1

Mantelzorg, het overkomt je...Beleidsnotitie mantelzorg 2011-2015

INHOUDSOPGAVE

1. INLEIDING 7

2. MANTELZORG IN UDEN 11

2.1. Definitie mantelzorg 11

2.2. Kenmerken mantelzorger 12

3. VISIE 15

4. KNELPUNTEN MET BETREKKING TOT DE MANTELZORG 18

5. BELEIDSKADER EN REGELGEVING 21

5.1. Landelijke beleidskaders 21

5.2 Regionale beleidskaders 22

5.3. Ontwikkelingen en trends 25

6. AANWEZIGE VOORZIENINGEN IN DE GEMEENTE UDEN 28

7. LOKALE ACTIEPUNTEN 30

7.1 Het structureel ontlasten van mantelzorgers 30

7.2 Netwerkontwikkeling 31

7.3 Aandachtspunten coalitieakkoord 31

8. BRONVERMELDING 33

4

1. Inleiding

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau van

2007 blijkt dat 80% van de zorg die in Nederland wordt

verleend, wordt gegeven door mantelzorgers. Mantelzorg

kan vaak voor kortere of langere duur zonder problemen

worden verleend.

In de regio Uden-Veghel wonen 23.740 mantelzorgers (vanaf

19 jaar) en 11% (2.611 personen) hiervan is overbelast. De

verwachting is dat de druk op mantelzorgers de komende

twintig jaar alleen maar zal toenemen. Dit heeft o.a. te

maken met de verandering van de wet- en regelgeving

waardoor er steeds minder een beroep kan worden gedaan

op de georganiseerde voorzieningen. Het gevaar dreigt dat

het aantal (over)belaste mantelzorgers groeit.

Voor de mantelzorgers is het van groot belang dat er beleid

wordt ontwikkeld omdat mantelzorg de basis van de zorg

is. Mantelzorgers vormen de kern van het sociale vangnet

en door hun geweldige inzet dringen zij de kosten van

professionele zorg terug. Zij leveren daarom dan ook een

belangrijke bijdrage aan de leefbaarheid van Uden.

Met de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning

(Wmo) heeft de gemeente Uden voor het eerst een wettelijke

taak gekregen om mantelzorgers te ondersteunen. Sinds

2007 zijn we verantwoordelijk voor de subsidiëring van

activiteiten op het gebied van de Wmo. Daartoe behoren

ook de activiteiten die voorheen werden bekostigd vanuit de

voormalige Awbz-subsidieregelingen onder de term CVTM-

5

regeling (Coördinatie Vrijwillige Thuiszorg en Mantelzorg).

Deze CVTM-activiteiten waren vooral gericht op het

zo lang mogelijk uit de zorg houden van mensen, met

ondersteuning van hun mantelzorger of vrijwilligers.

Mantelzorg maakt deel uit van Wmo-prestatieveld 4 (het

ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers) en is

opgenomen in het regionale Wmo-beleidsplan 2008-2011.

De vijf regiogemeenten vinden mantelzorg een belangrijke

vorm van de verantwoordelijkheid voor mensen in de

directe omgeving. Het welbevinden van de mantelzorger

staat centraal en hij moet rekenen op voldoende

ondersteuning. De mantelzorger moet bewust zijn van het

6

feit dat hij mantelzorger is en weten waar hij met vragen

terecht kan. Hiervoor hebben de gemeenten een fysiek

steunpunt ingericht, De Mantelzorgwinkel die in juli 2009

van start is gegaan.

Daarnaast stimuleren de gemeenten voorzieningen die

mantelzorgers in de gelegenheid stellen hun zorgtaken af

en toe of regelmatig aan een beroepskracht of vrijwilliger

over te laten, zodat de mantelzorger tijd voor zichzelf heeft.

In het regionale Wmo-beleidsplan 2012-2015, dat in 2011

wordt geschreven, maakt mantelzorg als prestatieveld 4

wederom onderdeel van uit.

Het college van B&W wil extra aandacht voor de positie van

mantelzorgers en in het bijzonder voor jonge mantelzorgers

tot 24 jaar (1.508 jongeren in Uden) en allochtone

mantelzorgers.

Een gezamenlijke samenwerking met alle relevante

organisaties moet leiden tot een Manifest: mantelzorgers

worden door hen ondersteund bij de uitvoering van hun

taken en ze krijgen waardering en erkenning.

Extra aandacht moet uitgaan naar het structureel preventief

ontlasten van mantelzorgers. Deze speerpunten zijn

opgenomen in het coalitieakkoord 2010-2014 ‘Kiezen voor

de toekomst van Uden, naar een nieuw evenwicht’.

Deze notitie is een beleidsvisie op hoofdlijnen, waarin

ook lokale actiepunten zijn opgenomen. In overleg met

vrijwilligersorganisaties, professionele organisaties,

zorgaanbieders en gemeentelijke afdelingen is de nota

7

opgesteld.

Voor de totstandkoming van deze notitie is gebruik gemaakt

van informatie uit andere gemeenten en van organisaties

(zie bronvermelding).

NB. Alle in de notitie genoemde cijfers en percentages

komen uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel

Planbureau uit 2007 en zijn vertaald naar de Udense

situatie. Er zijn nog geen concrete cijfers uit de Udense

praktijk aanwezig. In de uitvoeringsfase willen we deze

duidelijk krijgen.

8

2. Mantelzorg in uden

2.1. Definitie mantelzorgDe mantelzorger is geen beroepsmatige zorgverlener, maar

geeft verzorging omdat hij/zij een persoonlijke band heeft

met de zorgvrager.

Mantelzorg is onbetaalde zorg voor een chronisch zieke,

gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind of

ander familielid, vriend, buur of kennis. Mantelzorg is vaak

langdurig en intensief.

Mantelzorger wordt iemand zomaar op enig moment. Er

is doorgaans geen sprake van een bewuste keuze. Wanneer

iemand in de omgeving zorg nodig heeft, dan ‘doe je dat

gewoon’. Het kan wel ingrijpende gevolgen voor het eigen

leven hebben, zoals minder tijd voor vrijetijdsbesteding,

afname van sociale contacten en de combinatie met werk is

zwaarder.

Mantelzorg kan allerlei vormen van hulp omvatten,

zoals huishoudelijke hulp, praktische steun, verzorging,

verpleging, begeleiding, emotionele steun of toezicht.

Een op de acht mantelzorgers combineert de zorg met een

betaalde baan. Deze combinatie leidt

tot overbelasting in de thuissituatie en op het werk. 40%

van hen voelt zich matig tot zwaar

overbelast. Een op de tien moet zelfs stoppen met werken of

gaat (tijdelijk) minder werken.

Overbelasting als gevolg van langdurige en/of intensieve

mantelzorg kan echter ook ontstaan zonder dat er sprake is

9

van een combinatie van mantelzorg met een betaalde baan.

Mantelzorg was decennialang iets dat zich afspeelde in de

privésfeer van netwerken van familieleden en vrienden.

De laatste jaren wordt deze informele zorg echter meer

en meer een gereguleerd onderdeel van het totaal aan

zorgarrangementen bij mensen thuis in Nederland. Dit

vooral, omdat veel mensen er de voorkeur aan geven hun

zorg thuis of zo veel mogelijk thuis te ontvangen.

Bij het steeds strikter indiceren van de zorgvraag komt

echter ook binnen de zorginstellingen de vraag op, hoe

‘thuis’ (mantelzorgers, vrijwilligers) in de zorgomgeving

zelf zijn rol kan blijven spelen. Wij rekenen erop dat de

positie en draagkracht van de mantelzorger(s) bij het

bepalen van het zorgaanbod de aandacht heeft van de

zorgaanbieder. Zorgaanbieders dienen steeds de familie bij

het bepalen van de zorgvraag te betrekken zodat aandacht

voor de mantelzorger een vast onderdeel uitmaakt van hun

reguliere zorg- en dienstenaanbod. Wij willen hier actief op

sturen om te voorkomen dat organisaties een beroep doen

op subsidie voor mantelzorg of cliëntondersteuning.

Doorgaans wordt van mantelzorg gesproken als de

verzorging meer dan acht uur per week duurt, of langer dan

drie maanden achtereen. Heeft iemand minder zorg nodig,

dan heet dat gebruikelijke zorg. Voor gebruikelijke zorg is

doorgaans geen ondersteuning of vervanging mogelijk.

10

2.2. Kenmerken mantelzorgerHet merendeel van de mantelzorgers in de regio Uden-

Veghel verleent zorg zonder al te veel problemen. In

de inleiding is aangegeven dat in de regio Uden-Veghel

23.740 mantelzorgers, vanaf 19 jaar, wonen. Uit landelijke

cijfers blijkt dat bijna 28% van de mantelzorgers (6.647

personen in de regio Uden-Veghel) problemen ervaart in

het combineren van taken. 11% (2.611 personen in de regio

Uden-Veghel) is overbelast. Dit zijn vooral de mantelzorgers

die 24 uur per dag zorg geven aan hun partner, familielid,

vriend of kennis.

Uit onderzoek blijkt dat overbelasting nauwelijks objectief

meetbaar is. Het is afhankelijk van de situatie en een aantal

factoren zoals:

• kenmerken van de mantelzorger (leeftijd, gezondheid,

competentie, betaald werk of vrijwilligerswerk);

• kenmerken van de zorgvrager;

• woonsituatie en relatie van zorgbehoevende en

mantelzorger;

• omvang van het netwerk van hulpverlening;

• samenwerking en afstemming met vrijwillige of

professionele hulp.

Naast deze factoren speelt de beleving van de zorg en

situatie een grote rol. De mantelzorger ontleent een sterke

motivatie aan veel erkenning, ook als de zorg zwaar is.

Hoewel de beleving heel persoonlijk is, blijkt uit onderzoek

en de praktijk dat een verhoogd risico op overbelasting

aanwezig is.

11

3. Visie

Meedoen is het uitgangspunt van de Wmo en deelname aan

de samenleving is de basis van het beleid. De Wmo heeft als

één van de belangrijkste doelen te stimuleren dat burgers

actieve burgers zijn en blijven. Actief burgerschap betekent

iets voor jezelf doen en voor een ander: zelfredzaamheid,

zelfzorg en zorgen voor elkaar.

Door de kanteling van de Wmo (waarbij burgers zelf eerst

moeten nagaan wat ze zelf kunnen) gaat de gemeente

samen met burgers op zoek naar nieuwe mogelijkheden om

diensten en voorzieningen, welzijn en zorg, en collectief en

individueel aanbod in samenhang aan te bieden. Het doel

is om de inwoners betere kansen te bieden om volwaardig

mee te doen aan de samenleving. Hierbij stellen we ons de

vraag wat onze burgers écht nodig hebben om te kunnen

participeren.

Meer aandacht wordt besteed aan het bepalen van de

behoeften, wensen en eigen mogelijkheden. Dit vraagt ook

een omslag in denken bij de inwoners waarvan gevraagd

wordt mee te denken aan oplossingen, uitgaan van de eigen

kracht en medeverantwoordelijkheid nemen binnen de civil

society.

Voor mantelzorgers geldt dit bovenstaande ook. Verreweg

de meeste mantelzorgers beleven veel voldoening van

hun inzet voor hun familie en zouden deze zorg niet

graag uit handen geven of delen. Van belang is echter

12

13

dat mantelzorgers hun zorgtaken op een goede manier

kunnen vervullen, in combinatie met zorg voor henzelf,

andere levenstaken en met behoud van de mogelijkheid

tot zelfontplooiing. Ze worden daarbij ondersteund door

vrijwillige- en professionele organisaties zodat de voldoening

bij het verlenen van mantelzorg, blijft en niet gaat lijden

onder de zorg. De gemeente Uden hecht veel waardering

aan hun geweldige inzet.

Vanuit dit gegeven is onze visie op mantelzorg:

Mantelzorgers houden op de door hun verleende

zorg- en dienstverlening voortdurend hun eigen regie

en keuzevrijheid. Van belang is dat mantelzorgers

die ondersteuning nodig hebben om hun zorgtaken

voldoende uit te voeren, worden ondersteund. De

steun dient er op gericht te zijn om overbelasting van

mantelzorgers in een vroeg stadium te voorkomen. Deze

mantelzorgers hebben het recht om voldoende te kunnen

participeren in de maatschappij.

Vrijwillige- en professionele organisaties

hebben een breed gedragen, gedeelde visie op

mantelzorgondersteuning.

De gemeente Uden kiest voor het preventief, structureel

voorkomen van overbelasting en daarmee voor de

toepassing van de methode familiezorg (uitleg van de

methode familiezorg leest u op bladzijde 9, onder 5.3

ontwikkelingen en trends).

In deze notitie worden knelpunten en lokale actiepunten

14

benoemd. We streven ernaar om de komende jaren voor de

mantelzorgers veel te gaan realiseren. De wil is er, maar we

realiseren ons dat er nog een lange weg te gaan is. Met onze

samenwerkingspartners zullen we prioriteiten stellen en

goede afspraken maken.

Criteria hierbij kunnen zijn de mate van kwetsbaarheid

van de mantelzorger zelf en/of de kwestbaarheid van de

sociale omgeving. Ook speelt mee het samenspel tussen

werkgever en werknemers, de samenwerking tussen zorg-

en welzijnorganisaties, de eigen verantwoordelijkheid van

de zorgaanbieders en het beschikbare budget.

15

4. Knelpunten met betrekking tot de mantelzorg

Sinds 1 januari 2007 heeft de gemeente Uden vanuit de Wet

maatschappelijke ondersteuning de taak en de regie om

mantelzorgers te ondersteunen.

Mantelzorgers hebben aan de betrokken organisaties in de

gemeente Uden de volgende knelpunten met betrekking tot

mantelzorgondersteuning aangegeven:

16

Herkennen, erkennen en ondersteuning

• De vraag “Hoe is het met u/jou?” krijgen mantelzorgers

zelden te horen.

• Mantelzorgers voelen zich vergeten, genegeerd. De

praktijk wijst uit dat alle aandacht veelal uitgaat naar

de zorgvrager. Ook de sociale én professionele omgeving

zien mantelzorgers als een vanzelfsprekendheid.

• Veel mantelzorgers herkennen zich niet in de term

mantelzorger of betrekken deze niet op de eigen

situatie.

• De zorg is vaak een zodanig vanzelfsprekend onderdeel

van het leven geworden, dat afstand nemen moeilijk is.

• Mantelzorgers willen graag ondersteuning ontvangen,

bijvoorbeeld voor respijtzorg, maar degene voor wie

zij zorgen, wil dit niet. Respijtzorg is het tijdelijk

overnemen van de totale zorg ter ontlasting van de

mantelzorger.

• Mantelzorgers zijn druk bezet en hebben geen tijd zich

te verdiepen in bureaucratische rompslomp. Ook zijn

ze soms beperkt in de eigen bewegingsvrijheid vanwege

toezicht op de verzorgde.

• De vraag naar respijtzorg is groter dan het aanbod.

• Mantelzorgers maken extra kosten die nergens te

verhalen zijn.

• Na het wegvallen van de (zorg voor) partner of

familielid is het voor de mantelzorger vaak moeilijk

om zijn/haar leven weer opnieuw in te richten en

zelfstandig deel te nemen aan de maatschappij. Voor

17

hem/haar is geen nazorg georganiseerd.

• Veel mantelzorgers kennen het ondersteuningsaanbod

niet of weten niet hoe ze er een beroep op moeten

doen. Mantelzorgers komen vanwege de onbekendheid

met (professionele) voorzieningen niet terecht bij

het ondersteuningsaanbod. Er zijn problemen door

cultuurgebonden zorgopvattingen en taalbarrières.

• Organisaties hebben niet altijd structureel aandacht

voor het gehele zorgsysteem. De gezondheidszorg

en het welzijnswerk zijn in principe gericht op de

zorgvrager. Organisaties gaan wel steeds meer het

belang van mantelzorgondersteuning zien, maar

hebben (op een enkele organisatie na) hier geen

structureel beleid op ontwikkeld en een daaruit

voortvloeiende werkwijze, waarbij inzet van mantelzorg

behouden blijft en de welzijn- en zorgaanbieders daarop

ook actief inzetten.

• Door de intramurale organisaties wordt een steeds

groter beroep gedaan op de mantelzorgers van

de zorgvragers. Dit wordt veroorzaakt door de

toenemende zorgvraag. Het vraagt bij de oplopende

personeelstekorten in de professionele zorg ook om een

andere, elkaar aanvullende organisatie van formele zorg

en vrijwillige/mantelzorginzet, met de daarbij passende

accentverschuivingen in de financiering van de zorg.

• Mantelzorgers kunnen nu geen of te weinig afstand

nemen van de zorg en de overbelasting. Als de

intensieve zorgperiode wordt afgesloten, krijgen zij

problemen die tot een verstoord normaal leven leiden.

18

5. Beleidskader en regelgeving

5.1. Landelijke beleidskadersIn het coalitieakkoord van het kabinet staat het stimuleren

van mensen om op een actieve wijze deel te nemen

aan de samenleving centraal. Dat kan op verschillende

manieren. Mensen kunnen betaalde arbeid verrichten en/

of zij kunnen als mantelzorger een bijdrage leveren aan

de kwaliteit van de samenleving. Het versterken van de

gemeentelijke ondersteuning van mantelzorgers is één van

de belangrijkste speerpunten.

Om gemeenten hierbij te ondersteunen heeft het

ministerie van VWS, in samenwerking met de VNG en

Mezzo, basisfuncties mantelzorg ontwikkeld. Het is een

richtinggevend kader voor het College van burgemeester en

wethouders, het ambtelijk apparaat, de gemeenteraad en

Wmo raad. Het betreft de functies:

1. informatie en advies

2. begeleiding

3. emotionele steun

4. educatie

5. praktische hulp

6. respijtzorg

7. financiële tegemoetkoming

8. materiële hulp

Regelgeving Door de veranderingen in de Awbz-regelgeving, met het

oog op betaalbaarheid, wordt er een steeds groter beroep

19

gedaan op mantelzorgers voor een steeds langere duur.

Mantelzorgers krijgen het steeds zwaarder. Gelet op

de in hoofdstuk 2 genoemde persoonskenmerken van

mantelzorgers moeten we ons hierover ernstig zorgen

maken.

We zien ook dat niet iedereen mantelzorgers heeft in de

directe omgeving door de kleinere gezinnen, een steeds

grotere (verplichte) deelname van de gezinsleden aan het

arbeidsproces en een grotere geografische afstand tussen

familieleden.

5.2 Regionale beleidskadersDe gemeenten in de regio Uden-Veghel hebben voor

subsidiëring van activiteiten ter ondersteuning van

mantelzorgers en van vrijwilligers in de informele zorg

en bij cliëntenondersteuning een regionaal beleidskader

opgesteld met uitgangspunten waaraan subsidieaanvragen

worden getoetst:

• De activiteiten waarvoor subsidie wordt aangevraagd,

hebben als uitgangspunt ‘eigen kracht’, ‘civil society’

en ‘burgerparticipatie’, zoals geformuleerd in de

gemeentelijke visie op de Wet maatschappelijke

ondersteuning en vastgelegd in het beleidsplan 2008-

2011 en het op te stellen Participatie-beleidsplan 2012-

2015;

• Het betreft activiteiten die bijdragen aan de realisatie

van beleidsuitgangspunten en doelen in het beleidsplan

20

Wet maatschappelijke ondersteuning, prestatieveld 4,

ondersteunen mantelzorgers en vrijwilligers;

• De activiteiten hebben aantoonbare meerwaarde

bovenop het door de gemeente gesubsidieerde aanbod;

• Het betreft activiteiten die nog niet op basis van lokale

beleidsregels worden gesubsidieerd en die een ‘brede’

doelgroep dienen;

• Het betreft activiteiten die niet beschouwd kunnen

worden als behorend tot het reguliere zorg- en

dienstverleningsaanbod (voorliggende voorzieningen).

• De subsidies worden verstrekt in de vorm van een

budgetsubsidie of een gemaximeerd subsidie. De

21

gesubsidieerde instelling is zelf verantwoordelijk voor

eventuele tekorten;

• Bundeling van aanbod door waar mogelijk één

organisatie verantwoordelijk te maken. Dit is

duidelijk voor de vragers en de vrijwilligers, voorkomt

overlappingen in het aanbod, bevordert de effectiviteit,

vergroot de mogelijkheden om te sturen op kwaliteit en

bespaart kosten;

• De aanvrager dient de behoefte in de aanvraag te

onderbouwen en bij de verantwoording verslag te doen

van de activiteiten, het aantal deelnemers/gebruikers

per gemeente en de klanttevredenheid;

• De aanvrager dient bij de eerste aanvraag of op verzoek

van de deelnemende gemeenten te onderzoeken of er

alternatieve financieringsbronnen zijn;

• Het subsidiekader geldt voor de periode 2011-2015;

• De algemene subsidieverordeningen van de individuele

gemeenten zijn van toepassing. Bij strijdigheid

van bepalingen vindt afstemming plaats in het

portefeuillehoudersoverleg Wmo;

• In het subsidiebeleidskader leggen de deelnemende

gemeenten de onderlinge afspraken vast met

betrekking tot de gezamenlijke beoordeling van de

stukken, de verdeelsleutel, de jaarlijkse indexering, etc;

• Er wordt jaarlijks door de samenwerkende gemeenten

een subsidieplafond vastgesteld, voorafgaande aan het

jaar waarop het betrekking heeft;

• Bij het toekennen van subsidies is het subsidieplafond

leidend, maar de gemeenteraden kunnen indien

22

wenselijk geacht een afwijkend besluit nemen.

De beleidsregel regelt voor de periode 2011-2015 de

subsidieverstrekking aan/van:

a. De Mantelzorgwinkel regio Uden-Veghel;

b. Groepsactiviteiten ter ondersteuning van

mantelzorgers;

c. Blink (ondersteuning vrijwilligers in de informele

zorg ter ontlasting van mantelzorgers en

bevorderen van de participatie);

d. Door en Voor (ondersteuning

vrijwilligersinitiatieven van en voor GGZ-cliënten);

e. Alzheimervereniging Uden-Veghel (ondersteuning

mensen met dementie en hun omgeving).

Om de in deze notitie genoemde acties te waarborgen,

zullen we minimaal eenmaal per jaar structureel overleg

voeren met de betrokken organisaties. De gemeente neemt

hierbij het initiatief.

Om mantelzorgers te ondersteunen is er voor de

gemeenten Boekel, Sint-Oedenrode, Uden, Veghel en

Landerd De Mantelzorgwinkel. Deze wordt gefinancierd

door de participerende gemeenten. In juli 2009 opende De

Mantelzorgwinkel zijn deuren en deze heeft de volgende

algemene taken:

1. netwerkontwikkeling

2. bewustmaking

3. belangenbehartiging

4. deskundigheidsbevordering

23

5. emotionele ondersteuning

6. ontlasten mantelzorgers

5.3. Ontwikkelingen en trendsNaar verwachting zal de vraag naar informele zorg de

komende jaren toenemen. Dit komt door de vergrijzing, het

tekort aan personeel in de zorg en de tendens om langer

thuis te blijven wonen. Deze oorzaken, maar ook toename

van de arbeidsparticipatie en verkleining van de sociale

netwerken, beperken de mogelijkheden voor mensen om

mantelzorg te verlenen en in te passen in het dagelijks

leven. Anderzijds bieden de vergrijzing en het langer gezond

blijven van mensen ook kansen om informele zorg te

verlenen. Na hun werkloopbaan zijn ouderen vaak bereid

om zich voor de samenleving in te zetten.

Mantelzorg is de basis van de zorg. In 2008 waren er 3,5

miljoen Nederlanders van 19 jaar en ouder die mantelzorg

verleenden. Hiervan gaven er 2,6 miljoen mensen meer dan

acht uur per week en/of langer dan drie maanden hulp; dit

is 20% van de volwassen bevolking.

Mantelzorgers nemen hiermee maar liefst 80 procent van de

zorg thuis voor hun rekening.

Recent onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau

toont aan dat het aantal overbelaste mantelzorgers

toeneemt, terwijl het totale aantal mantelzorgers gelijk

blijft (SCP 2010) Het is daarom in ieders belang om

mantelzorgers te bereiken.

24

Mantelzorgers beperken de kosten van professionele zorg

en vormen vaak de kern van het sociale vangnet. In de

optimale situatie versterken mantelzorg, professionele zorg

en vrijwilligerswerk elkaar.

Een voorwaarde is dat er een goede afstemming en

samenwerking bestaat tussen mantelzorgers, vrijwilligers

en professionele zorgverleners.

Vele zorgorganisaties richten zich in eerste instantie op

de zorgvrager. Steeds meer zien zij het belang in van

mantelzorgondersteuning, maar zetten zich nog te weinig

in op het behoud hiervan. Gemeente, professionele en

vrijwillige organisaties moeten hiermee aan de slag. Voor

een betere samenwerking en afstemming is het belangrijk

dat ze samen een visie op mantelzorg hebben. Vanuit

deze visie kunnen ze gezamenlijk beleid en een werkwijze

ontwikkelen. Vandaar uit kan een aanbod worden gegeven

dat aansluit op de vraag van de mantelzorger.

Een belangrijke ontwikkeling is de methode familiezorg.

Deze methode richt zich op de relationele ondersteuning

van mantelzorgers en voorziet beroepskrachten van een

methodiek met praktische handvatten voor iedere fase in

het zorgproces. De methode helpt het gehele zorgsysteem

(zorgvrager en mantelzorger) zodat overbelasting in een

vroegtijdig stadium wordt voorkomen. Tevens doet de

methodiek een beroep op een constructieve samenwerking

en communicatie met verschillende zorgpartijen waardoor

25

een duidelijke regievoering wordt gefaciliteerd.

26

6. Aanwezige voorzieningen in de gemeente Uden

Het ministerie van VWS, de VNG en Mezzo (landelijke

vereniging mantelzorgers en vrijwilligerszorg) streven

ernaar dat elke gemeente een basispakket aan acht functies

heeft waar mantelzorgers een beroep op kunnen. In de

gemeente Uden geven organisaties daar op de volgende

wijze invulling aan:

Basisfunctie Organisaties/taken binnen de gemeente Uden

1. Informatie en advies

• Gemeente• Welzijnsorganisaties • Zorgaanbieders• Huisartsen, praktijkverpleegkundigen• Vrijwilligersorganisaties

2. Begeleiding

• Gemeente• Welzijnsorganisaties • Zorgaanbieders• Huisartsen, praktijkverpleegkundigen• Vrijwilligersorganisaties

3. Emotionele steun

• Welzijnsorganisaties• Huisartsen, praktijkverpleegkundigen• Vrijwilligersorganisaties• Zorgaanbieders

4. Educatie • Zorgaanbieders• Welzijnsorganisaties

5. Praktische hulp • Welzijnsorganisaties• Zorgaanbieders

6. Respijtzorg • Welzijnsorganisaties

7. Financiële tegemoetkoming • Wmo- en Awbz voorzieningen

8. Materiële hulp • Wmo- en Awbz voorzieningen

27

7. Lokale actiepunten

De Wmo gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid van

mensen voor hun zelfredzaamheid en voor die van mensen

in hun directe omgeving. Mantelzorg is een belangrijke

vorm van de verantwoordelijkheid voor mensen in de

directe omgeving en daarom moeten mantelzorgers kunnen

rekenen op voldoende ondersteuning. Het welbevinden van

de mantelzorger staat hierbij centraal.

Voor het uitdragen van de visie op mantelzorg en het

inspelen op trends en ontwikkelingen willen we de

komende jaren (2011-2015) onze aandacht richten op:

7.1 Het structureel ontlasten van mantelzorgersOrganisaties geven aan dat het noodzakelijk is om te

komen tot een integraal ondersteuningssysteem voor de

mantelzorg om deze informele zorg te handhaven en/of

overbelasting zoveel mogelijk te voorkomen. Dit kan door

een beter bereik en ondersteuning, zodat mantelzorgers

langer en met plezier voor hun naasten kunnen zorgen. Het

professionele veld dient de mantelzorger te onderkennen

als de belangrijkste hulpverleners en ondersteuners voor de

zorgvragers.

Aandacht moet er zijn voor een betere afstemming tussen

de zorgaanbieders, waardoor de mantelzorger weer de regie

over zijn/haar situatie krijgt en in een vroegtijdig stadium

overbelasting wordt tegengegaan. Er wordt toegewerkt naar

een situatie waarin aanbieders van welzijn, wonen, zorg en

onderwijs mantelzorgondersteuning integraal met elkaar

28

verzorgen naar de wens en behoefte van de mantelzorger.

7.2 NetwerkontwikkelingOrganisaties willen aandacht voor het totale zorgsysteem

van en naast de klant in zijn/haar omgeving. Gevraagd wordt

om integraal met de gemeente en samenwerkingspartners

in de zorg en welzijn tot een betere afstemming te komen.

Aandacht moet er zijn voor de methode familiezorg,

die ontwikkeld is voor professionals in de zorg- en

welzijnssector. Beroepskrachten krijgen een praktische

werkwijze aangereikt om overbelasting bij mantelzorgers

tijdig te signaleren en gepaste hulpverlening in te zetten.

Met de samenwerkingspartners worden afspraken gemaakt

om hieraan prioriteit te geven.

7.3 Aandachtspunten coalitieakkoord In het coalitieakkoord heeft het college aangegeven

aandacht te willen voor de positie van mantelzorgers en in

het bijzonder voor jonge- en allochtone mantelzorgers.

Volgens landelijk onderzoek krijgt een kwart van alle

jongeren tot 24 jaar (1.508 jongeren in Uden) in hun

thuissituatie te maken met een chronisch ziek of

gehandicapt gezins- of familielid. Jongeren zijn soms

(mede) verantwoordelijk voor de dagelijkse zorg van een

ziek familielid. Afhankelijk van de duur en de ernst van de

ziekte kan deze zorg een extra emotionele en praktische

29

belasting betekenen als je jong bent.

Deze jonge mantelzorgers zorgen vaker of zijn zorgzamer

dan hun leeftijdgenoten. Zij worstelen vaker met

tegenstrijdige gevoelens van plicht en verantwoordelijkheid

tegen een eigen leven leiden zonder voortdurende zorg. Uit

loyaliteit uiten ze deze gevoelens meestal niet rechtstreeks,

waardoor de omgeving geen duidelijke signalen krijgt.

Daarnaast zijn jonge mantelzorgers moeilijk te bereiken.

Veel jongeren hebben niet het idee dat het speciaal of

bijzonder is wat ze doen.

Allochtone families lossen binnen hun eigen kring de

zorg op. De ervaring is dat zij weinig gebruik maken

van professionele of vrijwillige ondersteuning. Toch zal

ook onder deze Nederlanders met een andere culturele

achtergrond de druk op mantelzorg alleen maar groter

worden.

Met alle relevante organisaties gaan we de komende tijd

nadenken wat er voor jonge – en allochtone mantelzorgers

nodig is. Essentieel is dat we hierin meer moeten

samenwerken en over onze grenzen heen kijken. Deze

gezamenlijke samenwerking kan uitmonden in een

Manifest, waarbij mantelzorgers ondersteund worden bij

de uitvoering van hun taken. Belangrijk is dat het een blijk

van waardering is en erkenning voor hun inspanningen.

Mantelzorgers ontlasten de samenleving in hoge mate.

Werkgevers, gemeente, zorgaanbieders, welzijnsorganisaties

en overige betrokken partijen verplichten zichzelf, door een

30

manifest, de mantelzorger te helpen.

Voor al deze drie lokale actiepunten ligt de regie bij

de gemeente. De Mantelzorgwinkel is gevraagd om

deze aandachtspunten mede uit te voeren. Verder

zal de gemeente met alle relevante organisaties

samenwerkingsafspraken maken.

31

8. Bronvermelding

• Beleidsplan Wmo 2008-2011 ‘Mensen bouwen Uden voor

elkaar’

• Projectplan Steunpunt Mantelzorg regio Uden/Veghel 2008

• Visie document De Mantelzorgwinkel Boekel, Landerd, sint-

Oedenrode, Uden en Veghel 2008

• Evaluatie 2009 De Mantelzorgwinkel Uden

• Kiezen voor de toekomst van Uden “Naar een nieuw

evenwicht”- coalitieakkoord 2010-2014

• Voor elkaar, met elkaar – beleidsnotitie mantelzorg en

vrijwillige zorg in Roerdalen 2009 – 2012

• Toekomstverkenning vrijwillige inzet 2015 – Sociaal en

Cultureel Planbureau juni 2007

• Goed voor elkaar, een analyse van de basisfuncties

mantelzorg in gemeentelijk beleid – Movisie mei 2010

• Voor elkaar, beleidsbrief mantelzorg en vrijwilligerswerk

2008 – 2011, Ministerie VWS

• Basisfuncties lokale ondersteuning vrijwilligerswerk en

mantelzorg, VNG, Ministerie VWS en Mezzo

32

• Mantelzorg in Noord-Holland, dat doe je niet alleen –

praktijkvoorbeelden van mantelondersteuning provincie

Noord-Holland, april 2010

• Op zoek naar weerkaatst plezier – Nicis Institute – Evelien

Tonkens e.a.

33