdag 31 oktober. Busreis, want deze activiteit staat ook open voor niet-cursisten. Prijs: nog te bepalen (is niet inbegrepen in de in-schrijvingsprijs van de cursus). Picknick en laarzen meenemen!

Inschrijvenbij [email protected] of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60. Gelieve bij uw inschrijving naast uw mailadres ook geboortedatum en -plaats door te geven. Deze gegevens zijn nodig om het leerbe-wijs aan te maken. Prijs: leden van Natuurpunt 40 euro en niet-leden 65 euro. Na inschrijving worden zij zo lid van Natuurpunt voor 2016. Overschrijven op rek. nr. BE18 0011 5777 9165 van Natuurpunt Netebronnen met vermelding ‘cursus roofvogels’. Max. 25 deelnemers! Zorg dat je erbij bent!

Op zaterdag 29 november 2014 om 9 u werd in de Vennen

verzameling geblazen voor een plantactie in samenwer-

king met de Firma Toro Europe uit Oevel. Toro bestond

100 jaar en om dat op een gepaste wijze te vieren werden er door

het van origine Amerikaans bedrijf culturele en maatschappelijke

projecten gesteund. De vestiging in Oevel, het logistieke centrum

voor de Benelux, Europa, het Midden-Oosten en Afrika, zocht een

partner voor het aanplanten van 100 bomen en struiken in een

natuurgebied.

De Vennen stelde zich kandidaat om hiervoor in het Life-project

Grote Netewoud een perceel ter beschikking te stellen. Toro kwam

op die frisse maar zonnige zaterdag met een 10-tal mensen, ge-

wapend met schop en handschoenen afgezakt naar Balen, maar

ook met de multifunctionele Toro Dingo TX525 op rupsbanden

(gewicht 1000 kg), voorzien van een gatenfrees. Hiermee waren

de nodige plantgaten op een wip geboord en moest er enkel ge-

plant worden en de gaten terug aangevuld. Zo kan je gemakkelijk

100 stuks verwerken op 1,5 uur, een koffiepauze inbegrepen.

Omdat het materiaal en de nodige manuele hulp toch ter plaatse

waren werden op een nabij gelegen grondstuk nog snel een 30-

tal boompjes extra geplant, waarna bij een korte wandeling in het

gebied, nog wat uitleg werd gegeven over de reeds uitgevoerde

werken in het kader van het vorige Life-project, uitgevoerd in sa-

menwerking met de provincie.In naam van Natuurpunt bedanken

we de firma Toro Europe voor de volledige sponsoring van deze

plantactie en hopen we bij een eventuele andere gelegenheid

nogmaals op hun steun te mogen rekenen.

tekst: Jan Mallants, Denis Mertens en herMan BiJnens

Meander 214 |

Tweede editie Cultuur in de Natuur - Pinksterzondag 24 mei Wie er vorig jaar bij was tijdens de eerste editie van Cultuur in

de Natuur herinnert zich vast nog de wandeling onder een stra-

lende zomerzon tussen duin en Nete. In onze zo al mooie natuur

werden de zintuigen extra op scherp gezet door toevoeging

van vijf onverwachte culturele ontmoetingen. Geluid in de stilte

onder de vlierstruik, een sjamanistische klanksessie op het Ezel-

spaadje, beeldende kunst en land-art in de zandarena op de Bel-

sehei, gagel ruiken en proeven (Gageleer) met op de voorgrond

muziek van een jong stel getalenteerde muzikanten en een mo-

derne dansvoorstelling in het natuurlijk amfitheater van de Pas-

semansberg aan ‘t Gewad. Bij aankomst aan het Bezoekerscen-

trum was er nog tijd om na te kaarten met meer Gageleer, soep,

boterhammen, havermoutkoeken en wafels. Kortom een meer

dan geslaagde eerste keer en het begin van een traditie die we

ook dit jaar graag verder zetten. De precieze invulling werd bij

het ter perse gaan van dit nummer nog volop in elkaar gepuz-

zeld maar noteer alvast de datum: Pinksterzondag 24 mei! Meer

informatie vind je binnenkort op de website http://www.natuur-

punt.be/grote-netewoud-meerhout, via de Facebook-pagina

www.facebook.com/GroteNeteWoud en via de Nieuwsbrief van

Meanderland. Ontvang je die laatste nog niet? Stuur dan gauw

een mailtje naar [email protected]. Tot dan!

Verslag Groot Vogelfeest 2015Ruim 300 bezoekers, waaronder héél veel kinderen, zakten op

zondag 11 januari van heinde en verre af naar het Bezoekerscen-

trum Grote Netewoud voor de tweede editie van het Groot Vo-

gelfeest. De talrijke Natuurpunt-vrijwilligers hadden er opnieuw

een mooi feest van gemaakt met o.a. prachtige voedertaarten,

heerlijke soep en Glühwein, een tentoonstelling rond ‘vogels be-

loeren door de jaren heen’ en vooral veel knutselpret. De kinde-

ren trokken massaal aan de slag met zelf getimmerde vogelhuis-

jes, dennenappels en massa’s pindakaas, voederhuisjes van recu-

peratiematerialen, liters verf en veel zaadjes, druiven en appels.

Zo was iedereen meteen klaar om het daaropvolgende weekend

alle soorten van vogels te ontvangen in de tuin tijdens de grote

vogeltelling van Natuurpunt. Voorbeelden van de zelfgemaakte

voederflessen vind je tentoongesteld in het Bezoekerscentrum.

Nieuws uitBezoekerscentrum Grote Netewoud

Geluid der stilte aan de Grote Nete ©Luc Van den Bergh

Vogelfeest 2015 ©Wim Pauels

Nestkastjes bouwen, Vogelfeest 2015 ©Wim Pauels

Bezoekerscentrum Grote NetewoudWatermolen 8, 2450 Meerhout

Open op woensdag/donderdag/vrijdag van 9 tot 17 u en

op zondag van 13 tot 17 u

Contact: 014/21 34 50 of [email protected]

Geluid der stilte aan de Grote Nete ©Luc van den Bergh


Activiteiten Meanderlandzondag 29 maart

› Speenkruidwandeling in het Griesbroek in Balen• Ontdek de voorjaarsbloeiers die het Grote Netewoud op-

nieuw kleur geven. Bewonder de tapijten van speenkruid, die bedekt zijn met fel donkergele bloemen. Laarzen zijn onmisbaar!

• Afspraak: parking taverne De Waterhoek, Olmensebaan 126 te Balen om 14 u.

• Info: Dirk Geenen 0472/47 96 20.

maandag 6 april › Poelenwerkgroep Waterleven

• Om 14 u eerste bemonstering poelen Geel. Afspraak: Aqua-ski, Kemeldijk, Geel. Van 18 – 22 u determinatie waterdiertjes in lokaal Natuurpunt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen.

• Info: [email protected].

zaterdag 11 april › Poelenwerkgroep Waterleven

• Om 14 u wateranalyse in labo, lokaal Natuurpunt, Boeren-krijglaan 51 b, Olen.

• Info: [email protected].

maandag 20 april › Poelenwerkgroep Waterleven

• Van 18 – 22 u determinatie waterdiertjes in lokaal Natuur-punt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen. Info: [email protected].

vrijdag 24 april › Vorming rond dementie in Dessel

• Hoe luisteren we naar personen met dementie en hoe leren we hieruit om een natuuractiviteit vorm te geven?

• Om 19.30 u in Alfons Smet Residenties. Meer info elders in dit nummer.

zaterdag 25 april › Ecologische werkgroep Meanderland

• Inventarisatie van hooilandjes in sectie A van De Ramme-laars.

• Afspraak: 9 u Natuurhuis De Rammelaars, Zwartenhoekstraat 1, Kwaadmechelen.

• Einde: ca. 12 u. • Info: [email protected] of 0496/51 02 79.

zaterdag 25 april › Speciale vrijwilligers werkdag Natuurpunt Ham

• FUTUUR.NATUUR Veldhovenheide of De Rammelaars• Alle info: www.natuurpuntham.be• Mail naar [email protected]

zondag 26 april › Vroege morgenexcursie in en om reservaat De Maat in Mol

• Met mogelijkheid voor een lekker ontbijt achteraf in taverne Jagershof. Luisteren naar vroege lentevogels met als orkest-meester de nachtegaal.

• Afspraak: 6.30 u op parking taverne Jagershof, Waterstraat 43, Mol.

• Einde ca. 9 u. Ontbijt vanaf 9.15 u. • Inschrijven hiervoor aan 8,50€/pers. bij Jos van het Jagers-

hof, 014/43 60 73 of bij [email protected] of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60.

zondag 26 april › Dotterbloemwandeling in de Vennen in Balen

• De dotterbloem is één van onze mooiste inheemse planten met als favoriete standplaats randen van beken, natte wei-landen en moerasgebied. Geniet van deze plant tijdens onze wandeling in De Vennen. Laarzen aangeraden!

• Afspraak: parking FC Cools, Peer Luytendijk te Balen om 14 u. • Info: Jan Mallants 014/81 70 09 of Denis Mertens 014/30 90 65.

Met kinderen De Bos In op Veldhovenheide © Jan Albrecht

Meander 216 |

Activiteitenkalender

vrijdag 30 april › Nachtegalen- en rugstreeppaddentocht in Mol

• Op en rond reservaat De Maat i.s.m. De Gagel. Bij mooi weer mag je een prachtig en uniek concert verwachten van deze schemerzangers! Afspraak: 19.30 u aan parking Kleppende Klipper, Postelsesteenweg 111, Mol (Sas3/De Maat).

• Einde: rond 22.30 u als de rugstrepen van zich laten horen hebben!

• Info: Fons Lommelen 0474/90 19 55 of [email protected] of 0499/34 62 60.

Vrijdag 1 mei › 1 Mei Wandelingen De Rammelaars

• In en om De Rammelaars, Ham.• Vroege Vogels wandeling om 6:00• Ochtend wandeling om 8:30• Met ontbijt eieren met spek €7• Natuur.cafe hele dag open tot 18:00.• Info en inschrijvingen (niet verplicht, wel gewaardeerd) op

www.natuurpuntham.be• Plaats: Natuur.huis De Rammelaars, Broekstraat z/n Ham.• Info [email protected], 0472 577515

Zaterdag 2 mei › Insectenhotel De Reus op Veldhovenheide

• Natuurpunt Ham• Kinderen bouwen samen met ons een bijenhotel in de vorm

van een grote sculptuur op een zandvlakte in het bos.• Ochtend of middag. Of de hele dag, ook met de hele familie.• Info en inschrijvingen op www.natuurpuntham.be of Frans.

[email protected], 0472 577515.

zondag 3 mei › Vroege morgenexcursie in Mol-Gompel

• Door de Molse Netevallei i.s.m. De Gagel. Kom mee luisteren naar de voorjaarszangers in het ochtendkoor! Bij nat weer laarzen gewenst!

• Afspraak: 6 u Kerk Mol-Gompel, O.L.V.-straat 85. • Einde tussen 8.30 u en 9 u. • Info: [email protected] of 014/31 71 54.

zondag 3 mei › Vroege vogelwandeling in het Zammelsbroek in Geel

• Al eens in een moeras rondgewandeld ’s morgens vroeg? Indrukwekkend hoeveel vogels je hoort!

• Afspraak: aan de kerk in Geel-Zammel om 6 u. • Einde rond 9 u. • Info: [email protected] of 0498/12 47 29.

vrijdag 8 mei › Cursus waarnemingen.be voor gevorderden in Balen

• Met Koen Leysen in De Kruierie van 19.30 tot 22 u. • Meer info elders in dit nummer en bij tom.schildermans@

skynet.be.

zaterdag 9 mei › Ochtendwandeling in en om Belsbroek en -heide in Geel

en Meerhout• Een verkenning van de natuur, bij nevel, in alle stilte… heeft

zijn charmes. Maar kan jij uit je bed? • Afspraak: aan de kiosk op de Markt van Meerhout om 6 u.

• Einde rond 9 u. • Info: [email protected] of 014/30 43 16.

zaterdag 9 mei › Plantenwerkgroep Thalictrum

• Voorjaarsbloeiers poel De Vos en poel Westerlo. • Afspraak: Aqua-ski, Kemeldijk, Geel, van 9 tot 12 u. • Info: [email protected].

zondag 10 mei › Ochtendwandeling in het Griesbroek in Balen

• Ontdek de grote verscheidenheid aan dieren en planten die opnieuw tot leven zijn gekomen in ons moerasgebied. Kom daarom op deze zondagmorgen mee wandelen in het Gries-broek. Laarzen zijn onmisbaar!

• Afspraak: parking taverne De Waterhoek, Olmensebaan 126 te Balen om 9 u.

• Info: Tom Schildermans 0473/66 10 99.

zaterdag 16 mei › Ecologische werkgroep Meanderland

• Inventarisatie van beheerde hooilandjes aan de Molderloop, Molse Netevallei in Balen.

• Afspraak: 9 u aan de spoorweg op de kruising van de Lieven Heerstraat en de Molderloopstraat, Balen.

• Einde: 12 u. • Info: [email protected] of 0496/51 02 79.

zondag 17 mei › Orchideeënwandeling in Neerhelst in Geel-Larum

• Brede orchis en gevlekte orchis, ze staan er weer. Kom je ze mee ontdekken?

• Afspraak: Larumsebrugweg aan het kanaal in Geel om 14 u. Einde rond 16.30 u.

• Info: [email protected] of 0498/18 67 46.


• Olensbroek, donk Raapbreuken. • Afspraak: tenniscentrum Ter Heide, Lichtaartseweg 216, He-

rentals, van 9 tot 12 u. • Info: [email protected].

zondag 24 mei › Cultuur in de Natuur rond Bezoekerscentrum Grote Nete-

woud • Tweede editie van dit succesvolle evenement. • Meer info elders in dit nummer.

zaterdag 30 mei › Speciale vrijwilligers werkdag Natuurpunt Ham



• Olensbroek, veenkuilen. • Afspraak: parking Olensbroek, Roerdompstraat 2, Olen, van

9 tot 12 u. • Info: [email protected].

april-juni 2015 | 17

zondag 31 mei › Natuurbeleving voor personen met dementie in Dessel

• In ‘Den Hof’, Alfons Smet Residenties, Lukasstraat. Van 13 tot 17 u.

• Organisatie NP-Netebronnen (An Dierckx) en NP-Educatie (Joke Flour).

• Meer info elders in dit nummer of [email protected] of 0497/88 46 47.

zondag 31 mei › Landschapswandeling in het Grote Netewoud in Meerhout

• Wat kunnen we verwachten van een wandeling in het Grote Netewoud? Wat is dat Grote Netewoud eigenlijk (en wat wil-len wij dat het wordt)?

• Afspraak: kerkplein Meerhout om 14 u. • Einde rond 16.30 u. • Info: [email protected] of 0499/63 20 07.

zaterdag 6 juni › Ecologische werkgroep Meanderland

• Inventarisatie van heischrale graslanden in het Griesbroek, Balen.

• Afspraak: 9 u aan taverne De Waterhoek, Olmensebaan 126, Balen.

• Einde: 12 u. • Info: [email protected] of 0496/51 02 79.

zaterdag 6 juni › Libellenwerkgroep Vlaanderen op bezoek in De Maat en

Den Diel in Mol• Onder leiding van libellenexpert Peter Vanderschoot. • Afspraak: 10 u parking Kleppende Klipper, Postelsesteenweg

111, Mol. Picknick op terras Jagershof of in ‘t veld! 14 u op parking Den Diel (Baileybruggen De Maat) voor de namid-dagexcursie. Laarzen zijn nuttig en mooi weer is noodzakelijk op deze dag. Iedereen welkom.

• Info: [email protected] of 0499/34 62 60.

zondag 7 juni › Wandeling rond waterleven aan de Dekshoevevijver in Geel

• Het biologische leven in natuurlijk water is enorm. Van on-ooglijk kleine beestjes tot vraatzuchtige kevers. Kom het al-lemaal ontdekken!

• Afspraak: parking Dekshoevevijver, Fransebaan in Geel om 14 u.

• Einde rond 16.30 u. • Info: [email protected] of 014/58 08 12.

zaterdag 13 juni › Op zoek naar de nachtzwaluw in Balen

• Eén week voor de kortste nacht van het jaar gaan we op zoek naar deze mysterieuze en zeldzame vogel, die pas actief wordt als de schemering invalt. De nachtzwaluw komt voor in een landschap met open zandige plekken en bosranden. De Keiheuvel en de Most zijn daarom enkele van de weinige gebieden in Vlaanderen waar we deze vogel nog aantreffen.

• Afspraak: parking speeltuin De Keiheuvel te Balen om 20 u. • Info: Tom Schildermans 0473/66 10 99.

zondag 14 juni › Zomerexcursie door het Buitengoor in Mol

• Kom mee de unieke flora en fauna bewonderen van dit ge-bied. Laarzen wel noodzakelijk!

• Afspraak: 14 u aan Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol.

• Einde ca. 16.30 u. • Info: Frans Michiels, 0472/56 39 75.

zaterdag 20 juni › Plantenwerkgroep Thalictrum

• Tweede perceel Meerhout. • Afspraak: Aqua-ski, Kemeldijk, Geel, van 9 tot 12 u. • Info: [email protected]

zaterdag 20 juni › Vrijwilligersavond Natuur.Meanderland

• Wij willen graag de vrijwilligers van Meanderland bedanken voor hun inzet. We wandelen naar het reservaat Belsbroek en –heide met ook het pas ingerichte Torfven. Daarna gaan we een hapje eten in De Kleine Volmolen.

• Meer info elders in dit nummer.

Libel in wording op de buitenwand van natuur.huis De Rammelaars © Jan Albrecht

18 | Meander 2

Activiteitenkalender

zondag 21 juni › Feestelijke opening FUTUUR.NATUUR

• Cultuur in de natuur wandelroute FUTUUR.NATUUR wordt feestelijk geopend met animatie, performances, theater, cafe, muziek.

• Zondagmiddag• Startpunt: De Oude Pastorie, Pastoriestraat, Ham. • Bekijk alle info op www.natuurpuntham.be.• Mail naar [email protected]

zaterdag 27 juni › Speciale vrijwilligers werkdag Natuurpunt Ham


zaterdag 27 juni › Ecologische werkgroep Meanderland

• Inventarisatie van galigaanpercelen, Buitengoor, Mol. • Afspraak: 9 u aan Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg

71, Mol. • Einde: 12 u. • Info: [email protected] of 0496/51 02 79.

zaterdag 27 juni › Zwerfvuilopruimactie in het Zammelsbroek in Geel

• Afspraak: parking aan de kerk van Geel-Oosterlo om 9 u. • Info: [email protected] of 0478/64 19 40.

zaterdag 27 juni › Plantenwerkgroep Thalictrum

• Olensbroek, weilanden Langendonk. • Afspraak: spoorwegbrug splitsing Langendonkstraat - Ka-

mergoor, van 9 tot 12 u. • Info: [email protected].

zondag 28 juni › Zomerexcursie in de Molse Netevallei in Balen

• Samen met De Gagel. Nieuwe natuurstukken in beheer. Kom die mee ontdekken op deze excursie!

• Afspraak: 14 u parking hoek Vaartstraat-Boudewijnlaan, Balen. • Einde: ca. 16.30 u. • Info: Luc De Groof, 0494/29 79 49

zaterdag 4 juli › Plantenwerkgroep Thalictrum

• Poel De Vos en perceel. • Afspraak: Aqua-ski, Kemeldijk, Geel, van 9 tot 12 u. • Info: [email protected].

zondag 5 juli › Wandeling in de Vloyen in Meerhout

• Genieten van mooie natuur? Dat kan vlak bij het bezoekers-centrum aan de watermolen.

• Afspraak: parking bezoekerscentrum (hoek Lil), Meerhout om 14 u.

• Einde rond 16.30 u. • Info: [email protected] of 0494/42 35 78.

zondag 12 juli › Dagtocht: landschapswandeling op de grens Arendonk

(B)-Reusel (NL)• Een wandeling van +/- 15 km door een voor velen onbekend

gebied. We passeren langs het Hoge Vijverbos in Arendonk, een prachtig bosgebied beheerd door het ANB. We trekken verder over de Nederlandse grens door het heide- en land-duinencomplex van Zwarte Heide en natuurinrichtingspro-ject Beleven. Een boeiende kennismaking met een grens-overschrijdend natuurgebied van meer dan 700 ha.

• Afspraak om 9.15 u op de markt in Dessel (carpooling). Pick-nick en mooi weer niet vergeten!

• Info: Paul Verhoeven, [email protected] of 014/31 67 85.

Ecologische werkgroep monitoring in de Rammelaars© Jan Albrecht


Midwinter of de winterzonnewende vertegen-woordigt de kortste dag van het jaar, en is niet alleen een astronomisch fenomeen, maar ook een cultuurhistorisch feest dat reeds dui-zenden jaren wordt gevierd. Zowel de Germa-nen als de Romeinen hielden een uitgebreid meerdaags festival met spijs en drank om de terugkeer van de zon en het licht te vieren. In Balen werd op midwinter een avontuurlijke avondwandeling

ingericht in het natuurgebied Griesbroek. Ondanks de overvloe-

dige regenval van de dagen ervoor, mochten we toch meer dan

honderd enthousiaste wandelaars verwelkomen. Zij werden ge-

trakteerd op midwinterfolklore uit het verre verleden en lokale

verhalen en legenden uit een minder ver verleden. Onder meer

veenlijken, hulstkoningen, magische paddenstoelen, zonnewie-

len, joelvuren, kettinghonden en krijsende katten passeerden

de revue en maakten van de allereerste editie van de Midwinter-

wandeling een geslaagd evenement. Met dank aan iedereen die

erbij was!eef WeetJens

foto’s: An Gijs en Tom Schildermans

A4-artikel-meander.indd 1 6/03/15 22:00

Meander 220 |

Natuur belevingvoor personen met dementie

Dat de natuur een positieve invloed heeft op het algemeen welzijn is algemeen geweten. Ook voor personen met dementie kan de natuur enorm veel betekenen en bijdragen aan de kwaliteit van leven. Daarom organiseren Natuurpunt Netebronnen en Natuurpunt Educatie op zondag 31 mei van 13 u tot 17 u een activiteit, specifiek gericht op deze kwetsbare doelgroep.

NatuurpuntNetebronnen

Natuureducatieve tuin ‘Den Hof’ in Des-

sel, een project dat in 2011 werd opge-

start door Natuurpunt Educatie i.s.m. het

woon- en zorgcentrum Alfons Smet Resi-

denties, leent zich perfect voor deze ac-

tiviteit. Personen met dementie kunnen

hier samen met hun begeleiders (familie,

hulpverleners) op een veilige manier ten

volle komen genieten van al wat de na-

tuur te bieden heeft.

Bezoekers krijgen de gelegenheid een

wandeling te maken doorheen de

verschillende ‘groen’-compartimenten

waarbij de zintuigen telkens op een

andere manier worden gestimuleerd.

Naast de reeds aanwezige natuurlijke

elementen zullen extra activiteiten wor-

den aangeboden om de natuurbeleving

zo optimaal mogelijk te laten verlopen.

Het kruidenhoekje wordt een verwenmo-

ment voor geuren en smaken. Verder kan

men genieten van de kleurenpracht van

de bloemenweide, de natuurgeluiden te

midden van de stilte in het bos en de rust

van het water bij de poel. Nadien is er

nog gelegenheid om na te genieten met

een drankje, bij muziek uit de oude doos.

We willen de bezoekers zo veel mogelijk

uitnodigen om foto’s te nemen en even-

tueel zelfs audio-opnamen te maken, zo-

dat ze samen met hun geliefde nog lang

kunnen nagenieten van deze mooie dag.

Bovendien hopen we met deze activiteit

ook ideeën aan te reiken aan mantelzor-

gers en hulpverleners om zelf activiteiten

op te zetten rond natuurbeleving voor

hun dierbaren.

Op zondag 31 mei van 13 tot 17 u in

Natuureducatieve tuin ‘Den Hof’, Alfons

Smet Residenties, Lukasstraat 2A, Dessel.

Doelgroep: Personen met dementie

(ook jongdementie) en hun familie en/of

hulpverleners.

Inkom gratis. Inschrijven is niet noodza-

kelijk, doch geef zo mogelijk toch een

seintje zodat we kunnen inschatten

hoeveel personen we ongeveer mogen

verwachten.

Ook geïnteresseerde vrijwilligers mogen

zich bij An aanmelden. Zij worden vooraf

nog voldoende geïnformeerd om alles

vlot te laten verlopen. Meer info hierover

volgt nog.

an [email protected]

0497/88 46 47Foto’sNatuurbeleving ©Vlaamse ouderenraadZintuigellijk beleving ©Rik VerborgtVergeet dementie. Onthou Mens.


VormingOp vrijdag 24 april om 19.30 u verzorgt Karolien Verschueren van Expertisecentrum Dementie Tandem vzw in samenwerking met Natuurpunt Netebronnen, Natuurpunt Educatie en de Alzheimer Liga een vorming rond dementie in Alfons Smet Residenties. De vorming duurt 1,5 à 2 u, met ruimte voor vragen, en staat open voor familieleden van personen met dementie, mantel-zorgers, verzorgenden, natuurgidsen, (tuin)vrijwilligers en geïnteresseerden.Hoe luisteren we naar personen met dementie en hoe leren we hieruit om een natuuractiviteit vorm te geven? Waar kunnen we op letten? Natuurbeleving vraagt een goede inleving in de doelgroep. Het Expertisecentrum zet ons op weg personen met dementie beter te begrij-pen en te leren voelen hoe we samen kunnen genieten van een activiteit.

Joke flour

Natuur belevingvoor personen met dementie

Foto’sNatuurbeleving ©Vlaamse ouderenraadZintuigellijk beleving ©Rik VerborgtVergeet dementie. Onthou Mens.

Meander 222 |

FUTUUR NATUURZondag 21 juni 2015Feestelijke Opening

Voor de 2e editie van cultuur-in-de-natuur nodigde Natuurpunt Ham kunstenaars en vrijwilligers uit om ideeën en projecten uit

te werken rond het thema Futuur•Natuur. Hoe ziet de toekomst van de natuur er uit ? Zijn er dan plastic pan-da’s? Wordt de natuur een schuilplaats? Zal de wereld overgenomen worden door mieren? Wat voor bloemen zullen we zien bloeien?Futuur•Natuur wil mensen uitdagen en aan het denken zetten rond ontwikkelingen in de natuur door bezoekers en wandelaars op een speelse manier te verrassen.

Feestelijke openingOp zondag 21 juni 2015 wordt

FUTUUR.NATUUR feestelijk geopend in

samenwerking met de gemeente Ham.

Startend vanaf de Oude Pastorie in

Oostham is er een programma met een

schare vertellers, perfomers, muzikanten

en straattheater te aanschouwen rond

de pastorie en langs de FUTUUR.NATUUR

wandeling.

De wandelingIn het natuurgebied Veldhovenheide is

een bewegwijzerde wandeling van 3km

uitgezet waarlangs de FUTUUR.NATUUR

kunstwerken te zien zijn. Deze wandeling

is vrij toegankelijk vanaf 21 juni tot half

oktober.

KinderactiviteitOp zaterdag 2 Mei bouwen kinderen met

ons een reuze insectenhotel langs de

FUTUUR.NATUUR wandelroute op een

zandvlakte in het bos.

Inschrijven kan via onze website.

Daarnaast zijn er activiteiten via scholen.

De resultaten worden opgenomen in de

FUTUUR.NATUUR wandeling.

Tentoonstelling In het gemeentehuis van Ham is een

FUTUUR.NATUUR tentoonstelling van 20

juni tot september, geopend tijdens de

openingsuren van het gemeenthehuis.

Andere aanvullende locaties en catalo-

gus worden bekend gemaakt via onze

website.

FUTUUR.NATUUR café Vanaf Zondag 21 juni t/m 13 september

is er iedere zondagmiddag van 13u-18u

een FUTUUR.NATUUR zomer cafe met

info, terras en drankjes.

uitz.: Zondag 5 juli gesloten.

Zomer SineMAH+Alle vrijdagen vanaf 27 juni tot eind au-

gusus is er om 21:00 ZomersineMAH in

de Oude Pastorie. In het programma zijn

ook films opgenomen rond het thema

FUTUUR.NATUUR. NP Ham vrijwilligers

verzorgen mede de vertoning.

VrijwilligersDit alles kost een kleine NP afdeling als

Ham natuurlijk veel inzet. Iedereen die

wel eens wil meehelpen als vrijwilliger is

daarom zeer welkom. Stuur een mailtje

naar [email protected]

en je bent er bij!

InformatieKijk vooral op onze website voor uitge-

breide up-to-date info over het program-

ma en tijstippen

Begeleide wandelingen op aanvraag.

Fietsroute. Scholenactiviteiten.

Alle info:

www.natuurpuntham.be

Adres startpunt alle activiteiten:

De Oude Pastorie

Pastoriestraat z/n

3945 Oostham

Alle contact via:

[email protected]


Natuur.café De Rammelaarsopent vanaf zondag 29 maartNatuur.huis De Rammelaars in Ham opent elke zon- en feestdag van 13u tot 18 u zijn deuren. Je kan er terecht voor een flinke wandeling, een frisse pint bio-bier op ons schitterende terras en een gezellig babbeltje.

De vrijwilligers ontvangen je met open armen en geven graag

advies als je een korte of langere wandeling wil maken in het

mooie kleinschalige landschap met bloemrijke hooilanden en

broekbossen in een prachtige Kempische beekvallei.

In het Natuur.huis verkopen we kaarten, Natuurpunt-artikelen,

boeken, verse honing. Voor de kinderen is er een leuke speel-

hoek met interessante (natuur)boekjes en verrassingen.

Groepen en scholen zijn erg welkom in ons natuurgebied. We

stellen graag een aangepast programma op maat voor. Het Na-

tuur.huis is ook beschikbaar voor cursussen en kleine feestjes.

Voor de tarieven en alle info kan je terecht bij:

[email protected], tel: 0472-57 75 15.

Beide foto’s Natuurpunthuis De Rammelaars©Jan Albrecht

Vrijdag 1 Mei Dauwtrappen, bloemetjes en bijtjes

De RammelaarsNaar jaarlijkse traditie wordt er op 1 mei in de Rammelaars gewandeld vanaf het krieken van de dag met aansluitend een ontbijt met spek en eieren à € 7

• Vroege vogels vertrekken om 6u ochtends voor een Vogel-

geluiden-dauwtrip. De vogels zingen dan gratis voor ons

en wij proberen zoveel mogelijk soorten te onderscheiden.

• Voor de iets minder vroege vogels start om 8u30 de Vlin-

deren bloemenwandeling mét natuurgids.

• Afspraak om 6u / 8u30 aan het Natuur.huis bij De Ramme-

laars in Ham.

• Inschrijven voor het ontbijt bij [email protected] of

0472 577515 of via de website. Ook voor meer info kan u

daar terecht. Betaling kan ter plaatse. Graag van te voren

inschrijven in verband met de inkopen.

• Natuur.cafe de hele dag open tot 18 uur.

Zaterdag 2 Mei

InsectenreusVeldhovenheide

Kinderen bouwen een reuze insectenhotel in het bos samen met de vrijwilligers van Natuurpunt Ham en de Gezinsbond. Het hotel wordt een on-derdeel van de cultuur-in-de-natuur wandelroute FUTUUR.NATUUR, dus we gaan er wat moois van maken.

• Zaterdag 2 mei

• Tussen 9:30 en 16:30

• 2 sessies: ochtend en middag. Aan beide deelnemen mag

natuurlijk ook.

• Alle info en details op wwww.natuurpuntham.be

• Locatie: Zandvlakte aan de Fazantenweg te Oostham. zie

info op website.

• Kleine inkom, incl drankje en versnapering

• Ouders ook welkom.

• Inschrijven via d website of bij [email protected] of

0472 577515.

natuurpuntham.be

Meander 224 |

De sieralgen- en kranswierenwerkgroep Micrasterias van Natuurpunt gaat op zoek naar ridderkruisen. Dit zijn fraaie, kruisvormige, goed herkenbare sieralgen, die met een microscoop worden bekeken en op naam worden gebracht. Ze zijn goede indicators voor de waterkwali-teit, vandaar het belang van haar onderzoek naar deze soorten.

tekst: Paul Wouters en marianne horemans

Het aantal onderzoekers in deze

materie is in Vlaanderen nooit erg

groot geweest. Vóór en tijdens de

Tweede Wereldoorlog onderzocht L. Van

Meel zoetwateralgen in de provincie Ant-

werpen en de voorbije decennia heeft Jos

Gysels van Natuurpunt Studie er heel wat

onderzoek naar verricht. Sinds september

2011 organiseert de werkgroep Micraste-

rias (‘ridderkruisen’) regelmatig excursies

om poelen en vennetjes te onderzoeken.

Gedurende de voorbije eeuw is de water-

kwaliteit in Vlaanderen erg veranderd. Dit

had ook grote gevolgen voor de sieralgen.

Zo zijn sommige soorten in Vlaanderen

volledig uitgestorven terwijl andere

soorten er dan weer op vooruit gingen. In

zwak gebufferde vennen op Pleistocene

zandgronden is de achteruitgang van de

Micrasterias-soorten opvallend. Men wijt

het vooral aan het verdwijnen van vennen

met structuurrijke oeverbegroeiingen en

verlandingsvegetaties. Tevens heeft de

grote hoeveelheid stikstofdepositie uit de

atmosfeer een negatieve invloed op de

waterkwaliteit. Dankzij het herstellen van

oeroude vennen en biotopen en de ver-

minderde vervuiling door zure regen, lijkt

de situatie van de sieralgen echter stilaan

te verbeteren. Ook hebben sommige soor-

ten zich weten te handhaven in resterende

trilvenen en laagveenmoerassen. Omdat

ridderkruisen vooral voorkomen in zui-

ver, voedselarm en zwak-zuur water, zijn

vooral de Antwerpse Kempen en Limburg

hotspots voor sieralgen.

Ridderkruisen (Micrasterias) behoren tot

de familie van de sieralgen. (De naam

Micrasterias werd afgeleid uit het Grieks

en betekent ‘kleine ster’.) Ze kunnen be-

schouwd worden als de orchideeën onder

de groenalgen. Sieralgen zijn heldergroen,

bevatten bladgroenkorrels en behoren

tot het plantenrijk. Omdat ze specifieke

eisen stellen aan hun leefmilieu, zijn ze

belangrijke indicators voor de natuur-

waarde van een gebied. Ze komen voor

in zuivere zoetwatermilieus en je kan ze

bijna het ganse jaar door vinden. Ze zijn

erg gevoelig voor vervuiling en voor ver-

anderingen in hun milieu en ze reageren

vrij snel op elke wijziging. Ze zijn slechts

opgebouwd uit één cel en elk geslacht

heeft zijn eigen vorm. De cellen bestaan

uit twee symmetrische helften, de semi-

cellen. Micrasterias-soorten kunnen zich

zowel aseksueel als seksueel reproduce-

ren. Deze mooie soorten behoren tot de

grootste sieralgen (tussen 60 en 350µm)

en zijn meestal goed herkenbaar. In Vlaan-

deren komen een 15-tal soorten ridder-

kruisen voor. De meeste hebben nog geen

officiële Nederlandse naam. Twee ervan

worden hiernaast even besproken.

Gebieden met een goede waterkwaliteit

herbergen nog veel soorten sieralgen,

waaronder in het beste geval ook de schit-

terende ridderkruisen.

Op zoek naar

ridderkruisen

Vennetje in Buitengoor-Meergoor ©Paul Wouters en Marianne Horemans


Micrasterias crux-melitensisDeze soort ridderkruis kan voorkomen in kalkrijk water. Ze

wordt in de Kempen het meest gevonden op moerassige

plaatsen en in oeverzones. De aanwezigheid van mineraal-

rijk kanaalwater uit de Kempische kanalen heeft een gun-

stig effect op dit toch wel zeldzaam ridderkruis. De soort

reageert gunstig op een verbetering van de waterkwaliteit.

Micrasterias papilliferaDit ridderkruis reageert gunstig op natuurbeheer in het

kader van venherstel. De soort is vrij zeldzaam in de Kem-

pen en echt zeldzaam in de rest van Vlaanderen. Het is een

pionierssoort die vooral voorkomt in gebufferde waters

(vennen, vijvers), minder vaak in moerassige plekken en

uitzonderlijk in zure heidevennen met veenmossen en

hoogveenplassen.

overzichtkaart overzichtkaart

Drie minuutjes van je kostbare tijdBeste natuurliefhebber, we kennen je van op een natuurwandeling, een cursus, een werkdag in de natuur…

Alleszins weten we dat je interesse hebt in natuurbeleving, natuurstudie of natuurbehoud. De vier Natuur-

puntafdelingen van Meanderland willen er alles aan doen om uw natuurmomenten uit te breiden en te

verrijken. Om blijvend te slagen in onze missie – de natuur in onze regio nog beter beschermen of kenbaar

maken – zijn we permanent op zoek naar extra man/vrouw-kracht. Daarom zijn we benieuwd naar je inte-

resses en mogelijke engagementen zodat we samen kunnen verder bouwen aan onze natuursterke regio

en tegemoet kunnen komen aan je natuurbehoeften.

Mogen we daarom drie minuutjes van je kostbare tijd vragen om onze online enquête in te vullen?

https://nl.surveymonkey.com/r/RX9MMZ8

Wij en de natuur danken je alvast!

Meander 226 |

Er werd weer ijverig geteld op de verschillende vlinderroutes in onze Kempen. 2014 was dan ook één van de betere vlinderjaren sedert 2009.

NeerhelstIn het reservaat Neerhelst-De Botten

in Larum werden 1274 vlindertjes van

20 verschillende soorten gespot. Hier-

bij dient wel vermeld dat de route, die

meestal loopt langs natte weilanden,

werd uitgebreid met 10 secties van 50

meter in de meer drogere percelen.

Dit verandert de biodiversiteit van de

soort vlinders en dus hoopten we meer

graslandvlinders zoals hooibeestjes en

dikkopjes te noteren. Inderdaad waren

die aanwezig, al was het in kleine aantal-

len, maar het bont en bruin zandoogje,

samen met het klein geaderd witje, na-

men toch het leeuwenaandeel voor hun

rekening op deze nieuwe percelen. Maar

wat is er loos met het Icarusblauwtje in

Neerhelst?

OosterloOp de route in Oosterlo met zijn drogere

secties werden 1496 vlindertjes gemoni-

tord van 22 verschillende origine en be-

naderde men de aantallen van het eerste

jaar (1530 vlinders in 2009) dat de route

gelopen werd. Maar wat is er loos met

het kleine vuurvlindertje in Oosterlo?

VeranderingenAls we rekening houden met de karakte-

ristieke graslandvlinders, dan merken we

alleen een stijging van de aantallen dik-

kopjes op beide routen op. In Neerhelst

zien we een daling van bruin zandoogje,

maar ook het oranjetipje komt er minder

voor. Het oranjetipje leeft langs bosran-

den en in de zoomvegetaties met kruis-

bloemige plantensoorten. De laatste ja-

ren is het reservaat intensief beheerd met

het open maken van de percelen, door

het wegnemen van prikkeldraad en het

kappen van bomen. Ook worden minder

weilanden gemaaid door een naburige

loonwerker, maar door de terreinploegen

van Natuurpunt. Om praktische redenen

wordt het maaisel tamelijk snel verwij-

derd. Dit heeft gevolgen voor de vlinders

die als rups overwinteren, hier dus het

bruin zandoogje. Feit is ook dat Neerhelst

een zeer nat reservaat is en ’s winters

vaak sterk overstroomde percelen kent,

zo ook nu in 2015. Oranjetipjes overwin-

teren als pop en door de aanhoudende

vochtigheid beschimmelen deze gemak-

kelijk. Dit merken we duidelijk als we de

resultaten van de nieuwe bijgevoegde

drogere percelen bekijken. In Oosterlo is

het vooral op de Netedijken en de grote

wei (25-26-27) dat de oranjetipjes zich

herstellen en de aantallen van het star-

tjaar bereiken.

IcarusblauwtjeHet Icarusblauwtje is een meer algemene

vlindersoort die twee generaties kent.

Het komt voor op vrij droge schrale gras-

lanen tot matig vochtige hooilanden met

korte vegetaties, in Neerhelst vooral in de

orchideeënwei en de gemeentewei. Het

vrouwtje zet de eitjes af op vlinderbloe-

migen zoals gewone rolklaver. De rups

Vlindermonitoring 2014in Geelse reservatentekst: Jeannine simonis


voedt zich met de bladeren en wordt

veelvuldig bezocht door mieren. De rup-

sen van blauwtjes bezitten organen die

geur-, smaak- en voedingsstoffen afschei-

den, waar de mieren verzot op zijn. In ruil

beschermen ze de rupsen tegen parasie-

ten als sluipwespen en beschouwen ze

hen niet als prooien. Als ze half volgroeid

is - de rups vervelt verschillende malen

- overwintert ze in het derde stadium in

de strooisellaag. De traag groeiende rups

verdraagt voedsel met lage voedings-

waarde. Zowel in nazomer als voorjaar

moet er wel geschikt voedsel aanwezig

zijn. In het jaar 2010 kende het Icarus-

blauwtje een topjaar in alle reservaten. In

de daarop volgende jaren met zijn latere

en natte lentes, waarin de voorjaarsbloei-

ers maar laat opkwamen ontbraken dan

ook de waardplanten tijdens de vliegtijd

van dit vlindertje. Het Icarusblauwtje

heeft een goed ontwikkeld bijsturingsge-

drag, d.w.z. dat het in synchronisatie met

de ontwikkeling van de waardplant later

actief kan worden, maar drie tot vier we-

ken achterstand was blijkbaar teveel en

het populatieaantal viel op nul in Neer-

helst. Dit reservaat heeft een moeilijk te

controleren waterhuishouding, maar als

men bij het maaien 10 tot 20 % zou laten

staan, structuurvariatie kon aanbrengen

door de maaisnede te variëren en ook de

boszomen en struwelen beheren, zou dit

misschien enig soelaas kunnen brengen

in de moeilijke omstandigheden die deze

laatste natte jaren met zich meebrengen.

VuurvlindertjeIn Oosterlo een ander verhaal met het

prachtige vuurvlindertje dat vooral in de

korte vegetaties van de Netedijken en de

grote wei voorkomt. De kleine vuurvlin-

der vliegt er in drie generaties .Vooral in

de derde generatie met een vliegtijd van

begin september tot eind oktober is hij

sterk vertegenwoordigd. Dit valt te ver-

klaren door de relatief vroege maaidatum

van de Netedijken. Als waardplant om

zijn eitjes af te leggen verkiest hij scha-

pen- en veldzuring. De rups is meestal te

vinden op de onderkant van een blad. De

soort overwintert als half volgroeide rups

in de strooisellaag. Na de overwintering

heeft deze snelgroeiende rups grote be-

hoefte aan voedselplanten met een hoge

voedingswaarde. De late inzet van de

lente de laatste jaren maakt het deze rup-

sen moeilijk. Daar het hier om drogere

percelen gaat is de achteruitgang van het

vuurvlindertje hier niet zo drastisch. Toch

is de combinatie van volledig maaien en

de weersomstandigheden nefast.

ToekomstDe Netedijken vallen niet onder het

beheer van Natuurpunt en we kunnen al-

leen maar hopen dat men in de toekomst

het voorbeeld zal volgen van Nederland

waar de meeste bermen en spoorwegdij-

ken gefaseerd worden gemaaid.

Hoe en of het Icarusblauwtje en het vuur-

vlindertje zich herstellen, zullen we moe-

ten afwachten en we kijken nu al uit naar

de monitoring van de volgende jaren.

Met dank aan de Geelse vlinderwerkgroep ‘De Hooibeestjes’ en aan J-P Lucas om de gegevens te verwerken.

foto’s vlnr-vbno: • Vuurvlindertjes paring - Lycaena phlaeas ©cc Frank

Vassen.• Vuurvlindertje ©Frans Emmerechts.• Icarusblauwtje - Polyommatus icarus ©Frans

Emmerechts.• Vuurvlindertje larve ©cc Gilles San Martin.• Vuurvlindertje ©cc Svdmolen

Meander 228 |

VrijwilligersavondNatuur.MeanderlandWe nodigen dit jaar alle actieve Natuur.Vrijwilligers van Meanderland uit voor een wandeling in Bel en een etentje in De Kleine Volmolen.

Daarmee willen de besturen van de ver-schillende afdelingen de vrijwilligers van Meanderland bedanken voor hun inzet.

Zaterdagavond 20 juni spreken we af om 18 u aan de kerk van Geel-Bel. We wande-len naar het reservaat Belsbroek en -heide met ook het pas ingerichte Torfven. Tegen 20 u gaan we dan een hapje eten in De Kleine Volmolen.

Verdere details rond de inschrijvingen verschijnen nog in een Nieuwsbrief van Meanderland.

Info: [email protected].

De mogelijkheden van waarnemingen.be zijn enorm uitgebreid. Wie het systeem al gebruikt, maar nog bij wil leren over alle verschillende mogelijkheden, is welkom op de cursus 'Waarnemingen.be voor gevorderden'.We gaan dieper in op de verschillende

mogelijkheden om waarnemingen te

raadplegen per soort en per gebied,

grafieken te maken, de excursieplanner,

alerts, de verschillende types lijsten, en

ook op alle mogelijkheden voor invoeren,

beheren en exporteren van eigen waar-

nemingen, nestkasten, streeplijsten,

projecten, enz. We tonen ook een blik

achter de schermen: gebiedenbeheer,

het instellen van vervagingen, de valida-

tieprocedure... en sluiten af met alle info

over mobiel waarnemen en demonstre-

ren de beschikbare applicaties en moge-

lijkheden voor PDA, iphone en Android

smartphone. Wie een eigen toestel heeft,

kan dit meebrengen om samen de moge-

lijkheden te bekijken.

Waarnemingen.beCursus voor gevorderden

MEEDOEN?Wanneer: vrijdag 8 mei 2015 van

19.30 tot 22 u.

Waar: Vrijetijdscentrum De Kruie-

rie, Bevrijdingsstraat 1, Balen

Begeleider: Koen Leysen

Prijs: leden: € 3, niet-leden: € 5

Om in te schrijven stuur je een

mailtje naar tom.schildermans@

skynet.be en schrijf je het inschrij-

vingsgeld over op rekeningnum-

mer BE65 0688 9444 3996 van

Natuurpunt Balen-Nete.

Torfven tijdens inrichtingswerken 2015©Marc Verachterd


De eerste helft van dit schooljaar was voor JNM Zandland weer een drukke periode. We vlogen er het eerste weekend van september meteen in met twee avontuurlijke bezoekjes aan het Buitengoor in Mol, op zaterdag met de piepers en op zondag met de ini’s. Het zorgde voor twee toffe dagen, waarin we veel vlinders, paddenstoe-len en plantjes zagen.Twee weken later gingen we naar Neer-

helst in Geel, waar de piepers een des-

kundige en boeiende uitleg over water-

leven en het gebied kregen van het en-

thousiaste duo Jeannine en Leon. Enkele

piepers besloten dat waterdiertjes best

in hun natuurlijke habitat bestudeerd

kunnen worden, waarop ze de daad bij

het woord voegden en met kleren en

al in het water plonsden. De wassende

mama’s en papa’s zullen content geweest

zijn.

Halfweg oktober stond er weer een druk

weekend op het programma, de ini’s de-

den namelijk een survivalweekend (dat

frisjes, maar gezellig was) en de piepers

doken de Galbergen te Mol in voor een

bosspel waarbij een halve kinderboerde-

rij uit de klauwen van de cosmetica-in-

dustrie werd gered. Ze moesten hiervoor

opdrachten uitvoeren, na een tocht door

het bos enkele wel zeer geniepige bege-

leiders ontwijken en ten slotte nog het

antwoord op een vraag over de natuur

geven. Uiteindelijk bleven er, dankzij de

piepers, meer dan dertig papieren die-

ren van een droevig lot als proefkonijn,

-hond, -varken of -kat gespaard.

Eind oktober volgde er bij voorzitster

Sarah thuis een gezellig kampvuur/cho-

coladefondue-avondje met de piepers,

die nog maar eens bewezen dat ze véél

kunnen eten, en op zaterdag 8 november

gingen ze hooien op de Zegge. De tome-

loze energie van een bende 7- tot 11-jari-

gen werd omgezet in nuttige arbeid (en

een aantal spelletjes), werkleider Jille gaf

instructies en zag dat het goed was.

Op de Dag van de Natuur trokken we met

enkele dappere Zandlanders naar de Val-

lei van de Zwarte Beek om er te helpen

een (groot) aantal bomen te verwijderen.

Doorheen de dag werd de grond onder

onze voeten steeds sappiger, waardoor

sommigen ’s avonds bijna niet meer her-

kenbaar waren. Onze collega’s ter plekke

waren zeer tevreden en trakteerden ons

op een stapel heerlijke pannenkoeken.

De piepers brachten nog een bezoekje

aan de Geelse Wereldwinkel, waar ze

lekkere chocolade en fruitsap proefden,

en het semester werd afgesloten met ge-

zelschapspelletjes. In het voorjaar staan

er weer een heleboel activiteiten op het

programma, kom zeker eens een kijkje

nemen!

Meer info over onze werking? Een overzicht van onze activiteiten? Lid worden?Eén (web)adres:jnm.be/zandland

WANTED

JNM Zandland is op zoek naar toffe

begeleiders (m/v)!

Ben je tussen 15 en 20 jaar oud? heb

je zin om één of twee keer per maand

een levendige groep kinderen te

begeleiden en je ondertussen zelf rot

te amuseren?

Kom dan eens een kijkje nemen op een

van onze activiteiten of mail naar

[email protected].

We verwachten niet dat je ervaring

hebt in een jeugdbeweging of dat je

een volleerd bioloog bent, wel dat

je er zin in hebt. In het begin vragen

we enkel om activiteiten mee te

begeleiden, later krijg je - als je zin

hebt - ook de kans om zelf eens iets te

organiseren.

Hopelijk tot gauw!

Zandland

Neerhelst ©Frans Emmerechts

Wilgentenen iglo in Buitengoor©Frans Emmerechts

JNM Zandland op excursie ©Toon Huybrechts

mail: [email protected] www.jankok.be

Jan Kok tuinarchitectuur

EEN NIEUWE KIJK OP OPTIEK VANDERLINDEN

Een hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne apparatuur en een vernieuwde winkel garanderen de beste service.

Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!

OP LOEPEN EN VERREKIJKERS Nikon, Steiner, Minox, Huygens: 10% korting voor leden van Natuurpunt!

OPEN:Vanaf 10 uur, woensdag gesloten

Van 15 oktober tot Pasen:dinsdag en woensdag gesloten.

JAHA!!!Hier hadde uwekunnenstaan!!!!!

Adverterenin Meander?

[email protected]

De Natuurpunt afdelingen in uw buurt zijn:Balen-Nete www.natuurpuntbalen-nete.beGeel-Meerhout www.natuurpunt.be/geel-meerhoutNetebronnen (Mol-Dessel) www.natuurpuntnetebronnen.beHam www.natuurpuntham.be

Langzaam maar gestaag groeien onze schitterende natuurgebieden en daarmee ook ons beheerwerk!Ook jij kunt helpen.Neem contact op met je afdeling!

Meanderland

Meander 2015 nr 2 april mei juni

Documents

Transcript of Meander 2015 nr 2 april mei juni