Educatief pakket “De Wijers, een beeld van een landschap” - Leerlingenbundel

FIETSEXCURSIE VOOR 2DE EN 3DE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS

OPDRACHTENBUNDEL

Dit project wordt ondersteund door de Europese Commissie Directoraat Generaal Milieu onder het LIFE + programma Natuur (Subsidieovereenkomst nr LIFE08 NAT/B/000036).

RLLK_OPDRACHTBUNDEL_leerlingen_OK.indd 1 27/03/14 15:00

95

301

305

300

91

92

2

1

3

45

6

7

8

71

2

Fiets

excu

rsie D

e Wije

rs

Fietsrou

te via het

Fietsrou

tene

twerk

Afwijking van he

t fi etsrouten

etwerk

Stop

plaats m

et opd

rach

t

Fietskno

oppu

nt

Kijkhu

t

Picknickplaats

Toiletten

1 71

Te voe

t


Via deze fi etsexcursie en de opdrachten onderweg maak je kennis met De Wijers, een waardevolle streek in het hart van Limburg. Je fi etst door prachtige landschappen vol bossen, vijvers, weiden en hier en daar wat heide met zeldzame dieren plantensoorten.

Je ontdekt waarom Europa bepaalde habitats beschermt en waarom het gebied ook voor vogelsoorten van Euro-pees belang is. Natuurgebieden Kiewit, het Wik in Bokrijk en de Platwijers/Wijvenheide zijn natuurpareltjes in De Wijers.

Onderweg bezoek je een aantal bijzondere plaatsen, leert over het ontstaan en de werking van de vijvers, ontdekt het belang van een goed natuurbeheer voor de biodiversiteit in

De Wijers en de rol die private landeigenaars, overheden en natuurverenigingen daar bij spelen.

Veel plezier!

Ludwig Vandenhovegedeputeerde voor leefmilieu

Voorwoord

De onderzoeks-vraag

gedeputeerde voor leefmilieu

Het uitvoeren van de verschillende opdrachten onderweg heeft als doel:

- het verkennen van het fysisch-geografi sch en cultuurhistorische landschap van de Wijers en zijn kerngebied Vijvercomplex Midden-Limburg

- kennis verwerven van het Europese beleid rond Natura 2000 en het belang van een goed beheer van de natuur

- kennismaken met de belangrijkste actoren in het gebied en hun interactie, mogelijke knelpunten en samenwerking (Triple E)

Visteelt (Economie) Natuurbehoud (Ecologie) Educatie en recreatie

3


Bedoeling van deze opdracht is land-schapselementen op de kaart van De Wijers herkennen en inventariseren.

Aan de hand van deze elementen kan een algemeen landschapsbeeld worden geschetst.

Individueel (indien op voorhand) of in groepjes van 4 (indien tijdens excursie).

Onderscheid op de kaart op pagina 5 de verschillende elementen die het land-schap van De Wijers bepalen.

Duid op de kaart aan met kleur:- De gemeentes die deel uitmaken van De Wijers- Het kerngebied van De Wijers: het vijvercomplex Midden-Limburg- De vijverconcentraties in De Wijers- De belangrijkste verkeersaders- De belangrijkste waterlopen- De woonkernen- De industriegebieden- De bossen- De heidegebieden

Topografi sche kaart de Wijers (zie p. 5) Stiften

Opdracht 1

Extra informatie

De Wijers is een uniek gebied met meer dan 1.000 vij-vers, in het hartje van de provincie Limburg. Het gebied strekt zich uit over de gemeenten Diepenbeek, Genk, Has-selt, Heusden-Zolder, Houthalen-Helchteren, Lummen en Zonhoven. Het is niet alleen een streek waar veel mensen wonen en werken, maar ook een woonplaats voor heel wat zeldzame dieren plantsoorten. Zonder deze vijverstreek als kraamkamer zouden bepaalde soorten, zoals de roer-domp, de boomkikker en de woudaap in Vlaanderen al uitgestorven zijn.

D troef van De Wijers is de prachtige natuur. Water speelt hierin de hoofdrol. Dit wetland met zijn vijvers is samen goed voor zon 700 ha water en riet. Niet alleen qua natuur is De Wijers een topregio, de streek heeft ook veel cultuur-historische en toeristische troeven. Bokrijk, Hengelhoef, Kelchterhoef, Domein Bovy, Herkenrode en het Circuit van Zolder zijn maar enkele topattracties in de Wijers.

De Wijers is een gebied op de zuid-westelijke fl ank van het Kempisch plateau. Het Kempisch plateau is een puinkegel (quartaire afzetting) gevormd door rivierafzettingen van de Maas. Op de zuidwest gerichte helling ontstond een bekenstelsel dat noodzakelijk was voor het ontstaan van de vijvers. De Wijers is een echt cultuurlandschap. Dat wil zeggen dat de mens in de loop van de geschiedenis een sterk bepalende invloed heeft gehad op het landschap.

In de beekvalleien van dit deel van Midden-Limburg richt-te men in de middeleeuwen doelbewust vijvers in voor het kweken van vis, oorspronkelijk vooral door de kloos-tergemeenschappen. Op de arme kempengrond zorgde eiwitrijke vis voor een extra aanvulling bij het voedsel van de bevolking. Om vijvers te maken werden beken gewoon opgestuwd om grotere waterpartijen te krijgen. Het ge-leidelijke verval zorgde ervoor dat men geen al te hoge dijken hoefde te bouwen. In een beekvallei ontstond zo een ruime aaneenschakeling van kweekvijvers met een complex systeem van open afl aatgrachten.

Doel

Opdracht

Materiaal

een ruime aaneenschakeling van kweekvijvers met een complex systeem van open afl aatgrachten.

Bedoeling van deze opdracht is land-schapselementen op de kaart van De

Extra informatie

De WijersROERDOMP

WOUDAAPBOOMKIKKER

4


N5

Topo

grafi

sche

kaar

t De W

ijers

Cop

yright RLL

K

Legend

a

Water

Lokale weg

Spoo

r

Doo

rgaand

e pa

d

Snelweg

Rivieren

Straat

Hoo

fdweg

Smal pad

01k

m50

0mBebo

uwing

Loofbo

s

Gem

end bo

s

Naalbos

Indu

strie

Heide

geb

ied

Drassig land

De Wijers

Zan

dgrond

3WAT

ER


Notities

6


DEM

ER

ALBERTKA

NAAL

HER

K

ZWAR

TEBE

EK

LAAM

BEEK

MAN

GELB

EEK

STIE

MER

GETE

HALB

EEK

GR

OTE

LAA

K

ABEEK

GR

OTE

BEE

K

ROO

STER

BEEK

HEL

DE

RBE

EK

SNIJ

KEN

KAAT

SBEE

K

SLAN

GBE

EK

ZWAR

TWAT

ER

DOMMEL

VELP

E

VOOR

TBEE

K

ECHE

LBEE

K

GAR

EBEE

KOUD

EBEE

K

LAAK

MAA

SBEE

K

VELD

BEEK

KLEI

NEBE

EK

BOLL

ISEN

BEEK H

UTT

EBE

EK

BROE

KBEE

K

WAA

NBE

EK

DO

RPS

BEE

K

MIS

ERIK

BEEK

STEE

NLA

AK

RIJ

SBE

EK

GIELISBEEK

ZON

DE

RIK

BE

EK

LAAR

BEEK

HEL

BEEK

HEIW

IJER

BEEK

DAUT

ENBE

EK

WATE

RLOO

P

KLEI

NE

BEEK

ZUTE

NDAA

LBEE

K

WIJERBEEK

HAL

ENSE

BEE

K

SCH

ANSB

EEK

SCH

AAM

LOO

P

WIN

TERB

EEK

GOER

EBEEK

MELSTERBEEK

MIEN

BEEK

HOEV

ENBE

EK

STER

REBE

EK

BOSB

EEK

OU

DE

BEEK

BEZO

ENSB

EEK

HEMM

ENBE

EK

VLO

EDG

RACH

T

BULLENBE

EK

TERB

ERME

NBEE

K

KAAL

BEEK

NITSE

MBEE

K

JANT

EBEE

K

KROPBEEK

WIJ

ER

MA

NBE

EK

DIE

PER

BEE

K

PAAN

HUIS

BEEK

OU

DE

HER

K

BER

GB

EEK

ECHE

LWATE

R

WAT

ERST

RAAT

BEEK

KEIBEEKHE

IDELO

SSING

STIE

MER

(OU

DE

LO

OP)

GRO

OTV

ELDB

EEK

LAAR

DIJ

KBEE

KVA

NDE

BOSL

OO

P

HOO

GBO

SVLI

ET

IJZER

LINDE

BEEK

DORP

SLOO

P

ZWAR

TE W

INTE

RBEE

K

GELE

GRA

CHT

BOR

GR

AVE

BEEK

WIN

DHAL

MBE

EK

MIJ

NBEE

K

BLEU

KVEL

DBEE

K

RO

DEB

EEK

WAS

SEVE

NSEV

LIET

DER

DE

DEM

ER

GROT

E WINT

ERBE

EK

OU

DE

RO

OST

ERBE

EK

KRU

ISBE

EK

FABRIEK

SBEEK

KOLE

NHAV

EN G

ENK

BAKE

LSBE

EK

HOLAKE

NBEEK

WIN

TERB

EEK

HELBEE

K

SCH

ANSB

EEK

VLO

EDG

RA

CH

T

ABEE

K

BRO

EKBE

EK

WINT

ERBE

EK

KLEIN

EBEE

K

BOSB

EEK

Lege

nde

Hyd

rolo

gie

Perim

eter

De

Wije

rs

Vijv

ers

Albe

rtkan

aal

Wat

erlo

pen

1e c

ateg

orie

Wat

erlo

pen

2e c

ateg

orie

Wat

erlo

pen

3e c

ateg

orie

Dee

lbek

ken

Zwar

te B

eek

Dee

lbek

ken

Man

gelb

eek

Dee

lbek

ken

Mid

den-

Dem

er

Dee

lbek

ken

Bov

en-D

emer

HYD

ROLO

GIE VAN DE WIJER

S, VLA

AMSE

LANDMAAT

SCHAPP

IJ

7


Kennismaking met een vijver en open aflaten van de vijvers: waterlichaam, dijk, begroeiing, monnik, gracht, beek

Maak een schets van het bovenaanzicht van de eerste twee vijvers en de gracht die er aan de rechterkant naast loopt.

Loop over de dijk van de eerste vijver (via de rechterkant) naar de tweede vijver.Zoek in welke hoeken de eerste en de tweede vijver afgelaten kunnen worden in de gracht. Dit heet een monnik. Duid dit aan op de schets. Duid met een pijl-tje aan hoe het water uit de vijvers weg loopt naar de gracht.

Maak op de schets duidelijk in welke richting het water van de gracht stroomt.

Zoek tussen beide vijvers waar het water van de ene naar de andere vijver loopt. Duid dit aan op de schets.

Het vijversysteem maakt gebruik van een zeer lichte helling om water van de ene vijver in de andere te laten overlo-pen. Duid op de schets aan hoe (in wel-ke richting) het water van de ene naar de andere vijver loopt. Welke vijver heeft de hoogste waterstand?

TIP! Kijk in welke richting het water van de gracht stroomt. Ook als je het water niet van de ene naar de andere vijver ziet stromen, moet je het kunnen afleiden.

Papier, potlodenZoekkaarten waterplantenLuchtfoto van het Wik

Opdracht 2

Extra informatie

Het Wik is een natuurgebied met een uitzonderlijke natuurrijkdom, gelegen in het meest oostelijk deel van het provinciaal domein Bokrijk. Het wordt beheerd door Natuurpunt.

Het Wik is een redelijk jong vijvergebied met 19 vijvers (einde van de 19de - begin van de 20ste eeuw). De vij-vers ontstonden door de winning van ijzererts en door viskweek.

De meeste vijvers in De Wijers worden gevoed met beekwater, dat de vijvers instroomt door tijdelijke op-stuwing van de beek door een soort dam te bouwen. De vijvers staan met elkaar in verbinding door middel van technische constructies zoals buizen en monni-ken, die gebruikt worden voor het open aflaten van de vijvers.

Vijvers die niet beheerd of onderhouden worden groei-en dicht. Hoe komt dat?Riet op de oever groeit geleidelijk ook het (ondiep) wa-ter in. Tussen het riet drijven waterplanten. Bladeren van de bomen op de dijk vallen ertussen. Er ontstaat langzaam een drijfzoom van riet. Organisch materi-aal maakt mogelijk dat de oevervegetatie voet aan de grond krijgt in de vijver. Langzaam verzandt de vijver en groeien er stilaan struiken en jonge bomen zoals berken, wilgen en elzen.

Doel

Opdracht

Materiaal

Kennismaking met een vijver (natuurreservaat WIK)

8


N98

Luch

tfoto

Het

Wik


Doel

Opdracht

Materiaal10

Schetsopdracht 2

10

Schets 2 vijvers en gracht


Kennismaking met verschillende functies van vijvers en met de factoren die een rol (kunnen) spelen bij het ontwerpen en inrichten van een recreatieve vijver.

De Wijers telt mr dan duizend vijvers. Bezoekers zeggen soms dat ze daar op weinig plaatsen iets van merken. Zo zien ze de grote hoeveelheid aan vijvers nauwelijks en mag men op bepaalde plaatsen niet komen. De vijvers hebben over het algemeen een lage belevingswaarde; m.a.w. je kan van het uitzicht en de natuur genieten, maar verder valt er niet veel actief te beleven.

In groepjes van 4 5:

Maak een ontwerp van een toekomstige recreatieve vijver.- Waar dien je rekening mee te houden?- Stel het resultaat aan elkaar voor

Stel dat jij bij een ontwerpbureau werkt en je krijgt van een gemeente de opdracht om n van de vijvers in het wes-telijk vijvergebied om te vormen tot een recreatieve vijver voor gezinnen met kinderen, m.a.w. een vijver die echt kan beleefd/gebruikt worden voor vrijetijdsbesteding.

Welke recreatie zou jij hier ontwikkelen? Maak een schets van de vijver en de omgeving. Teken zo gedetailleerd mogelijk op welke manier jij de vijver zou (her-)inrichten.

Waar hou je allemaal rekening mee?Hou rekening met een realistisch budget. De gemeente krijgt subsidies en kan daardoor 100.000 besteden.

Bij randvoorwaarden kan je denken aan:- Geluidsoverlast naar de omgeving- Verontreiniging van water of omgeving- Aantasting van het relif waardoor waterhuishouding verstoord wordt- Draagkracht van het gebied (veel bezoekers verstoren de natuur: bepaalde verstoringsgevoelige diersoorten zoals de roerdomp worden verjaagd of kwetsbare plantensoorten worden vernietigd)- Veiligheid (kinderen die in het water vallen)- Waterkwaliteit (is het water proper en veilig om in te spelen)- Kosten van de uitbating: kan het gratis aangeboden worden of moeten mensen ervoor betalen?- .

Papier + potloodDetailkaart locatie 3 en 4 (westelijk vijvergebied, domein Kiewit)

Opdracht 3

Extra informatie

Al in de middeleeuwen legde men reek-sen van vijvers aan voor viskweek via eenvoudige dwarsdijken in de vallei. De overloop van de ene vijver vormt tege-lijk de toevoer voor de volgende vijver (= snoersysteem). Op het moment dat de viskweek intensiever wordt, wordt een veelheid vijvers gecreerd door het op-hogen van dijken en een heel systeem van beekjes, aanvoer- en afvoergracht-jes, sluisjes Dan spreekt men van rijstveldensysteem.

Vijvers in het Westelijk Vijvergebied tus-sen domein Bokrijk en domein Kiewit kunnen verschillende functies hebben. - Hengelvijver hengelvereniging huurt een vijver (Grote Moffert)- Viskweekvijvers en bewaarvijvers, bij het paviljoen (niet meer in gebruik voor viskweek)- Ecologische vijvers- Recreatieve vijver (mogelijke toekomstige invulling)

Zachte recreatie (= alle vormen van sport en toerisme die weinig of geen impact hebben op de natuurwaarden van een gebied) versus harde recreatie (= alle vor-men van sport en toerisme die een grote impact hebben op de natuurwaarden).

Doel

Opdracht

Materiaal

Kennismaking met de verschillende functies van de vijvers, Westelijk Vijvergebied


12

Eco

logi

sche

vi

jver

s

Hen

gelv

ijver

Mog

elijk

ere

crea

tievi

jver

Vis

bew

aar-

bak

ken

Wes

telij

k V

ijver

geb

ied

STOPP

LAAT

S 3

STOPP

LAAT

S 4

LUNCH & SANITAIR

FIET

SENSTALLIN

GKIJKHUT

Boo

mki

kker

vijv

erN

ieuw

e vi

jver

Dom

ein K

iew

it - W

este

lijk V

ijver

gebi

ed - B

okrij

kDe

tailk

aart

sopp

laats

3 en 4

DOMEIN KIEWIT

BOKR

IJK

N

91


Schetsopdracht 3

13

Ontwerp recreatieve vijver


Kennismaken met de betekenis van stap-stenen tussen Natura 2000-gebieden in De Wijers. De leerlingen onderzoeken welke maatregelen de biotoop van de boomkikker, n van de bedreigde soor-ten, kan verbeteren.

Stippel op de detailkaart een route uit voor de boomkikker om van het natuur-reservaat het Welleken in Zonhoven (hier zit een populatie boomkikkers) naar de boomkikkervijver in Kiewit in Hasselt te geraken.

Onderweg zijn stapstenen nodig. Een stapsteen tussen grotere natuurgebie-den bestaat vaak uit kleine landschaps-elementen (KLEs).

Voorbeelden: - Houtkanten, hagen, perceelsrandbe-groeiingen, hooilanden- Sloten, poelen, veedrinkputten, water-lopen, bronnen, vijvers, vennen- Bermen, holle wegen, dijken, bomen

Lees het boomkikker-paspoort om te weten te komen in welke biotoop hij zich voortplant/leeft/overwintert.

Som op wat de boomkikker onderweg nodig heeft om te kunnen verhuizen naar domein Kiewit.

Duid op de kaart aan welke plaatsen goe-de stapstenen zouden kunnen zijn en wel-ke ingrepen daar bijkomend nodig zijn.

Welke obstakels komt hij tegen? Duid punt aan op de kaart. Welke ingrijpen zijn eventueel nodig? Teken en duid aan op de kaart hoe je de boomkikker kan helpen met maatregelen op het terrein. Is het haalbaar dat de boomkikker tot in Kiewit zal trekken?

Detailkaart van Welleken tot KiewitStiftenBoomkikker-paspoort

Opdracht 4

Doel

Opdracht

Materiaal

Nieuwe vijver op Domein Kiewit, stapsteen tussen Natura 2000-gebieden

Extra informatie

Natura 2000-gebieden zijn een netwerk van beschermde natuurgebieden door heel Europa. Het idee erachter is dat natuur op Europees niveau beschermd moet worden, want de dieren kennen geen grenzen.

Kiewit is een groene stapsteen tussen twee Natura 2000-gebieden. Een stapsteen is een noodzakelijk tussen-station voor sommige soorten (zoals knofl ookpad, kamsa-lamander, boomkikker, ) waardoor de afstand tussen twee natuurgebieden soms te groot is om te overbruggen. Zij moeten onderweg een plaats hebben om te landen, te rus-ten, te foerageren, ... De natte natuur is daarvoor een troef van Domein Kiewit. Naast de Schrijnbroekbeek, een aantal poelen en afwateringsgrachten, vind je op het domein ook enkele waterhoudende vijvers. Onderhoud aan deze vijvers drong zich de voorbije jaren op.

Door het ecologisch herstel van de vijvers wordt een bij-zonder waardevol biotoop gecreerd. Het kan een thuis-plek worden voor de boomkikker en kamsalamander en een broedplaats voor watervogels, zoals bv. de woudaap. Deze vijvers worden op die manier waterrijke verbindin-gen, nuttige stapstenen, tussen de vijvers van Bokrijk en deze van Zonhoven.

Voor de boomkikker is een omgeving rijk aan kleine land-schapselementen (KLEs) belangrijk. Dit zijn de lijn- of puntvormige elementen waarvan het uitzicht, de struc-tuur of de aard deel uitmaken van de natuur. Deze ele-menten kunnen het resultaat zijn van menselijk handelen, zoals poelen en vennen, houtkanten, Om de populatie veilig te stellen en uit te breiden is het nodig dat deze zich kan verspreiden naar nabijgelegen, geschikte gebieden via groene stapstenen. In de meest ideale situatie worden alle leefgebieden in De Wijers met elkaar verbonden.

BOOMKIKKER


JIJ B

ENT HIERLEE

FGEB

IED T W

ELLEKE

N

LEEF

GEB

IED DOMEIN KIEWIT

15

KIJKHUT

Boo

mki

kker

vijv

er

Sch

aal 1

:10.

000

N

Van W

elle

ken t

ot Ki

ewit

- De b

oom

kikk

er ve

rhui

st


Boomkikker(Hyla arborea)

De boomkikker in het kortDe boomkikker is een kleine groene kikker die leeft op zonnige open plekken omgeven door bos en struikge-was. 90% van de tijd brengt hij op het land door. Hij heeft zuignapjes op de tenen en vingers waardoor hij in bomen, maar vooral in struiken kan klimmen. Vijanden zijn vogels en vooral vissen. Vogels eten de volwassen en jonge kikkers op. Vissen eten de larven of eitjes van de boomkikker op waardoor de populatie van de boomkik-ker het moeilijk heeft. Maatregelen ten voordele van de boomkikker zijn het graven of herstellen van visvrije, am-fi bievriendelijke poelen, het aanleggen van geschikt leef-gebied zoals houtkanten, ruigten (bramen) en bloem-rijke grasvelden (waar veel insecten - voedsel voor de boomkikker - op afkomen) en het in het najaar leeglaten van vijvers zodat vissen geen kans krijgen.

Waar in Vlaanderen komt hij nog voor?Het gaat terug iets beter met onze boomkikker. In het begin van de eeuwwisseling stond hij op het punt om voorgoed te verdwijnen uit Vlaanderen. Nu, tien jaar la-ter, is de populatie maar liefst tien keer zo groot, koloni-seren ze jaarlijks een steeds groter gebied en weerklinkt het kkkerend geluid vanuit meer poelen en vijvers. Dit zeldzame diertje kan je nog tegenkomen in Maasmeche-len, Maaseik, Bree, Kinrooi, Zonhoven, Heusden-Zolder, Hasselt, Genk en Diepenbeek. Buiten een kleine popu-latie van een tiental dieren, grenzend aan de duinen van de Zwinbosjes in Knokke-Heist, vinden we 97% van de totale populatie in de provincie Limburg.

Je herkent de boomkikker aan:- 3,5 tot 5 cm groot- vrij gedrongen lichaam en stompe kop- slanke achterpoten- vingers en tenen zijn aan de uiteinden voorzien van zuignapachtige hechtschijfjes

De boomkikker klimt vaak in struiken of soms zelfs bomen, als een ware acrobaat. Hij heeft zijn naam dus niet gestolen! De paarroep (mannetjes roepen de vrouwtjes) bestaat uit een aaneenschakeling van zeer lui-de, korte en snel op elkaar volgende krk-krk-krk-krk-krk-krk-roepen die je vooral s nachts hoort.

Het leefgebied van de boomkikker: hij is kieskeurigDe boomkikker stelt heel hoge eisen aan zijn leefgebied. Hij brengt 90% van zijn tijd op land door. In een gebied waar dit kleine kikkertje goed gedijt, profi teren ook libel-len, sprinkhanen, reptielen en een hele resem van zoog-dieren, vogels en planten mee. Een gebied op maat is dus belangrijk voor de soort.

Het leefgebied van de boomkikker kan opgesplitst wor-den in drie deelgebieden: een voortplantingsbiotoop, een landleefgebied en een overwinteringsgebied.

De voortplantingsbiotoop Als voortplantingswateren verkiezen ze ondiepe, zonbe-schenen, snel opwarmende en totaal visloze poelen en vijvers. Vissen eten immers hun eitjes en larven op. De randen van deze poelen of vijvers moeten vrij zonnig zijn, maar niet kaal: een strook riet of wat lage struiken aan de kant zijn ideaal. Bovendien is een goede regeling van de waterstand heel belangrijk. De vijver of poel mag niet droogvallen voor het einde van de zomer.

Om zich van de ene voortplantingsbiotoop naar een an-dere te verplaatsen, mogen deze niet meer dan 500 me-ter uit elkaar liggen.

De vrouwtjes zetten in april- mei hun eitjes af aan water-planten juist onder het wateroppervlak. De eiklompjes bevatten tussen de 20 en de 50 eitjes en een vrouwtje zet op n nacht tijd meerdere klompjes af. Die eitjes ontwikkelen zich in warm water snel tot larven en in een drietal maanden veranderen ze in een miniboomkikker. De jonge kikkers verlaten in juli-september het water en klimmen op bomen en struiken.

Paspoort

drietal maanden veranderen ze in een miniboomkikker. De jonge kikkers verlaten in juli-september het water en

16


17

Het landleefgebiedHet is belangrijk dat er een geschikte landleefbiotoop aanwezig is in de directe omgeving van de voortplan-tingsbiotoop (liefst op minder dan honderd meter). Boomkikkers brengen immers, eens ze uit hun winter-slaap ontwaken, de meeste tijd op het land door.

In het landleefgebied is het van belang dat boomkikkers voldoende voedsel kunnen vinden en dat er een goede temperatuur- en vochtregulatie mogelijk is. Het zijn ech-te zonnekloppers die graag uit de wind zitten.

Concreet betekent dit:- Struiken langs de randen van bossen, houtwallen en bloemrijke gras- en hooilanden. - Ook verwilderde tuinen kunnen een goed landleefgebied vormen. - De vegetatie heeft best een hoge dichtheid aan twijgen en bladeren (dicht bladerdek). Veel hoge bomen met kale onbegroeide stammen of een onbegroeide ondergrond zijn ongunstig.- Ook allerlei struiken met grote bladeren, die stevig genoeg zijn om zonnende boomkikkers te dragen, zijn geschikt. Het overgrote deel van de boomkikkers wordt waargenomen op braamstruiken. Deze bieden een goede dekking en veel insecten.- Het gebied bevat ook best planten met veel bloemen en vruchten die insecten aantrekken zodat de boomkikkers genoeg te eten hebben.

Het overwinteringsgebiedTussen oktober en april overwinteren boomkikkers in overwinteringsbiotopen die voldoende vochtig en vorst-vrij moeten zijn, zoals holen in de grond, boomholtes, hopen van plantaardig afval, dood hout en stenen of oude muren en kelders. Soms overwintert deze kikker op de bodem van stilstaande wateren. Het overwinte-ringsgebied mag maximum 1 km verwijderd zijn van zijn voortplantingsbiotoop.

BedreigingenGrote bedreigingen voor deze kikker vormen de verzuring, de vermesting, de verdroging, de vervuiling van de poelen en vijvers en de kolonisatie van de voortplantingspoelen door vissen.

Ook het feit dat zijn leefgebieden steeds kleiner worden en de voorplantingsplaatsen niet (meer) verbonden zijn is een groot probleem.


Opdracht 5Platwijers, Natuurinrichting en -beheer veranderen het landschap

Het landschap leren lezen op basis van observatie en verge-lijking van de realiteit met topografische kaarten

Stop op 2 plaatsen waar heel duidelijk de acties in functie van de roerdomp kunnen waargenomen worden (punt A en B op de kaart Topografie Platwijers).

Vergelijk de luchtfoto (google earth) met de zichtbare inrichtingsacties: - Dijk waarvan de boomopslag gekapt is- Nieuwe dijk, schuin aflopend- Zichtas gecreerd door bomenkap- Rieteiland voor roerdomp

Duid op de luchtfoto de verschillen aan met de realiteit op het terrein. Duid aan waar jij staat. Duid de kijkhut aan.

Vergelijking de kaart Topografie Platwijers (van het NGI) met de kaart Vijvergebied Midden-Limburg Life+ project (inrichtingswerken ANB). - Waar zijn de grote verschillen? - Wat zou het Nationaal Geografisch Instituut op de topografie moeten aanpassen? Duid aan in kleur.

De inrichtingsacties staan in functie van de roerdomp. Lees het roerdomppaspoort en vul daarna de multiple choice vragen aan. Kruis de juiste antwoorden aan.

Waarvoor dient een roerdompeiland? De roerdomp kan zo beter langs alle kanten de vijand in de gaten houden

Om veilig te zijn voor de vos, die zijn eieren en jongen wil opeten. Om te kunnen landen, de roerdomp heeft een aanvliegzone over het water nodig.

Waarom zijn bomen op dijken geen goed idee? Bomen trekken bevers aan die de dijk kunnen doorbreken. Ze trekken hengelaars aan die dan aan de waterkant komen zitten om te vissen. De wortels van grote bomen kunnen gaten maken in de dijk en dan loopt de vijver leeg. Hoge bomen vormen een barrire voor landende watervogels

Waaraan kan je zien of een vijver voor karperteelt wordt gebruikt? Omdat het water troebel is.

Er drijven veel waterplanten op het oppervlak.

Er zitten veel kikkers in en rond het water.

LuchtfotoTopografische kaarten + luchtfoto PlatwijersKleurpotloden/stiftenRoerdomp-paspoort

Extra informatie

De werken in de Platwijers zorgen voor een verbetering van het landschap ten voordele van de roerdomp en de boom-kikker.

Op Europees vlak zijn dit twee be-langrijke soorten, niet alleen omdat ze zeldzaam zijn, maar ook omdat ze veel-eisend zijn. Ze hebben een geschikt leef-milieu nodig. En als het goed gaat met hen, gaat het ook goed met andere, min-der veeleisende soorten.

Doel

Opdracht

Materiaal


19

B

A

19Topo

grafi

sche

kaar

t Pla

twije

rs


AB

20 Luch

tfoto

Plat

wije

rs v

r de

wer

ken


Legende Life+ acties

Bomen kappen Opslag uittrekken

1:5.000

Bomen uittrekken Opslag uittrekken & dijkherstel

Bomen uittrekken & plaggen Opslag uittrekken oostkant

Dunning Parking / fi etsstalling

Herstel hooiland Roerdompeiland

Kijkhut

Fietsroute

Ruimen van grachten

Nieuwe dijk

Herstel of creatie van boomkikkerpoel

Nieuw raster + inrichting boomkikkerhabitat

N

21

A

B

Inrichtingsmaatregelen Platwijers

Copyright ANB


Roerdomp(Botaurus stellaris)

De roerdomp in het kortRoerdompen hebben een mysterieus imago. Het zijn moerasvogels die moeilijk te zien zijn. De paalhouding van roerdompen (het imiteren van een pol riet door stijf rechtop te gaan staan) is beroemd. Het geluid van roer-dompen, alsof iemand over een leeg bierfl esje blaast, draagt daaraan nog bij. Roerdompen broeden in moeras-sen die rijk zijn aan stevig oud riet. Het zijn merendeels standvogels, d.w.z. dat ze s winters in hun broedgebied blijven. In ijzige winters kunnen ze gevoelige verliezen lijden. Vissen, kikkers, muizen (s winters) en grote in-secten vormen de belangrijkste voedselbron. Meestal wordt gejaagd in open water aan de rand van het riet. De roerdomp behoort tot de familie van de reigerachtigen.

Waar komt de broedvogel nog voor in Vlaanderen?Roerdompen genieten Europese bescherming. In Vlaan-deren is hij met uitsterven bedreigd. Vroeger kwam de roerdomp tamelijk algemeen verspreid voor, maar de voorbije decennia daalde het aantal broedparen in Vlaan-deren drastisch tot minder dan 10 paren in de jaren 90. De oorzaak van die achteruitgang is vooral het verlies van geschikt leefgebied. Een roerdomp heeft een aaneen-

gesloten gebied nodig van enkele tientallen hectaren on-gestoord open water met rietlanden. Op plaatsen waar die rietlanden kleiner werden, verdween de vogel. Onder-tussen is het aantal roerdompen weer lichtjes gestegen. In De Wijers lijkt de realisatie van grotere natuurgebie-den de negatieve trend te keren.

In West-Europa wordt het aantal roerdompen geschat op ongeveer 5000 exemplaren; in Vlaanderen zouden er nog zon 100 exemplaren voorkomen.

Je herkent de roerdomp aan:- Reigerachtige met groene poten met lange tenen- Geelbruin verenkleed met zwarte strepen en zwarte kruin- Compacte bouw- Ongeveer 75 cm- Leeft zeer verborgen in rietvelden, is vrijwel alleen te zien in vlucht- Vliegt zelden; als hij vliegt houdt hij de hals in een S-vorm- Maakt een vrdragend geluid dat klinkt als woemp of een verre misthoorn

Paspoort

22


23

Leefomgeving en voedselDe roerdomp is een moerasvogel die nestelt in dicht en oud waterriet, dit is riet dat met de voeten in het water staat. Wateren die volledig zijn omgeven door bossen of moerasbossen worden gemeden. Hij heeft een lange aanvliegzone nodig. De voedselgebieden bevinden zich in de nabijheid van het nest in rustige plassen en sloten met voldoende randbegroeiing.

Het territorium van een mannetje roerdomp beslaat al vlug 10 tot 20 ha moerasgebied en om voldoende gro-te en levensvatbare populaties te ontwikkelen zijn moe-rasgebieden van honderden hectaren noodzakelijk. Het ideale leefgebied van de roerdomp is een zompig en on-toegankelijk gebied.

Roerdompen zoeken hun voedsel, dat bestaat uit vis, kik-kers, salamanders en (water)insecten, door hun snavel-punt in het water te houden. Mogelijk kunnen zij zo beter de brekingsindex van het water bepalen en hun trefkans vergroten. Er moet ondiep water in de omgeving aanwe-zig zijn. In de winter, bij bevroren water, schakelt hij over naar muizen en mollen.

De roerdomp is volledig aangepast aan het leven in riet-moerassen. Zijn prachtige camoufl age en behoedzame gedrag laten dit uitstekend zien. Bij gevaar heeft hij de gewoonte om een paalhouding aan te nemen, hetgeen hem dan door zijn strepenpatroon zo goed als onzicht-baar maakt in de rietbegroeiing.

VoortplantingWanneer de vogel het nest kan maken boven een water-peil van meer dan 70 cm dan is dit goed. Een lage wa-terstand maakt de nesten gemakkelijk toegankelijk voor predatoren zoals vossen. Rieteilanden omgeven door water helpen de roerdomp om veilig te broeden. De vos kan wel zwemmen maar doet dit niet graag.

In april-mei legt het vrouwtje 3 tot 5 eieren. Het vrouwtje broedt en voedt de jongen.

BeschermingDe roerdomp staat op de zogenaamde Rode Lijst. Deze lijst geeft voor een bepaalde regio aan welke soorten ver-dwenen, met verdwijnen bedreigd of kwetsbaar zijn.

De belangrijkste oorzaak voor de afname van de roer-domp is het verdwijnen en/of ongeschikt worden van zijn leefomgeving. Vroeger eiste de jacht haar tol. Tegenwoor-dig zijn het vooral de slechte waterkwaliteit en de water-peilverlagingen, die een afname van de visstand tot gevolg hebben en het verdwijnen van rietvelden door bv. verbos-sing. Een andere negatieve factor is de toegenomen wateren oeverrecreatie. Met name in de broedtijd kan versto-ring al gauw leiden tot het verdwijnen van de soort.

ROERDOMP


Opdracht 6Viskweekvijver Wijvenheide, Zonhoven

Kennismaken met de geschiedenis van de viskweek en het productieproces. Begrij-pend luisteren.

Beantwoord volgende vragen:

1. De visteelt ontstond in China. Waarom ontstond deze net daar?

2. Hoe zijn de visteelttechnieken in Europa bekend geraakt?

3. Welke twee natuurlijke processen zorgen voor de zuivering van het water?

4. Waarom worden er steeds tweemaal zoveel mannetjes als wijfjes op een kweekvijver gezet?

5. Geef in korte lijnen de twee verschillende voedertechnieken voor de vissen weer.

6. Hoe voorkomt men beschadiging van de vissen tijdens het lossen van de transportbakken in de verzamel- putten?

7. Waarvoor dienen de oppervlakte- pompen die op de vijvers drijven?

8. Teken het grondplan van een vijver en benoem de verschillende delen.

Balpen

Extra informatie

De geschiedenis van de vijvers gaat terug tot de 12de-13de eeuw. Onder invloed van de abdijen ontstonden viskweek-vijvers. In de loop van de eeuwen werden deze uitgebreid tot een complex van honderden aaneengesloten vijvers. De grote explosie van het aantal vijvers vond plaats in de 19de en 20ste eeuw, onder invloed van de Zonhovense viskwekers die het kweken tot een economische activiteit maakten.

In het kweken van vis zijn er verschillende stadia. Hiervoor zijn er dus ook verschillende soorten vijvers:

- Kweekvijvers- Groeivijvers- Verzamelbakken

Doel

Opdracht

Materiaal

24


Antwoorden

25

1.

7.

2.

3.

6.

5.

4.


Doel

Opdracht

Materiaal

26

Schetsopdracht 6

26

Grondplan van een vijver en de verschillende onderdelen


Opdracht 7Kijkhutten in Wijvenheide, Zonhoven

Doel

Opdracht

Materiaal

De leerlingen observeren en determineren watervogels. Ze gaan tevens in gesprek met gebruikers van het gebied Wij-venheide.

Verdeel je over 2 groepen; elke groep gaat naar n kijkhut.

In groepjes van 3 ga je in de kijkhut gedurende 10 minuten vogels tellen. Speur met de verrekijker de lucht en de vijver af om zoveel mogelijk vogels te spotten. Luister ook naar roep- of zanggeluiden. Gebruik de vogelzoekkaarten en de panelen in de kijkhutten om te ontdekken welke soort je ziet en schrijf op hoe vaak je elke soort ziet.

Kom daarna terug samen en vergelijk het resultaat. Wel-ke verschillende vogels heb je teruggevonden? En hoeveel van elke soort? Welk groepje heeft het meeste soorten ge-zien?

Indien er in de kijkhut een vogelspotter zit, kunnen jullie hem enkele vragen stellen. Duid hiervoor twee klasgenoten aan.

- Mogen wij u even storen om wat vragen te stellen?- Wat doet u hier precies?- Welke vogels zijn volgens u het meest bijzonder om hier te zien?- Wat vindt u van de natuurverbeteringswerken die de voorbije jaren in Wijvenheide zijn uitgevoerd?- Indien u het voor het zeggen had, wat zou u dan willen voor Wijvenheide?- Dank u voor uw tijd!

Indien er niemand in de kijkhut zit, kan je eventueel een voorbijganger aanspreken en bevragen naar zijn of haar ervaringen met het gebied, de uitgevoerde natuurwerken en de fauna.

Vogelzoekkaarten Verrekijkersbalpen

Extra informatie

Wijvenheide en de Platwijers met hun grote wateroppervlakten met relatieve rust, vormen belangrijke overwinterings- en doortrekgebieden voor wateren moe-rasvogels. Je kan hier tientallen verschil-lende soorten ontdekken.

De beide kijkhutten langs de wandel- en fietsroute in Wijvenheide zijn ideale plaatsen om vogels te spotten.

Vaak vind je hier ook echte vogelspot-ters. Zij hebben een schat aan informa-tie over de vogels en delen dit graag met leken.


Opdracht 8Uitkijktoren Zonhoven,spanningsveld tussen open ruimte/natuur en mens

Kennismaking met de belangenconfl icten tussen verschillende betrokkenen in het gebied en trachten om tot samenwerking en begrip te komen.

Rollenspel in groepjes van vier in elk groepje zijn 4 verschillende personages, met confl icterende belangen. Elk perso-nage heeft zijn eigen badge.

In elk groepje is er:

1 viskweker

1 natuurbeschermer

1 priv landeigenaar

1 recreant

UITGANGSPUNTEen nicht van n van de grootgrondbe-zitters hier in het vijvergebied is overle-den. Haar stuk grond met 6 vijvers staat te koop. Elk van de personages heeft ei-gen belangen bij deze 6 vijvers.

Ga in gesprek en verdedig eerst jouw standpunt. Kijk daarna ook of je de ge-lijklopende belangen tussen de vier par-tijen kan ontdekken. Wat zou een win-win situatie kunnen zijn? Hoe kunnen belangen van twee of meer partijen mis-schien wel samenlopen?

Zie blad met profi elbeschrijvingen.

4 soorten identiteitskaartjes aan lanyard4 profi elbeschrijvingen

Extra informatie

Voor de ontwikkeling van het vijvergebied Midden-Lim-burg, het hart van De Wijers, werken verschillende ac-toren zoals viskwekers, natuurverenigingen, priv-landei-genaren en gemeentelijke en Vlaamse overheden samen. Door het samenwerken worden doelstellingen gehaald die men alleen onmogelijk kan halen.

Deze natuurlijke samenwerking heeft het project haar naam gegeven: 3WATER. De 3 en de E staan voor het begrip Triple E, of de verbinding tussen ecologie, econo-mie en educatie.

- Ecologie: verbetering van de op Europese schaal belangrijke natuurwaarden.- Economie: door een betere afstemming tussen economische activiteit zoals viskweek en de ecologische noden, kan de viskweek een duurzamer karakter krijgen. Maar ook toerisme is economie en een gezonde toeristische ontsluiting brengt inkomsten naar de regio.- Educatie: ligt aan de basis van bewustzijn, actie en motivatie voor natuurbehoud op lange termijn. Daarom is het een onmisbare factor in dit project. Concreet werden er gidsen opgeleid, educatief pakket ontwikkeld, een educatiestudie gemaakt, educatieve aanbieders samengebracht om hen aan te zetten de troeven van de regio meer uit te spelen.

Van con ict naar samenwerkingDe confl icten en meningsverschillen tussen de verschil-lende betrokken organisaties waren de voorbije decennia reel. Doch door de samenwerking tussen de diverse part-ners in het kader van het 3watEr project, is er toenadering en begrip voor elkaars standpunten ontstaan en wordt er goed samengewerkt. Door zich te verdiepen in elkaars be-langen, en zich effectief samen te engageren via een unieke samenwerking concrete doelstellingen te halen, is men ook de gemeenschappelijke belangen gaan zien. De aanpak van het project focust sterk op het creren van een duurzame basis voor behoud van de ecologische waarden van het ge-bied op lange termijn. Enkel met een goede synergie tussen ecologische, economische en educatieve aspecten en een goede samenwerking tussen de verschillende betrokkenen kan een gezonde, zelfvoorzienende situatie bereikt worden.

Doel

Opdracht

Materiaal

28


29

WOUDAAP


Jij bent een van de drie overgebleven economische vis-kwekers hier in Zonhoven. Omdat de winstmarge bij de kweek en verkoop van zoetwatervis zo laag is, wil je jouw bedrijf uitbreiden om rendabeler te kunnen werken. Je vindt dat je hier recht op hebt, want het is net door de werkzaamheden van de viskwekers de voorbije eeuwen dat dit gebied in De Wijers zon waardevolle natuur heeft opgeleverd.

Er zijn belangenverschillen tussen viskwekers en:- Natuurverenigingen: zij strijden voor de bescherming van bedreigde diersoorten, waaronder ook de aalschol-ver. Maar de aalscholver eet jouw vissen op en daarom span jij draden over de vijvers. Zo nu en dan hangen daar dan wel dode vogels in. Natuurbeschermers vinden dat jij te weinig rekening houdt met allerlei zeldzame dieren en planten. Ze willen ook steeds in je vijvers rondneu-zen om soorten te tellen, maar je houdt ze liever buiten, straks vinden ze nog n of andere superzeldzame soort en krijg jij beperkingen opgelegd! Natuurverenigingen krijgen trouwens subsidies van de overheid terwijl jij economisch onafhankelijk bent. De eigen vijvers van de natuurverenigingen vind jij er verwaarloosd uitzien en je vindt het jammer dat hierop geen viskweek gebeurt.

- Priv landeigenaren: je hebt niet zoveel confl ict met de private landeigenaren, maar je hebt er ook weinig con-tact mee. Je huurt soms een vijver van hen. Zij zijn voor-al genteresseerd in het behoud van hun eigendommen om het familie-erfgoed zoveel mogelijk in ere te houden. Verder gebruiken ze hun gronden voor jacht of bosbouw.

- Recreanten: ben je liever kwijt dan rijk, ze vragen steeds om op je terrein allerlei activiteiten te organiseren, zo willen zij volgende maand mountainbike- en quadritten tussen de vijvers organiseren. Je moet niet denken aan alle overlast en rommel die zij zullen veroorzaken. Een eenzame wandelaar kan geen kwaad, maar je wil geen grote groepen of georganiseerde bendes.

Jij bent lid van een natuurvereniging. Voor jullie is drin-gende actie ten voordele van de met uitsterven bedreig-de boomkikker belangrijk. Daarom willen jullie de 6 vijvers aankopen met overheidssubsidie en er visvrije vijvers van maken, vissen eten immers kikkerdril. Het gebied moet een rustzone worden en dus voor iedereen ontoegankelijk, zodat de boomkikker weer alle kansen krijgt. Als er teveel mensen rondlopen worden de kikkers gestoord of soms zelfs gevangen door onnadenkende mensen om ze in tuinvijvertjes uit te zetten.

Er zijn belangenverschillen tussen natuurbeschermers en:- Viskwekers: viskwekers zijn vooral genteresseerd in winst. Ze baten de vijvers zo uit dat de natuur bijna geen kans meer heeft, o.a. door steile oevers, door te veel te be-mesten, door reigers weg te jagen Viskwekers zouden best wel wat meer kunnen doen voor kwetsbare soorten als ze eens met jullie zouden praten. Bijvoorbeeld het op het juiste tijdstip laten leeglopen van de vijvers om de vissen af te vangen, is goed voor de boomkikker. De sliblaag op de bodem kan opdrogen waardoor het water weer van betere kwaliteit wordt.

- Priv landeigenaar: de familie van n van de private landeigenaars heeft als hobby de jacht op de watersnip. Hun standpunt is dat jagen een vorm van natuurbeheer is. De watersnip is echter een met uitsterven bedreigde vogel! Jullie mogen amper op de terreinen van de landei-genaren zeldzame soorten monitoren, terwijl er net daar toch heel wat hoge natuurwaarden zijn. Maar als die niet gekend zijn, kan er geen rekening mee gehouden worden.

- Recreant: Elke week vul jij 3 grote vuilzakken met afval dat in het natuurgebied wordt weggegooid. Regelmatig betrappen jullie fotografen die nesten verstoren of plan-ten plattrappen. Mensen met honden laten hun hond zelfs voor het plezier op zeldzame watervogels jagen! Het beestje doet nooit iets volgens de eigenaar, maar zon hond verstoort de broedvogels en put hun energie-reserve uit.

De viskweker De natuurbeschermer

30


Jij wil de bezittingen van de familie bij elkaar houden en wil graag de 6 vijvers kopen. Al 8 opeenvolgende gene-raties doet jouw familie op haar gronden aan bosbouw, landbouw, viskweek, enz. Het feit dat Europa dit gebied (waar ook jouw gronden in liggen) tot Natura 2000 ge-bied heeft uitgeroepen, is het beste bewijs dat jullie (na-tuur)beheer goed is geweest. Maar overheden en allerlei verenigingen bemoeien zich met jouw familiedomein en jouw beheer alsof je niets meer zelf mag beslissen.

Er zijn belangenverschillen tussen priv landeigenaars en: - Viskwekers: de toevoer van water voor de vijvers op jouw landgoed, waar jouw familie graag op eenden jaagt, wordt regelmatig afgesloten door de viskweker die het beekwater aftapt naar zijn kweekvijvers. Maar jouw vij-vers zijn veel ouder dan de moderne viskweekvijvers die later werden aangelegd.

- Natuurverenigingen: enkele keren per jaar willen zij gedetailleerd komen inventariseren welke soorten er al-lemaal in het gebied zitten, soms vragen ze geeneens toestemming en betrap je ze in je eigen gebied met hun verrekijkers. De resultaten van al die tellingen heb je trouwens nog niet vaak gekregen. Natuurverenigingen krijgen van de overheid veel subsidies voor het beheer van hun reservaten. Jullie familie doet het beheer al jaren zonder overheidssteun! Je hebt niet echt behoefte aan ongevraagde inmenging van anderen die menen beter te weten dan jijzelf hoe je je grond moet beheren.

- Recreant: respect voor eigendom is voor sommige wan-delaars blijkbaar moeilijk. Overal vind je afval. Bordjes verboden toegang hebben weinig effect. Je hebt zelfs al een paar quads moeten wegsturen van je oprijlaan, en die werden nog kwaad ook! Wandelaars met loslopende honden verstoren je jachtwild steeds weer.

Jij wil als wandelaar maximaal van de natuur genieten. Daar ontspan je helemaal van. Je stippelt ook regelmatig bijzondere routes uit voor jouw wandelclub. Op wandel-kaarten en infoborden lees je over de uitzonderlijk mooie natuurplekjes en de speciale soorten zoals de boomkik-ker. Je wil die ook wel eens in levende lijve zien.

Er zijn belangenverschillen tussen recreanten en:- Viskwekers: Als de vijvers leeggelaten worden, drijven er daarna heel wat dode vissen in de grachten. Schanda-lig. Je wil graag met je club rondwandelen langs de vij-vers, maar het mag niet. De viskweker spant ook draad-jes boven zijn vijvers waardoor vogels zich verwonden. Je vindt de viskweek wel interessant maar waar kun je zelf nu een lekker stukje vis uit eigen streek eten?

- Natuurverenigingen: sommige natuurreservaten zijn afgesloten voor het publiek. Maar dat is toch gekocht met gemeenschapsgeld? Zelf lopen ze wel overal. Ze kappen trouwens hl vl bomen. Dat is toch natuur vernietigen in plaats van beschermen? Je houdt meer van bos dan van moeras of kale vlaktes.

- Priv landeigenaar: Er is pas een stuk bos gekapt door een van de grootgrondbezitters. Mag dat zomaar? Je vindt dat privpersonen hun grond maar moeten open-stellen zodat er meer mensen van kunnen genieten dan enkelen.

31

De priv landeigenaar De recreant


Educatief pakket “De Wijers, een beeld van een landschap” - Leerlingenbundel

Documents

Transcript of Educatief pakket “De Wijers, een beeld van een landschap” - Leerlingenbundel