MAXIMINE LEERLINGENBUNDEL - Mijnmuseum...3.1 Doorsnede van een mijn 32 3.2 Het werk in de ondergrond...

MAXIMINE LEERLINGENBUNDEL

2

Deze bundel maakt deel uit van een educatief les-

pakket met mijnerfgoed als thema. Het pakket werd

ontwikkeld door de Provinciale Hogeschool Limburg

in samenwerking met het Mijnmuseum Beringen, de

Erfgoedcel Mijn- Erfgoed en Polygoat.

Inhoud 3

Deel 1 | Voorbereiding

1.1 Interview over het mijnverleden 6

1.2 Steenkool, het zwarte goud 8

1.3 De vorming van steenkool 9

1.4 Steenkoolbekkens in België 10

1.5 Het mijnlandschap 11

Deel 2 | Het leven bovengronds

2.1 Wonen in de tuinwijk 14

2.2 De ontdekking van steenkool 16

2.3 De steenkoolmijn van Beringen 18

2.4. Beschermingsmiddelen 20

2.5. Gehoorbescherming 23

2.6 De rol van de garde 27

2.7 Mijnlampen, meer dan verlichting 28

2.8 Vragen bij leesteksten 29

Deel 3 | Het leven ondergronds

3.1 Doorsnede van een mijn 32

3.2 Het werk in de ondergrond 34

3.3 De weg van de steenkool 38

3.4 De verschillende beroepen 41

3.5 Gevaren van werken in de mijn 44

3.6 Gevaren en preventie in de mijn 48

Deel 4 | Het einde van de mijnen

4.1 Evolutie in de steenkoolproductie 54

4.2 Van gouden jaren naar sluiting 55

4.3 Heimwee naar de mijnen 62

4.4 Energiebronnen wereldwijd 63

4.5 Duurzame energie 65

4.6 Kruiswoordraadsel 67

5

bronnen:

Deel 1 | Voorbereiding

Wie ga je interviewen?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.1 Interview over het mijnverleden 6

Een interview afnemen over het mijnverleden

• Wie kan je interviewen over het mijnverleden? Vraag aan de persoon of hij of zij wil meewerken aan een kort inter-

view. Leg een tijdstip en plaats voor het interview vast.

• Bereid het interview voor door de interviewvragen grondig door te nemen en stel zelf 3 bijkomende vragen op.

• Voer het interview uit en neem notities van de antwoorden.

De start van het interview

• Stel jezelf bij de start van het interview voor en vertel ook dat je een interview wilt afnemen over het werk in de

steenkoolmijnen.

• Stel vervolgens de interviewvragen en noteer de antwoorden.

Vragen

Heeft u zelf in de mijn gewerkt?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Indien ja, welk beroep oefende u er uit?

Indien nee, wie kent u die in de mijn heeft gewerkt en welk beroep oefende hij of zij er uit?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoe was het werk in de mijn? (soort werk, moeilijkheidsgraad, …)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Werkten er buiten Belgen ook andere nationaliteiten in de mijn? Zo ja, welke?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

Waarom kwamen mensen van buiten België werk zoeken in de Belgische mijnen?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Waar woonden de mijnwerkers?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Voeg hieronder je eigen vragen toe

Vraag: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Antwoord: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Vraag: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Antwoord: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Vraag: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Antwoord: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2 Steenkool, het zwarte goud 8

Informatie over steenkool opzoeken

Zoek op het internet, in de bibliotheek en/of bij je thuis goede informatie op over steenkool en beantwoord de volgende

vragen.

Wat is steenkool?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Waar kan je steenkool vinden?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Waarvoor kan steenkool gebruikt worden?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Informatie opzoeken

Op welke plaats(en) heb je gezocht naar informatie?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Op welke manier heb je informatie opgezocht?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ben je tevreden over de informatie die je gevonden hebt?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Heb je op meerdere plaatsen gezocht naar informatie? Waarom wel of niet?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Op welke andere plaatsen zou je ook nog naar informatie kunnen zoeken?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

moeras water

planten

dode planten

ontginning van steenkool

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . is een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . brandstof die ontstaat uit de resten van . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . In moerassen vormen deze planten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wanneer de ................................................ stijgt wordt er een laag zand of klei op het veen afgezet.

In de loop van miljoenen jaren worden de lagen zand en klei steeds dikker.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . stijgen door het gewicht van de bovenliggende lagen.

Na miljoenen jaren is het veen samengeperst tot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wordt op zijn beurt weer samen geperst tot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3 De vorming van steenkool 9

Vul de tekst aan met de volgende woorden:

waterspiegel - dikke veenlagen - dode planten - fossiele - druk en temperatuur - bruinkool (2x) - steenkool (2x).

Bewerkte afbeelding van http://tinyurl.com/btowx6a

http://tinyurl.com/btowx6a

Steenkool komt over de hele wereld voor. Zowel in Europa, Rusland, Verenigde Staten, China, Zuid-Amerika, Afrika

en Australië was of is er steenkoolontginning. In België zijn er twee regio’s met steenkool: het . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . bekken en het . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bekken. Kleur beide bekkens op de blinde kaart. Je mag je

atlas gebruiken om de bekkens op te zoeken. In het ................................................. bekken zijn er 7 steenkoolmij-

nen, namelijk de mijnen van Beringen, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4 Steenkoolbekkens in België 10

Vul de tekst aan en duid de twee regio’s aan op de blinde kaart.

Kaart België: © Stéphane Vergeylen

1.5 Het mijnlandschap 11

Beschrijf het mijnlandschap

Welke zijn de kenmerken (uitzicht, groen, woongebied, industriegebied, wegen, menselijke factoren, …)?

Beschrijf de kenmerken aan de hand van de foto’s.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Afbeelding 2 en 3: © VMB, afbeelding 4: Google © 2010, Map Data © 2010, Tele Atlas © - Fair use

13

Opdracht komt hier

bronnen:

Deel 2 | Het leven bovengronds

2.1 Wonen in de tuinwijk 14

De tuinwijk wordt gekenmerkt door zijn unieke woningen. Plaats de volgende

bewoners bij de juiste woning: arbeider(s), directeur en ingenieur.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .

Afbeeldingen: © VMB

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .

15

De Limburgse teenkoolmijnen werden

gevestigd in praktisch onbewoonbare

gebieden en daardoor moesten de

mijnmaatschappijen allerlei zaken zelf

voorzien. Ze bouwden zelf wegen,

spoorwegen, kanalen en elek-

triciteitscentrales. Ze bouwden ook

grote tuinwijken of “cités” om huisves-

ting te kunnen bieden aan de dui-

zenden mijnwerkers. De nieuwe centra

die gecreëerd werden sloten niet aan

bij bestaande centra of gehuchten. De

tuinwijken worden gekenmerkt door

een typische bebouwing. In de tuinwijk

is er een duidelijke scheiding tussen

de verschillende categorieën van per-

soneel. Mijnwerkers, bedienden, ka-

derpersoneel, ingenieurs en directeurs

hadden elk hun eigen woongebieden.

De afstand van de woningen tot de

mijn was anders voor de verschillende

categorieën van personeel. De wo-

ningen voor ingenieurs en bedienden

werden dichter bij de mijn gebouwd.

De huizen waren modern en comfor-

tabel ingericht. Dit werd gedaan om

arbeidskrachten aan te trekken. Het

mijnbedrijf was niet alleen werkge-

ver van de mijnwerkers maar had ook

een greep op het sociale en familiale

leven van de werknemers. Zo waren de

citéhuizen bijvoorbeeld uitsluitend be-

stemd voor actieve mijnwerkers en was

de huurprijs afhankelijk van de aanwe-


zigheid en hoe goed men werkte in de

mijn. In de tuinwijk waren er ook gardes

die de gang van zaken controleerden.

Er golden strikte regels en

overtredingen van onderhouds-

voorschriften werden bekocht met een

boete. Personeel kon, naargelang zijn

categorie, genieten van bepaalde

voordelen. Ingenieurs kregen bij-

voorbeeld gratis huisvesting en een

hovenier. Daartegenover stond dat van

het kaderpersoneel verwacht werd dat

ze een sociale taak op zich namen en

zich actief inspanden in het bestuur

van de verenigingen. In de directeurs-

woning komt de hiërarchische opbouw

van de cité het best tot uiting. De

directeursvilla is in 1912 tegenover het

mijnterrein gebouwd en werd door een

park omringd. Aanvankelijk beheerde

de directeur-gerant de mijn alsof het

zijn eigendom was en beschikte hij over

een chauffeur, hoveniers, wachters en

loopjongens. De directeursfunctie

evolueerde mee met de tijd. Na de

oprichting van de Kempische

Steenkoolmijnen (KS) kreeg de

directeursfunctie een meer heden-

daagse invulling als bedrijfsleider en

woonde hij niet meer in de villa. In het

midden van de jaren 80 werd de

directeurswoning door een pyromaan

in as gelegd. Het domein van de

directeur is nu een wandelpark.

Naast huisvesting zorgde de mijn ook

voor talrijke andere voorzieningen

zoals scholen, kerken, ziekenhuizen,

verenigingslokalen en sportvoor-

zieningen zoals een voetbalveld en

tennisvelden. Vandaag wonen er in de

tuinwijk vooral ex-mijnwerkers van

verschillende nationaliteiten. De

meerderheid is van Turkse afkomst.

De directeurswoning (Beringen)

Bedienden aan het werk

Schoolgebouw (Beringen)

Meisjes in de huishoudschool

2.2 De ontdekking van steenkool 16

Lees de tekst en maak een tijdlijn

• Je kan de tijdslijn online aanmaken via de website www.timerime.com of je kan de tijdslijn op de volgende pagina

gebruiken.

• Plaats de gebeurtenissen die in de tekst worden vermeld op de tijdslijn. Je hebt nog niet alle gegevens (bijvoorbeeld

de sluiting van de mijnen ontbreekt). Zoek de ontbrekende informatie zelf op.

André Dumont

In 1876 kwam professor Lambert tot

de vaststelling dat er in het Noorden

van België steenkool moest te vinden

zijn. Zijn opvolger, André Dumont, was

er ook van overtuigd dat er steenkool

in de grond moest zitten maar de over-

heid wilde geen proefboringen uit-

voeren. Daarom ging André Dumont

samen met enkele medewerkers zelf

aan de slag. Via een boring slaagden ze

er in 1901 in om aan te tonen dat er

steenkool in de grond zat in Limburg.

In 1901 werd in As op 541m diepte

steenkool aangeboord. In vergelijking

met naburige mijnbekkens in Wallo-

nië, Nederland en Duitsland vond de

ontdekking van de Kempische steen-

koolafzetting pas laat plaats. Deze

late ontdekking kan ten eerste ver-

klaard worden door de grote diepte

waarop de steenkool zich bevindt in

het Kempense bekken. In andere

bekkens kwam de steenkoollaag soms

zelfs aan het oppervlak voor. Ten

tweede spelen economische factoren

een rol. In de tweede helft van de 19e

eeuw haalde men in het Waalse

bekken voldoende kolen naar boven,

zodat er geen interesse was in het

opsporen van nieuwe steenkool-

afzettingen. Vanaf 1895 steeg de vraag

naar de schaars wordende jonge vette

cokeskolen voor de ijzeren

staalnijverheid. Het aanboren van

precies deze cokeskolen in Limburg

bracht een ware kolenrush op gang.

Het duurde wel nog tot 1917 vooral-

eer in Winterslag de eerste Limburgse

steenkoolproductie op gang kwam.

De voorbereidingen namen jaren in

beslag en ook de Eerste Wereldoor-

log vertraagde de werken. De mijn van

Beringen startte de productie in 1922.

en de mijn van Eisden in 1923.

Waterschei werd productief in 1924,

Zwartberg in 1925 en Helchteren-

Zolder in 1930. Als laatste werd de

mijn van Houthalen opgestart in 1938.

Tussen de Eerste en Tweede Wereld-

oorlog ontwikkelden de Limburgse

mijnen zich tot moderne mijnen met

een goed uitgeruste infrastructuur,

maar de crisis van de jaren ‘30 had ook

zijn weerslag op de steenkoolmijnen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef

de productie van het Kempisch Bek-

ken hoog. Vetkool was immers voor de

Duitsers van strategisch belang. Na de

bevrijding werden er grote inspannin-

gen geleverd om de productie te me-

chaniseren. Om het grote tekort aan

mijnwerkers op te vullen probeerde de

staat arbeiders naar de mijn te lokken

met verschillende voordelen om op

deze manier de ‘kolenslag’ te winnen.

Foto André Dumont: : © VMB

http://www.timerime.com/

Opdr

acht

k omt

hie

r

18

90

18

95

19

00

19

05

19

10

19

15

19

20

19

25

19

30

19

35

19

40

19

45

19

50

19

55

19

60

19

65

19

70

19

75

19

80

19

85

19

90

19

95

20

00

20

05

20

10

20

15

Omschrijving

Eerste boring te As

Mijn van Beringen

................................

................................

................................

................................

................................

................................

17


2.3 De steenkoolmijn van Beringen 18

Lees de tekst en bespreek de volgende vragen met je buurman of –vrouw.

• Aan welke criteria moest de vestigingsplaats voor de schachten van de mijn voldoen?

• Waarom was het moeilijk om een geschikte aannemer te vinden?

• Welke nieuwe uitdaging bood zich aan op het moment dat de schachtafdieping met succes beëindigd was?

Vergunning voor mijn van Beringen

In 1902-1903 werd vastgesteld dat er

steenkool aanwezig was in Beringen

en in 1907 werd de “Société Anonyme

Charbonnages de Beeringen” opgericht.

Alvorens de mijn kon worden gebouwd

moest op zoek worden gegaan naar

een geschikte plaats voor de schachten.

Deze plaats moest beantwoorden aan

enkele vereisten: zich bevinden in een

rijke zone van de afzetting, een vlotte

en veilige schachtdelving toelaten,

goed toegankelijk zijn op de boven-

grond en de mogelijkheden bieden om

vele hectaren grond aan te kopen tegen

redelijke prijzen. Uiteindelijk viel de

keuze op Kleine Heide, de plaats waar

de mijngebouwen vandaag nog staan.

Vervolgens moest bepaald worden wie

de schachten zou delven. Het was een

moeilijke opdracht om een geschikte

aannemer te vinden. Het graven van de

schachten was dan ook een avontuur op

zich omdat de methode verder moest

worden ontwikkeld voor grote diepte en

voor grote diameters. Verder hield het

werk enorme risico’s in. De beheerraad

van Beringen gaf uiteindelijk de op-

dracht aan zijn eigen ingenieurs onder

leiding van ingenieur Louis Sauvestre.

Na dertien jaar werken werd de

schachtafdieping met succes be-

ëindigd en in 1922 werd de eerste

steenkool in Beringen bovengehaald.

Een nieuwe uitdaging bood zich nu

aan: kolen ontginnen in een nieuw

en onbekend kolenveld, met nieuwe

en onervaren mensen. Daarenboven

wachtten de aandeelhouders, die al

10 jaar in de mijn geïnvesteerd had-

den, ongeduldig op de opbrengsten.

Tijdens de afdieping van de schachten

begon het mijnbedrijf met de bouw

van de definitieve installaties. De mijn

groeide geleidelijk. De bovengrond van

een kolenmijn is eigenlijk een soort

industrieterrein waar verschillende fa-

brieken naast elkaar staan. Toen de mij-

nen in de Kempen opgericht werden,

waren er in de omgeving geen toeleve-

ringsbedrijven voor een aantal basisbe-

hoeften van de kolenmijn: o.a. elektrici-

teit, bouwmaterialen (beton, baksteen,

…), constructie- en onderhoudswerk-

plaatsen. Daarom moesten de mijnen

dit zelf voorzien. In 1948 werkten er

6.796 mensen in de mijn van Beringen.


19

Foto’s mijn van Beringen

2.4. Beschermingsmiddelen 20

In de mijn waren er tal van gevaren. Vul de volgende woorden in op de juiste

plaats: antracose - CO-filter - gehoorbescherming (oordopjes) - kanaries - stofdoek - handschoenen - stofbril - helm - kool-

stofmonoxide (CO) - silicose - stofmasker - watersproeing.

Beschermingsmiddel Gevaar Mogelijke gevolgen Opmerking(en)

•

•

•

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 soorten stof:

• steenstof

• kolenstof

Bij het losmaken van steen-

kool, het boren van gangen

of het vullen van mijnwagens

komt stof vrij

Van steenstof:

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Van kolenstof:

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Deze middelen werden

minder vaak gedragen

omdat dit niet handig was

bij het werk.

Een ander preventiemid-

del is stof neerslaan d.m.v.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verstikking

Mijnlamp Mijngas (kleurloos, reukloos

en zeer explosief)

Ontploffingen Indien er gas in de lucht

is, ontstaat er een licht-

krans rond de vlam en

dooft de lamp. Elke ploeg

was voorzien van één

mijnlamp. Vroeger werden

er ook

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

gebruikt om mijngas te

detecteren (maar nooit in

Limburg).

Scheen- en kniebeschermers Zich stoten Kneuzingen

Breuken

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vallend gesteente

Zich stoten

Kneuzingen

Hersenschuddingen

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lawaai Gehoorschade

Schoenen met stalen punt Zich stoten

Vallende voorwerpen

Kneuzingen

Breuken

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Scherpe materialen Kneuzingen

Verwondingen

Verlies vingers

21

Schrijf op tegen welke gevaren de mijnwerker zich probeert te beschermen.

Bescherming voor dit gevaar:

... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ... ... .. ... . ... ..

... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ... ... .. ... . ... ...


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ... ... .. ... . ... ..

... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ... ... .. ... . ... ...

22

Beschrijf welke beschermingsmiddelen je op de foto’s ziet.

Bespreek ook voor welke gevaren de beschermingsmiddelen werden gebruikt.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


2.5. Gehoorbescherming 23

Bespreek de volgende vragen in groep en vul de figuur aan

• Waarom moesten de mijnwerkers gehoorbescherming dragen?

• Waarom kan geluid gevaarlijk zijn?

• Worden jullie vaak blootgesteld aan harde geluiden? Geef enkele voorbeelden van harde geluiden.

• Welke voorzorgsmaatregelen zou je tegen harde geluiden kunnen nemen?

Voeg je antwoorden toe aan de figuur (mindmap). Dit kan je doen door rond de cirkels ovalen te tekenen (zie voorbeeld

geweerschot).

Waarom gehoorbescherming dragen?

Welke zijn de gevaren van harde

geluiden?

Hoe kan je gehoorschade voor-

komen?

Welke harde geluiden ken je?

geweerschot

24

Bespreek in groepjes hoe luid de omschreven geluiden zijn en plaats ze

in de tabel bij het aantal decibels dat jullie denken dat ze maken.

Tip: De sterkte van geluid wordt uitgedrukt in decibel of dB. 0 dB wil zeggen dat er geen geluid is en 75 dB is de drempel-

waarde. Een straaljager maakt een zeer luid geluid (170 dB).

Afbeeldingen :www.sxc.hu - royality free use

een blad dat van een boom valt vogelgekwetter

schreeuwen

max. aantal db tijdens een concert

gras maaien

boren in een betonmuur

een geweerschot

een gesprek met je buurvrouw

0 dB stilte

10 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

40 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

70 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75 dB DREMPELWAARDE

80 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

100 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

110 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

120 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

130 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

140 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

150 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

160 dB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

http://www.sxc.hu/

http://www.sxc.hu/

25

Lees de volgende tekst en vul het tabeltje aan.

Maar liefst één op vijf Vlaamse tieners

heeft last van gehoorverlies. Gelukkig

levert niet alles wat boven de drempel-

waarde van 75dB ligt zoals muziek op

fuiven of naar een film gaan kijken in

de bioscoop automatisch gehoorschade

op.

Verschillende zaken spelen een rol:

• je gevoeligheid voor geluid

• de duur van de blootstelling aan

het geluid

• de sterkte van het geluid

• de intensiteit van het geluid

Je oor kan 75 dB aan gedurende 8

uren per dag. Aan hardere geluiden

kan je minder lang blootgesteld wor-

den. Iedere keer dat je de tijd halveert,

mag het geluid 3 dB luider vooral-

eer het gevaarlijk wordt voor je oren.

Vul de volgende tabel aan met de

uren die je maximaal naar de gege-

ven geluidssterktes mag luisteren.

Onherroepelijke schade treedt vaak

op in de vorm van oorsuizingen, druk-

of pijn in het oor of slechter horen.

Deze schade kan niet worden hersteld.

Tekst gebaseerd op“: Dienst Gezondheidspromotie Bond Moyson West-Vlaanderen (2008). Wie horen wil … Hoe gehoorschade voorkomen?”

en Gezondheid.be (2009). Dossier Overdreven lawaai beschadigt het gehoor

Deel 2: Hoe bescherm jij je oren? Lees de tips en doe het volgende:

• Kleur de bolletjes groen bij de tips die je momenteel al toepast.

• Bespreek de volgende vragen met de hele klas

• Hoeveel groene bolletjes heb je?

• Met welke tips heb je nog nooit rekening gehouden?

• Met welke zaken kan je nog meer rekening houden in de toekomst? Zet een kruisje in deze bolletjes.

• Kan je zelf nog andere tips bedenken?

75 dB ..........................uren

78 dB ..........................uren

81 dB ..........................uren

pdracht komt hier

26

O

Laat je oren in de discotheek of op

fuiven regelmatig even bekomen

door naar een rustigere ruimte of

naar buiten te gaan.

Voor je MP3 speler kan je de 60-

60 regel volgen: Zet je volume niet

hoger dan 60% van het maximum-

volume en luister nooit langer dan

60 minuten.

Als anderen het geluid van je MP3

speler kunnen horen staat je ge-

luid te hard. Zet het dan zachter.

Tegen overdreven lawaai kan je

je gedeeltelijk beschermen met

oorpropjes, oorkappen of geluids-

dempende helmen.

bronnen:

Beperk de blootstellingduur aan

harde geluiden.

Als je alleen bent, gebruik je be-

ter geen hoofdtelefoon of oortjes

maar beter luidsprekers om het

geluid door de ruimte te versprei-

den.

Afbeeldingen :www.sxc.hu - royality free use

Bewaar zoveel mogelijk afstand

van de geluidbron in de disco-

theek, op fuiven en op concerten.

Ga er dus niet langs staan.

Gebruik in plaats van oortjes een

koptelefoon om naar je MP3-spe-

ler te luisteren of draai de volume-

knop terug als je ze toch gebruikt.

Roep nooit in de oren van anderen.

Zet de muziek nooit harder om

geluid op de achtergrond weg te

drukken, bijvoorbeeld in de trein.

Staat de radio of tv te hard, zet

hem dan zachter.

“Partyplugs” filteren het geluid zo-

dat je zonder angst naar een con-

cert kan beluisteren.

http://www.sxc.hu/

http://www.sxc.hu/

2.6 De rol van de garde 27

Lees de tekst over de garde (2.6) en over de mijnlampen (2.7).

Per groep krijg je een aantal vragen (2.8). Bespreek deze vragen in groep.

De mijnwerkers in de cité woonden in comfortabele huizen omringd door groen.

Naast de voordelen zoals een lage huurprijs en het onderhoud van de woningen

waren er ook verplichtingen voor het onderhoud van de woning en de tuin en

regels over goed gedrag. Hierop werd streng toezicht gehouden. De mijnbazen

wilden immers weten wat er onder het personeel omging en wilden dat de regels

gerespecteerd werden. Hiervoor riepen ze een eigen controledienst in het leven:

de mijnpolitie, de wachters of de gardes.

De gardes controleerden de bedrijfsgebouwen en de tuinwijk. Ze fietsten door de

straten van de tuinwijk en rapporteerden alles wat ze waarnamen. Overtredingen

van het woonreglement of van andere voorschriften werden genoteerd en aan de

mijnadministratie gegeven. De gardes functioneerden dus als de ogen en oren van

de baas. Haalden de kinderen kattenkwaad uit, dan was de kans groot dat ze de

gardes achter zich aan kregen. Als ze betrapt werden terwijl ze iets stuk maakten,

werd een bedrag van het loon van de vader afgehouden. Ook de volwassenen

moesten zich aan de regels houden en hun tuin en huis onderhouden zoals de

bazen het wilden.

2.7 Mijnlampen, meer dan verlichting 28

In de lampenzaal hangt de mijnwer-

ker bij aanvang van zijn dienst zijn

penning in de plaats van zijn lamp en

neemt dan zijn koplamp mee.

Vervolgens gaat hij verder naar de

bezettingszaal waar de chef zijn

aanwezigheid aanduidt op een lijst.

Naargelang de werkplaats neemt de

mijnwerker de lift en de trein.

Wanneer er na de werkpost penningen

blijven hangen, weet men dat er nog

mijnwerkers ondergronds zijn. De

penningen zijn dus een vorm van

v e i l i g h e i d s controle.

Kleur van de mijnlamp en ring

De kleur van de koplamp is belangrijk.

De kleur van de lamp en de ring

weerspiegelen de hiërarchie in de

mijn. Een hoofdopzichter heeft bij-

voorbeeld een witte lamp met een

witte ring, een eerste opzichter heeft

een witte lamp met een zwarte ring en

een arbeider die ouder is dan 21 jaar

heeft een zwarte lamp met een zwarte

ring.

Ook de verschillende functies zijn aan

de hand van deze lamp te herkennen.

Een paswerker of mecanicien heeft

bijvoorbeeld een zwarte lamp met een

rode ring. Een monitor heeft dan weer

een bruine lamp met een groene ring.

Meer dan verlichting

In de Limburgse mijnen werden eerst

benzinelampen gebruikt. Dit soort

lamp werd niet alleen gebruikt voor

verlichting, maar vooral om mijngas op

te sporen. Wanneer er gas in de lucht

is, verandert het vlammetje in de lamp

van grootte en kleur. Hierdoor weten

de mijnwerkers dat ze moeten

vluchten.

Later werden de benzinelampen

vervangen door batterij- en koplampen.

Deze lampen dienden echt voor

verlichting. De koplamp werd op de

helm bevestigd en had het grote

voordeel dat het licht van de lamp

scheen naar de plaats waar de

mijnwerker naar keek.

Lampenzaal

Penningen

Benzinelamp

Het mijngas is...

brandbaar ontplofbaar verstikkend

0% 1%

mijngasvlam

+/- 1 cm lang

2%

mijngasvlam

+/- 2 cm lang

3%

mijngasvlam

komt net onder

gaaskap

4%

mijngasvlam

komt tot 1,5 in

gaaskap

4,5%

mijngasvlam

raakt bovenkant

gaaskap

5%-14%

lamp dooft,

mijngas blijft

doorbranden

> 14%

lamp dooft

volledig

2.8 Vragen bij leesteksten 29

Beantwoord de volgende vragen

1. Wat werd er van de mijnwerkers verwacht in ruil voor de lage huurprijs? Worden dit soort van regelingen vandaag de

dag nog genomen? Kan je hier voorbeelden van geven?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Wat vind je ervan dat er loon van de vader werd afgehouden wanneer de kinderen betrapt werden terwijl ze iets stuk

maakten? Gebeurt dit nu nog?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. In de mijn en in de tuinwijk hielden de gardes alles nauwlettend in het oog. Wie oefent in onze maatschappij controle

uit? Hoe gebeurt dat?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. De gardes fietsen door de straten en schreven overtreden op en gaven deze door aan de mijnadministratie. Gebeurt dit

nu nog? Op welke manier gebeurt dit in het verkeer, op school, in de jeugdbeweging, in de sportclub, …?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Waarom hebben de mijnwerkers verschillende kleuren van lampen met verschillende kleuren van ringen? Vind je dit

een goed systeem? Waarom?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Op welke manier werd er gecontroleerd of er mijnwerkers na hun post nog ondergronds waren? Op welke manier ver-

loopt de aanwezigheid- en afwezigheidcontrole nu op school, in het bedrijfsleven, …?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Ook in de vrijetijdsbesteding van het mijnpersoneel waren er verschillen. De voetbalvelden waren voorzien voor de

mijnwerkers en voor het kaderpersoneel waren er tennisvelden beschikbaar. Bestaan zo’n verschillen vandaag ook nog?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Afbeeldingen p28: rechts: © VMB - beneden: © Wim Schoenmakers, bewerkt van http://members.home.nl/wimschoenmaekers/mijn-

lamp.htm

http://members.home.nl/wimschoenmaekers/mijn-

31

bronnen:

Deel 3 | Het leven ondergronds

3

14

2

1 1

4 2 2 2

12 5 6 7

8 9

DEKTERREIN

CARBOON

DEKTERREIN

Zand Klei Trufsteen

11

600 m 11 10

660 m 11

10

735 m 11

10

15 13

16

14

17 15

13

17

Kalksteen

CARBOON

Mergel

Zandsteen Schilfer Psammiet

Kolenlaag Afgebouwde kolenlaag

Steriele zone Lucht

850 m 10

3.1 D

oorsnede van een m

ijn

32

Afbeelding: ©

V

MB

33

Vul de volgende woorden in bij het juiste nummer in: galerij, brug voor kolenwagentjes, laadplaats,

koeltorens, schachtbok, luchtafvoerschacht en trein met kolenwagentjes

In het tweede level van het MaxiMinespel is het spelpersonage

aan het werk in de ondergrond. De te ontginnen steenkool

bevindt zich op een diepte tussen 700 en 850 meter. Zo

diep onder de grond is het niet makkelijk om de kool op te

graven en naar de bovengrond te transporteren.

De ‘ondergrond’ was dan ook een wereld op zich met een

uitgebreid gangenstelsel en tal van ondersteunende activi-

teiten.

De afbeelding op de vorige pagina geeft de doorsnede van

de mijn van Winterslag weer. Vul de juiste woorden bij het

juiste nummer in.

1. ... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ... ... .. ... . ... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ..

2. ... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ... ... .. ... . ... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ..

3. elektrische centrale

4. stofkoleninrichting

5. ... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ... ... .. ... . ... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ..

6. stortbaden

7. burelen

8. luchttoevoerschacht

9. ... ... .. ... .. ... .. ... .. ... .. ... ... .. ... . ... ... .. ... .. ... .. ... .. ... . . ..

10. vervoersteengang

11. luchtsteengang

12. ventilator

13. pijler

14. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16. binnenschacht

17. ......................................................................

3.2 Het werk in de ondergrond 34

Lees de tekst en beantwoord de meerkeuzevragen.

De drie posten

Het dagelijkse leven in de verschillen-

de mijnen leek op elkaar. In alle mijnen

waren er drie werkposten. De ochtend-

ploeg ging aan de slag van 6u tot 14u,

de middagploeg van 14u tot 22u en de

nachtploeg van 22u tot 6u ‘s morgens.

Tijdens de nachtpost werd er geen ko-

len ontgonnen maar werden de instal-

laties onderhouden en gereed gemaakt

zodat de ochtendpost onmiddellijk ko-

len kon ontginnen.

De twee schachten

Om tot aan de steenkool te geraken

werden er twee verticale verbindingen

met de ondergrond gemaakt, de zoge-

naamde schachten. Een mijn telde niet

één maar twee schachten. Dit werd ge-

daan voor de verluchting. Eén schacht

diende voor de intrekkende lucht en de

andere schacht met de hoofdventila-

tor voor de kerende lucht. Die zoog de

lucht uit de ondergrondse plaatsen en

blies deze lucht naar buiten. De lucht-

stromen gingen in de ondergrond door

alle gangen en werkplaatsen. Zo bleef

het mogelijk om te ademen en te wer-

ken in de ondergrond.

Met de lift naar beneden en naar boven

Al het vervoer - van personeel, van

materiaal en van kolen - verliep via

deze schachten.

Personen en materialen werden

vervoerd in liftkooien die bestonden uit

5 verdiepingen. Prettig was het niet

want de mijnwerkers zaten in de kleine

kooien dicht op elkaar geperst.

Ook de met steenkool gevulde

mijnwagens werden via de schachten

naar boven getransporteerd.

Opeengeplakt in de trein

Om op hun werkplaats te geraken

moesten de mijnwerkers ondergronds

een trein nemen. In de wagons was

weinig plaats. Op twee plankjes en op

een kleine vierkante meter moesten

vier mijnwerkers plaats nemen met

hun gereedschap. Afhankelijk van de

afstand duurde de reis 15 tot 45

minuten. De treinreis was een ideaal

moment voor de mijnwerkers om hun

boterhammen op te eten.

Grote ventilator in de ondergrond

Mijnwerkers verlaten de liftkooi

Mijnwerkers verlaten de liftkooi

Weinig plaats in de trein

Foto’s: ©VMB - Tekst naar “De Koolputters”

35

Werken in de hitte

Steenkool werd ontgonnen in de pro-

ductiepijler. Dit is de plaats tussen

twee gangen, de zogenaamde galerijen.

Er waren twee toegangswegen tot de

productiepijler. Via de onderste galerij

werd lucht naar binnen geblazen. Dit is

geen overbodige luxe aangezien de

temperatuur ondergronds kon oplopen

tot 40°C. Eén van de zwaarste en ge-

vaarlijkste werken onder de grond was

het inrichten van een nieuwe ontgin-

ningspijler.

Handenarbeid

Een pijler is zo’n vier meter breed en

enkele honderden meters lang. In het

begin bestonden er nog geen

automatische afbouwmachines zoals

de schaaf of de trommelsnijmachine.

De steenkool werd toen door de

kolenhouwers met een afbouwhamer

losgemaakt. In de warme ruimtes was

dit een zeer zwaar werk. De

losgemaakte kolen vielen op de grond

en werden manueel op een schudgoot

geschept.

.

Foto’s: ©VMB - Tekst naar “De

Koolputters”

Het werk gebeurde dus grotendeels

met de hand. In die periode werkten

zo een 150 mijnwerkers in 1 pijler.

Voor het transport van de kolen uit de

pijler gebruikten de mijnen dus schud-

goten, een soort ijzeren transportband.

Perslucht zorgde ervoor dat schudgoot

op en neer bewoog. Hierdoor

schudden en trilden de kolen naar de

onderste galerij waar ze op een ander

transportmiddel terecht kwamen en ze

verder afgevoerd werden richting

schacht.

Mechanisering

Op het einde van de jaren 50 werden

zware gepantserde machines in

gebruik genomen. Hierdoor moesten

de kolenhouwers niet meer zelf de

kolen losmaken. De machine deed dit in

hun plaats. Deze machine werd een

schaaf genoemd en was uitgerust met

scherpe tanden. De schaaf bewoog

heen en weer tegen de kolenlaag en

de tanden schraapten de steenkool

los. De losgemaakte steenkool viel

rechtstreeks in een transport-

installatie, de panzer, en werd zo

afgevoerd.

Een kolenhouwer steekt d e

steenkool los met een

afbouwhamer

Vulbouw met hout

mijnwerkers langs een schaaf

36

Hightech in de ondergrond

Eind jaren zeventig werd de zeer grote

trommelsnijmachine in gebruik geno-

men. Zware motoren lieten aan beide

kanten van de machine spiraal-

trommels met hele scherpe tanden

ronddraaien. De trommels sneden

over een breedte van een meter de

kolen uit hun laag. Dit zorgde voor een

verhoging van de productie maar er

waren ook na- delen. Doordat er in één

ruk een grote hoeveelheid steenkool

werd weggenomen, nam ook de

hoeveelheid mijngas of methaan in de

omgeving toe. Daarom moest men

meer verluchten.

De kool is boven: en nu?

De volle steenkoolwagens kwamen via

de schachten op de bovengrond.

Eenmaal boven werden deze wagens

omgekipt op een transportband en

werd de steenkool afgevoerd naar de

kolenwasserij. De lege wagentjes

gingen via de schacht terug naar

beneden.


In de kolenwasserij werden de kolen

“gewassen”. dat wil zeggen dat de

kolen gescheiden werden van

gesteente en andere onzuiverheden

en dat de steenkool op grootte werd

gesorteerd. Aanvankelijk werden de

kolen en stenen van elkaar gescheiden

met de hand: Dit gebeurde door jonge

mijnwerkers die wettelijk nog niet

ondergronds mochten werken. Later

gebeurde dit automatisch in een bad

gevuld met water en magnetiet. In dit

bad zonken de stenen en bleven de

kolen drijven. Zo was het makkelijk de

zuivere kool eruit te halen.

Eenmaal de kolen gesorteerd werden

ze afgevoerd naar de eindgebruikers.

Dat waren onder meer staalfabrieken

en elektriciteitsproducenten. Dit

gebeurde in Beringen eerst enkel via

het spoor, later werd het Albertkanaal

gebouwd en kon steenkool ook met

het schip worden vervoerd

gevulde mijnwagens staan klaar

onder aan de schacht

stoomtreinen vervoeren de

steenkool via het spoor

gevulde kolenschepen

37

Los de volgende vragen over de leestekst op

1. Hoe groot is een pijler?

Een pijler is ongeveer 1 meter breed en enkele honderden meters lang.



2. Hoe was het vervoer van de mijnwerkers in de ondergrond?

De mijnwerkers hadden genoeg plaats op ruime zitbanken.

De mijnwerkers gingen te voet naar de werkplaats.

Het vervoer was oncomfortabel, de mijnwerkers zaten opeengeplakt als sardientjes en moesten hun materiaal

ook meenemen.

3. Hoe verliep het transport van personen naar beneden?

In de schacht waren trappen waarlangs de mijnwerkers naar beneden gingen.

Het vervoer verliep niet via de schacht.

Het vervoer verliep met een lift via één van de bestaande schachten.

4. Wat deden de drie posten in de mijn?

Zowel de ochtend-, de middag- als de nachtploeg ontgonnen kolen.

De ochtend- en middagploeg ontgonnen kolen en de nachtploeg onderhield de installaties.

De middagploeg ontgon kolen en onderhield de installaties.

5. Voor welke belangrijke reden telde de mijn twee schachten?

Voor de verluchting

Voor het uitzicht

Voor het opvangen van stenen

6. Waar werd steenkool ontgonnen?

In de schacht

In de productiepijler

In de laadplaats

Tekst naar “De Koolputters”

3.3 De weg van de steenkool 38

A. Steenkool legt een lange weg af vooraleer ze bij de

klant aankomt. Vul de tekst aan met de volgende

woorden: steenkolenwagentjes, veertig, staalfabrieken, trommelsnijmachine,

spoorweg, panzer, honderdvijftig, schudgoten, kolenwasserij en afbouwhamer.

1. Kolen delven

De kolen werd aanvankel i jk gedolven met een

..........................................en een kolenschop.

Later gebeurde dit met een schaaf en vanaf het einde

van de jaren 70 met een …………..….............................

De kolen werden opgeschept op de

transportinstallatie

2. Transport in de pijler

Eerst waren er ...........................................in de

pijler.

Later kwam er een transportinstallatie met kettin-

gen ( = ................................................. ).

De kolen komt aan in het begin van de pijler en

komt terecht op een tweede panzer in de galerij.

3. Transport in de galerij

De van de panzer afrollende brokken komen te-

recht op een stevige band ( = .............................. ).

Afhankelijk van de voortgang van de werkplaats en

de bochten in de galerijen werd de steenkool tel-

kens overgeheveld op een andere ........................

.......................

4. Vullen van de kolenwagens

De steenkool kwam terecht in een ......................

......................... met onderaan een grote metalen

schuif. De ladingsmachinist trok de schuif open

telkens er een lege kolenwagen onder stond. Hij

duwde ook de kolenwagens vooruit zodat de vol-

gende gevuld konden worden.

De kolen komt aan in het begin van de pijler en

komt terecht op een tweede panzer in de galerij.

3. Werkomstandigheden j

In de ondergrond was het warm. De temperatuur kon

oplopen tot …………..… graden Celcius. In de periode

dat alles met de hand gebeurde werkten er ongeveer

…………………………. mijnwerkers in 1 pijler..

4. Wassen en zeven

Al het vervoer naar de bovengrond verliep via de

schachten: personeel, materiaal en ………………....

…………………… De bovengehaalde steenkool werd

gewassen en gesorteerd in de ………………………….….

5. Transport

Eerst werd de steenkool via de ............................

naar de klant gebracht. Later werd het kanaal

gebruikt. Een belangrijke afnemer waren

……………….……………………………..

Tekst naar “De Koolputters”

39

B. Plaats de volgende handelingen in de juiste volgorde.

Schrijf het nummer voor de handelingen.

.......... De steenkool werd naar de klant ver-

voerd.

.......... De kolenwagentjes werden opgetrokken

uit de ondergrond

.......... Transport van kolen in de pijler via

schudgoten

.......... De kolenwagentjes worden gevuld

.......... De kolen werden gedolven

.......... De steenkool werd gesorteerd met een

zeefinstallatie

.......... Transport van kolen door de galerij.

Foto 1, 3, 5 en 6: ©VMB , foto 2: © Museum voor de mijnwerkerswoning, Eisden, foto 3: ©Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed Limburg

40

Omschrijf wat je ziet op de foto’s.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Foto: ©VMB - Tekst naar “De Koolputters”

3.4 De verschillende beroepen 41

De schietmeester

Om de steengangen en galerijen steeds ver-

der uit te breiden gebruikte men springstof.

Hiermee kunnen grote openingen in het ge-

steente worden geschoten. Deze taak wordt

uitgevoerd door de schietmeester. Hij wijst aan

waar en hoe de frontman of steenhouwer ga-

ten moet boren. De schietmeester steekt dan

de springstofstaven in de juiste gaten. In de

laatste springstofstaaf steekt hij vervolgens de

ontsteker en duwt alles aan met een houten

stof tot tegen de achterkant van het geboorde

gat. Dit herhaalde hij voor alle boorgaten. Ver-

volgens verbindt hij alle ladingen met elkaar.

Aan iedere ontsteker hangt hij draadjes. Alle

draadjes worden dan met elkaar verbonden

zodat er nog maar twee draden overblijven en

die worden met het schiettoestel verbonden. Voor het afschieten contro-

leert de schietmeester eerst nog of er geen mijngas aanwezig is en of

alle mijnwerkers in veiligheid zijn. Na deze controle worden de ladingen

afgevuurd. Wanneer het ergste stof is verdwenen gaat de schiet-

meester terug om te kijken of alle springstofstaven zijn afgegaan en

meet hij nogmaals of er mijngas aanwezig is. Hierna worden de

kapotgeschoten stenen opgeruimd. De schietmeester is verantwoor-

delijk voor de springstof en de

ontstekers. Elke springstofstaaf

en ontsteker heeft een num-

mer dat genoteerd wordt. Alles

wordt in een grote lederen tas

gestoken.

De kolenhouwer

De kolenhouwer werkt sa-

men met zijn helper in de

pijler en heeft een zware job.

Hij steekt de steenkool met een

afbouwhamer los.

Vervolgens schept zijn helper

de brokken steenkool met een

schop in de schudgoot. Ze

moeten er ook voor zorgen

dat het dak niet instort en

daarom plaatsen ze stutten

of ondersteuningen.

Foto’s: ©VMB - Tekst naar “De Koolputters”:

42

De bellenman

Zowel boven als onder aan de

schacht staat een bellenman. Een

bellenman is verantwoordelijk

voor de lift. Hij moet ervoor

zorgen dat de lift veilig kan

vertrekken en geeft dan een

belsignaal en groen licht naar

de machinist boven. De andere bellenman bevestigt dit met eenzelfde

belsignaal en licht. Dat is het sein voor de ophaalmachinist dat zowel

boven als onder alles in orde is en dat hij de lift in werking kan stellen.

De opzichter

De opzichter ziet erop toe dat alles in orde is, dat het gereedschap op

zijn plaats is, dat alles veilig verloopt, het werk vooruit gaat en

dringende herstellingen worden uitgevoerd. In elke pijler zijn twee of

drie opzichters per twintig kolenhouwers. De opzichter deelt straffen uit

indien de werken niet volgens afspraak verlopen.

De steenhouwer

De taak van de steenhouwers

is het delven van steengan-

gen en galerijen. Ook dit is

een zware job. Bij het maken

van deze gangen komt

steenstof vrij. Dit zet zich op

de longen en maakt het

werk extra ongezond.


43

Combineer de beroepen met de juiste omschrijving.

Schietmeester

Opzichter

Machinist

Belleman

Kolenhouwer

Steenhouwer

Persoon die verantwoordelijk is voor de lift

Persoon die steengangen en galerijen delft

Persoon die toezicht houdt in de mijn

Persoon die een machine bedient

Persoon die openingen in het gesteente schiet

Persoon die brokken steenkool losmaakt

De machinist

Een machinist be-

dient een machine.

Elke machine zo-

als de kolenschaaf,

de kerfmachine, de

trommelsnijmachine,

de rieminstallatie,…

heeft zijn eigen machinist. Om met de schaafma-

chinist te kunnen communiceren hangt om de tien

meter een signaallamp. Wanneer er op de knop van

deze lamp gedrukt wordt gaan alle lampen in de

pijlers uit en weet de machinist dat hij de machine

onmiddellijk moet stilleggen. De lampen worden

ook gebruikt om de machinist de opdracht te ge-

ven de schaaf naar boven te sturen en weer naar

onderen te laten keren.

De locomotiefmachinist

De locomotiefma-

chinist bedient de

locomotief en zorgt

dus voor het vervoer.

Wanneer alle kolen-

wagentjes gevuld

zijn worden ze met

de locomotief gehaald en naar de schacht ge-

bracht. Na een werkdag hangt de locomotiefmachi-

nist rijtuigen aan zijn locomotief en gaat overal in

de gangen de mijnwerkers halen. Het werk van de

locomotiefmachinist vraagt een grote concentratie.

De wagentjes moeten op tijd gestopt worden. Ook

in bochten moet men voorzichtig zijn om

ongelukken te voorkomen.

Foto: © deredactie.be

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.5 Gevaren van werken in de mijn 44

Werken in de mijn kan gevaarlijk zijn. Lees de krantenartikels over buitenlandse

mijnen op de volgende pagina. Bespreek en beantwoord de vragen in groep.

Welke gevaren van de mijn worden besproken in de krantenartikels?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wat gebeurde er juist in de kolenmijn in het noorden van China?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wat kan je concluderen over de Chinese mijnen?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wat weet je over de mijnramp van Chili van 2010?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

koolmijn

China

m

D

in

te

ve

du

45

Is het gevaar van de mijnen typisch voor China of komt dit ook voor in België?

46

Ook in België hield werken in de mijn gevaren in. Lees het artikel en beantwoord

de vragen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wat deed Limburg hieraan?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Waarvoor kreeg Dufrasne de prijs Harzé?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoe zou het volgens jou komen dat de Chinese mijnen nog steeds zo gevaarlijk zijn?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47

De mijnramp van Waterschei

De grootste mijnramp in een Lim-

burgse mijn vond plaats in de mijn

van Waterschei op 30 maart 1929. Wat

een dag zoals alle andere moest wor-

den, eindigde in een ware nachtmerrie.

Het onzichtbare en geurloze mijngas

ontplofte. De juiste oorzaak van de

ramp weten we echter niet. Er wordt

vermoed dat een schietmeester een

lading springstof tot ontploffing heeft

gebracht op het ogenblik dat er een te

grote hoeveelheid mijngas in de lucht

was. Helaas blijft het bij vermoedens.

De schietmeester en de 23 mijnwerkers

die in de buurt waren overleefden de

ramp niet. Ook enkele andere mijnwer-

kers uit dezelfde werkafdeling werden

zwaar verbrand naar boven gehaald. Zij

bevonden zich nochtans op een afstand

van meer dan 350 meter van de explo-

sie. Door de explosie ontstond er een

brand die zeer moeilijk te blussen was

en de redding ingewikkeld maakte. Een

tweede explosie zorgde voor een zware

instorting waarbij 3 redders het leven

verloren en meerdere zwaar gewond

raakten. De eindballans was zwaar: in

totaal waren er meer dan 30 doden.

Krantenartikel 1: © Tijdschrift Heidebloempke 2005- Krantenartikel 2: © Concentra media - Tekst naar “De Koolputters”

3.6 Gevaren en preventie in de mijn 48

Mijngas is één van de gevaarlijkste vijanden van de

mijnwerkers. Dit gas is reukloos en onzichtbaar. Het

brengt ontploffingsgevaar met zich mee en kan zor-

gen voor ademhalingsmoeilijkheden. De mijnlamp

(foto A) was het meest betrouwbare toestel om mijn-

gas op te sporen. Aan de hand van de blauwe zweem

boven de gele pit kon de mijnwerker zien hoeveel

mijngas er in de lucht was.

Steen en kolenstof kon zware gevolgen hebben voor

de gezondheid van de mijnwerkers. Stofmaskers

(foto C) moesten ervoor zorgen dat stof de longen

niet binnendrong.

Er bestonden ook elektronische meters (foto B) om

mijngas te meten. Het toestel kan in een paar secon-

den de hoeveelheid mijngas aangeven.

Erg gevreesd in de ondergrond was het koolstof-

monoxidegas. De mijnwerkers waren verplicht om

een CO-filter (foto D) bij te hebben. CO is heel giftig

en gevaarlijk omdat het geurloos, reukloos en

smaakloos is. Een kleine hoeveelheid CO in de lucht

kan tot de dood leiden.


A C

B

D

49

Om kettingreacties van kolenstofexplosies te voor-

komen werden er waterbakken (foto E) geplaatst. De

bakken werden aan het plafond opgehangen. Bij een

ontploffing barstten de bakken uit elkaar en zorgde

het water ervoor dat de hoeveelheid fijn stof en de

temperatuur daalde.

Er vonden in de mijn ook regelmatig ongevallen

plaats door mechanische of elektrische fouten. De

meeste machines waren uitgerust met zware moto-

ren die grote krachten konden ontwikkelen. Als die

krachten niet juist werden gebruikt of door een pro-

bleem hun greep hadden verloren, kon dit ongevallen

veroorzaken. Door kleine of niet goed aansluitende

sporen konden wagentjes ontsporen (foto G) .

Instortingen waren ook een groot gevaar in de mijn.

De druk van de gesteenten kon zo groot zijn dat de

ijzeren ondersteuningen plooiden en in elkaar

klapten. Op foto F zie je een uitschuifbare stempel

die op het punt staat om het te begeven.


In de mijn gebeurden er vaak ongevallen met ge-

wonden tijdens het transport. Als twee mijnwagen-

tjes werden losgehaakt (foto H) op de verkeerde

manier, liep de mijnwerker het risico om zijn arm of

bovenlichaam te verpletteren.

F

G

H

E

50

Redders moesten opleiding volgen (foto K). Omdat

het zeer warm kon zijn, zeker na een brand, bewa-

semde het masker snel. Om dit op te lossen werd er

een ruitenwissertje aan de binnenkant van het mas-

ker geplaatst.

Elke mijn heeft een reddingsdienst met goed

opgeleide redders. Redders (foto I ) moesten over

een goede fysieke conditie beschikken en onder

druk kunnen functioneren.

De reddingsbrigade (foto L) van de mijn van Berin-

gen bestond in 1933 uit een grote groep mensen.

De uitrusting van een redder bestond onder meer uit

een zuurstofpatroon, een filter en een ademzak

(foto J).


K I

J

L

51

Communicatie was heel belangrijk. Op foto M zie je

een mijnwerker communiceren met een collega in de

ondergrond.

De mijnen voerden regelmatig veiligheidscampag-

nes. Vaak ging zo’n campagne over één thema, zoals

in dit voorbeeld (foto O).

De ondergrondse telefooncentrale (foto N) van de

mijn van Beringen bevond zich op een diepte van

789m. Van hieruit was het mogelijk om alle diensten

van de mijn te bereiken.


In de infirmerie (foto P) kregen de gewonde mijn-

werkers de eerste hulp. Zwaargewonden werden van

daaruit overgebracht naar het ziekenhuis. Voor de op-

volging van letsels was er ook een revalidatieafdeling.

M O

N

N

P

53

bronnen:

Deel 4 | Het einde van de mijnen

Bron grafiek: Lesmap “Mijn” geschiedenis

4.1 Evolutie in de steenkoolproductie 54

Bekijk de grafiek en los de vragen op.

Wat valt je op als je de grafiek bekijkt?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De productie was het hoogst in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De productie is gedaald vanaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoe groot was de productie in 1942? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoe groot was de productie in 1957? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Evolutie van de steenkoolproductie in België

10

5

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980

milj

oe

n t

on


4.2 Van gouden jaren naar sluiting 55

1. De gouden jaren

Na de Tweede Wereldoorlog had België behoefte aan

steenkool voor de heropbouw van het land. Hiervoor waren

mijnwerkers nodig. Om het tekort aan mijnwerkers op te

vangen trokken de mijnen buitenlandse werknemers aan,

zoals Italianen en later ook Spanjaarden, Grieken, Turken en

Marokkanen. Dit zorgde ervoor dat de mijnstreek een

multicultureel karakter kreeg. De productie was zeer hoog

in de jaren vijftig. In het begin van de jaren vijftig werd de

mijnwerker de ereburger van België genoemd.

2. De steenkoolcrisis

In 1957 ontstond er echter een steenkoolcrisis door het

overaanbod aan goedkope aardolie. Hierdoor werden de

steenkoolmijnen verlieslatend. De overheid besliste om de

subsidies aan verlieslatende sectoren af te schaffen. In 1964

werd de mijn van Houthalen samengevoegd met de mijn

van Zolder en in 1966 moest Zwartberg de deuren sluiten.

Duizenden mijnwerkers verloren hierdoor hun job.

Foto 1,2: © archief GVA , een eeuw in beeld, foto 2: © Werkgroep Mijnwerkersgeschiedenis Beringen - Tekst naar “De Koolputters

56

3. Woede bij de mijnwerkers

De ontslagen konden op weinig begrip rekenen en ver-

oorzaakten woede bij de mijnwerkers. Toen de mijnwer-

kers van Zwartberg hun ontslagbrief ontvingen gingen ze

onmiddellijk over tot actie. De ochtendploeg ging over tot

de bezetting van de ondergrond. Het bericht over de actie

verspreidde zich zeer snel in de cités en zorgde al snel voor

veel chaos. De mijnwerkers waren woedend en rellen bleven

niet uit. Tijdens de confrontaties tussen de Rijkswacht en de

mijnwerkers vielen er twee doden en meerdere gewonden.

De situatie bleef verder uit de hand lopen en daarom

werden er paracommando’s ingeschakeld om de gespannen

sfeer de baas te kunnen.

Foto: ©VMB - Tekst naar “De Koolputters”

57

4. De akkoorden van Zwartberg

Op 3 februari 1966 keerde de rust terug. Dit gebeurde om-

dat de regering, de vakbonden en het Kolendirectorium een

akkoord hadden gesloten. Dit akkoord werd vastgelegd als

de akkoorden van Zwartberg. Hierin stond dat mijnwerkers

die de mijn moesten verlaten hun sociale voordelen zou-

den behouden. Bovendien werd de mijnwerkers ook

vervangende werkgelegenheid beloofd.

5. Kempische Steenkoolmijnen

De vijf overblijvende mijnen waren zwaar verlieslatend en

er was grote concurrentie uit het buitenland. De Limburgse

mijnen werden in 1967 samen gevoegd tot de “Kempense

Steenkolenmijnen”. De overheid steunde de mijnen door

geld te geven.

Afbeelding 1 © De Koolputters, foto © Solidair - Tekst naar “De Koolputters”

58

6. Afbouw van de mijnen

Elk jaar hadden de mijnen meer steun nodig en hierdoor

werd de situatie onhoudbaar voor de overheid. Het zag er

niet naar uit dat de mijnen ooit nog winstgevend zouden

worden. In de jaren ‘80 wou de Belgische overheid de geld-

kraan voor de vijf overblijvende mijnen dichtdraaien. Op dat

moment waren er nog ruim 18.000 mijnwerkers aan het

werk. De mijnwerkers hadden het moeilijk met deze plannen.

Ze ondernamen regelmatig acties en betogingen. Vrijwel da-

gelijks haalden de mijnwerkers de kranten met acties zoals

wegblokkades die voor verkeershinder zorgden.

Het afbouwen van de mijnbouw was dus een moeilijke taak.

Daarom werd er een kolenmanager aangesteld, die de res-

terende mijnactiviteit moest afbouwen en die de streek

nieuwe economische mogelijkheden moest bieden. De ko-

lenmanager pakte uit met een plan om de mijnen te sluiten

en kreeg hiervoor een grote som geld ter beschikking. De

mijnwerkers werden verleid met hoge vertrekpremies en

een goede pensioenregelingen.

Uiteindelijk werd in 1992 de laatste Limburgse steenkool-

mijn gesloten en werd de mijnindustrie verleden tijd.

April 1986, bezetting van het station van Hasselt

Foto mijn Winterslag © Erf-goed.be, foto C-mine © Organza Network - Tekst naar “De Koolputters”

59

7. Nieuwe bestemming

Door de sluiting van de mijnen werden er meer dan 600

mijngebouwen en installaties niet meer gebruikt. Enkele

mijngebouwen zijn verdwenen, andere zijn erkend als be-

schermd monument. Sommige hebben ook een nieuwe be-

stemming gekregen, zoals een museum, een erfgoedcentrum,

een bioscoop, een cultuurcentrum, een fitnesscentrum, kan-

toren, horeca, cultuurwerkplaatsen, …

Ook de terreinen rondom de mijn moesten een nieuw doel

krijgen. Sommige terreinen werden omgevormd tot natuur-

gebieden of kregen een recreatief doel. De mijnterril van Be-

ringen is vandaag een natuurreservaat met bomen, kruiden

en grasmengsels.

Het behoud van het mijnerfgoed is een getuigenis van de

grote maatschappelijke veranderingen van de 20ste eeuw.

De Limburgse mijnindustrie heeft een rol in het leven van

vele families gespeeld. De mijnen hebben een onuit-

wisbare stempel op Limburg gedrukt.

60

Vul de kaders in groepjes in.

Wie ontdekte

steenkool? Waar?

Wanneer?

1

Verklaar: de gouden

jaren.

2

Welke crisis ontstond

er? Waarom? Wat

waren de gevolgen?

3

Wat was de reactie

van de mijnwerkers?

4

61

Wat stond er in de

akkoorden van

Zwartberg? Was dit goed

voor de mijnwerkers?

5

Waarom werden de

overblijvende mijnen

6

samengevoegd

KS?

tot de

Welke beslissing nam

de regering uit-

eindelijk. Waarom?

7

Wat gebeurde er met de

mijnterreinen en -gebou-

wen na de sluiting van de

mijnen?

8

4.3 Heimwee naar de mijnen 62

Lees de volgende tekst.

Heimwee naar de put HEUSDEN-ZOLDER - Voor het eerst in tien jaar hielden de mijnwerkers van

de Limburgse koolmijnen een reünie. Voor velen werd het een prettig weerzien.

“Als ze de put morgen opnieuw openen, twijfel ik geen seconde om er weer te

gaan werken’’, luidde het.

Vijftien jaar geleden, in november 1992, werd in de mijn van Zolder de laatste steen-

kool uit de grond gehaald. De laatste steenkool markeerde het einde van een tijd-

perk. De steenkoolindustrie schonk Limburg welstand en tienduizenden nieuwe in-

woners uit alle windstreken. Eerder al waren de mijnen van Houthalen, Zwartberg,

Beringen, Eisden, Winterslag en Waterschei dichtgegaan. In totaal verloren 18.000

mijnwerkers niet alleen hun baan, maar hun hele leven, zo bleek zaterdag.

Uiteraard zijn niet alle koolputters naar de reünie gekomen. In het grote herstelde gebouw - waar tot 1992 de elek-

triciteitscentrale van de Zolderse mijnzetel was gevestigd - praatten enkele honderden mannen terwijl ze een kop

koffie of een pint dronken.

Mede-organisator Danny Wlosiniak, die veertien jaar in Zolder werkte, is tevreden met de opkomst. “Ik speel al drie jaar met de idee om een reünie te organiseren. De vorige vond tien jaar geleden plaats. En er is sindsdien veel veranderd. Vijf collega’s van mijn vroegere post zijn inmiddels gestorven. En ik heb net vernomen dat ook een zesde inmiddels is overleden’’, zegt hij stil.

Toch was het voor de meeste mijnwerkers een vrolijk weerzien met hun collega’s. Erwin Westaedt, die elf jaar lang

in de de mijn van Zolder werkte en Karakan Gultekin, die twintig jaar lang vrijwel dagelijks in de ondergrond

afzakte, hebben elkaar in jaren niet gezien. “Of ik de mijn mis? Ik heb na de sluiting tien jaar in een bedrijf gewerkt, maar kon daar niet wennen. Uiteindelijk ben ik vrachtwagenchauffeur geworden. Zo kon ik rustig op mijn eentje werken. Laat het me zo zeggen, als ze morgen aankondigen dat de put opnieuw opengaat, twijfel ik geen seconde’’, zegt Westaedt. “Vroeger stond ik er niet zo bij stil, maar het werk in de mijn was soms heel gevaarlijk. Maar precies omdat er zoveel gevaar dreigde en iedereen elkaar in de gaten moest houden, ontstond er een vriendschap die je ner- gens anders terug vindt’’, zegt Gultekin.

De heimwee naar de mijn is groot tijdens de reünie. Over de ongevallen met mijngas, de slachtoffers van stoflong

en de blijvende littekens die de mijnsluiting in de Limburgse mijngemeenten heeft achtergelaten wordt bijna niet

gesproken. “Onmiddellijk na de sluiting ben ik even boos geweest. Voor velen was het een erg moeilijke aanpassing. Veel collega’s zijn gescheiden van hun vrouw, omdat ze thuis tegen de muren liepen. Op zekere dag vallen immers al je werkmakkers weg”, meent Westaedt. Pol Abraham treedt hem bij. De man werkte vijftien jaar in Eisden en hield

er een invaliditeit aan over. “Toch denk ik dat de mijnen ooit nog zullen opengaan. Er zitten in Limburg nog kolen genoeg en ooit gaan die van pas komen’’, zegt hij.

Bron: Stef Telen - Het Nieuwsblad - 10 april 2007, foto © Yorick Jansens

+

Productie steenkool per regio

(in miljoen ton)

* Inbegrepen ‘Eurazische’ landen zoals Rusland, Kazakstan enz.

Reserves steenkool per regio 2007

(in miljoen ton)

Afrika 1.103

Regio 1997 2007 Groei

Azië en Oceanië 1.036,5 1.850,2 78,5%

Noord-Amerika 632,5 629,9 -0,41%

Europa * 469,2 445,4 -5,07%

EU (27) 1920 256,4 178,3 -30,46%

Afrika 129,2 154,2 19,35%

Z. en C.-Amerika 27,9 55,3 98,21%

Midden Oosten 0,6 0,5 -16,67

Totaal 2.295,8 3.135,6 36,58

4.4 Energiebronnen wereldwijd 63

Bestudeer de grafieken en los de vragen op de volgende pagina op.

Midden Oosten 1.386

Z- en C-Amerika

16.276

EU (27)

29.570

Europa* 250.510

Noord-Amerika 257.465

Azië en Oceanië 272.460

Totaal

Bronnen: Marktaandelen energiebronnen: FOD economie statistieken, andere gegevens: usmarkets.nl

Verbruik steenkool 2007

(in miljoen ton)

Midden Oosten 6

Z.- en C-Amerika 22

Afrika 106

EU (27) 318

Europa* 534

Noord-Amerika 613

Azië en Oceanië 1896

Totaal 3175

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500

Marktaandelen van de

energiebronnen 2007

Bio

ma

ssa 9

,9%

64

In welke regio’s is de steenkoolproductie toegenomen?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

In welke regio’s daalde de steenkoolproductie?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

In welke regio groeide de steenkoolproductie het meeste?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

In welke regio nam de steenkoolproductie het meeste af?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Welke energiebron heeft het hoogste marktaandeel op wereldvlak?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoeveel % bedraag het marktaandeel van steenkool ten opzichte van alle energiebronnen?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Welke regio verbruikte de meeste steenkool in 2007?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Welke regio’s verbruikten in 2007 meer steenkool dan ze produceerden?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.5 Duurzame energie 65

Geen oneindige reserves

Tot ver in de 19de eeuw werd het grootste deel van de we-

reldenergie geleverd door mensen, dieren, water, wind en

combinaties hiervan. Door de ontdekking van steenkool,

olie, aardgas en uranium had de mens toegang tot andere

energiebronnen en ging deze ook gebruiken. Maar de vraag

naar energie blijft stijgen en wordt beantwoord door de op-

wekking van meer energie zoals energie uit steenkool, aard-

gas en aardolie. Deze energiebronnen zijn echter niet onein-

dig beschikbaar. De oliecrisissen van 1973 en 1979 waren

daarin wellicht een keerpunt. De grafiek “reserves steenkool

per regio 2007” op p. 63 geeft de geschatte voorraad aan

steenkool die wereldwijd beschikbaarheid is weer.

Toekomstige generaties zullen geconfronteerd worden met

de eindigheid van de reserves. Niet alleen steenkool, maar

ook aardolie en aardgas raken ooit op. Terwijl de voorraad

blijft afnemen neemt de vraag toe. De bevolking neemt toe

en het energiegebruik per persoon stijgt ook. Energiebron-

nen zoals steenkool, aardgas en aardolie zijn dus uitputtelijk.

Gelukkig zijn er ook onuitputtelijke energiebronnen. Natuur-

lijke verschijnselen zoals zon, wind, water kunnen we als

oneindige energiebronnen beschouwen. Om dit belangrijke

wereldwijde probleem niet tot een zeer groot probleem te

laten leiden moeten er oplossingen gezocht worden. De uit-

daging is om in de toekomst de energiebehoefte en de ener-

gieopwekking goed op mekaar af te stemmen.

Hernieuwbare energie

De zon, wind, water en biomassa waren de eerste energie-

bronnen. Ze raakten bij ons in de vergeethoek toen steen-

kool gebruik werd. Toch kan hernieuwbare energie gebruikt

worden in het huishouden, de industrie en het transport. De

laatste jaren werden hiervoor vele technologieën ontwikkeld

en geoptimaliseerd. Deze ontwikkelingen zijn nog lang niet

op een eindpunt. Windenergie, waterkracht, alle vormen van

zonne-energie en biomassa putten hun energie rechtstreeks

of onrechtstreeks uit de zon. Men noemt ze hernieuwbaar

omdat ze zich steeds weer hernieuwen, dankzij de zon die

vele uren schijnt. Men noemt ze onuitputtelijk omdat de zon

nooit “op” geraakt en elke dag blijft schijnen.

Afbeeldingen: Creative Commons - www.sxc.hu

http://www.sxc.hu/

66

Bespreek de volgende vragen in groep

1. Welke groene energiebronnen ken jij?

2. Van welke groene energiebronnen maken jij en je ouders gebruik?

3. Hoe verwarmen jullie het huis?

4. Wat kan je zelf thuis doen om energie te besparen?

5. Zou het goed zijn om de steenkoolmijnen terug te openen in België?

6. Wat moeten bedrijven volgens jullie doen om beter met energie om te gaan?

7. Wat zullen we doen als alle aardolie, aardgas en steenkool op zijn in de wereld?

8. Heb jij ideeën voor nieuwe energiebronnen?

9. Welke energiebronnen gaan de belangrijkste energiebronnen worden in de toekomst?

10. Welke energiebronnen zullen we niet meer gebruiken in de toekomst?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.6 Kruiswoordraadsel 67

Vul het kruiswoordraadsel in.

De begrippen van het kruiswoordraadsel komen uit deze bundel.

Horizontaal

1. Persoon die steengangen uitbreidde door grote openingen in het

gesteente te schieten.

3. Steenkool wordt weleens het zwarte ... genoemd.

4. Transportinstallatie met kettingen.

5. Wagen waarin men kolen kan vervoeren.

6. Dit mag niet worden meegenomen naar de ondergrond.

7. Persoon die de locomotief bedient en dus voor het vervoer zorgt.

8. Persoon die verantwoordelijk is voor de lift.

12. Verticale toegangsweg tot de mijn.

14. Persoon die erop toeziet dat het werk vooruit gaat.

15. Lichtbron die gebruikt kan worden om mijngas te detecteren.

16. Aantal mijnen die er in Limburg zijn geweest.

17. In de mijn van Zwartberg vond een ... plaats waarbij 34 perso-

nen het leven lieten.

Verticaal

1. Crisis door het overaanbod aan goedkope aardolie.

2. Kleurloos, reukloos en zeer explosief gas dat zich ondergronds

kan bevinden.

3. Controleur in de mijngebouwen en in de tuinwijk.

6. Plaats waar een mijnlamp kan worden afgehaald.

9. Gang in een mijn.

10. Opgraven/winnen van kolen.

11. Achternaam van de persoon die er met een boring in slaagde

om aan te tonen dat er steenkool in de grond zit in Limburg.

13. Wijk gebouwd door de mijnmaatschappij om huisvestiging te

kunnen bieden aan de vele mijnwerkers.

MAXIMINE LEERLINGENBUNDEL - Mijnmuseum...3.1 Doorsnede van een mijn 32 3.2 Het werk in de ondergrond...

Documents

Transcript of MAXIMINE LEERLINGENBUNDEL - Mijnmuseum...3.1 Doorsnede van een mijn 32 3.2 Het werk in de ondergrond...