Masterplan Jos Van Geellaan - Antwerp · _PROJECTDEFINITIE oorspronkelijk voorzien was, is evenmin...

Masterplan Jos Van Geellaan

PROJECTDEFINITIEjuni 2009

COLOFON

Projectleider Sandra Vanveldhoven

Programmaleider

Katlijn Van der Veken

Planologisch ambtenaar

Frank de Bruyne

Secretariaat

Bedrijfseenheid Stadsontwikkeling Desguinlei 33, 2018 Antwerpen tel +32 3 338 23 81 [email protected]

mailto:[email protected]

_PROJECTDEFINITIE

1 INLEIDING ................................................................................................................................4

1.1 Voorwerp van de opdracht ..........................................................................................4

1.2 Opdrachtgever.............................................................................................................4

1.3 Contact ........................................................................................................................4

2 CONTEXT .................................................................................................................................6

2.1 Ruimtelijke context ......................................................................................................6

2.2 Beleidscontext ...........................................................................................................19

3 AMBITIE VAN DE OPDRACHTGEVER.................................................................................25

4 DOELSTELLINGEN................................................................................................................28

4.1 Functioneel programma ............................................................................................28

4.2 Stedenbouwkundig programma ................................................................................31

4.3 Grondruil....................................................................................................................34

4.4 Fasering ....................................................................................................................34

5 TRAJECT................................................................................................................................36

5.1 Overlegstructuur........................................................................................................36

5.2 Communicatie en participatie ....................................................................................37

6 SAMENSTELLING VAN DE OPDRACHT..............................................................................38

6.1 Ontwerpproces van het masterplan ..........................................................................38

6.2 Finaliteit van de opdracht ..........................................................................................39

6.3 Timing........................................................................................................................39

6.4 In te leveren documenten masterplan .......................................................................40

6.5 Ereloon ......................................................................................................................40

7 ADMINISTRATIEVE BEPALINGEN MINICOMPETITIE ........................................................41

7.1 Timing........................................................................................................................41

7.2 Vragen betreffende de opdracht................................................................................41

7.3 In te leveren documenten..........................................................................................41

7.4 Gunningscriteria ........................................................................................................42

7.5 Beoordelingscommissie ............................................................................................43


26/6/09 - 2/44

_PROJECTDEFINITIE

7.6 Wedstrijdpremie ........................................................................................................43

8 BIJLAGEN ..............................................................................................................................44

8.1 Bijlage 1: Intentieverklaring tussen vzw Monica en vzw Woonhaven .......................44

8.2 Bijlage 2: Functioneel onderzoek Driekoningen ........................................................44

8.3 Bijlage 3: Offerteformulier..........................................................................................44

8.4 Bijlage 4: Inventaris ...................................................................................................44


26/6/09 - 3/44

_PROJECTDEFINITIE

1 INLEIDING

1.1 Voorwerp van de opdracht Het voorwerp van de ontwerpopdracht betreft de opmaak van een masterplan voor een bouwblok gelegen tussen de Herentalsebaan, de Florent Pauwelslei, de Boterlaarbaan en de Stevenslei te Deurne. Het bouwblok in kwestie is intern georganiseerd rond de Jos Van Geellaan.

Met de opmaak van het Masterplan Jos Van Geellaan wensen de stad Antwerpen, Woonhaven Antwerpen en AZ Monica een instrument op te zetten het bouwblok langs de Jos Van Geellaan grondig te onderzoeken.

Zowel Woonhaven als Monica koesteren al meerdere jaren ontwikkelingsplannen binnen het bouwblok aan de Jos Van Geellaan. Sinds ruim een jaar hebben beide partijen een vorm van overleg opgezet die het individueel belang wil overstijgen. De samenwerking moet ertoe leiden dat een meerwaarde kan gerealiseerd worden. De uitbreidingswens van de kliniek AZ Monica en de nood aan een structurele aanpak van de sociale woningen van Woonhaven Antwerpen moet leiden tot een ontwerp voor de verbetering van de ruimtelijke en sociale structuur van het ganse bouwblok.

Beide partijen zijn bereidt om het ruimtelijk kader dat door dit masterplan wordt uitgezet te onderschrijven. Het masterplan moet een duidelijk ontwikkelingsperspectief schetsen voor de kwalitatieve uitbouw van het bouwblok waarin de verwevenheid van de sociale woonwijk en de kliniek voorop staat.

Het masterplan vormt eveneens de basis voor beide partijen om grondeigendommen binnen het bouwblok, in functie van een betere organisatie van beide programma’s, te herorganiseren.

1.2 Opdrachtgever De stad Antwerpen is opdrachtgever voor het Masterplan Jos Van Geellaan. Een nauwe samenwerking met de sociale huisvestingsmaatschappij Woonhaven en met AZ Monica wordt opgezet. Dit houdt in dat de stad in samenspraak met deze twee partijen de initiële uitgangspunten van het masterplan bepaalt en het verdere verloop van de opmaak van het masterplan opvolgt.

Om de realisatie van het Masterplan mogelijk te maken is in een intentieverklaring tussen Woonhaven Antwerpen en AZ Monica een grondruil tussen beide partijen ondertekend. De intentieverklaring laat toe om een ontwerp op te maken dat niet beperkt wordt door de huidige eigendomssituatie.

1.3 Contact Voor inhoudelijke vragen met betrekking tot het project, de procedure en de dagelijkse werking:

Dienst Ruimtelijke Ordening Sandra Vanveldhoven Desguinlei 33 - 2018 Antwerpen tel: 03.338.21.04 mail: [email protected]

Masterplan Jos Van Geellaan Voor vragen met betrekking tot het contract:

26/6/09 - 4/44


_PROJECTDEFINITIE


26/6/09 - 5/44

Dienst Stadsbouwmeester Desguinlei 33 - 2018 Antwerpen tel: 03 338 51 74 Voor vragen met betrekking tot de financiën:

Secretariaat SW/BEL/RO Desguinlei 33 - 2018 Antwerpen tel: 03 338 23 39

_PROJECTDEFINITIE

2 CONTEXT

2.1 Ruimtelijke context

2.1.1 Situering Het bouwblok rond de Jos Van Geellaan is gelegen in het district Deurne ten zuiden van het park Rivierenhof.

Figuur 1 I Situering bouwblok Jos Van Geellaan

Het bouwblok is omgeven door een aantal belangrijke verkeersassen. In het noorden en het zuiden zijn er twee belangrijke oost-west gerichte wegen die een verbinding tussen de stad en de gemeenten Borsbeek en verder Wommelgem maken. Dit zijn respectievelijk de Boterlaarbaan en de Herentalsebaan. De oostelijke grens is de Florent Pauwelslei die een onderdeel is van de belangrijkste verbinding tussen Deurne-Noord en Deurne-Zuid.

2.1.2 Historische context Bepalend in het bouwblok rond de Jos Van Geellaan zijn momenteel de sociale woonwijk ‘Jos Van Geellaan’ en de kliniek AZ Monica.

Woonwijk Jos Van Geellaan

De sociale woonwijk, die volledig rond de Jos Van Geellaan is georiënteerd, is in enkele fasen ontwikkeld in de periode van de tweede helft van de jaren ’50 tot de tweede helft van de jaren ‘70. In totaal werden dertien gebouwen ontwikkeld waarvan er acht zijn ontworpen door architect Renaat Braem. Een buurthuis dat opgenomen was in het ontwerp van Braem is uiteindelijk niet gebouwd. Op de plek die hiervoor werd voorzien is in 1974 het gebouw ‘Zonnegloren’ opgericht. Een doorsteek vanuit de Jos Van Geellaan naar de Herentalsebaan zoals


26/6/09 - 6/44

_PROJECTDEFINITIE

oorspronkelijk voorzien was, is evenmin gerealiseerd. Op het centrale grasveld aan de Jos Van Geellaan, waren zoals blijkt uit een plan van ’58, plannen van de wijk, twee speelpleinen en een schuilplaats voorzien.

Figuur 2 I situering woonwijk Jos Van Geellaan

De woonwijk beslaat een groot deel van het binnengebied van het bouwblok. De wijk is ontsloten langs de Stevenslei, de Boterlaarbaan en de Florent Pauwelslei. In de periode van de ontwikkeling waren de randen van het bouwblok reeds gedeeltelijk gebouwd, doch slechts in mindere mate en van een beperktere schaal dan nu het geval is.

Sedert 1990 heeft de sociale huisvestingsmaatschappij (toen Perisfeer, de huisvestingsmaatschappij die de woningen tot voor de fusie van verschillende huisvestingsmaatschappijen tot Woonhaven beheerde) meerdere herstellingen en renovatiewerken doorgevoerd. Desondanks toont de staat van de gebouwen die door Braem werden ontworpen aan dat deze afgeleefd zijn. Bij een eerste bezoek aan de wijk valt op dat de verschillende herstellingen niet steeds met de oorspronkelijke materialen of detaillering gebeurde. Ook is op tal van plaatsen duidelijk betonrot te bemerken. Bovendien werden de gebouwen opgericht in een periode waarin de comforteisen minder streng waren, tekenend hiervoor is de beperkte isolatiewaarde van de muren. De ramen hebben een enkele beglazing.


26/6/09 - 7/44

_PROJECTDEFINITIE

Figuur 3 I foto’s slechte staat patrimonium

Voor de sociale huisvestingsmaatschappij is reeds enkele jaren een punt bereikt waarop deze louter technische aanpak niet meer voldoet. Een grondige en structurele insteek is nodig. Temeer omdat blijkt dat een groot deel van de woningen leeg staat: één van de gebouwen staat zelfs volledig leeg. Dit is niet louter aan de fysische toestand te wijten, maar ook aan de typologie die er wordt aangeboden: de woningen zijn moeilijk verhuurbaar en worden moeilijk bewoonbaar geacht door huurders. Dit heeft vooral te maken met de beperkte oppervlakte van de woningen en meer specifiek omwille van de kleine leefruimtes.

Rond 2005 is de sociale huisvestingsmaatschappij gestart met een grondige analyse van de woonwijk. Een journalist en fotograaf werden ingeschakeld om de buurt te verkennen. Aan de hand van een aantal workshops werd met medewerking van architecten en stedenbouwkundigen, de Vlaams Huisvestingsmaatschappij, vertegenwoordigers van de Vlaamse bouwmeester en Jo Braeken, architectuurhistoricus en erfgoedonderzoeker aan het Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed (VIOE) gedebatteerd over de architecturale, stedenbouwkundige, sociale en cultuurhistorische betekenis van de woonwijk en over de structurele oplossingen die nodig zijn om de leefbaarheid te verbeteren.

Aan de hand van dit verrichte onderzoek werd in 2006 een open oproep gelanceerd voor de woonwijk. De grondgedachte was dat een ‘grondige collectieve herwaardering’ de basis vormt voor de aanpak van de gebouwen en de openbare ruimte. Uit vijf ontwerpteams werd in mei 2006 een laureaat gekozen: Werkplaats voor Architectuur i.s.m. Ontwerpteam Johan Van Reeth. Het winnende ontwerp ‘Binnenstebuiten’ gaat uit van een reorganisatie van de wijk: circulatie wordt langs de randen gelegd, de centrale ruimte rond de Jos Van Geellaan wordt omgevormd tot ‘parkruimte’. De gebouwen blijven behouden en worden aangepast aan huidige comfortnormen. In beperkte mate wordt nieuwbouw toegevoegd. Het masterplan deed echter ook uitspraak over delen van de terreinen van de naastliggende kliniek. Samenwerking bleek dus toen al een noodzaak.


26/6/09 - 8/44

_PROJECTDEFINITIE

Figuur 4 I Wedstrijdontwerp ‘Binnenstebuiten’

Een bepalende randvoorwaarde voor de ‘Braem’-blokken was en is nog steeds de vraag in hoever moet worden omgegaan met dit jonge erfgoed en als gevolg ook in hoever behoud ervan nodig is. Dit vraagstuk dient bovendien bekeken te worden in het licht van de sterk gewijzigde context waar zowel de woonwensen en normering met betrekking tot sociale huisvesting, de mobiliteitsvraag in de buurt, de verdichte rand van het bouwblok en de aanwezigheid van AZ Monica in de loop der jaren zijn veranderd.

Erfgoedwaarde Jos Van Geellaan

Om duidelijkheid te krijgen over de monumentale kwaliteiten van de woonwijk van Braem is eerder door de stadsbouwmeester bij de bevoegde minister gevraagd naar een uitspraak omtrent de beoordeling van Onroerend Erfgoed. Na een terreinbezoek van VIOE en RO-Vlaanderen aan de woonwijk blijkt dat uit een afweging tussen de originele waarde van het complex, en de ondertussen uitgevoerde verbouwingen, er twijfel bestaat over de erfgoedwaarde van de woonblokken op bovenlokaal niveau. In functie van de bescherming van sociale woonwijken/ woonprojecten van de hand van Braem worden andere projecten als prioritair beschouwd (o.a. ‘t Kiel, Arenawijk). De vertegenwoordigers van OE Antwerpen stellen dan ook dat, wanneer een dossier voor de Jos Van Geellaan zal worden voorgelegd, ‘zij consequent zullen wijzen op de aanwezige erfgoedwaarden, maar dat zij, gelet op het niet-beschermde karakter, geen energie meer zullen vrijmaken voor het zoeken naar compromissen om erfgoedwaarden te behouden bij verbouwing / vernieuwbouw van deze wijk’.

AZ Monica

Een tweede bepalend element binnen het bouwblok is het AZ Monica. Het hoofdgedeelte van de activiteiten van de kliniek situeert zich op de hoek van de Florent Pauwelslei met de Herentalsebaan. Langs de Stevenslei is een tweede cluster van activiteiten aanwezig. Beide zijn met elkaar verbonden met een doorsteek voor zachte weggebruikers langs de sociale woonwijk.


26/6/09 - 9/44

http://www.buur.be/images/uploads/DEU_001.jpg�

_PROJECTDEFINITIE

Figuur 5 I Situering activiteiten Monica

De kliniek langs de Florent Pauwelslei werd rond dezelfde periode als de woonwijk ontwikkeld en bestond in eerste instantie uit een enkel gebouw. Een verdere uitbouw van de kliniek heeft in de loop der jaren gezorgd voor een steeds ruimere aanwezigheid van de kliniek in het bouwblok.

De laatste uitbreidingen kaderen in een Zorgstrategisch plan dat in februari 1999 werd goedgekeurd en een duurtijd van 10 jaar heeft. In een eerste fase van dit plan werd een vijftal jaar geleden een opmerkelijke nieuwbouw schuin tegen het bestaande gebouw voltooid. Later werden de activiteiten van het APRA, die voorheen in het centrum van Antwerpen gevestigd waren, aan de Stevenslei ondergebracht. Een derde en laatste fase van het Zorgstrategisch plan voorziet in nog een uitbreiding van de gebouwen.

Figuur 6 I toegang parking Monica en uitbreidingsdossier (paarse delen) opgemaakt voor aanvang Masterplan en samenwerking met Woonhaven


26/6/09 - 10/44

_PROJECTDEFINITIE

Om de laatste fase van het Zorgstrategisch plan te realiseren is door Monica reeds een subsidie- en bouwaanvraagdossier opgemaakt. Deze plannen voorzien in een uitbreiding van de bestaande gebouwen en een uitbreiding aan de zijde van de Stevenslei en Herentalsebaan. Doordat de splitsing van de ziekenhuisactiviteiten op die manier bevestigd wordt en er een fysieke link moet gerealiseerd worden, is geopperd om een ondergrondse verbinding te bouwen.

Gezamenlijk project

De vaststelling dat beide partijen al meerdere jaren plannen hebben om structurele ingrepen te doen in het bouwblok heeft er uiteindelijk toe geleidt dat Woonhaven en Monica de intentie hebben om samen te werken. De samenwerking start vanuit de vraag naar een masterplan waarin naast de individuele belangen een ruimere visie om de ontwikkeling van het ganse bouwblok wordt uitgezet. Beide partijen zijn hiertoe bereid een grondruil op te zetten zodat de uitbreiding van de kliniek kan aansluiten bij het bestaande ziekenhuis en Woonhaven op zijn beurt nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden krijgt langs de Stevenslei.

Ter voorbereiding van dit masterplan werden in 2008 door de dienst ontwerpend onderzoek van Stadsontwikkeling meerdere scenario’s ontwikkeld.

2.1.3 Socio-culturele context In bijlage zijn de resultaten van een onderzoek naar de socio-culturele context van het plangebied kwantitatief weergegeven. Het plangebied behoort tot de statistische sector ‘Driekoningen’ en wordt vergeleken met Deurne en de ganse stad. Onderstaande gegevens geven een indicatie aan van de context, maar geven omwille van de ligging van het plangebied aan de grens van twee andere statistische sectoren geen volledig beeld. De socio-demografische analyse is in bijlage opgenomen.

Uit de vergelijking blijkt dat voor wat betreft de demografische gegevens weinig opvallende verschillen te noteren zijn in vergelijking met Deurne of de rest van Antwerpen. Enkel voor wat betreft de bevolkingstoename is opvallend dat deze hoger is in Driekoningen. Ook voor wat betreft het multiculturele karakter biedt de omgeving van het plangebied een doorsnede van de percentages die in Antwerpen voorkomen.

Voor wat de eigendomssituatie betreft valt een afwijking ten opzichte van de gemiddelden voor Deurne en de stad op. Het aandeel sociale woningen in de statistische sector ligt er iets hoger dan het Antwerps gemiddelde en ruim hoger dan dat van Deurne. Als gevolg ligt ook het aantal huurders van sociale woningen in de sector opvallend hoger dan in Deurne.

Voor de woningkenmerken blijkt dat in de statistische sector een groot aandeel van de woningen in recente periodes is opgetrokken (tussen 1991 – 2001). Voorts valt het lagere aandeel woningen zonder tuin op.

Aanvullend op deze kwantitatieve gegevens wordt in een onderstaande schets de diversiteit van het stedelijke weefsel in de omgeving gevisualiseerd. Hieruit blijkt dat de sociale woningen van de Jos Van Geellaan omgeven zijn door een verscheidenheid in typologie en in prijsklasse. De omgeving biedt een aanbod aan eengezinswoningen (1, 2 en 4) en appartementen (3, 5) die op de vrije markt of op sociale markt te huur worden aangeboden of door aankoop verworven kunnen worden.


26/6/09 - 11/44

_PROJECTDEFINITIE


2.1.4 Gerealiseerde, lopende of geplande projecten in de buurt Tramverbinding Wijnegem - Antwerpen

De Lijn heeft, samen met de stad Antwerpen, de ambitie om de premetrotunnel onder de Turnhoutsebaan in gebruik te nemen in het kader van een snelle tramverbinding van Wijnegem naar Antwerpen. Deze tramverlenging is gekend onder de naam LIVAN 1. Het tracé dat zal gevolgd worden vanaf de open helling, is waarschijnlijk Herentalsebaan - Boterlaarbaan of 'Oude' Herentalsebaan – Fl. Pauwelslei - Ruggeveldlaan - A. Van de Wielelei.

De tramverlenging heeft gunstige gevolgen voor de bereikbaarheid van het plangebied. Met name voor Monica betekent dit dat in de toekomst de modal split van de bezoekers gunstig kan evolueren in het voordeel van het openbaar vervoer.

Anderzijds levert deze tramverbinding een gewijzigde verkeerssituatie in de Florent Pauwelslei op. Hoewel de ontwerpplannen voor het straatprofiel zich nog in een onderzoeksfase bevinden, is het meer dan waarschijnlijk dat de parkeerplaatsen in de middenberm van de Florent Pauwelslei zullen verdwijnen. In hoever er ruimte kan voorzien worden om ergens in de straat een deel van deze parkeerplaatsen te recupereren is nog niet duidelijk.

2.1.5 Structuurbepalende landschap, groen- en waterelementen Omwille van de stedelijke context waarin het plangebied zich bevindt is de aanwezigheid van natuurlijke elementen beperkt.

Bepalend voor de ruimtelijke hoofdstructuur van de woonwijk ‘Jos van Geellaan’ is de grootschalige groene ruimte doorheen de wijk. De schaal van het groen en de uitwerking als collectieve ruimte zijn kenmerkend. Dit is in contrast met de groene ruimten van de bebouwing in de omgeving waar het groen in kleinere kavels is geprivatiseerd.

2 3

4

1

5

26/6/09 - 12/44

_PROJECTDEFINITIE

De aanwezigheid van de groene ruimte zorgt voor een sfeer waarbij van rust en openheid overheersen. Doordat de woongebouwen verspringend ten opzichte van elkaar zijn ingeplant ontstaan kleinschaligere collectieve ruimten. De beslotenheid door gebouwen leidt er tot een semi-openbaar gevoel.

2.1.6 Bebouwingsstructuur Binnen de morfologie van het plangebied valt duidelijk het verschil tussen de schil van het bouwblok en de invulling van het binnengebied op.

De schil van het bouwblok wordt gekenmerkt door een traditionele aaneengesloten bebouwing waarin de kliniek door haar schaal een duidelijk andere plaats inneemt. Door de omvang van het ziekenhuis is deze immers niet langer meer een deel van de schil van het bouwblok, maar neemt zij ook een deel van de ‘pit’ voor haar rekening; Daarmee bepaalde de kliniek ook in sterke mate het binnengebied van het bouwblok en de daarin gesitueerde woonwijk. De woonwijk in het binnengebied is compleet anders van opzet. De geometrische en orthogonale manier waarop de verschillende gebouwen zijn ingeplant zorgt voor een duidelijke aanwezigheid van ruimte en groen.

Tegelijk is het naastliggende bouwblok getuige van een andere opvatting die in de twintigste eeuw over sociale woningen bestonden. Centraal rond de Florent Pauwelslei situeert zich een voormalige sociale woonwijk waarvan de meeste woningen ondertussen werden gekocht door private eigenaars. De wijk is ontwikkeld als een tuinwijk met individuele woningen die als ‘cottage’ werden ontworpen.

Woonwijk Jos Van Geellaan

De sociale woonwijk Jos Van Geellaan bestaat in totaal uit dertien gebouwen en werd in drie fasen gebouwd:

Fase 1: De vier blokken langs de Stevenslei werden in 1956-58 gebouwd. Elk woonblok telt 16 appartementen.

Fase 2: Braem ontwierp in totaal acht woonblokken met in totaal 160 appartementen.

Fase 3: In bouwblok 9 werden 29 appartementen ondergebracht.

In totaal bestaat deze wijk uit 253 appartementen, waarvan er 102 appartementen één slaapkamer hebben, 34 ervan hebben twee slaapkamers en ongeveer de helft, zijnde 117 telt drie slaapkamers.


26/6/09 - 13/44

_PROJECTDEFINITIE


Figuur 7 I Fasering sociale woonwijk Jos Van Geellaan

Beschrijving per type bouwblok

FASE1: De vier gebouwen langs de Stevenslei zijn in een kruisvorm geplaatst. Ze tellen vier bouwlagen en de appartementen bestaan er uit één of drie slaapkamers.

FASE2: De acht gebouwen die door Braem werden ontworpen nemen een centrale positie in binnen het bouwblok. De in totaal 160 woningen zijn op te delen in twee woningtypes. Een eerste woningtype was voor gezinnen met twee of vier kinderen en omvatten een ouderslaapkamer en twee kinderslaapkamers. Een tweede woningtype was bestemd voor startende of kinderloze gezinnen, bejaarde echtparen of alleenstaanden. Deze werden zoveel mogelijk op het gelijkvloers gesitueerd voor een optimale mobiliteit van vooral oudere bewoners.

De vormgeving van de woonblokken is repetitief en modulair. Een typisch kenmerk van de architecturale opbouw die Braem hanteerde is de individuele toegang tot de appartementen via passerellen. De acht bouwblokken tellen drie of vijf bouwlagen.

Fase 1

Fase 2

Fase 3

26/6/09 - 14/44

_PROJECTDEFINITIE

Figuur 8 I woonwijk Jos Van Geellaan

Het langste bouwblok is gelegen langs een centrale groene, open ruimte. Opmerkelijk is echter dat de voorzijde van dit gebouw niet langs deze open ruimte is gelegen, maar aan de andere kant waar een lange reeks garagepoorten zijn gebouwd. Dit leidt tot een verwarring in de leesbaarheid van het gebouw: de toegangen tot het gebouw lijken te liggen langs wat eigenlijk als de achterkant wordt ervaren. Het gebouw telt vijf bouwlagen en bestaat uit een gelijkvloerse woning met daarbovenop twee duplexwoningen. Twee andere gebouwen van Braem liggen langs dezelfde centrale open ruimte.

FASE3: Het laatste bouwblok in de woonwijk werd gebouwd in 1974. De groene ruimte rond het gebouw is, in tegenstelling tot de andere gebouwen, zeer beperkt. Het gebouw telt zes bouwlagen. Op deze locatie was in een oorspronkelijk ontwerp, opgemaakt rond 1960, een klein, getrapt torengebouw voorzien met in de sokkel een buurthuis.

2.1.7 Voorzieningen In de omgeving van het plangebied is een ruim aanbod aan voorzieningen aanwezig.

Binnen het plangebied is er het AZ Monica Deurne, een ziekenhuis dat zijn activiteiten bewust in dit deel van de stad uitbreidt om de relaties met de omliggende wijk te behouden. Het is een stedelijk ziekenhuis dat zowel zorg als werkgelegenheid biedt voor de bewoners van de wijk en de omgeving. Tevens baat vzw Monica het kinderdagverblijf ‘t Kinderkasteeltje uit in hetzelfde bouwblok. Dit biedt ruimte voor de opvang van ca 50 kinderen. Woonhaven Antwerpen, tot slot, heeft met de woonwijk Jos Van Geellaan, een aanbod van ca 250 appartementen voor de sociale woonmarkt. Ook een speelplein gelegen in het kleinere bouwblok begrensd door de Langveldlaan en de Florent Pauwelslei valt onder het beheer van Woonhaven.

De omgeving van het plangebied biedt langs de assen Boterlaarbaan en met name de Herentalsebaan een ruime waaier aan dienstverlenende en commerciële voorzieningen aan.

Enkele buurten/of wijkoverschrijdende groenvoorzieningen bevinden zich op een afstand van 1 à 1,5 kilometer van het plangebied. Deze voorzieningen bieden groene rustplekken aan in een omgeving die wordt gekenmerkt door een hoge bebouwingsdichtheid. Het park Rivierenhof aan de overzijde van de E34/E313 is bereikbaar vanaf de


26/6/09 - 15/44

_PROJECTDEFINITIE

Florent Pauwelslei. Ook het Boelaarpark en het Boekenbergpark liggen in de nabije omgeving. In de Arenawijk biedt de groene zone kansen voor recreatie, de Arenahal voor sportactiviteiten.

Voetbalvelden bevinden zich langs de Ruggeveldlaan liggen tegen de E34/E313 en langs de Boterlaarbaan in het bouwblok ten westen van het plangebied.

Langs de Herentalsebaan worden een dienstencentrum en serviceflats gebouwd, op enkele honderden meters van het plangebied, ter hoogte van het kerkhof.

2.1.8 Mobiliteit

Bereikbaarheid

Het plangebied is goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Zowel op de Boterlaarbaan als op de Herentalsebaan ligt het tracé van meerdere buslijnen. Op deze laatste ligt tevens tramlijn 24. Deze openbaar vervoerslijnen zorgen voor de verbinding tussen het centrum van Antwerpen en haar buurgemeenten. Een busverbinding die het Deurne-Noord met Deurne-Zuid verbindt loopt langs Florent Pauwelslei. Momenteel worden werkzaamheden uitgevoerd voor de verlenging van tram 8 over de Dascottalei. De haltes voor openbaar vervoer liggen op wandelafstand.

Zoals blijkt uit punt 2.1.4 zal de bereikbaarheid van het plangebied in de toekomst toenemen door de aanleg van een bijkomende tramverbinding.

De autobereikbaar van het plangebied is groot door de aanwezigheid van de Boterlaarbaan en de Herentalsebaan.

Interne mobiliteit

Structuurbepalend voor de sociale woonwijk is de Jos Van Geellaan. Deze centrale verkeersas is zowel langs de Stevenslei, de Boterlaarbaan als langs de Florent Pauwelslei bereikbaar. Het parkeren door bewoners gebeurt voor een groot deel langs de Jos Van Geellaan. Hierdoor, en door de bijkomende parkeerdruk van bezoekers van de kliniek, nemen auto’s een prominente plaats in, wat het beeld van de centrale open en groene ruimte van de woonwijk verstoort.

Aan de noordzijde van de woonwijk, achter het lange woonblok, staat een lange rij parkeergarages. Deze worden door bewoners uit de wijk gebruikt. In totaal gaat het om een 40-tal garages. Een kleinere rij van garages staat in het verlengde van de Langveldstraat. Dit aantal is beperkt tot een vijftal.

De publieke hoofdontsluiting van AZ Monica is gelegen langs de Herentalsebaan. Een ondergrondse parking wordt er gebruikt door bezoekers en personeel. Langs de Stevenslei is een tweede, bovengrondse parking voorzien. Een groot deel van de bezoekers parkeert de auto in de omgeving van de kliniek om de kost van de ondergrondse parking te vermijden. Zo wordt langs de Florent Pauwelslei op de parkeerplaatsen op de middenberm geparkeerd. Dit is ook het geval langs de Jos Van Geellaan. De sterk uitgebouwde spoeddienst van de kliniek heeft een toegang voor ambulancediensten langs de Florent Pauwelslei.


26/6/09 - 16/44

_PROJECTDEFINITIE

Het beleid van de kliniek promoot het gebruik van openbaar vervoer door financiële tussenkomsten.

De gebouwen van AZ Monica zijn met een voetpad met elkaar verbonden. Dit pad loopt ten zuiden van de ingesloten woonblokken.

2.1.9 Algemene beleving Het plangebied geeft aan de randen van het bouwblok langs de Herentalsebaan, Boterlaarbaan en Florent Pauwelslei de indruk van een klassiek stedelijk bouwblok door de gekoppelde en/of gesloten bebouwing. De grote korrelmaat van de kliniek valt wel op;

Langs de Stevenslei wordt duidelijk dat het binnengebied zich op een totaal andere manier heeft ontwikkeld dan de randen. De wijze van inplanten heeft geleid tot een woonwijk waarin een openheid en een grote aanwezigheid van groene ruimten bepalend zijn. Deze vormen dan ook een belangrijke waarde van de woonwijk: de wijk biedt rust en onttrekt zich aan de drukte van de omliggende straten. Ook biedt de woonwijk een andere vorm van samenleven aan: de groene ruimten zijn collectief en vrij toegankelijk. In de randen van het bouwblok ligt de nadruk op het individuele met afzonderlijke percelen.

Door de uitbreidingen die de kliniek in de loop der jaren heeft gebouwd is de afstand met de woonwijk verkleind. Dit is met name het geval voor de vijf meest ingesloten woongebouwen die langs drie zijden zijn omsloten door de kliniek. De afstand tussen de woongebouwen en de kliniek bedraagt er op sommige plaatsen nog geen 15 meter. In de periode van de ontwikkeling van de woonwijk stelde zich dit probleem nog niet door de aanwezigheid van tuinen en beperkte bebouwing. De gebouwen van de kliniek leggen duidelijk een druk op de sociale woonwijk.

De aanwezigheid van groen en open ruimten biedt duidelijk voordelen voor de bewoners. De wijze van inplanting is bovendien zo dat er een minimale storing van privacy is en er in ruime mate licht en zicht kan toetreden tot de woningen . Een aspect dat daardoor ondergeschikt lijkt is de bezonning. Door de geometrisch verspringende inplanting kunnen niet alle woningen van zonlicht in de leefruimten profiteren.

Voor wat de gebouwen op zich betreft doet zich een probleem voor. Vooral deze die door Renaat Braem werden ontworpen geven in materialisatie een afgeleefde indruk. De fysieke gebreken zijn zichtbaar: betonrot, roest, en dergelijke zijn legio. Het feit dat een zeer groot deel van de appartementen daarbij nog leeg staat versterkt de indruk van verval. Eén gebouw staat zelfs volledig, voor een van de gevels ervan is een groot net gespannen om te vermijden dat duiven in het gebouw zouden trekken.

2.1.10 Omgevingsanalyse Een eventueel tekort aan lokale publieke voorzieningen is door middel van een functioneel onderzoek geanalyseerd. Hiertoe werd het plangebied onderzocht binnen de woonwijk Deurne-Zuid. Ook gans Deurne, afgebakend volgens postcode, is geanalyseerd.

De waarden in beide onderzoeksgebieden werden vergeleken met bestaande stedelijke gemiddels en normeringen en waarden zoals de groennorm of de Bloso-norm.


26/6/09 - 17/44

_PROJECTDEFINITIE

Uit de functionele analyse blijkt dat de tekorten in de omgeving van de Jos Van Geellaan beperkt zijn.

Onderstaande tekorten zijn per thema opgedeeld en geven aan binnen welke tekortzone het plangebied valt.

Openbare ruimten: groene openbare ruimten zijn voldoende aanwezig; voor nagenoeg gans Deurne-Zuid is een tekort aan pleinen vast te stellen;

Spel en sport: geen tekort voor een buurtsportterrein, wel voor een speelterrein;

Hondenloopzones en volkstuinen: geen tekorten

Kindercampus en dienstencentra: geen tekorten voor basisonderwijs, kinderopvang of een dienstencentrum

Onderwijs en jeugd: middenschool, deeltijds kunstonderwijs beeld, fuifruimte en jeugdcentrum geen tekort, voor nagenoeg gans Deurne-Zuid is er een tekort aan deeltijds kunstonderwijs muziek

Sport en cultuur: geen tekorten voor sportaccommodaties (zwembad, sporthal) of een cultureel centrum, wel voor een bibliotheek.


26/6/09 - 18/44

_PROJECTDEFINITIE

2.2 Beleidscontext

2.2.1 Strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen (s-RSA) ‘Antwerpen Ontwerpen’

Het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen, het s-RSA, werd definitief goedgekeurd door de Bestendige Deputatie op 22 december 2006.

In het s-RSA worden twee ruimtelijke strategieën vastgelegd om het structuurplan uit te werken: het generiek beleid en het actief beleid. Het generiek beleid beschrijft een aantal beelden (of thema’s) van de stad die een richtinggevend kader aanreiken. Door te focussen op één hoofdthema geeft elk beeld tegelijkertijd de mogelijkheid om de realiteit te kaderen. Elk beeld is een manier om het beleid van de toekomst van de stad te definiëren.

Het beeld van de Poreuze stad heeft betrekking op de morfologie van de stad. De algemene visie is dat de porositeit van de stad moet gebruikt worden door handelsactiviteiten, wonen en werken te integreren in elkaars nabijheid. Het terugdringen van de leegstand is hieraan gekoppeld. Een doelstelling voor Poreuze stad is onder meer om de woon- en leefkwaliteit, ook op sociaal-maatschappelijk, economische en cultureel vlak, te verbeteren. Flexibiliteit van percelen en bebouwde structuren enerzijds, en toepassing van innovatieve concepten in het stedelijk weefsel anderzijds, moeten mogelijk blijven. Het in gebruik nemen van leegstaande gebouwen of onbebouwde percelen voor residentiële of economische activiteiten, eventueel gekoppeld aan de vernieuwing van het materiële weefsel en de open ruimte werkt hier ondersteunend. Daarbij moet ook infrastructuur voor het sociale leven en het verenigingsleven gecreëerd worden. Tot slot dient voldoende open ruimte in gebieden met een hoge dichtheid behouden of gecreëerd te worden.

Het beeld Dorpen en Metropool suggereert voor erfgoed dat de beeldkwaliteit van de gebouwde omgeving van de verschillende wijken en buurten kan versterkt worden door zorg te dragen voor het historisch en archeologisch erfgoed en bewust om te gaan met hedendaagse toevoegingen.

Dorpen en Metropool I wonen stelt onder meer het aanbieden van nieuwe woonvormen voor waarin het uitgangspunt steeds duurzame ruimtelijke ontwikkeling moet zijn. Om de kwaliteit van de stad te verbeteren en nieuwe mensen in de stad aan te trekken is het noodzakelijk om de hoeveelheid openbare ruimten te verhogen en hun kwaliteit te verbeteren. Voor recreëren is dan weer gesteld dat het publiek domein ruimte biedt voor sociale samenhang. Ook het realiseren van een sociale mix is een van de doelstellingen.

In het beeld Dorpen en Metropool I werken, wordt erkend dat historische en lokale bedrijvigheid zorgen voor een belangrijke bijdrage aan de dynamiek van de stad. Door een gezonde graad van verweving te voorzien, wordt blijvend plaats geboden aan kleinschalige bedrijvigheid in het stedelijke weefsel. Schaal en aard van de activiteiten stellen echter grenzen aan de verweving.

Besluit: De opmaak van het Masterplan Jos Van Geellaan is conform de bepalingen van het s-RSA. De inzet van het masterplan, dat een verbetering van de ruimtelijke en sociale structuur nastreeft, past binnen de visie voor Poreuze stad om de woon- en leefkwaliteit te verbeteren. Op de flexibiliteit van percelen en gebouwen wordt ingespeeld door buiten de huidige eigendomsgrenzen te denken. De intentie van een grondruil tussen Woonhaven en Monica is opgezet omwille van de doelstelling om tot een gezamenlijke en betere oplossing te komen. Vanuit


26/6/09 - 19/44

_PROJECTDEFINITIE

het beeld van Dorpen en Metropool biedt de stedenbouwkundige opzet rond de Jos Van Geellaan voldoende basis om een duurzame ontwikkeling te plannen waarin een alternatieve vorm van wonen in een groene omgeving mogelijk is. Eveneens binnen Dorpen en Metropool worden de grenzen van het historisch gegroeide ziekenhuis afgetast zodat een evenwichtige verhouding met de omliggende woonfunctie behouden blijft. Tot slot wordt omzichtig omgegaan met de aanwezigheid van de woonwijk ontworpen door Renaat Braem en de transformaties die deze zal ondergaan.

2.2.2 Gewestplan Het plangebied voor het masterplan is volgens het gewestplan Antwerpen (KB 03.10.1979) gelegen in woongebied.

Woongebieden zijn bestemd voor wonen, alsmede voor handel, dienstverlening, ambacht en kleinbedrijf voor zover deze taken van bedrijf om redenen van goede ruimtelijke ordening niet in een daartoe aangewezen gebied moeten worden afgezonderd, voor groene ruimten, voor sociaal-culturele inrichtingen, voor openbare nutsvoorzieningen, voor toeristische voorzieningen, voor agrarische bedrijven. Deze bedrijven, voorzieningen en inrichtingen mogen echter maar worden toegestaan voor zover ze verenigbaar zijn met de onmiddellijke omgeving.

Figuur 9 I Gewesplan Antwerpen

2.2.3 Bijzonder Plan van Aanleg & RUP’s In het plangebied zijn geen BPA’s of RUP’s van kracht.

2.2.4 Cultuurhistorische waarden

Beschermde monumenten en landschappen

In het plangebied zijn geen beschermingen van kracht. Dit is evenmin het geval voor de omgeving van het plangebied.


26/6/09 - 20/44

_PROJECTDEFINITIE

Op expliciete vraag van de stadsbouwmeester is in 2008 de problematiek inzake de erfgoedwaarde van de woonwijk aan de Jos Van Geellaan bij de bevoegde minister aangekaart. Een grondruil tussen Woonhaven en Monica waarbij de uitbreiding van de kliniek aansluit bij het bestaande gebouw, impliceert immers de sloop van minstens een aantal van de woongebouwen van Renaat Braem.

Het antwoord dat hierop door het Agentschap R-O Vlaanderen Onroerend Erfgoed werd geformuleerd stelt: ‘Uit de afweging tussen de originele waarde van het complex, en de ondertussen uitgevoerde verbouwingen, blijkt dat er twijfel bestaat over de erfgoedwaarde van de woonblokken op bovenlokaal niveau. In functie van de bescherming van sociale woonwijken/ woonprojecten van de hand van Braem worden andere projecten als prioritair beschouwd (o.a. ‘t Kiel, Arenawijk). De vertegenwoordigers van OE Antwerpen stellen dan ook dat, wanneer een dossier voor de Van Geelwijk zal worden voorgelegd, zij consequent zullen wijzen op de aanwezige erfgoedwaarden, maar dat zij, gelet op het niet-beschermde karakter, geen energie meer zullen vrijmaken voor het zoeken naar compromissen om erfgoedwaarden te behouden bij verbouwing / vernieuwbouw van deze wijk.’

Inventaris bouwkundig erfgoed (‘Bouwen door de eeuwen heen’)

De inventaris van het bouwkundig erfgoed, Bouwen door de eeuwen heen, beschrijft volgend waardevol erfgoed voor de Jos Van Geellaan 1:

In opdracht van de S.M. Tuinwijk Deurne in 1957-1960 opgetrokken woonwijk, heden deels gerenoveerd. Het ontwerp van de hand van architect Renaat Braem dateert uit 1956. Gelegen in Deurne-Zuid, ten N. van de Herentalsebaan. Besloten, groene woonwijk met korte stroken, halfhoge flatgebouwen, 1957-60, n.o.v. R. Braem, waaronder verschillende duplexappartementen; uitgevoerd in semi-industriële bouwtechniek - dragende scheimuren en invulpanelen - met kleuraccenten.

Archeologische Advieskaart

Door de archeologische dienst van de stad Antwerpen is een beleidsondersteunende advieskaart aangemaakt. Deze kaart is opgebouwd uit verschillende zones die elk, vanuit archeologisch en planologisch opzicht, anders moeten benaderd worden. De kaart en de afbakening van de zones houden geen restricties in wat betreft de ruimtelijke planning. Zij regelt enkel de inspraak van de archeologie in ruimtelijke ontwikkelingen die gepaard gaan met bodemingrepen en dus per definitie ook gevolgen voor het archeologisch patrimonium (kunnen) hebben.

Voor de zone van de Jos Van Geellaan geldt een adviesplicht in gevallen groter dan 2000 m².


1 Bron: http://paola.erfgoed.net

26/6/09 - 21/44

_PROJECTDEFINITIE

2.2.5 Saneringsplannen Uit de kaart van de Watertoets blijkt dat het plangebied niet overstromingsgevoelig is.

2.2.6 Biologische waarderingskaart Gelet op de verstedelijkte context waarin het plangebied zich bevindt, is het logisch dat de biologische waarderingskaart geen melding maakt van waardevolle natuur in het bouwblok.

De dichtstbijzijnde gelegen biologisch waardevolle gebieden zijn Eksterlaar en het Rivierenhof.


26/6/09 - 22/44

_PROJECTDEFINITIE

2.2.7 Eigendomsstructuren Het eigendomsstatuut van het plangebied is vrij eenvoudig. De twee belangrijkste actoren in het bouwblok hebben het grootste aandeel gronden in eigendom.


26/6/09 - 23/44

_PROJECTDEFINITIE


26/6/09 - 24/44

Een grondruil tussen Woonhaven en Monica wordt ingezet om het ruimtelijk kader uitgezet in het masterplan te verwezenlijken. Deze grondruil maakt het mogelijk om de uitbreiding van de ziekenhuisactiviteiten aansluitend bij de bestaande gebouwen te ontwikkelen. Een deel van de gronden van Woonhaven komt hierdoor in handen van Monica. Op haar beurt krijgt Woonhaven de beschikking over de gronden van Monica langs de Stevenslei waar een woonontwikkeling kan gerealiseerd worden. Het principe van de grondruilwerd goedgekeurd door zowel Woonhaven als Monica, maar de grootte en invulling van gronden zijn afhankelijk van de uitwerking van het masterplan.

_PROJECTDEFINITIE

3 AMBITIE VAN DE OPDRACHTGEVER De ambitie van het masterplan is om de bouwplannen van beide partners op elkaar te betrekken en te integreren binnen het bouwblok.

Aan de basis van het project liggen de voornemens van beide partijen om een eigen bouwprogramma te realiseren. Maar in plaatst van elk, op eigen percelen, een losstaand project in het bouwblok te realiseren, kiezen Monica en Woonhaven ervoor de deelopdrachten samen te bekijken op schaal van het hele bouwblok. Beide partijen kiezen er voor om op een innovatieve manier voor de toekomst het bouwblok te heroriënteren waarbij de betrokkenheid op wonen en zorg een meerwaarde betekent voor beide partijen.

Het bouwblok en bij uitbreiding de wijk dient een gemengd karakter te behouden. De grootste spelers Monica en Woonhaven willen daarom het evenwicht tussen herkenbare en wijkgebonden dienstverlening en het stedelijk-residentieel wonen versterken. Dit is de innovatieve uitdaging van deze gezamenlijke opdracht. Deze versterking beoogt vooral de betrokkenheid van de beide projecten op elkaar te vergroten in plaats van de territoriumscheiding verder te bekrachtigen door het maken van een voorkant en een achterkant. De wijk als geheel wil binnen het district Deurne een pool zijn waar wijkverzorging, gediversifieerde gezondheidszorg op schaal en leefbaarheid gekoppeld worden aan verdichting. Dit opent de weg naar innovatieve stedelijkheid met aandacht voor een diversiteit van mensen, nieuwe functies en een kwalitatieve publieke ruimte.

Doel is te komen tot een herschikking van het bouwblok waardoor functioneel, sociaal, ruimtelijk en cultureel een innovatieve continuïteit ontstaat tussen ziekenhuis, woonwijk en de rand van het bouwblok voor het bouwblok als geheel. De totaalvisie voor het bouwblok is gebaseerd op volgende deelambities:

- de sociale valorisatie van kliniek en wijk in de buurt - de culturele valorisatie van de kliniek en wijk in de buurt - de historische continuïteit van de bestaande concepten

1. De sociale valorisatie van kliniek en wijk:

De combinatie van wonen en een aanbod van klinische gezondheidszorg in één en hetzelfde bouwblok wordt niet langer beschouwd als hinderlijk voor een van beiden. Integendeel de uitbouw van het bestaande ziekenhuis op schaal van de wijk is een belangrijke uitdaging voor de toekomst in een stadsrand die steeds meer stedelijk wordt. De kliniek is niet meer de medische burcht, maar wel de herintegratie van gezondheidszorg en medische dienstverlening in het bouwblokweefsel. Ook de sociale woonwijk is geen entiteit op zich en ook geen sociale ghetto. Het vormt integraal deel van het bouwblok en van de wijk. Daarom zien beide partners potenties in het binnengebied om, via het gevraagde programma maar eveneens via de bijhorende buitenruimte, een verbinding te realiseren tussen huisvesting en zorg waardoor een gezamenlijke kwaliteit van leefomgeving wordt gegenereerd.


26/6/09 - 25/44

_PROJECTDEFINITIE

2. Culturele betrokkenheid.

De site als geheel is drager van een verscheidenheid aan architecturen en een verscheidenheid aan culturele leefpatronen. De verscheidenheid van architecturen uit zich in de herkenbare bouwfasen van de kliniek en in de verscheidenheid van architecturen in de woonwijk. Deze verscheidenheid is meer dan een vormelijke verscheidenheid. Het is een verhaal van verandering en van gelijkwaardigheid. Met andere woorden, nieuwe veranderingen zullen diezelfde verscheidenheid in architecturale cultuur in zich dragen zonder de dominantie van een architecturaal concept te laten primeren. Wat de gebruikers van de kliniek en de bewoners betreft, ook zij hebben in de loop der jaren een eigen culturele identiteit opgebouwd die totaal verschilt van vroeger. Moderniteit is ontwikkeld tot diversiteit, en daarom is in het voorbereidend onderzoek veel aandacht besteedt aan de zoektocht naar de culturele identificatie van bewoners en gebruikers met deze plek. Juist omwille van het belang van deze culturele identiteit in ontwikkeling willen beide partners in het bouwblok voldoende aanzetten houden voor culturele ontmoeting. Daarom is de culturele betrokkenheid van bewoners en gebruikers de grondslag voor een breed draagvlak en niet voor participatie in de enge betekenis.

3.Historische continuïteit.

Door het feit dat een deel van de wijk werd gebouwd door Renaat Braem weegt de historische betekenis van de wijk op het denken over de mutatie van de wijk als geheel. Met Cel Onroerend Erfgoed werd overlegd wat er van het Braempatrimonium waardevol was en wat diende behouden te blijven. In het besef dat slechts een deel van het plan van Braem werd uitgevoerd, dat de gebouwen zich in slechte staat bevinden en dat een aantal gebouwen van Braem reeds gerenoveerd werden maar dat hierdoor de eigenheid van de gebouwen reeds gewijzigd is, werd de erfgoedwaarde van het bestaande project geëvalueerd. Gezien de slechte staat waarin de woongebouwen zich bevinden is een grondige aanpak echter aangewezen. Bovendien dienen de woningen te voldoen aan de hedendaagse normen voor sociale woningen en aan veranderde eisen in verband met wooncomfort. De evaluatie van de sociale woonwijk werd bovendien in het perspectief geplaatst van het overige patrimonium van Braem in Antwerpen. Na overleg bleek de afweging tussen behoud met renovatie en afbraak met nieuwbouw nog steeds moeilijk. Vanuit het cultuurhistorisch perspectief en vanuit het oogpunt van het erfgoed blijft het behoud aangewezen. Vanuit de noodzaak tot herstructureren van de wijk in functie van de uitbreiding van het ziekenhuis en vanuit de vraag naar hedendaagse sociale woningen die voldoen aan alle comforteisen is het aangewezen de gebouwen te vervangen door nieuwbouw. Nieuwbouw kan een meerwaarde betekenen in functie van het realiseren van nieuwe kwalitatieve sociale woningen én in functie van een herschikking van de eigendommen ten voordele van een compact ziekenhuis. Maar dergelijke ingrepen vragen wel nog steeds minimaal om een herinterpretatie van het stedenbouwkundige plan van Braem. De uitbreiding van de kliniek en de renovatie van de wijk scheppen een kans om de verbrokkelde ruimte binnen het bouwblok te herdefiniëren in de geest van Renaat Braem. De typische karakteristiek van het project is immers de grote samenhangende compositie en de collectieve ruimte die de gebouwde ruimte bepaalt. Tegelijk blijft het noodzakelijk dat ook ontwerpers steeds de afweging maken tussen het behoud van het ontwerp van Braem en de sloop in functie van de herstructurering. Het kan zijn dat het uiteindelijke ontwerpvoorstel hier een midden in vindt.


26/6/09 - 26/44

_PROJECTDEFINITIE

Samenvattend:

Vzw Monica beoogt valorisatie van de ziekenhuisinfrastructuur en de ruimtelijke integratie ervan in het bouwblok en de wijk, op basis van de economische en sociale haalbaarheid van de zorgverlening en de zorgbetrokkenheid op het niveau van de buurt en de stad.

Vzw Woonhaven beoogt de valorisatie van de sociale woonwijk Jos van Geellaan en een integratie ervan in het bouwblok en de wijk, tot een multiculturele volkswijk met een experimenteel residentieel karakter, een waardevol architecturaal patrimonium en een toekomstgericht zorgperspectief.


26/6/09 - 27/44

_PROJECTDEFINITIE

4 DOELSTELLINGEN

4.1 Functioneel programma Zowel de kliniek als de huisvestingsmaatschappij hebben bouwplannen. De programma’s van beiden dienen in het bouwblok ingepast te worden. Een na te streven kwaliteit voor het masterplan is echter hoe de verschillende programma’s op elkaar afgestemd kunnen worden en er aanvullend programma’s voorzien kunnen worden voor beide gebruikers en voor de buurt.

4.1.1 Vzw Monica: uitbreiding ziekenhuisactiviteiten Het programma van eisen voor de uitbreiding van de activiteiten van het ziekenhuis is als volgt:

een vloeroppervlakte van 3925 m² uitbreiding;

een oppervlakte van 8140 m² voor nieuwbouw en vervanging van de gebouwen aan de Stevenslei.

Dit houdt in dat op korte termijn in totaal ca 12.000 m² vloeroppervlakte nodig is.

Om de geplande uitbreiding op een organisatorisch logische manier te organiseren worden een aantal functionele eisen gesteld die een optimale koppeling van de geplande uitbreiding aan de bestaande bebouwing voor ogen houden. Het ligt voor de hand dat op het gelijkvloers een koppeling wordt gezocht met de huidige hoofdcirculatie. Ook op de verdiepingen is een goede relatie met de bestaande activiteiten van belang, het aantal bouwlagen wordt daarom best beperkt tot 5, eventueel tot 6.

Het programma van eisen van Monica houdt ook een ondergrondse parking in. In een eerste instantie werd hiervoor een ruimte van ca 2900 m² voorzien, met ruimte voor een 95-tal wagens. Monica is echter bereid een grotere oppervlakte te bouwen dat een deel van de bezoekers dat nu op het openbaar domein parkeert, kan opvangen.

In functie van de ruimtelijke draagkracht van de woonwijk en de omgeving is een onderzoeksthema van het masterplan is om na te gaan welke eventuele uitbreidingsmogelijkheden het ziekenhuis op middellange of lange termijn heeft.

Het behoud van het kinderdagverblijf dat Monica beheert langs de Stevenslei is een voorwaarde binnen het masterplan. (zie ook de randvoorwaarden van de fasering)

4.1.2 Woonhaven Antwerpen: sociale huisvesting Een aantal algemene programmatorische eisen worden door Woonhaven naar voor geschoven:

Het behoud van de grond rond de Jos Van Geellaan voor de ontwikkeling van sociale huisvesting staat buiten discussie.

De bestaande totale woonoppervlakte dient als leidraad voor de invulling met een aangepaste woningprogrammatie. Dit betekent dat in de totaliteit van de site een verhoging van de woonoppervlakte kan overwogen worden


26/6/09 - 28/44

_PROJECTDEFINITIE

mits rekening te houden met de ruimtelijke kwaliteit van de openheid waarbij de stedelijke landschappelijkheid dient bewaard en zelfs versterkt wordt.

Er dient gestreefd te worden naar een grotere vermenging van woontypes met zorg voor een vernieuwende woonconditie. Deze vermenging moet gepaard gaan met het samenbrengen van verschillende leeftijdsgroepen. Binnen het concept wordt gestreefd om een programma op te nemen voor: bejaarden, gezinnen met 1, 2, 4 of 5 kinderen en jonge en alleenstaande ouderen. Naar verdeling van de oppervlakten wordt, gespreid over het geheel van de wijk, volgende verhouding voorgesteld:

10 % 1 slaapkamer; 25% 2 slaapkamers; 30 % 3 slaapkamers; 25 % 4 slaapkamers; 10 % 5 slaapkamers.

De verhouding tussen de verschillende bewonersprofielen binnenin één woonentiteit en tussen de woonentiteiten onderling maakt deel uit van het samenlevingsconcept dat in het masterplan wordt uitgewerkt.

De nodige aandacht dient te gaan naar de toegankelijkheid en bewoonbaarheid voor andersvaliden. Minstens 7 woongelegenheden voor andersvaliden worden opgenomen.

Er dient gestreefd te worden naar een vernieuwende woonconditie. Het concept ‘levenslang wonen’ dient geïntegreerd te worden als een duurzame betrokkenheid op de site. Mutatie binnen de wijk kan op die manier onderdeel worden van een duurzame levenscyclus.

De wijk moet, rekening houdend met deze densiteit en vermenging, een residentiële entiteit worden door de aandacht voor de groene ruimte, betrokken op het wonen in de wijk, te versterken. Het Braem concept rond de ‘gedimensioneerde collectieve ruimten’ wordt daarbij als structurerende kwaliteit herkend en dient versterkt aanwezig te zijn in de wijk. Om het residentiële karakter te ontwikkelen kunnen echter bepaalde (of alle) blokken worden afgebroken en/of aangevuld. De directe en urgente problematiek rond het blok 2 en 3 kadert in deze specifieke aanpak rond het ‘residentialiseren’.

Om de sociale woonwijk te ontwikkelen (en het ziekenhuis te herstructureren), kunnen de bestaande bouwblokken worden afgebroken. Toch zijn hierbij een aantal bedenkingen te maken: - blokken 10,11,12,13: Deze blokken zijn geen ontwerpen van Braem; Ze zijn in betere staat dan de blokken van Braem, maar hebben geen noemenswaardige erfgoedwaarde. Deze blokken mogen gesloopt worden, maar dit dient binnen het plan opgenomen te worden als laatste fase. - blokken 1,2 en 3: zijn exemplarisch voor het werk van Braem en kunnen binnen de reorganisatie behouden blijven. Een grondiger onderzoek naar behoud is hier aangewezen. Bij behoud dient in beeld gebracht te worden hoe met deze gbouwen omgegaan zal worden, hoe ze aangepast worden aan de huidige normen, … - blokken 4 tem 8: Zijn blokken ontwerpen door Braem, maar omwille van de herstrcuturereing van de wijk worden deze niet behouden.


26/6/09 - 29/44

_PROJECTDEFINITIE

- blok 9: is geen ontwerp van Braem en is bouwtechnische en energetisch niet in orde. Sloop is op korte termijn aangewezen.

1 10, 11,

2 3 12, 13

4, 5, 6, 7, 8

Figuur 10 I nummering woonblokken

4.1.3 Gedeeld programma Beide bouwheren willen geen twee gesloten projecten naast elkaar realiseren. Tussen de twee delen, ziekenhuis en woonwijk, bestaan op de dag van vandaag al een aantal linken en uitwisselingen. Naar de toekomst toe is het alleen maar waardevol om dit verder uit te breiden.

De uitwisseling kan enerzijds gebeuren doordat bewoners gebruik kunnen maken van faciliteiten en diensten van het ziekenhuis en werknemers of (familie van) patiënten van het ziekenhuis gebruik kunnen maken van de woonwijk. Voorbeelden van het gedeeld gebruik zijn: het gebruik van het restaurant, het voorzien van tijdelijke woningen (voor artsen, stagairs, familie van patiënten), gedeeld gebruik van een buitenruimte als tuin, … Dit kan ook verder uitgewerkt worden door deze functies nog meer op elkaar af te stemmen. In de woonwijk is er vraag naar levensloopbestendig wonen (voor verschillende leeftijdsgroepen) en naar zorgbestendig wonen. Het ziekenhuis kan dan een belangrijke rol spelen in het aanbieden van verschillende zorgfuncties ondersteunend aan het wonen. Deze ruimtes kunnen ook een belangrijke sociale ontmoetingsfunctie in de wijk krijgen.

Een ander voorbeeld van samenwerking is het gedeelde gebruik van een ondergrondse parkeergarage.

Deze vormen van uitwisseling vragen niet om bijkomend programma, maar wel om een goede ruimtelijke inpassing en afstemming van het gevraagde programma van de beide bouwpartners.

De uitwisseling kan anderzijds ook gebeuren door bijkomende functies te voorzien, die ofwel door Woonhaven, of Monica gerealiseerd worden, ofwel door een derde partner. In het masterplan kan bijkomend ruimte voorzien worden voor mogelijke functies. Tot op heden is nog geen concrete vraag, maar deze kan wel voorgesteld of ingerekend worden. Het al dan niet realiseren mag echter niet bepalend zijn voor het masterplan; er dient dus eerder als mogelijkheid mee omgegaan te worden.


26/6/09 - 30/44

_PROJECTDEFINITIE

4.1.4 Stads- en buurtonderhoud | Stadsreiniging: sorteerstraatjes Een ondergronds sorteerstraatje wil prioritair mensen met krappe behuizing, wijken met veel migratie, wijken met een diversiteit aan culturen en talen en aandachtwijken voor sluikstort, zwerfvuil en properheid van straten de kans geven om 7 dagen op 7, van 7u ’s morgens tot 22u ’s avonds, hun afval op een reglementaire (gescheiden) wijze aan te bieden.

Sorteerstraatjes worden daarom vooral voorzien in sluikstortgevoelige wijken, (sociale) hoogbouw en nieuwbouwwijken.

Op dit ogenblik staan er hoogbouwcontainers voor de sociale woningen van de ‘Jos Van Geellaan’ aan de noordelijke zijde van de woonwijk. Het vervangen van deze containers door een ondergrondse sorteerstraat is opgenomen op de lijst van mogelijke projecten.

Verder overleg over bijvoorbeeld de plaatsing en grootte ervan met de dienst Stads- en buurtonderhoud/Stadsreiging is nodig.

4.2 Stedenbouwkundig programma

4.2.1 Stedenbouw Bij de herschikking van het binnengebied van het bouwblok is het essentieel tot een logische relatie te komen tussen de verschillende onderdelen, namelijk de bouwblokrand, de kliniek en de sociale woonwijk.

Voor het ziekhuis is de gewenste uitbreiding en de koppeling daarvan met de woonwijk bepalend. Enerzijds dient er een optimale inpassing te komen van de gevraagde nieuwbouw ten opzichte van de bestaande kliniek. De huidige situatie, waarbij de bestaande kliniek in twee delen gesplitst is en via lange gangen of buitenverbindingen, samen één ziekenhuissite vormt, is niet gewenst. Om een efficiënt ziekenhuis uit te bouwen is een compacte, doelgerichte organisatie nodig. Anderzijds mag de kliniek geen eiland op zich vormen. Bijzondere aandacht dient te gaan naar de relatie tussen de nieuw in te passen programma’s van de kliniek, de bestaande sociale programma’s van de kliniek (zoals het restaurant), mogelijke gemeenschappelijke programma’s en de woonwijk. De kliniek wordt op die manier eerder een ‘zorgcampus’ die ook gemeenschappelijke functies heeft met de woonwijk (zie gedeeld programma)

Voor de woonwijk dient het stedenbouwkundige plan van de bestaande wijk herdacht te worden. Dit plan ging immers uit van een bebouwde rand van het bouwblok die vrij open was en over diepe tuinen beschikte. Zo was de confrontatie tussen binnengebied en rand beperkt. Doordat de rand stelselmatig verdichte is een aangepaste visie aangewezen. Ook het opzet van de woonwijk zelf vraagt om herziening. De bestaande wijk wordt centraal ontsloten via de Jos Van Geellaan en de groene ruimtes zitten aan de randen van de wijk. Het ontwerpvoorstel ‘Binnenstebuiten’ draaide deze structuur om, om zo een meer kwalitatief groengebied centraal in de woonwijk te realiseren. Daarbij werd de stedenbouwkundige figuur van Braem behouden. Gezien de problematiek van de renovatie van de gebouwen is het niet langer noodzakelijk deze te behouden. De stedenbouwkundige figuur kan daardoor herzien worden. Dit dient evenwel gefaseerd gerealiseerd te kunnen worden.


26/6/09 - 31/44

_PROJECTDEFINITIE

4.2.2 Architectuur Het integreren van de kliniek in het innovatieve Braemconcept maakt het mogelijk de samenhang en de collectieve ruimte een nieuwe toekomst te geven. Het wegnemen van de blokken 4-5-6-8-7, het innovatief aanpakken van blok 2 en 3 en het herinvullen van de ruimte tussen blok 12 en blok 7 en het behoud van blok 1 als monumentaal volume gekoppeld aan de herschikking van blok 9 volgens de uitgangspunten van Braem, geeft aan het geheel een historische continuïteit met respect voor het geheugen van de wijk. Beide partijen menen dat deze aanpak de betrokkenheid van wijk en kliniek maximaliseert in de geest van Braem en met respect voor het bestaande patrimonium.

De sociale huisvestingsmaatschappij is er van overtuigd dat het in de geest van architect Braem past om de kliniek niet meer als de achterkant van de wijk te beschouwen. Daarom kan er onderzocht worden of er een uitbreidingsruimte kan gecrëeerd voor de kliniek door het laten verdwijnen van 3 kleinere woonblokken 4-5-6 en het open maken van de binnenruimte tussen wijk en kliniek door het wegnemen van de blokken 7 en 8.

1 13 10

12 11 2 3 9

4 8

5 7 6

Het terrein dat op termijn vrijkomt aan de kant van de Stevenslei kan toegevoegd worden aan de woonwijk door in de geest van Braem een of meerdere woonblokken toe te voegen die een op een innovatieve manier de nieuwe collectieve ruimte aflijnen.

Een bepalend element voor de architectuur is de economische structuur van het bouwblok. De woonwijk Jos Van Geellaan bestaat voor 100 % uit sociale huurwoningen. Het architecturale concept dient rekening te houden met de financiële draagkracht van de wijk en biedt derhalve voor Woonhaven een patrimonium aan dat betaalbaar is en voldoet aan de geldende technische normen


26/6/09 - 32/44

_PROJECTDEFINITIE

die opgesteld en opgelegd zijn door de VHM. Daarbij moet geen rekening gehouden worden met de nog lopende afschrijvingen op gebouwen.

4.2.3 Landschap Het bestaande groen in de sociale woonwijk vormt voor het bouwblok een grote kwaliteit. Het wordt dan ook door bewoners sterk geapprecieerd. De woonwijk houdt immers het midden tussen een groene tuinwijk met grondgebonden laagbouwwoningen en een hoogbouwwijk met appartementstorens in het groen. De wijk zou omschreven kunnen worden als een appartementstuinwijk. Het is deze karakteristiek die een essentieel onderdeel vormt van de visie van Braem op deze woonwijk. Door de stedenbouwkundige configuratie, de hoogte van de appartementsblokken, de oriëntatie van de blokken, de toegangen (afwel via passerelle,of via een eigen toegang van af het maaiveld) en de typologieën van de sociale woningen wordt er een vrij directe relatie gelegd met het omliggende groen. En hoewel dit groen geen privaat eigendom is, er zijn immers geen eigen tuintjes, wordt het door de bewoners intensief gebruikt.

Het behoud en zelf versterken van dit essentieel kenmerk van het “plan van Braem” behoort tot de doelstellingen van het masterplan.

4.2.4 Mobiliteit De site is vlot bereikbaar zowel met de wagen, als met het openbaar vervoer. Toch stellen de aanwezige functies duidelijk hun voorwaarden met betrekking tot mobiliteit. De kliniek trekt immers behoorlijk wat verkeer aan. Een deel ervan kan parkeren in de eigen ondergrondse parkeergarage (die ook door mensen die komen winkelen in de omgeving gebruikt wordt), een ander deel parkeert op het openbaar domein. Door het doortrekken van de tram in de Pauwelslei zullen op termijn hier ook parkeerplaatsen verdwijnen die door bezoekers van de kliniek gebruikt worden. Dit kan deels opgevangen worden door de ondergrondse parkeergarage van het ziekenhuis uit te breiden.

Door de vlotte bereikbaarheid met het openbaar vervoer is het aangewezen volop in te zetten op het openbaar vervoer als vervoerswijze, zowel voor werknemers, bewoners als bezoekers.

Het afwentelen van de parkeerdruk van bezoekers van de kliniek op de woonwijk is niet gewenst. Een herprofilering van de Jos Van Geellaan en van de toegangen tot de wijk is aan de orde. De toegangen tot de wijk moeten geherwaardeerd worden vanuit de strategie van de te ontwikkelen collectieve binnengebieden. De toegang langsheen de Langveldstraat en de twee toegangen aan de Stevenslei moeten waardevolle en evenwaardig betrokken toegangsplekken worden waarbij het doorgangskarakter wordt afgezwakt ten voordele van het bestemmingskarakter.

Voor de woonwijk dient een nieuwe ontsluiting uitgedacht te worden in functie van de nieuw te ontwikkelen woningen. Het merendeel van de huurders verkiest daarbij om gewoon op het openbaar domein te parkeren en niet om een eigen garage of parkeerplaats te kopen of te huren.

De voetgangerstoegang via het ziekenhuis langsheen de Herentalse baan moet verder aanwezig blijven en kan binnen de wijk als voetgangersas opgenomen worden.


26/6/09 - 33/44

_PROJECTDEFINITIE

4.2.5 Publieke ruimte In een sociale woonwijk met in hoofdzaak appartementen is het aangewezen voldoende publieke ruimte te voorzien. De ruimte dient daarbij in verhouding te staan tot het aantal woningen dat in de sociale woonwijk voorzien wordt. Maar de publieke ruimte kan ook een belangrijke rol spelen als verbindend element tussen de kliniek, de buurt en de woonwijk. De buitenruimte tussen kliniek, bouwblokrand en woonwijk in kan een specifieke rol spelen,als een gezamenlijke rustige groene ruimte die ruimte biedt voor ontmoeting en spel en met een aangepaste doorwaadbaarheid. Het straten- en wegenpatroon, de profielen, moeten hiertoe niet behouden blijven.

De publieke ruimte heeft echter vooral een functie voor als buitenruimte voor woonwijk en ziekenhuis. Het is niet de bedoeling een publieke ruimte in te richten die voor de volledige wijk als speel- of ontmoetingsplek gaat dienen; de rust binnen in het bouwblok voor bewoners en patiënten blijft een belangrijke karakteristiek van de bestaande wijk. De inrichting van en de voorzieningen in de publieke ruimte dienen hierop afgestemd te zijn.

De publieke ruimte heeft zowel een verblijfskarakter als een doorgangskarakter. Ze creëert routes doorheen het gebied op maat van fietsers en van voetgangers. De verschillende gebruikers ontmoeten er elkaar. Een mooi voorbeeld op de bestaande site is het ziekenhuis zelf. Dit is geen ondoordringbaar fort, integendeel, het is doorwaadbaar. Tijdens de openingsuren wordt de doorgang en het atrium als passage, maar ook als rust- en ontmoetingsplek gebruikt door buurtbewoners.

4.3 Grondruil De nieuwe stedenbouwkundige structuur zal zijn implicaties hebben op de eigendomsverhoudingen binnen het bouwblok. Een grondenruil tussen de gronden in eigendom van Woonhaven Antwerpen en Monica, wordt als noodzakelijk en als uitgangspunt voor een nieuwe en stedenbouwkundige en architecturale start voor het bouwblok gezien.

Basisprincipe hierbij is dat Monica gronden van Woonhaven verwerft aansluitend bij de bestaande kliniek en dat Woonhaven dan gronden verwerft langs de Stevenslei.

De maat, positie, oriëntatie van de te ruilen gronden is het gevolg van de voorgestelde stedenbouwkundige structuur en van het gevraagde programma van twee bouwheren. De bestaande eigendomsverhoudingen zijn dus niet bepalend. Belangrijk is wel dat er bij de reorganisatie van het binnengebied en de herverdeling van de eigendommen een evenwicht is tussen de kliniek en de woonwijk.

4.4 Fasering Bij de opmaak van het masterplan moet rekening worden gehouden met de interne fasering van hoe en welke gebieden kunnen ontwikkeld en aangepast worden. Een concreet scenario naar fasering waarbij voor blok 2 en 3 een prioritaire oplossing wordt voorgesteld is wenselijk. Ditzelfde geldt voor de fasering van parkeermogelijkheden binnen het bouwblok.


26/6/09 - 34/44

_PROJECTDEFINITIE

Voor de grondruil is het uitwerken van een gefaseerde uitvoering essentieel. Zo kunnen de bestaande terreinen van Monica aan de Stevenslei pas vrijkomen voor de huisvestingsmaatschappij nadat de nieuwbouw van Monica gerealiseerd is. Aan de grondruil is dus een stappenplan voor realisatie op korte en lange termijn verbonden die de werking van de kliniek garandeert en die de geleidelijke vernieuwing van de woonwijk mogelijk maakt waarbij de bestaande bewoners binnen de woonwijk geherhuisvest kunnen worden.

Bijkomend dient rekening gehouden te worden met de (be)-leefbaarheid van de fasering. Dit houdt in dat elke fase in de uitvoering van het masterplan als een ‘definitieve’ toestand kan beschouwd worden zodat de bewoners bij het afsluiten van een fase en het (voorlopig) niet verder ontwikkelen van een volgende fase niet het gevoel krijgen in een definitieve ‘voorlopige’ toestand te leven.


26/6/09 - 35/44

_PROJECTDEFINITIE

5 TRAJECT

5.1 Overlegstructuur Voor een goed verloop van het planproces en om het planproces te begeleiden wordt een interne overlegstructuur opgezet. De interne overlegstructuur bestaat uit een ambtelijke werkgroep en een plangroep.

De projectleider van stadsontwikkeling/beleid/ruimtelijke ordening (SW/BEL/RO) coördineert de opmaak van het masterplan. De dagelijkse projectleiding gebeurt in nauw contact met de Afgevaardigden Woonhaven en Monica.

Dit gebeurt samen met de ambtelijke werkgroep. Volgende diensten worden in een vroeg stadium en in overleg betrokken:

afgevaardigde vanuit dienst stadsontwikkeling/stadsbouwmeester (SW/SBM)

afgevaardigde Woonhaven Antwerpen

afgevaardigde Monica

afgevaardigde vanuit dienst stadsontwikkeling/openbaar domein (SW/OD) (openbaar domein, groen)

afgevaardigde vanuit dienst stadsontwikkeling/beleid/mobiliteit en verkeer (SW/BEL/MVK)

afgevaardigde vanuit dienst stadsontwikkeling/burgers/stedenbouwkundige vergunningen (SW/BUR/SV)

afgevaardigde vanuit dienst stadsontwikkeling/burgers/welstands- monumentenzorg (SW/BUR/WMZ)

afgevaardigde vanuit dienst sociale zaken/woondienst (SL/WD)

afgevaardigde vanuit stads- en buurtonderhoud/stadsreiniging (SB/SR)

afgevaardigde van VZW Recyclant/lokale entiteit energie

In de plangroep worden de voorstellen getoetst en beleidsmatige alternatieven overwogen.

projectleider

programmaleider generiek beleid

schepen voor stadsontwikkeling, sport en diamant of zijn afgevaardigde

schepen voor jeugd, wonen, samenlevingsopbouw, stedelijk wijkoverleg en ontwikkelingssamenwerking of zijn afgevaardigde

schepen voor cultuur en toerisme

stadsbouwmeester


26/6/09 - 36/44

_PROJECTDEFINITIE

Agentschap Gesubsidieerde Infrastructuur (AGI)

Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen nv (VMSW)

afgevaardigde van het district Deurne

afgevaardigden van Woonhaven en Monica als betrokken partners bij de opmaak van het masterplan

Essentiële te betrekken externe partners zijn:

Woonhaven en Monica als betrokken partners bij de opmaak van het masterplan

Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen nv (VMSW)

Cel Onroerend Erfgoed

Agentschap Gesubsidieerde Infrastructuur (AGI)

5.2 Communicatie en participatie Het is de wens van de opdrachtgever, van Woonhaven en van Monica om uitgebreid over het masterplan te communiceren. Specifieke aandacht gaat daarbij uit naar de huurders van Woonhaven wiens woonomgeving als gevolg van het masterplan grondig zal wijzigen.

Zowel het voorontwerp als het ontwerp worden voorgesteld door middel van een tentoonstelling die de buurtbewoners kan bezocht worden. Er wordt in combinatie met deze tentoonstellingen telkens een toelichtingsmoment voorzien met een presentatie door de ontwerper.

Een aangewezen locatie voor de tentoonstelling is het ziekenhuis. Deze locatie biedt een praktisch voordeel omwille van de vlotte toegankelijkheid voor buurtbewoners. Bovendien werkt deze locatie ondersteunend voor de samenwerking die wordt opgezet.


26/6/09 - 37/44

_PROJECTDEFINITIE

6 SAMENSTELLING VAN DE OPDRACHT

6.1 Ontwerpproces van het masterplan

6.1.1 Fase 1: analyse Verfijnen bestaand analysemateriaal in functie van de opdracht: Inventariseren van gebieds- en/of omgevingskenmerken Informatie vergaren en consulteren van betrokken actoren Interpreteren analyse en probleemstelling

1 overlegmoment: opstart

6.1.2 Fase 2:

6.1.2.1 visie Ontwikkeling van alternatieve scenario’s Ontwikkeling van een visie Formulering van de visie als programma van eisen Ruimtelijke uitwerking van de visie als conceptontwerp 2 overlegmomenten, bijvoorbeeld: scenario’s, visie en programma van eisen, uitwerking in conceptontwerp afronding fase 2 (aanpassing na presentatieronde)

3 presentatiemomenten: projectteam (aftoetsen visie, programma van eisen en conceptontwerp) plangroep (aftoetsen visie, programma van eisen en conceptontwerp) districtscollege (presentatie eindvoorstel)

Besluitvorming: kennisname visie en conceptontwerp door college

6.1.2.2 voorontwerp Uitwerking van meerdere alternatieve voorontwerpscenario’s, zowel in 2D (plannen) als 3D (fotomontage, schetsen en snedes). Uitwerking van het voorkeurscenario tot voorontwerp in plan en wervend 3D materiaal. 2 overlegmomenten: projectteam

3 presentatiemomenten: ambtelijke werkgroep plangroep (scenario’s + voorontwerp) communicatie buurt

Besluitvorming: goedkeuring voorontwerp door college


26/6/09 - 38/44

_PROJECTDEFINITIE

6.1.2.3 definitief ontwerp Verzamelen adviezen op voorontwerp: raden (district, jeugd, senioren, winkeliers, …) gecoro

Diverse aanpassingen in het definitief ontwerp Extensieve eindrapportering Samenvattende eindrapportering met wervend beeldmateriaal 3 overlegmomenten: projectteam ambtelijke werkgroep

6 presentatiemomenten: districtscollege gecoro projectteam 2x plangroep communicatie buurt

Besluitvorming goedkeuring definitief ontwerp door college toelichting definitief ontwerp aan districtscollege

6.2 Finaliteit van de opdracht Het Masterplan Jos Van Geellaan wordt ingezet als richtinggevend ruimtelijk kader en als communicatiemiddel. Het masterplan moet een duidelijk ontwikkelingsperspectief schetsen voor de kwalitatieve uitbouw van het bouwblok waarin de verwevenheid van de sociale woonwijk en de kliniek voorop staat.

Het masterplan heeft geen formeel bindende kracht, maar is wel de visie van waaruit ruimtelijke ingrepen worden ingevuld en uitgewerkt. Het ruimtelijk kader van het masterplan wordt onderschreven door Woonhaven en Monica en moet de grondenruil tussen beide betrokken partijen mogelijk maken.

6.3 Timing De opgezette timing gaat uit van voldoende tijd om een gedragen masterplan te ontwikkelen waarbij communicatie tussen betrokken partners en met de buurtbewoners essentieel is. Anderzijds legt de nood aan uitbreiding van Monica een strikte timing op daar de bouwplannen gekoppeld zijn aan subsidiegelden.

De timing voor de verschillende fasen van het proces verloopt als volgt:

Analyse: 2 weken

Visie : 3 weken

Voorontwerp : 6 weken

Ontwerp : 5 weken


26/6/09 - 39/44

_PROJECTDEFINITIE

Concreet gelden volgende data:

9 november 2009: start van opmaak van masterplan, fase 1 analyse

20 november 2009: einde fase1

23 november 2009: begin fase 2, visie

18 december 2009: einde fase 2

4 januari 2010: start fase 3 voorontwerp

4 februari 2010: einde fase 3, agenderen voorontwerp

12 februari 2010: einde fase 3, goedkeuring van voorontwerp door college

15 februari 2010: start fase 4 definitief ontwerp

18 maart 2010: einde fase 4, agenderen definitief ontwerp

26 maart 2010: goedkeuring masterplan door college

6.4 In te leveren documenten masterplan Fase 1: gelet op de beperkte tijd dient hier geen document te worden

overhandigt

Fase 2: een richtnota waarin de alternatieve scenario’s, de visie, het programma van eisen en de ruimtelijke uitwerking van de visie als conceptontwerp opgenomen zijn.

Fase 3: een voorontwerp waarin in het voorkeursscenario zowel in plan als in wervend materiaal wordt uitgewerkt

Fase 4: een definitief masterplan, dat zowel een extensieve eindrapportering als een samenvatting met wervend beeldmateriaal bevat. Het definitief masterplan omvat tevens een aanzet tot actieplan waarin een aanzet tot fasering van de werken is opgenomen.

6.4.1 Digitaal formaat Het definitieve masterplan dient in volgende digitale formaten te worden aangeleverd:

masterplan in *.pdf bijhorende documenten in *.pdf: toelichtingsnota, presentatie, ... bijhorende beelden in *.jpg (of gelijkaardig standaard formaat) een gegeorefereerd beeld van het masterplan (*.tiff) rasterformaat van de legende van het masterplan (*.tiff) de gegeorefereerde afbakening van het masterplan in vectorformaat (*.shp)

6.5 Ereloon In het bestek zijn uurlonen opgegeven. De ontwerper doet zelf, aan de hand van de voorgestelde timing, een ereloonvoorstel.


26/6/09 - 40/44

_PROJECTDEFINITIE

7 ADMINISTRATIEVE BEPALINGEN MINICOMPETITIE

7.1 Timing 29 juni 2009: uitnodiging deelname minicompetitie

3 augustus 2009: start digitale vragenronde

21 augustus 2009: einde digitale vragenronde

21 september 2009: inleveren van offerte van deelopdracht

Week van 5 oktober 2009: jurering

23 oktober 2009: gunning van de deelopdracht

7.2 Vragen betreffende de opdracht Na de uitnodiging tot deelname aan de minicompetitie worden drie weken voorzien, gedurende dewelke vragen per mail aan de projectleider van de stad bezorgd kunnen worden. De vragen dienen uiterlijk op 21 augustus 2009 doorgemaild te worden. De projectleider van de stad verzamelt alle vragen en verstuurt ten laatste op 28 augustus de antwoorden naar alle geselecteerde kandidaten.

Tijdens de periode van digitale vragenronde wordt een toelichting van de projectdefinitie voorzien (week 10 augustus).

De vragen worden, met de vermelding ‘Vraag masterplan Jos Van Geellaan’ verstuurd naar volgende twee mailadressen:

[email protected]

[email protected]

7.3 In te leveren documenten De offerte voor de deelopdracht dient op uiterlijk op 21 september 2009 om 15.00 uur te worden afgegeven op volgend adres: Desguinlei 33, 2018 Antwerpen

7.3.1 Offerteformulier De offerte dient het offerteformulier in 1 exemplaar, volledig ingevuld., te bevatten.

7.3.2 Conceptnota Een nota betreffende het concept of de verkennende visie van de ontwerper over de opdracht, in functie van de doelstellingen en uitgangspunten uit de projectdefinitie, en waarin het volgende wordt verduidelijkt:

Kwaliteit van concept en visievorming op vlak van stedenbouw, landschapsinrichting, architectuur en mobiliteit. Dit door middel van schetsen, tekeningen, beeldmateriaal of andere die nodig zijn om duidelijk te


26/6/09 - 41/44



_PROJECTDEFINITIE

maken op welke wijze de visie ruimtelijk uitgewerkt zou worden en dit gekaderd in zijn ruimere context.

Plan van aanpak: een werkvoorstel voor de organisatie van het planproces.

Timing van de uitvoering van de opdracht en financieel voorstel op basis van de opgegeven ereloonberekening.

7.3.3 Formaat en aantal Alle documenten worden opgemaakt in A4, plannen kunnen per uitzondering

op A3 worden opgemaakt

Alle documenten worden afgedrukt in viervoud

Op digitale drager: 1 exemplaar.

7.4 Gunningscriteria Voor de deelopdrachten die voortvloeien uit deze raamovereenkomst zijn telkens de volgende gunningscriteria van toepassing (de gunningscriteria van de deelopdracht zijn een concretisering van de gunningscriteria van de raamovereenkomst).

7.4.1 Kwaliteit van concept en visievorming op vlak van stedenbouw, landschapsinrichting, architectuur en mobiliteit. (60 punten)

De inschrijver geeft door middel van zijn offerte zijn visie over deze opdracht op basis van de projectdefinitie. De conceptnota wordt aangevuld met de nodige schetsen of schema’s om het voorstel voldoende te verduidelijken en inzichtelijk te maken.

Voor de beoordeling worden verschillende deelaspecten in rekening gebracht. Volgende (niet limitatieve) opsomming geeft een overzicht van de betreffende deelaspecten en zullen telkens verduidelijkt worden in de projectdefinitie van de deelopdracht:

stedenbouwkundige visie of de ontsluiting van de site en zijn relatie met de grotere omgeving

architecturale visie of de relatie tussen de verschillende onderdelen mobiliteit en ontsluiting op het domein zelf en met zijn omgeving erkennen en benutten van de aanwezige potenties flexibiliteit en haalbaarheid van het concept met het oog op de uitvoering

Dit alles gerelateerd aan de ambitie en verwachtingen van de opdrachtgever

7.4.2 Aanpak van de deelopdracht (30 punten) Dit criterium wordt beoordeeld op basis van een nota waarin de voorgestelde aanpak van de verschillende deelaspecten van de samenwerking worden beschreven. Elementen die hierin kunnen aan bod komen zijn:

samenwerking verschillende disciplines binnen ontwerpteam samenwerking ontwerpteam-opdrachtgever samenwerking met externe betrokkenen taakverdeling en plan van aanpak


26/6/09 - 42/44

_PROJECTDEFINITIE

7.4.3 Timing van de uitvoering van de opdracht en financieel voorstel op basis van de opgegeven ereloonberekening (10 punten)

Opgave van het aantal uren waarbinnen de opdracht gerealiseerd zal worden. De inschrijver gaat een resultaatverbintenis aan om de opdracht ook effectief binnen het opgegeven aantal uren te verwezenlijken. Het in de modelovereenkomst opgegeven uurloon wordt vermenigvuldigd met de op te geven uren om zo tot een forfaitaire prijs te komen.

7.5 Beoordelingscommissie De beoordelingscommissie bestaat uit:

Diensthoofd ruimtelijke ordening Projectleider ruimtelijke ordening Stadsbouwmeester Extern deskundige afgevaardigden van Woonhaven en Monica afgevaardigde van de Cel Onroerend Erfgoed afgevaardigde vanuit dienst stadsontwikkeling/burgers/welstands-

monumentenzorg (SW/BUR/WMZ)

7.6 Wedstrijdpremie Elke inschrijver die voor een concrete deelopdracht een redelijke en regelmatige offerte (beantwoordend aan de projectdefinitie) indient, ontvangt een premie waarvan het bedrag bepaald wordt door de omvang van het specifieke project. De wedstrijdpremie bedraagt 10% (afronding naar een hoger honderdtal) van het geraamde bedrag voor het opmaken van een masterplan (vastgelegd door de opdrachtgever), met een plafondwaarde van 10.000 euro per kandidaat. Het ereloon van de ontwerper aan wie de deelopdracht wordt toegekend, wordt niet verminderd met het bedrag van deze vergoeding.

De raming van de deelopdracht bedraagt 45.000 euro.

De wedstrijdpremie voor deze deelopdracht bedraagt 4500 euro.


26/6/09 - 43/44

_PROJECTDEFINITIE


26/6/09 - 44/44

8 BIJLAGEN

8.1 Bijlage 1: Intentieverklaring tussen vzw Monica en vzw Woonhaven

8.2 Bijlage 2: Functioneel onderzoek Driekoningen

8.3 Bijlage 3: Offerteformulier

8.4 Bijlage 4: Inventaris

Masterplan Jos Van Geellaan - Antwerp · _PROJECTDEFINITIE oorspronkelijk voorzien was, is evenmin...

Documents

Transcript of Masterplan Jos Van Geellaan - Antwerp · _PROJECTDEFINITIE oorspronkelijk voorzien was, is evenmin...