Maguza april 09

HersenstimulatieHoe maakbaar is de mens?

maguza

+ Dossier meDische genetica

CSI in AntwerpenIn het spoor van de forensisch patholoog

Zorgeloos in de zon7 keer zonnebrand voorkomen

MecenaatsfondsSchenkingen redden levens

zorgmagazine van het Uza – april 2009 – #76 – www.magUza.be

Afgi

fteka

ntoo

r Ant

wer

pen

X, M

aguz

a 76

, Tijd

schr

ift –

kw

arta

albl

ad, a

pr –

mei

– ju

n 20

09, v

.u. J

ohnn

y Va

n de

r Str

aete

n, U

nive

rsita

ir Zi

eken

huis

Antw

erpe

n, W

ilrijk

stra

at 1

0, 2

650

Edeg

em

Speciaalzaak leefcomfort

Turnhoutsebaan 92-94 • 2100 Deurne • Tel . : 03/326 11 30 • fax: 03/326 06 79 • info @schaeps.be Week van 9 - 18 u, zaterdag van 9 - 13 u • Tram 10, bus 33, 410, 411 en 412 • GRATIS PARKING

Met deskundig advies

RIZIV 1/6/10422/96/100 - 1/6/27017/88/200

www.schaeps.beO R T H O P E D I E • B A N D A G I S T E R I E • S C H O E N E N • I N V A L I D E N W A G E N S • H O M E C A R E • R E V A L I D A T I E

Comfort en mobiliteit

ORTHOPEDIST - BANDAGIST

ORTHOPEDIE ORTHOPEDISCHE SCHOENEN COMFOR TSCHOENEN

BANDAG IS T ER IE INVALIDE WAGENS T HUISV ER ZORG ING

Bezoek onze ruime toonzaal

Discrete pasruimte

Studiedienst

Goed uitgeruste werkplaatsen

Traditioneel maatwerk

Moderne technologieën en technieken

Grote keuze artikelen van hoogstaande kwaliteit

advertentie

003maguza

A ls de economie krimpt, slinken de beschikbare middelen voor de gezond-heidszorg. In elk land volgt de curve van de middelen voor de gezondheids-

sector die van de economische groei. Maar de weerslag is directer en groter in een vrije markt. De Verenigde Staten zijn daarvan het typevoorbeeld. De private ziekenhuizen zijn er afhankelijk van geleend geld. Aangezien zij niet meer kunnen lenen, worden de investeringen er stopgezet.

Amerikaanse ziekenhuizen geven ook massaal zelf obligaties uit om geld te krij-gen. Het laatste kwartaal van 2008 was daarvoor het zwakste sinds 1989, waarbij ze minder dan 1 miljard dollar aan nieuwe obligaties uitgaven, tegenover 9 miljard dollar per maand een jaar eerder. Ziekenhuizen in de VS financieren onderzoek en innovatie meestal met giften. Maar ook de filantropische markt is in recessie. De terugval bedraagt ongeveer 10%. Optimisten besluiten dat dat beter is dan de beurzen.

Ook België? In een markt die sterk door de overheid wordt gereguleerd, zoals de Belgische, lijken de gevolgen op het eerste gezicht minimaal. Schijn bedriegt, omdat de overheid hier als buffer optreedt. Naarmate de budgettaire mogelijkheden klei-ner worden als gevolg van lagere ontvangsten, zullen ook hier de uitgaven voor gezondheidszorg dalen. De voorbije tien jaar lag het budgetrisico bij de federale overheid, die een groeinorm boven index kon toepassen voor de gezondheids-sector. De depressie maakt dit nu onmogelijk. De overheid zal geen andere keuze hebben dan het budgetrisico te decentraliseren of met andere woorden: het door te schuiven naar de ziekenhuizen. We zullen dus meer moeten doen met min-

der geld. Gezondheidszorg zal minder toegevoegde waarde creëren voor een hogere kost voor de patiënt.

Bouwbudget Uitstel van investeringen gebeurt al omdat het bouwbudget voor ziekenhuizen de voorbije tien jaar veel te laag lag. De Vlaamse overheid wil in het kader van een relanceplan investeren in schoolgebouwen. Waarom niet in de ziekenhuizen? De impact op de tewerkstelling is er groter én het is een besparing. Verouderde gebouwen altijd terug aanpassen is op lange termijn duurder dan nieuwbouw. We moeten dan ook geen rankingsysteem meer uitvinden. De beste ziekenhuizen herken je aan het aantal bouw-kranen.

Johnny Van der StraetenGedelegeerd bestuurder

FInAnCIële CrISIS, OOk In de geZOndHeIdSZOrg?

Verouderde gebouwen altijd terug aanpassen is op lange termijn duurder dan nieuwbouw. We moeten dan ook geen rankingsysteem meer uitvinden. De beste ziekenhuizen herken je aan het aantal bouwkranen.


tewerkstelling is er groter én het is een besparing. Verouderde gebouwen altijd terug aanpassen is op Verouderde gebouwen altijd terug aanpassen is op lange termijn duurder dan nieuwbouw. We moeten dan ook geen rankingsysteem meer uitvinden. De beste ziekenhuizen herken je aan het aantal bouwkranen.


De beste ziekenhuizen herken je aan het aantal bouwkranen.

advertentie

P u b l i r e p o r t a g e

“Blijf in de keuze voor je slaapcomfort zo dicht mogelijk bij denatuur,” zegt Piet Oeyen uit Mol. Zijn grootvader verdiepte zich vijftig jaar geleden al in het geheim van dons en als derde generatie zet Piet, samen met zijn echtgenote, dat levenswerk verder. Een donsdeken koop je in vertrouwen, met de nodige garantiezekerheid.”Fja-Oeyen is de enige in België die haar klanten een levenslange garantie durven te geven op de binnenvulling van al onzemet “voldons” gevulde donsdekens. En dit doen we al bijna 50 jaar.Als dat geen garantie is!”

Goede dons bevat veel lucht en het is haar isolerende eigenschap die de warmte van je lichaam bijhoudt. Hoe meer luchter in je donsdeken zit, hoe warmer je dus slaapt, maar de temperatuur is nooit hoger dan je eigen lichaamstemperatuur van37°C. Omgekeerd werkt het ook. Diezelfde lucht vormt een buffertussen je lichaam en de zwoele nachten.

Bijkomend voordeel is dat dons vochtregulerend werkt.Een mens verliest per nacht gemakkelijk een halve liter vocht.Dons absorbeert dat en zelf blijf je lekker droog.Vooral artroselijderszijn zeker ook gebaat te kunnen slapen in een goede droge omgeving, onder een Fja-Oeyen donsdeken dus.

Waarom mag een donsdeken niet gewassen worden? “In principe moet dons om de 7 jaar gereinigd worden. Donsvullingen bekleding worden gescheiden en apart, per klant, gewassen metwater en zeep. Een donsdeken is bij Fja-Oeyen per slot van rekeninggemaakt om een leven lang mee te gaan.Tenminste, als je het goedonderhoudt! Allemaal veel voordeliger dan telkens nieuw en minderaangename dekens te moeten aanschaffen”.

Allergie en dons?Een studie van de Duitse professor Jürgens toonde al in 1992 aandat slechts één mens op de miljoen allergisch is voor dons en veren.De eigenlijke boosdoener van de meeste allergieën is de huis-stofmijt, meer bepaalt de uitwerpselen (P1) ervan. Iedereen weetstilaan dat zij goed gedijt in een warme, vochtige omgeving en zichvooral voedt met dode huidschilfers.De slaapkamer heeft al die ingrediënten in huis. Matrassen zijn deideale biotoop.

De professor onderzocht of huisstofmijten verlekkerd zijn op donsen veren. Hij stelde vast dat ten eerste, bij een kwaliteits-donsdeken de bekleding zo dicht geweven is dat deze opruimer erniet door kan en dus ook niet zijn uitwerpselen.Ten tweede, staan dons en veertjes niet op hun menu! Het is er welwarm, maar de vochtregulerende eigenschap zorgt er voor drogelucht en veel luchtcirculatie.Zeker niet de optimale omgeving voor de huisstofmijt.En ten derde, het meest belangrijkste, is dat 1 kg kwaliteitsdons bijreiniging wordt gewassen met 20 liter water.Daarna een kwartier lang droogt op 120°C. Dit is de enige manierom een donsdeken zowel van binnen als van buiten echt hygiënischzuiver te krijgen.

De bedgeheimen van gezond slapenvolgens Fja-Oeyen Donsdekens

Wie 's morgens goed uitgeslapen uit bed stapt, heeft wellicht ook gezond geslapen.Gezond slapen is vooral comfortabel slapen en dat is voor iedereen verschillend.

FJA - Oeyen Donsdekens en bedden, Asstraat 2, 2400 Mol. Tel 014/31.13.92 - www.fja-oeyen.be

Fja Oeyen 26-02-2009 09:55 Pagina 1

advertentie

maguza 005

In dIt nuMMer

Medisch

BRAI2N is een onderzoeks- en behandelcentrum voor neuro-modulatie. Door hersenprocessen te beïnvloeden, kunnen artsen bepaalde ziekten behandelen. Maar hoe ver kun je gaan?

Ook kinderen met astma kunnen onbezorgd spelen en sporten. Educatie op maat staat centraal in de astmakliniek voor kinderen.

Op de crime scene met forensisch patholoog Werner Jacobs: bij nacht en ontij gaat hij op pad.

gezond

Zonnen zonder zorgen: de fabeltjes ontkracht

Slaapwel… maar goed slapen: hoe doe je dat?

Zorg

Schenkingen aan het UZA redden levens

Low care dialyse: iets minder ziekenhuis

Spirituele begeleiding geeft steun in zware tijden

010

014

018

031

034

036

038

040

010 BrAI2n

034 Slaapwel…

040 Spirituele begeleiding

021 Medische genetica

016 revolutie in de reumatologie

Dossier MeDische genetica021

Een gezondere toekomst dankzij genetische informatie

015

016

033

en verder

U zegt? Hepatitis

UZA 2020: revolutie in de reumatologie

Witjas: de audioloog

Uw genen voorspellen welke ziekten op de loer liggen.

dOOrgelICHt

007maguza

AMputAtIe verMeden, Been gered

Veel meer patiënten over-leven botkanker dankzij de vooruitgang in de chemo-therapie. Botkanker leidde vroeger meestal ook tot de amputatie van het aange-

taste lidmaat. Vandaag is dat veel minder vaak het geval, voornamelijk dankzij de voortdurende verbe-tering van de technieken. Chirurgen en ingenieurs bundelen daarvoor hun kennis. ‘Vandaag kunnen we in 80% van de gevallen het lidmaat redden, bij 20% is amputatie nog nodig. Twintig jaar geleden was die verhouding nog omgekeerd,’ zegt prof. dr. Johan Somville, hoofd van de dienst orthopedie in het UZA, en naast orthopedisch chirurg ook burger-lijk ingenieur.

Op de kleine foto hiernaast ziet u een kwaadaardig gezwel, meer bepaald een chondrosarcoom, dat het dijbeen van de patiënt heeft aangetast tot in het knie-gewricht. Het aangetaste bot werd weggehaald en vervangen door een hoogtechnologische tumor-prothese. De patiënt stapt en fietst vandaag bijna net zoals voorheen. In sommige gevallen wordt een prothese gecombineerd met een donorbot. Het grote voordeel van een donorbot is dat het vastgroeit aan het eigen bot en dat er pezen op zitten, waaraan de pezen en spieren van de patiënt kunnen worden vast-gehecht. Nadeel is dat donorbot afsterft, zodat onge-veer om de tien jaar een nieuwe operatie nodig is.

kOrt

De honderdste harttransplantatie in het UZA is een feit. Ze werd in december uit-gevoerd door hartchirurg prof. dr. Inez Rodrigus. ‘2008 was hoe dan ook een uitzonderlijk jaar, met maar liefst veer-tien harttransplantaties.’ De eerste hart-transplantatie in het UZA gebeurde in 1994. Van de 100 mensen die sindsdien een nieuw hart kregen, zijn er vandaag nog 78 in leven. De jongste patiënt die een donorhart kreeg, was 16 jaar, de oudste 71. Meestal gaat het om vijfti-gers en zestigers en in driekwart van de gevallen is de patiënt een man. ‘De pati-enten die intussen overleden zijn, zijn meestal gestorven aan ziekten die op termijn het gevolg zijn van de medicatie tegen afstoting die ze moeten nemen.’

008

Dat na een operatie pijn kan optreden, ligt voor de hand. Patiënten die in het ziekenhuis verblijven, kunnen voor pijnbestrijding terecht bij het verzorgend personeel. Patiënten die naar huis gaan na een operatie in de dagkliniek kunnen dat niet. Nochtans kan onbehandelde postoperatieve pijn leiden tot chronische gezondheidsproblemen en langdurig gebruik van pijnstillers. Met een nieuw project willen de diensten

anesthesiologie, multidisciplinair pijncentrum, apotheek en dagziekenhuis dan ook nagaan hoe pijnbestrijding bij die ambulante patiënten het best georgani-seerd wordt. Er is een project op touw gezet waarbij die patiënten na bepaalde operaties een geïndividualiseerd pijnbehandelingsschema mee naar huis krijgen, rekening houdend met hun voorgeschiedenis, hun vroegere medicatiegebruik en het type operatie. Het onderzoek krijgt steun uit het fonds Gert Noël, dat initiatie-ven steunt voor betere informatieverlening en een menswaardige medische behan-deling. Het project kadert in het Antwerp Personalized Pain Initiative (APPI), dat tot doel heeft om op termijn in het ganse UZA een individuele aanpak van pijn in te voeren.

Zet je Bed

23 MeI: FIetSen tegen kanker

InFO www.vlaanderenfietst.be of bij prof. dr. Filip Lardon, oncologie, T 03 820 25 76 » [email protected]

harten

Op zaterdag 23 mei vindt voor de zesde keer Cycle for Life plaats, de grootse fietshappening ten voordele van kankeronderzoek. Het evenement wordt georganiseerd door BLOSO en vier Vlaamse universiteiten, waarbij de Universiteit Antwerpen de kar trekt. Vorig jaar verkenden 2000 fietsers de mooi uitgestippelde fietsroutes met

onderweg heel wat randanimatie en aandacht voor belangrijk kankeronder-zoek. Aan elke deelnemer wordt vrij-blijvend 5 euro gevraagd, die integraal naar het kankeronderzoek gaat. Ver-trekplaats is de universitaire campus in Wilrijk. De actie wordt gekoppeld aan het evenement Vlaanderen Fietst.

Minder pijn na

DagkliniEk

De lessen samen met je klasgenoten vol-gen, terwijl je ziek bent? Het kan dankzij Bednet, dat zieke kinderen via het internet verbindt met hun klaslokaal. ‘Eén patiënt heeft het al uitgeprobeerd in het UZA, en wellicht volgen er nog,’ zegt prof. dr. Wilfried Schroyens, van de dienst hemato-logie. Daar verblijven vaak jongeren voor langere tijd, bijvoorbeeld wegens acute leukemie. ‘Kinderen en jongeren die lange

uit

de p

ers

maguza 009

nieuwe aanpak voor lage rugpijnAcht op tien Belgen heeft ooit last van lage rugpijn. Meestal gaan de klachten vanzelf over, maar bij 15% wordt de rugpijn chronisch, zonder duidelijke medi-sche oorzaak. Een nieuwe behandelingsaanpak toegepast in het UZA kwam op vrijdag 13 maart aan bod in het VTM-journaal.

Omdat de klachten van patiënten met lage rugpijn erg variabel zijn, ging kine-sitherapeute Nathalie Roussel, verbonden aan de Artesis Hogeschool Antwer-pen en de Universiteit Antwerpen, voor haar doctoraatsonderzoek op zoek naar een manier om een onderscheid te maken tussen de soorten lage rugklachten. Roussel ontdekte onder meer dat een foute ademhaling een rol kan spelen bij lage rugklachten, en dat patiënten met lage rugpijn bij het bewegen vaker onnodige, ongecontroleerde bewegingen maken. Ze toonde voorts aan dat bij gezonde jonge mensen die ongecontroleerde bewegingen zelfs (rug)klachten kunnen uitlokken. De onderzoeksgroep hoopt dat door die betere inzichten in het probleem, chronische klachten meer en meer vermeden kunnen worden.

tijd ziek zijn, lopen achterstand op op school,’ vertelt Schroyens, ‘Maar door niet naar school te gaan, verliezen ze vaak ook het contact met hun vrienden. Eigenlijk worden ze zo dubbel gestraft.’ Met Bednet kunnen ze vanop afstand aanwezig zijn in de klas. Het klasgebeuren wordt via een webcam gefilmd en doorgestuurd naar hun laptop. En dankzij een headset kun-nen ze zich ook laten horen in de klas.

in De klAS

In januari ging Hans De Block als nieuwe ombudsman van het UZA aan de slag. Voor zijn komst naar het UZA was hij verbonden aan de rechtsfaculteit van de Universiteit Antwerpen. Bij de ombudsman kunt u terecht met vragen en klachten over het zorgproces, de medisch-technische ingrepen, de verpleegkundige aspecten, de accommodatie in het ziekenhuis,

de organisatorische, administra-tieve en financiële aspecten,

uw medisch dossier en uw rechten als patiënt.

Hans is bereikbaar op werk dagen van 10 tot 16 uur, op T 03 821 31 60 of via

e-mail: [email protected]. Zijn kantoor vindt u in de centrale inkom-hal, achter de trap.

de nieuwe OMBudSMAn

HAnS DE Block:

In de loop van dit jaar ondergaat het klinisch labo van het UZA een gedaanteverwisseling. Het labo wordt stap voor stap verder geautomatiseerd. Dat zal ervoor zorgen dat de resultaten sneller beschikbaar zijn. Elke week komen in het labo stalen toe van zo’n 5000 patiënten, waarop telkens meerdere analyses worden uitgevoerd. Tegen het einde van dit jaar zal 80% van de stalen er automatisch worden geana-lyseerd. ‘Dat gaat via een automatenstraat,’ vertelt Manou Martin, de apotheker-klinisch bioloog die het project leidt. ‘Je kunt het vergelijken met de lopende band in een fabriek: de bloedstalen passeren verschillende toestellen, die de bar-code van de tubes scannen. Zo weet elk toestel welke tube het uit de rij moet halen om de aangevraagde parameters te bepalen.’ Er wordt een ruime waaier aan nieuwe toestellen geplaatst, zodat automatische analyses kunnen gebeuren voor biochemie, hematologie, stolling, proteïnechemie, hor-monologie, geneesmiddelen, toxicologie en de serologie.

BlOedStAlenop de lopende band

InFO www.bednet.be

InFO Dienst fysische geneeskunde, T 03 821 31 96

010

MedISCH

De zenuwbanen van de hersenen

beïnvloeden: dat is in een notendop

neuromodulatie, een techniek die zijn

nut ruimschoots heeft bewezen in

de behandeling van onder meer de

ziekte van Parkinson, pijn en depressie.

Maar de therapie roept ook ethische

en maatschappelijke vragen op. Hoe

maakbaar is de mens?

neurOMOdulAtIe:HerSenprOCeSSen Onder COntrOle

B ij neuromodulatie (zie kaderstuk) worden de hersenen beïnvloed

door de activiteit van bepaalde zenuw-banen te manipuleren, al dan niet met behulp van ingeplante elektrodes. De techniek bestaat al lang, maar is pas de laatste jaren volop in opmars. Parade-paardje bij uitstek is de behandeling van patiënten met de ziekte van Par-kinson, die dankzij neuromodulatie opnieuw controle over hun bewegin-gen krijgen. Succes werd ook geboekt in het domein van depressie, pijn en dwangstoornissen. Verder is er onder-zoek naar het effect op obesitas, oor-suizen, epilepsie, agressie, verslaving en tal van andere ziekten. Het aantal toepassingen lijkt oneindig. Groot voor deel tegenover medicijnen is de

maguza 011

neurOMOdulAtIe:HerSenprOCeSSen Onder COntrOle

lokale en meestal ook snellere werking. Het UZA opende in het najaar een

eigen onderzoeks- en behandelcen-trum voor neuromodulatie, BRAI²N genoemd (zie kaderstuk). Maar hoe veelbelovend ook, neuromodulatie roept ook ethische en maatschap-pelijke vragen op. Hoe ver kun je gaan als je weet dat je met neuro-modulatie ook gezonde mensen kunt behandelen om bijvoorbeeld hun prestatievermogen te vergro-ten? Wij nodigden drie leden van de BRAI²N-adviesraad uit om hierover te debatteren: prof. dr. Dirk De Ridder, neurochirurg en hoofd van BRAI²N, prof. dr. Patrick Cras, diensthoofd neurologie en hoofd van het ethisch comité van het UZA, en prof. Johan Braeckman, onderzoeker en docent filosofie aan de Universiteit Gent.

de mogelijkheden van neuromodulatie zijn indrukwekkend, maar zijn er ook risico’s? De Ridder: ‘Als de elektrode verkeerd wordt geplaatst, riskeer je nevenwer-kingen als epilepsie of depressie. Die

zijn weliswaar omkeerbaar: we kun-nen de elektrode opnieuw plaatsen of gewoon de stimulator uitschakelen. Het grootste gevaar zijn infecties of een hersenbloeding. Het risico op een hersenbloeding bedraagt 1 à 2%.’

dat is een klein risico, maar een grote complicatie. De Ridder: ‘Net daarom is neuromodu-latie altijd een laatste optie. Ook medi-catie heeft trouwens nevenwerkingen. Neuromodulatie kan maar een stan-daardtherapie worden voor een ziekte als de risico’s van de medicamenteuze behandeling groter blijken dan die van hersenstimulatie.’

Braeckman: ‘Informed consent is vanuit dat opzicht cruciaal. De pati-ent moet uitvoerig worden geïnfor-meerd over zijn ziekte, de ingreep, de verwachte resultaten, maar ook over mogelijke complicaties en neven-werkingen. Zeker als je weet dat de ingreep zelden levensreddend is, maar vooral de levenskwaliteit bevordert.’

De Ridder: ‘Dat laatste is niet hele-maal waar. Wij zien vaak patiënten die zo onder hun ziekte lijden dat ze zelf-

neuromodulatie betekent stimulatie

of onderdrukking van de activiteit van

welbepaalde zenuwen in de hersenen.

Dat kan zowel invasief als niet-invasief.

invasieve neuromodulatie. in de

hersenen worden elektrodes ingeplant

die aan bepaalde zenuwen een elektri-

sche stroom toedienen. De elektrodes

zijn verbonden met een soort van uit-

wendige pacemaker die je kunt aan- of

uitschakelen. invasieve neuromodula-

tie wordt in principe maar toegepast

nadat is gebleken dat de patiënt baat

heeft bij de niet-invasieve vorm. Maar

soms is dat niet mogelijk, bijvoorbeeld

bij de ziekte van Parkinson.

niet-invasieve neuromodulatie.

De meest gebruikte niet-invasieve

vorm is neurobiofeedback: daarbij

wordt hersenactiviteit gemeten en

krijgt de persoon een negatief of posi-

tief signaal naargelang de activiteit

binnen een vooraf geprogrammeerde

zone blijft. Zo worden de hersenen

getraind om spontaan de juiste activi-

teit te vertonen. De techniek wordt nu

al toegepast om aDhD en epilepsie te

behandelen en om de prestaties van

topsporters te verbeteren.

Bij andere vormen van niet-invasieve

neuromodulatie worden er uitwendig

twee elektrodes geplaatst, waartus-

sen een elektrische of magnetische

stroom wordt gestuurd.

HOe werkt neurOMOdulAtIe?

1. Prof. dr. Dirk De Ridder, neurochirurg

en hoofd van BRAI²N,

2. Prof. dr. Patrick Cras, diensthoofd neuro-

logie en hoofd van het ethisch comité

van het UZA 1

2

012

MedISCH

in principe kun je elk hersen proces beïnvloeden, iemand zelfzekerder of minder agressief maken. BRai2n behandelt natuurlijk alleen zieke patiënten.

InFO Dienst neurochirurgie, T 03 821 33 36

op 22 april gaat in het UZa het tinnitus research institute (tri) officieel

uit de startblokken. het instituut, een onderdeel van Brai²n, doet onder-

zoek naar de behandeling van tinnitus of oorsuizen via neuromodulatie. De

opening gaat gepaard met een wetenschappelijke studiedag in het Kins-

bergen auditorium in het UZa. Bedoeling is een overzicht te geven van

het huidige onderzoek en behandelingsmogelijkheden. toegang gratis.

InSCHrIjven en InFO via t 03 821 45 38

CentruM vOOr OOrSuIZen Opent deuren

moordneigingen hebben. Die mensen proberen we wel altijd eerst uit hun depressie te krijgen, omdat ze dan meer beslissingsbekwaam zijn.’

Cras: ‘Essentieel bij informed con-sent is de relatie arts-patiënt. Een arts heeft normaal gezien het welzijn van zijn patiënt voor ogen. Maar wat als hij patiënten zoekt voor zijn onderzoek? Dan kan er een belangenconflict zijn.’

De Ridder: ‘Bij mij primeert altijd het belang van de patiënt. Neuromodulatie is alleen verantwoord als er zo meer kans op succes is dan met een andere therapie.’

Braeckman: ‘Toch zijn ethische com-missies in dit kader nodig. Want mis-

bruik, hoe uitzonderlijk ook, is nooit helemaal uit te sluiten.’

welke nietmedische toepas singen zijn er zoal mogelijk? De Ridder: ‘In principe kun je elk her-senproces beïnvloeden. Je zou iemand kunnen behandelen opdat die zelfze-kerder wordt of een beter geheugen krijgt. Plastische neuromodulatie, zeg maar. Nog een stap verder is het desig-ner brain, waarbij de vraag om neuro-modulatie van de maatschappij komt. Theoretisch zou je een moordenaar kunnen behandelen om zijn agres-sieve neigingen te onderdrukken, al dan niet als voorwaarde voor strafver-mindering. Maar het is niet aan artsen om daarover te beslissen. Zoiets is voer voor ethici en politici.’

Cras: ‘De grens is niet altijd duidelijk. Wat is een ziekte, en wat is diversiteit? Moet je een kind dat hyperactief is, meteen behandelen?’

Braeckman: ‘Nu al zie je een duidelijke verschuiving naar geneeskunde op aanvraag, vooral binnen de plastische chirurgie. Wellicht komt er ooit ook een markt voor plastische neuromo-dulatie, zeker als de techniek verfijnder en goedkoper wordt.’

De Ridder: ‘Voor alle duidelijkheid: BRAI²N behandelt uitsluitend zieke patiënten.’

en het kostenplaatje? kan de maatschappij neuromodulatie wel betalen? Cras: ‘De kosten voor één patiënt kun-nen gigantisch oplopen. Dan moet je afwegen: wat winnen we hier aan levenskwaliteit?’Braeckman: ‘Je zou je ook kunnen afvragen in hoever het ethisch is om bijvoorbeeld obesitas te behandelen als die louter een gevolg is van een foute levensstijl.’

De Ridder: ‘Bedenk wel dat een ziekte zelf ook veel kost. Neem die patiënt met obesitas: die heeft een verhoogd risico op diabetes, harten vaatziekten enzovoort. Bovendien zullen de kosten van neuromodulatie dalen naarmate we gerichter kunnen behandelen.’

neuromodulatie is momenteel nog experimenteel. Zal de manier van behandelen nog sterk evolueren? De Ridder: ‘Ja, neuromodulatie staat op dit moment nog helemaal in de kin-derschoenen. We spreken als het ware met de hersenen op een manier die ze niet verstaan. Naarmate onze ken-nis vergroot, zullen we op een andere manier stimuleren. We moeten vooral inzien dat er voor de meeste aandoe-ningen niet één maar verschillende behandelingsmogelijkheden zijn.’

maguza 0013

kennISMAken Met BrAI²n

advertentie

Nirwana verwent uen uw rug.

Reeds meer dan twintig jaar selecteert en adviseert Nirwana op onafhanke lijke en transparante wijze oplossingen voor gezond liggen, zitten en gaan: van ergonomische slaap-systemen, stoelen, tafels en relaxzetels, tot en met kantoor- en kindermeubilair, babyproducten en schoenen. Nirwana verwent u en uw rug.

Open van dinsdag t.e.m. zaterdag van 10u00 tot 18u00. ONAFHANKELIJK ADVIES VAN ONZE KINESISTEN I DIENST NA VERKOOPD

C09

0202

© D

imit

ri C

oo

ls /

fo

to:

© G

etty

Im

ages

www.nirwana.be I De Bruynlaan 127 2610 Antwerpen I 03-820 98 30

Reeds meer dan twintig jaar selecteert en adviseert Nirwana

DC

0902

02 ©

Dim

itri

Co

ols

/ f

oto

: ©

Get

ty I

mag

es

Reeds meer dan twintig jaar selecteert en adviseert Nirwana Reeds meer dan twintig jaar selecteert en adviseert Nirwana Reeds meer dan twintig jaar selecteert en adviseert Nirwana Reeds meer dan twintig jaar selecteert en adviseert Nirwana Reeds meer dan twintig jaar selecteert en adviseert Nirwana Reeds meer dan twintig jaar selecteert en adviseert Nirwana

010409_UZAMag-NIRW-IC.indd 1 25-02-2009 12:06:03

Vorig najaar werd binnen het UZa Brai²n

opgericht, voluit Brain Research Centre

Antwerp for Innovative and Interdisciplinary

Neuromodulation. het centrum combineert

onderzoek, praktijk en behandeling, waar-

bij er een nauwe samenwerking is tussen

diverse diensten. Momenteel spitst het zich

onder meer toe op de ziekte van Parkinson,

pijnklachten, epilepsie, depressie, dwang-

stoornissen en verslaving.

op 19 juni opent Brai²n officieel de deuren

met een studiedag. Binnen- en buitenlandse

wetenschappers leggen uit hoe de herse-

nen werken, wat neuromodulatie is en wat

de mogelijkheden zijn. De studiedag vindt

plaats van 9 tot 18 uur in het Kinsbergen

auditorium in het UZa. toegang gratis.

InSCHrIjven en InFO: t 03 821 45 38

ruBrIekMedISCH

Astma komt wereldwijd steeds vaker

voor, ook bij kinderen. Kinderen met

astma kunnen even onbezorgd spelen

en sporten als hun leeftijdgenootjes,

op voorwaarde dat ze de juiste

behandeling krijgen én volhouden.

Educatie op maat staat dan ook

centraal in de astmakliniek voor

kinderen in het UZA.

InFO Astmakliniek voor kinderen, T 03 821 34 48 » www.astma-en-allergiekoepel.be014

MAMA,wAArOM MOet

A stmapatiënten hebben over-gevoelige luchtwegen. Onder

invloed van allerlei factoren trekken de spiertjes in de luchtwegen samen en ontstaat er een chronische ontsteking. Uitlokkende factoren kunnen allergi-sche prikkels zijn, bijvoorbeeld huis-stofmijt of pollen, of niet-allergische prikkels, zoals sigarettenrook of chloor-dampen. Ook inspanning, emoties en infecties kunnen klachten uitlokken. Symptomen zijn kortademigheid,

benauwdheid, hoesten, hardnekkige slijmen op de borst en een piepende ademhaling. Als de ziekte niet onder controle is, kan het kind een astma-aanval krijgen. Het heeft het dan heel benauwd, hoest erg en heeft een moeilijke en piepende ademhaling.

Aanval voorspellen De therapie bestaat uit twee soorten medicijnen: enerzijds ontstekingsrem-mers als onderhoudsbehandeling, anderzijds luchtwegverwijders die de patiënt in geval van klachten bij-komend kan nemen om de spiertjes rond de luchtwegen te ontspannen. ‘De medicatie is de laatste jaren wei-nig veranderd’, zegt prof. dr. Kristine Desager, hoofd van de astmakliniek voor kinderen. ‘Wel schrijven we de onderhoudsbehandeling vandaag flexibeler voor. Als het goed gaat, kunnen we de medicatie afbouwen of zelfs proberen te stoppen. Soms is dat seizoensgebonden. Er zijn bijvoor-beeld kinderen die in de zomer zonder medicatie kunnen.’

Nieuw binnen de astmakliniek is een longfunctietest die aan de hand van het stikstofoxidegehalte de ontste-kingsgraad in de luchtwegen meet.

‘Met die test zullen we wellicht een dreigende astma-aanval kunnen voor-spellen. We onderzoeken nu in hoe-verre de test een betere controle van de klachten oplevert’, licht Desager toe.

ken je ziekte Omdat de behandeling staat of valt met therapietrouw, staat educatie cen-traal in de astmakliniek. Het is cruciaal dat de patiënt en zijn ouders begrij-pen hoe de medicatie werkt. ‘Aan de hand van demonstratiemateriaal leg-gen we uit hoe de ziekte in elkaar zit en waarom het zo belangrijk is de ont-steking tegen te gaan’, zegt Desager. ‘Voor ouders hebben we een overzich-telijke informatiebrochure gemaakt. Aan lagereschoolkinderen geven we het jeugdboek Lot-gevallen mee, op onze vraag geschreven door Saskia Reusens. Alle belangrijke boodschap-pen rond astma zitten erin verweven.’

een puffer, cool? Een moeilijke periode is de puberteit. Tieners vinden een puffer hoege-naamd niet cool en durven al eens spijbelen met hun medicatie. Desager: ‘Ik probeer daar zo open mogelijk over te praten. Als tieners gestopt zijn met hun medicijnen, blijkt dat al gauw uit hun longfunctietest. En dan kun je ze doorgaans wel overtuigen van het belang van hun therapie.’

Astma miskennen of verkeerd behan-delen is ronduit gevaarlijk. Wie bijvoor-beeld blijvend een luchtwegverwijder

Ik puFFen?

wAArOM MOet

maguza

wat hebben hepatitis A, B en C gemeen?Het gaat telkens om een ontsteking van de lever die wordt veroorzaakt door een virus. De belang-rijkste symptomen zijn vermoeidheid en in som-mige gevallen geelzucht. Veel patiënten zijn besmet zonder dat ze het weten.

Hoe raakt iemand besmet?Besmetting met hepatitis A gebeurt via besmet voedsel, meestal in gebieden waar de hygiëne minder goed is. De voorbije maanden waren er beperkte epidemieën in eigen land, meer bepaald in een aantal Limburgse scholen.

Hepatitis B en C worden bij ons voornamelijk overgedragen via besmet bloed of – vooral in het geval van hepatitis B – seksueel contact. Risico-groepen zijn dan ook mensen met wisselende sek-suele contacten en druggebruikers. Maar ook het aanbrengen van een tatoeage of piercing, of acu-punctuur met niet-steriel materiaal, kan besmet-ting veroorzaken. Tot 1990 waren ook patiënten die regelmatig bloedtransfusies kregen een belang-rijke risicogroep voor hepatitis C. In die periode bestond er namelijk geen test om het virus in het bloed op te sporen.

Hoe ernstig is hepatitis?Hepatitis A gaat meestal vanzelf voorbij. Hoe jon-ger de patiënt, hoe minder symptomen. Maar heel uitzonderlijk escaleert de ziekte en is een lever-transplantatie nodig. Ook hepatitis B gaat in 90 tot 95% van de gevallen vanzelf over. Bij hepatitis C is die kans maar 20%. Als hepatitis B of C chro-nisch wordt, leidt dat tot leverbeschadiging en is er een sterk verhoogd risico op levercirrose en leverkanker. Er bestaat weliswaar medicatie die hepatitis B en C onderdrukt en hepatitis C zelfs elimineert. Maar de behandeling slaat lang niet altijd aan, duurt lang en kan heel wat nevenwer-kingen hebben.

Is er een vaccin?Ja, sinds 1999 worden baby’s en 11-jarigen syste-matisch ingeënt tegen hepatitis B. Ook risicogroe-pen krijgen de raad zich te laten vaccineren. Ook tegen hepatitis A is er een vaccin, dat vooral nuttig is als u naar een risicogebied reist. Tegen hepatitis C bestaat er geen vaccin.

u Zegt?

InFO Dienst gastro-enterologie hepatologie, T 03 821 33 23 015

› heeft uw kind ’s nachts vaak een droge hoest,

zonder dat er sprake is van een verkoudheid of

luchtweginfectie?

› heeft uw kind regelmatig minstens vier weken na

elkaar dagelijks slijmen op de borst?

› heeft uw kind ooit vier weken na elkaar elke dag

gehoest?

› heeft uw kind regelmatig last van piepen of fluiten

in de borst?

› Wordt de slaap van uw kind vaak gestoord door

piepen of fluiten in de borst?

› heeft uw kind bij inspanning vaak last van piepen

in de borst?

antwoordt u op minstens één vraag ja? Dan is het

mogelijk dat uw kind overgevoelige luchtwegen heeft.

Vraag advies aan uw arts.

gebruikt, onderdrukt alleen de symp-tomen en geeft de ontsteking van de luchtwegen intussen vrij spel. Vroeg of laat volgt er dan toch een astma-aan-val. Die kan dan heel ernstig of in het slechtste geval zelfs fataal zijn. Geluk-kig is zoiets erg zeldzaam. Met de juiste behandeling gaan astmapatiënten klachtenvrij door het leven en hoeven ze in principe geen enkele activiteit te laten.

HeeFt MIjn kInd AStMA?

Ik puFFen?MOet

HepatitisHepatiHepatiHepatitis

revolutie in de strijdtegen reuma

Prof. dr. Luc De Clerck

DienstImmunologie

uZA 2020

nen blokkeren. Daardoor zal er nog meer gerichte en effectieve medi-catie op de markt komen, ook voor patiënten die we nu niet kunnen hel-pen. Voorwaarde is wel een vroege diagnose. Want aangerichte schade is definitief.’

en de behandeling van osteoporose? Zien we daar ook zo’n succesverhaal?Prof. Dr. Jan Van Offel: ‘Voor een stuk speelt zich daar een gelijkaar-dige evolutie af. Ook wij zien de opkomst van biologicals, en dan meer bepaald van geneesmiddelen die zich specifiek richten op de stof-fen die de botafbraak regelen. In de toekomst zullen we waarschijnlijk ook meer gebruik maken van mono-clonale antistoffen. Dat zijn antistof-fen die zich tegen één bepaald eiwit richten. We zullen die kunnen toe-dienen onder de vorm van een zes-maandelijkse injectie. De recentste resultaten geven aan dat die eenvou-dige therapie het risico op breuken sterk vermindert en ook de bothoe-veelheid ten goede komt. In het algemeen gaan we meer naar behandelingen in injectievorm. Sinds kort is er zelfs een geneesmiddel beschikbaar waarvoor één injectie per jaar volstaat. Dat heeft als groot voordeel dat de behandeling niet afhankelijk is van therapietrouw.’

Zullen door de veroudering almaar meer mensen aan osteoporose lijden?Van Offel: ‘We mogen inderdaad een exponentiële groei van heupfrac-turen en wervelindeukingsbreuken

Artrose, osteoporose en andere reumatische

ziekten vormen soms een regelrechte aanslag

op de levenskwaliteit. De ontdekking van

de anti-TNF-therapie, een geheel nieuwe

behandeling van artritis, lijkt een revolutie in

te luiden. Hebben we reuma binnen dit en

vijftien jaar helemaal onder controle?

InFO Dienst immunologie, allergologie en reumatologie, T 03 821 32 99 » www.reumaliga.be, www.osteoporoseinfo.be

Zullen we dit soort aandoeningen op termijn beter onder controle krijgen?De Clerck: ‘Dé nieuwe therapie die een revolutie in gang heeft gezet, is de anti-TNF-therapie, voluit anti-Tumor Necrosis Factor-therapie. Het geneesmiddel behoort tot de biologicals, medicijnen die veelal gemaakt zijn op basis van eiwit-ten of fragmenten van eiwitten. Dit medicijn richt zich op TNF, een van de belangrijkste ontstekingsstoffen. Lange tijd werd gedacht dat het geen zin had om één ontstekingsstof te blokkeren, aangezien er honderden zijn. Maar onderzoek bewees het tegendeel. Daardoor is de prognose van sommige patiënten met heel zware ontstekingsreuma de afgelo-pen vijf jaar spectaculair verbeterd. In de toekomst zullen we nog andere belangrijke ontstekingsstoffen kun-

wat is reuma eigenlijk precies?

Prof. dr. Luc De Clerck: ‘Reuma is in feite geen ziekte, maar een ver-zamelnaam voor een waaier aan aandoeningen. De dienst immuno-logie-reumatologie van het UZA is vooral gespecialiseerd in de behan-deling van artritis en osteoporose. Bij artritis heb je te maken met ontsteking van de gewrichten, ter-wijl osteoporose gepaard gaat met botontkalking. Twee andere grote groepen zijn artrose, wat neerkomt op slijtage van de gewrichten, en wekedelenreuma, een groep van mil-dere aandoeningen waarbij de pezen rond de gewrichten ontsteken. Bij artritis zetten cellen van het afweer-systeem het ontstekingsmechanisme in gang. Daarom wordt reuma in het UZA binnen de dienst immunologie-reumatologie behandeld.’

016

Prof. dr. Jan Van Offel

maguza 017

revolutie in de strijdtegen reuma

Dienst immunologie, allergologie en reumatologie, T 03 821 32 99 » www.reumaliga.be, www.osteoporoseinfo.be maguza 017

tegen reumaverwachten. In dat opzicht wordt het almaar belangrijker om patiën-ten vroegtijdig op te sporen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan osteoporose-verpleegkundigen, die bij patiënten met een breuk systematisch zouden nagaan of osteoporose mogelijk de oorzaak kan zijn. Dan zouden ze die persoon meteen kunnen doorverwij-zen. Nu verschilt die aanpak nog te veel van dienst tot dienst en van arts tot arts.’

denken jullie dat reuma dankzij de verbeterde medicatie op termijn een minder grote impact zal hebben? De Clerck: ‘Als de diagnose vroeg wordt gesteld wel, ja. Ver gevorderde vormen van reuma leiden dikwijls tot opname, werkonbekwaamheid, invaliditeit of operaties. Maar als patiënten op tijd worden doorverwe-zen, kun je het gewricht in een goede staat houden en hoeft het zo ver niet te komen. Nu al zijn de ziekenhuis-opnames als een gevolg van reuma sterk teruggeschroefd. Dat komt ook door de sneller werkende medicatie. Behandelingen die vroeger maanden duurden, kunnen nu op een paar weken. Sterker nog, bij sommige the-rapieën met een infuus is er al na een dag resultaat.’

Helemaal mooi zou zijn dat je beschadigde gewrichten of botten weer kunt herstellen.Van Offel: ‘Dat is voorlopig niet mogelijk, maar we komen al vrij dicht in de buurt. Nu al is er medi-catie die beginnende erosie voor een stuk kan omkeren.’

MedISCH

018

In Het SpOOrvAn de wetSdOkter

w e ontmoeten Werner Jacobs enkele dagen na het drama in

een Dendermondse crèche. Hij heeft hectische dagen achter de rug. Hij onderzocht als wetsdokter alle veer-tien slachtoffers en de dader. ‘Als foren-sisch patholoog probeer je aan de politie materiaal te leveren voor hun onderzoek. Je helpt hen om de feiten te reconstrueren.’

8.10 uur – Sporen van geweld Ook vanmorgen begint zijn dag met enkele levende slachtoffers. ‘De helft van ons werk bestaat uit het onderzoek van levende slachtoffers van fysiek geweld, vaak intrafamiliaal geweld. Mishandelde kinderen of volwassenen, maar bijvoorbeeld ook slachtoffers van steekpartijen of verkrachting.’ Jacobs en zijn collega’s gaan die slacht-offers ook opzoeken in de ziekenhui-zen waar ze worden binnengebracht, liefst zo snel mogelijk. ‘Als de chirurg bijvoorbeeld al een drain in een steek-wond heeft gestoken, dan kun je uit de wonde maar weinig meer afleiden over het mes.’ Ook de verwondingen van daders worden onderzocht, aan-gezien ook dat een licht kan werpen op de gebeurtenissen.

10.30 uur – Maagbloeding of moord? Na enkele consultaties en vele tele-foontjes over lopende onderzoeken maakt Werner Jacobs zich klaar voor een autopsie. Gemiddeld duurt dat een uur of twee. ‘Per jaar doen we zo’n 250 lijkschouwingen. Het gaat dan om gewelddadige of verdachte overlij-dens, zoals drugsdoden. Voorts doen

We kennen ze

allemaal van op tv,

de pathologen uit Witse,

CSI, Silent Witness.

Maar hoe gaat het er

in de praktijk aan toe?

Prof. dr. Werner Jacobs,

medisch coördinator

van het Centrum

voor Gerechtelijke

Geneeskunde van het

UZA, neemt ons op

sleeptouw.

Prof. dr. Werner Jacobs,

forensisch patholoog

In Het SpOOrvAn de wetSdOkter

we ook lijkschouwingen in het kader van medische aansprakelijkheid.’

Jacobs wordt als wetsdokter ook ter plaatse geroepen. ‘Een typisch geval: de politie vindt een lijk in een grote plas bloed en roept ons erbij. Heel dikwijls gaat het dan echter om een maagbloeding. Ook klassiek, zeker in de grootstad, zijn lijken in staat van ontbinding. Mensen die wekenlang dood liggen in hun appartement, ter-wijl de conciërge briefjes uithangt dat iedereen zijn vuilzakken moet binnen-houden. Dan belt men ons op omdat niemand anders happig is om aan zo’n lijk te komen.’

wat aan de dood vooraf ging Bij een verdacht overlijden onderzoekt de patholoog ook het plaats-delict. ‘Wij zoeken niet naar vingerafdrukken en dergelijke, maar alle sporen die met het lijk te maken hebben – bloedspat-ten, speeksel, sperma – behandelen wij wel. Vaak tapen we slachtoffers op de plaats van het delict volledig in in kleeffolie. Sporen zoals vezels of verf blijven dan op de folie hangen.’

Lukt het altijd om een doodsoorzaak te vinden? ‘In 95% van de gevallen toch wel. Soms is de ontbinding echt te ver gevorderd of zijn er geen sporen, zoals bij hartritmestoornissen.’ Het gaat Jacobs echter ook om wat er zich vóór de dood heeft afgespeeld. ‘Soms kun je uit een wonde leren om wat voor wapen het gaat. Of iemand geslagen is met een baseballbat of een metalen staaf kan ik meestal niet zien. Maar als het een hamer was, gaat dat soms wel. Ook een steekwonde zegt soms iets over het lemmet.’ Een patholoog leest

een lichaam. Het verhaal van een ver-dachte kan daaraan worden getoetst. ‘Wij zijn ook aanwezig bij reconstruc-ties van misdaden. Als een verdachte zegt dat de messteek een ongeval was, kunnen wij zeggen of dat mogelijk is of niet. Daarom zijn we soms ook aanwe-zig bij verhoren van verdachten.’

een anoniem lijk een naam geven De forensisch patholoog krijgt ook geregeld anonieme lijken op zijn tafel. Dan zoekt hij ook naar elementen die kunnen helpen bij de identificatie. ‘Via vingerafdrukken, of aanwijzingen zoals een ring met een inscriptie. Ook gebitsgegevens of DNA kan helpen, maar dan moet je al een idee hebben over wie het gaat.’ Op tv ligt de identifi-catie van een lijk soms in onverwachte details. ‘Dat gebeurt, ja. Ooit heb ik iemand kunnen identificeren doordat hij eerder een hersenbloeding had gehad en er toen een stuk schedel was verwijderd. Dat lukt soms ook via het serienummer van tandprotheses of orthopedische protheses, of zelfs borstprotheses.’

13 uur – Speurtocht naar dnA Na een korte middagpauze neemt Jacobs ons mee naar het DNA-labo, waar op dat moment met man en macht bewijsmateriaal uit de zaak-Kim De Gelder wordt ontleed. ‘Ons labo is een van de negen labo’s in België die DNA-onderzoek mogen uitvoeren voor justitie.’ Elke dag komt er van alles binnen: wapens, matrassen, stukken tapijt, kledij, breekijzers tot fietsen en achterbanken van auto’s toe. In het

DNA-labo komen ook alle verkrach-tingssets – een standaardset voor DNA-materiaal dat op het slachtoffer is gevonden – uit Antwerpen binnen, zo’n 100 à 150 per jaar.

‘Blikjes bier, sigarettenpeuken en dergelijke zijn natuurlijk een droom voor ons. Maar zolang het materiaal niet te lang nat is geweest, vinden we meestal nog DNA, zelfs jaren later. Vocht breekt DNA af. Zaken waarbij het

slachtoffer in het water heeft gelegen, zijn voor ons de moeilijkste.’ Het UZA-labo bepaalt het DNA-profiel waarna er naar een match wordt gezocht in de nationale DNA-databanken van ver-oordeelden en van sporen die zijn aan-getroffen bij delicten. ‘De wetgeving rond DNA is heel strikt en heel com-plex,’ zegt Jacobs. ‘Dat is goed voor de privacy, maar niet altijd even efficiënt voor een onderzoek.’

14 uur – Het onzichtbare papierwerk Na onze tocht door het labo, wordt Werner Jacobs verwacht op een interne vergadering. En daarna wil hij aan zijn verslagen werken. Van alles wat hij doet, maakt de forensisch patholoog een verslag op. ‘Dat vertel-

maguza 019

ik wou plastisch chirurg worden, maar blijkbaar boeit dit detectivewerk mij meer.

020

MedISCH

Ontslag uit het ziekenhuis?Landelijke Thuiszorg

helpt gezinnen en bejaarden thuis

Bel 070/22 88 78 of kijk op www.landelijkethuiszorg.be

AdvertentieLT_09:Opmaak 1 25/02/09 11:45 Pagina 1

len ze er ook niet bij op tv.’ Er kruipt veel tijd in, maar het is cruciaal want op basis van die verslagen kan iemand worden veroordeeld of niet.

Op assisenprocessen gaan de patho-logen altijd persoonlijk getuigen. Jacobs doet dat zo’n twintig keer per jaar, zoals op het proces Hans Van Themsche en het proces rond bus-chauffeur Guido De Moor. Op het proces over de mishandeling en dood van de drie maanden oude Lorenzo

Gils was het getuigenis van Jacobs cruciaal. De verwondingen van het jongetje stemden immers helemaal niet overeen met de val die hij vol-gens de vader had gemaakt. ‘De politie voert het onderzoek, maar wij leveren soms een belangrijke bijdrage. En een paar keer per jaar zorgen wij zelfs voor een doorbraak. In een assisenzaak die in februari voorkwam, beweerde men oorspronkelijk dat het slachtoffer zelf-moord had gepleegd door met een hamer zijn eigen hoofd in te slaan. Wij hebben vrij makkelijk kunnen aanto-nen dat dat niet kon.’

20 uur – velen voelen zich geroepen… Rond 8 uur gaat Werner Jacobs meestal terug naar huis, om vaak weer opgeroepen te worden. ‘Ons werk speelt zich voor een derde ’s nachts en in het weekend af. Zeker tijdens verlengde weekends en feestdagen

doen mensen elkaar vaak iets aan.’ Dat schrikt heel wat kandidaat-forensisch pathologen af. ‘Velen voelen zich geroepen, maar weinigen kunnen het aan. Je werkt niet alleen bij nacht en ontij. Het is ook altijd vuil, altijd smerig en het stinkt.’

Is voortdurend geconfronteerd wor-den met het slechtste in de mens, niet zwaar? ‘Ik heb daar weinig last van. Voor mij is een dood slachtoffer een object waar ik informatie uithaal. Of dat nu een volwassene, een kind of een baby is, voor mij is dat een moord die moet worden onderzocht.’ Nochtans had Jacobs ooit het plan om plastisch chirurg te worden. ‘Dan kon ik er mijn hoofd over breken of het nu best een B- of een C-cup zou worden, terwijl ik me nu afvraag of ik de nacht ga doorkomen zonder opgeroepen te worden om een ontbindend lijk open te snijden. Maar blijkbaar boeit dit detectivewerk mij meer.’

0021maguza

ruBrIek

021maguza

dOSSIer MedISCHe genetICA

Al van voor onze geboorte

ligt in onze genen voor

een groot deel vast wie we

zullen worden. Ons uiterlijk,

ons karakter, maar ook de

ziekten die we in ons leven

ontwikkelen, zijn immers

grotendeels genetisch

bepaald. De medische

genetica helpt om die

genetische geheimen te

ontrafelen. Tegenhouden

kan vaak niet, maar

voorbereiden wel.

de glAZen BOl vAn de genetICA

BOl


022

M ensen kloppen om allerlei redenen aan bij het Centrum

Medische Genetica (CMG). Er zit een erfelijke ziekte in de familie en iemand wil zich laten testen. Een koppel wil zijn ongeboren kind op genetische afwijkingen laten controleren, of vóór de zwangerschap bekijken of er erfe-lijke risico’s zijn. ‘We willen de drempel zo laag mogelijk houden,’ zegt prof. dr. Bettina Blaumeiser, die aan het hoofd staat van het CMG. ‘Patiënten mogen rechtstreeks contact opnemen met ons. Meestal doen ze dat natuurlijk niet zomaar. Mensen staan vandaag veel meer dan vroeger stil bij erfelijkheid. Je stelt je vragen als er suikerziekte in de familie zit of als je vader op zijn veertig-ste een hartaanval heeft gehad. In het algemeen proberen we meer en meer ziekten te voorkomen. Genetische tests passen in die trend.’

Stamboom erbij nemen Een mens heeft 30.000 genen, waarvan sommige erg groot. Enkele genen volle-dig controleren, kan al een paar maand duren. In het wilde weg labodiagnoses doen, heeft dus geen zin. ‘Om gericht te kunnen zoeken, maken we altijd eerst een risicoinschatting. We bekij-ken daarbij twee generaties: ouders, grootouders, maar ook tantes, nonkels, neven en nichten. Afhankelijk van de aandoeningen die voorkomen in de familie en de graad van verwantschap bepalen we of er een verhoogd risico is. Op basis daarvan doen we de tests.’

Privébedrijven bieden op het inter-net nochtans tests aan waarmee je je genetische profiel kunt laten bepalen? ‘Technisch kan dat door middel van SNP-analyse, waarbij echter alleen

In de labo’s van het Centrum Medische Genetica wordt

gespeurd naar genetische afwijkingen. Prof. dr. Bettina

Blaumeiser (foto rechts): ‘Medische genetica is echter

veel meer dan een DNA-diagnose. We zijn een medische

dienst met gespecialiseerde artsen, verpleegkundigen,

een psychologe…‘

023maguza

stukjes van genen worden geanaly-seerd. Na een aantal weken krijg je dan een rapport in de bus waarin je kunt lezen dat je tien keer meer dan gemid-deld kans hebt op diabetes of vijf keer meer kans op borstkanker of harten vaatziekten enzovoort. Maar wat ben je daarmee? Als je ’t mij vraagt niet veel.’

leven met een voorspelling Medische genetica zoals ze in het UZA wordt bedreven, is veel meer dan een DNA-diagnose alleen. Het is een medi-sche dienst met gespecialiseerde art-sen die niet alleen vooraf nadenken over welke test zinvol is, maar ook ach-teraf het resultaat grondig bespreken. Er wordt een heel team ingeschakeld, met artsen, een verpleegkundige en een psychologe. ‘Uiteindelijk geven

wij de mensen een levensvoorspelling. Elke mutatie brengt een bepaalde ver-hoging van een risico mee, maar 40% is niet hetzelfde risico als 80%. Dat maakt een goeie interpretatie zo belangrijk. Als je tegen een vrouw van 20 zegt dat ze 80% kans heeft om binnen 20 à 30 jaar borstkanker te krijgen… dat is niet niks. Een raadpleging duurt dan ook makkelijk een uur of meer.’

Patiënten worden in het UZA op psy-chologisch vlak nauw gevolgd. ‘Vooraf bereiden we de mensen voor op slecht nieuws,’ zegt psychologe Saar Van Pot-telberghe. ‘We schetsen het worst case scenario. Bij predictieve tests gaan we ook na of ze het echt zelf willen weten. Soms is er grote druk uit de omgeving, maar het is toch de patiënt die met de uitslag zal moeten leven.’ Informatie is een belangrijk aspect van de begelei-ding. ‘Wat houdt de ziekte in? Wat zou dat betekenen in uw leven, of in dat

Patiënten komen met heel veel verschillende vragen

aankloppen bij het centrum Medische genetica. Drie

veelvoorkomende voorbeelden:

prenatale diagnose

een koppel verwacht een kind. De triple-test toont een verhoogde

kans op een genetische afwijking en dus wordt het koppel door

zijn gynaecoloog doorgestuurd. op het cMg wordt samen met

het koppel het risico bekeken, worden de mogelijke scenario’s

besproken en meestal wordt dan een vruchtwaterpunctie gedaan.

het vruchtwater zelf en genetisch materiaal uit de cellen van de

baby worden onderzocht. Meestal is er niks aan de hand. als er

wel een genetische afwijking wordt gevonden, wordt het koppel

verder begeleid. Ze krijgen info over de verschillende mogelijkhe-

den en ruimte om hun beslissing te nemen.

predictieve tests

in een familie komt de ziekte van huntington voor. iemand wil laten

vaststellen of hij het afwijkende gen heeft geërfd. huntington is een

ongeneeslijke ziekte waarbij zenuwcellen in de hersenen vroegtijdig

beginnen af te sterven, met zware motorische en mentale gevol-

gen. Meestal begint de ziekte tussen 35 en 55 jaar. Kinderen van

een ouder met de ziekte hebben 1 kans op 2 om het afwijkende

gen te erven. De kans om vervolgens de ziekte te krijgen, is zo

goed als 100%. omdat huntington zo’n zwaar verdict is, is er in

het UZa een protocol, een vast parcours van begeleiding dat wordt

gevolgd. Daarbij wordt onder meer vooraf goed onderzocht of de

persoon in kwestie op dat moment voldoende draagkracht heeft

om slecht nieuws te verwerken.

ook op een hele reeks andere erfelijke ziektes kan predictief wor-

den getest.

Diagnostische test bij een ontwikkelingsachterstand

een kind blijkt zich veel trager te ontwikkelen dan leeftijdsgenoot-

jes. Dat kan het gevolg zijn van een genetisch syndroom. er zijn

echter honderden syndromen, dus wordt eerst de achterstand van

het kind bepaald. ook de bouw en het uitzicht van het kind

worden bekeken. Kinderen met een genetisch syndroom

hebben immers vaak ook een reeks uiterlijke kenmerken

gemeen. Dat is zo bij het syndroom van Down, maar

ook bij andere syndromen. Dan volgen de genetische

tests. genezing is meestal niet mogelijk, maar met een

diagnose kan de arts de ouders wel een prognose

geven. hoe ziet de toekomst van hun kind eruit en

hoe kunnen ze het helpen? en wat met een volgende

zwangerschap, bij hen of bij de volgende generatie?’

Op rAAdplegIng BIj de genetICuS

Patiënten krijgen ook psychologische begeleiding.

024


We willen de mensen op weg zetten naar een gezondere toekomst.

van uw ongeboren kind? Het is ook belangrijk om vooraf alle mogelijk-heden door te nemen, want eens het slechte nieuws er is, heeft men soms het gevoel dat alles voorbij is. Het is een echt rouwproces. Als mensen er na verloop van tijd niet zelf uitgeraken dan geven wij ook individuele therapie.’

niet machteloos Vernemen dat je een erfelijke ziekte of aanleg hebt, is een zware klap. Langs de andere kant kan het ook een nieuw perspectief bieden. Blaumeiser: ‘Als je op je achttiende weet dat je een groot risico loopt op kanker of op een neu-rologische aandoening op vrij jonge leeftijd, dan kun je je daarop voorbe-reiden. Door een andere studie- of beroepskeuze te maken, door je kin-derwens niet of juist wel uit te stellen enzovoort.’

De ene erfelijke ziekte is ook de andere niet. Huntington is een heel zwaar verdict omdat de drager de ziekte zo goed als zeker krijgt en op vrij jonge leeftijd kan aftakelen. Andere ziekten zijn echter multifac-torieel: naast de genetische aanleg

spelen ook omgevingsfactoren een rol. ‘Kanker is een goed voorbeeld: er is een verhoogde kans die genetisch is, maar de omgevingsfactoren heb je voor een deel zelf in de hand, door je levenswijze. Hetzelfde geldt voor sui-kerziekte, harten vaatziekten enzo-voort. Die zaken maken 70% uit van de mensen die we in een ziekenhuis zien. En in die gevallen kunnen we altijd iets doen, op het vlak van preventie. Als medische genetici proberen wij mensen de mogelijkheid te geven om op een geïnformeerde manier hun levenskwaliteit te verhogen. We willen hen op weg zetten naar een gezon-dere toekomst.’

InFO Centrum Medische Genetica, T 03 820 25 70 » http://webhost.ua.ac.be/cmg/

Dna (of Desoxyribonucleic acid) is een

chemische stof die eruitziet als een

slingerende wenteltrap met treden.

genen liggen aaneengeschakeld op die

strengen Dna. We hebben er zo’n 30.000

in totaal. elk gen bepaalt een eigenschap,

zoals de kleur van je ogen, de lengte van

je vingers, je vatbaarheid voor bepaalde

ziekten enzovoort. een gen is een soort

code en in die code kunnen foutjes voor-

komen, die tot ziekten leiden.

een chromosoom wordt gevormd door

een streng Dna die zich helemaal heeft

opgerold. alle cellen van ons lichaam

bevatten in hun kern 46 van die chromo-

somen, boordevol genen. De chromoso-

men komen altijd in paren voor, 23 paren

dus. De chromosomenparen 1 tot 22 zijn

de lichaamsbepalende chromosomen.

Paar 23 is bijzonder: het bestaat uit de

geslachtschromosomen, XX bij een vrouw

en XY bij een man. ook aan de chromo-

somen kunnen er defecten zijn: er kan iets

mis zijn met de structuur, of met het aan-

tal. Zo is er een chromosoom te veel bij het

syndroom van Down.

30.000 genen In 46 CHrOMOSOMen

1. Gen2. DNA3. Chromosoom4. Cel met celkern

erfelijk of aangeboren?

eicellen en zaadcellen zijn anders dan de andere cellen: ze bevat-

ten maar 23 chromosomen, van elk paar de helft. Via die 23

chromosomen geven ouders hun eigenschappen door aan hun

kinderen. geen twee ei- of zaadcellen bevatten echter precies

hetzelfde erfelijk materiaal. eens een eicel en een zaadcel samen-

smelten, verloopt de manier waarop de eigenschappen uitkomen

wel volgens vaste regels, de regels van de erfelijkheid. ook ziekten

kunnen tot die eigenschappen behoren en dus volgens bepaalde

regels uitkomen.

naast ziekten die via ons Dna worden doorgegeven, zijn er ook

aangeboren aandoeningen die tijdens de zwangerschap ontstaan.

De normale ontwikkeling van het kind kan verstoord worden door

alcohol, roken, röntgenstralen, bepaalde medicijnen, infecties

enzovoort, maar ook door factoren die we nog niet kennen.

1

2

3

4

CC

C

G

G

G

G

T

T

T

A

AAA

025maguza

grenZenStreng BewAAkt

Als het gaat over

genetica, gaat het al

snel ook over ethiek. De

medische genetica biedt

immers steeds meer

mogelijkheden, maar hoe

ver willen we gaan? En

wie beslist daarover?

O p het Centrum Medische Gene-tica worden elke dag ethische

keuzes gemaakt. Prof. dr. Bettina Blau-meiser: ‘Sommige dingen liggen voor de hand. Helpen wij koppels die alleen een meisje of een jongen willen? Nee. Maar wat als een vrouw een erfelijke ziekte draagt die alleen aan zonen kan worden doorgegeven? Is dat dan geen reden om het wel te doen? Wij krijgen dagelijks vragen waarbij we ons afvra-gen: doen we dit of niet?’

Alle dossiers worden op een weke-lijkse stafvergadering, in aanwezig-heid van de verschillende disciplines, besproken, wat soms tot lange dis-cussies leidt. Ook bestaat er overleg tussen de acht Belgische centra voor medische genetica. ‘We overleggen maandelijks in de Hoge Raad voor Antropogenetica, onder meer over ethische kwesties. De centralisatie voorkomt ook dat de centra als een kip zonder kop van alles willen doen. Integendeel, er is een grote kwaliteits-controle.’

Commissie beslist Screening van embryo’s (pre-implan-tatiediagnose) en zwangerschaps-afbreking zijn wettelijk geregeld. ‘Embryo’s screenen mag alleen bij een ernstige aangeboren en onbehan-delbare ziekte, zoals spierziekte van Duchenne, waarbij vaak vanaf 12 jaar een rolstoel noodzakelijk is en vanaf 25 jaar permanente beademing. Over

borstkanker kun je discussiëren. Die ziekte is behandelbaar, maar als ze in die familie al optreedt rond 20 jaar neem je die meisjes wel heel veel af.’

Zwangerschapsafbreking mag na 12 weken alleen bij een ernstige afwijking. ‘Maar waar trek je de grens? Sommige ouders vinden een gespleten lipje al reden genoeg. Daar gaan wij natuurlijk niet in mee. We nemen elke vraag wel au sérieux. En de uiteindelijke beslis-sing ligt bij onze ethische commissie, die een gefundeerd advies geeft. Dat is ook belangrijk voor de ouders. Ze krijgen dan bevestiging dat hun vraag gerechtvaardigd is. Of juist niet.’

Informatie die nooit verdwijnt Een laatste kwestie is de bescherming van de privacy. Moet je vertellen dat je een grote kans hebt op een zware ziekte als je solliciteert, of als je een hospitalisatie- of levensverzekering afsluit? ‘Discriminatie wegens geneti-sche aanleg mag wettelijk niet,’ aldus Blaumeiser. ‘Verzekeraars en werk-gevers mogen er ook geen vragen over stellen.’ De gegevens worden in de centra medische genetica onder strenge beveiliging bewaard. Langs de andere kant verdwijnt die informa-tie nooit. Ze blijft de rest van je leven beschikbaar. ‘Daarom raden wij de mensen, ondanks de huidige wette-lijke garanties, toch altijd aan om eerst hun verzekeringen in orde te brengen voor ze zich laten testen.’

grenZenStreng BewAAewAAew kt

Als het gaat over

genetica, gaat het al

snel ook over ethiek. De

O p het Centrum Medische Gene-tica worden elke dag ethische

keuzes gemaakt. Prof. dr. Bettina Blau-meiser: ‘Sommige dingen liggen voor de hand. Helpen wij koppels die alleen een meisje of een jongen willen? Nee. Maar wat als een vrouw een erfelijke ziekte draagt die alleen aan zonen kan worden doorgegeven? Is dat dan geen

borstkanker kun je discussiëren. Die ziekte is behandelbaar, maar als ze in

De ethische commissie heeft het laatste woord.

026


BOrStkAnker In de FAMIlIe

Hun moeder kreeg op haar 37e

borstkanker. Hun grootmoeder

was er indertijd op haar 36e aan

gestorven. ‘We hadden dus wel

een vermoeden dat het erfelijk

was,’ zeggen An (35) en Els (31)

Thijs. Een jaar geleden kregen

ze zekerheid.

we dACHten wel dAt Het erFelIjk wAS

A n, Els en hun zus Kim waren nog jong toen hun moeder ziek werd.

Er werd in het gezin altijd open gepraat over de borstkanker die blijkbaar in de familie zat. ‘Onze ouders hebben ons ook van jongsaf gezegd dat we ons goed moesten laten opvolgen door de gynaecoloog,’ vertelt An.

Els, ‘Ik kon niet slapen. Ik werd er echt depressief van. Je denkt er voortdu-rend aan.’

Zware klap Toen viel het verdict. ‘Op 3 maart 2008 zijn we alledrie samen naar het UZA gegaan,’ vertelt Els. ‘Ook onze voke was erbij, en de man van Kim. Ze vertel-den ons dat An en ik het gen hadden geërfd, en Kim niet. Natuurlijk was dat een zware klap. We hadden vooraf al beslist dat we in dat geval onze bor-sten zouden laten wegnemen. Maar we wisten niet dat ook onze eierstok-ken weg moesten, omdat er een ver-band is met eierstokkanker. Dat kwam eigenlijk het hardste aan. Onze kin-derwens was al voldaan, maar zonder eierstokken kom je in een vervroegde menopauze…’

De zussen wilden echter niet afwach-ten. Els: ‘We hadden de ziekte van ons

Op zoek naar een gen Het waren ook de ouders van An en Els die tien jaar geleden aan het Centrum voor Medische Genetica vroegen om na te gaan of er een genetische oor-zaak was voor de borstkanker. ‘Ze heb-ben heel lang moeten zoeken voor er iets uitkwam,’ vertelt Els. ‘Maar eind 2007 vroeg men of we eens langs wil-den komen. Ze hadden bij ons moeke een foutje in het BRCA2-gen ontdekt.’ De moeder van An en Els maakte het zelf niet meer mee. Zij overleed vijf jaar geleden aan de gevolgen van de borstkanker die achttien jaar daarvoor was ontdekt.

‘Het nieuws over de erfelijke factor was geen schok,’ zegt An. ‘We dach-ten dat eigenlijk wel.’ De zussen lieten dan ook meteen bloed afnemen om te weten te komen of ze het gen had-den geërfd. Toen begon het wachten. ‘Die drie weken waren vreselijk,’ vertelt

027maguza

op dit moment zijn twee genen be kend

waarin soms een verandering (mutatie)

optreedt die erfelijke borstkanker (en

eierstokkanker) kan veroorzaken. het

eerste gen wordt Brca1 genoemd,

het tweede Brca2, waarbij Brca

staat voor Breast cancer.

Bij een familielid dat borstkanker heeft

ontwikkeld, wordt gezocht naar een

mutatie in een van die twee genen. als

er een wordt gevonden, kunnen ook

de andere familieleden worden getest.

Kinderen met een ouder die drager is

van het gemuteerde gen hebben 50%

kans om de mutatie te erven. Vrouwen

die het gemuteerde gen hebben, heb-

ben 60 tot 85% kans om borstkanker

te ontwikkelen. Zij kunnen ervoor kie-

zen zich goed te laten opvolgen, aan

de hand van regelmatige mammogra-

fieën en Mri’s, om de ziekte snel te

ontdekken. Zij kunnen ook hun bor-

sten en/of eierstokken preventief laten

verwijderen.

als bij het familielid dat borstkan-

ker heeft (gehad) geen mutatie wordt

gevonden, dan is er misschien geen

sprake van erfelijke borstkanker, of

gaat het om een erfelijke factor die

de huidige wetenschap nog niet kent.

twee BOrStkAnkergenen Bekend

moeke van heel dichtbij meegemaakt. We wilden er zo snel mogelijk komaf mee maken.’ Twee weken later liet An haar eierstokken weghalen. Als oud-ste naderde zij immers al de leeftijd waarop het bij haar moeder en groot-moeder begonnen was. Els volgde enkele weken later. In april 2008 onderging An vervolgens preventieve mastectomie, opnieuw gevolgd door Els. An: ‘Het is een zware operatie, die vijftien uur duurt, doordat ze meteen ook de borsten reconstrueren.’ Eerst worden het borstweefsel en de tepel weggehaald, waarna de lege borst wordt opgevuld en gereconstrueerd met weefsel uit de buik. In de maan-den nadien worden de borsten verder afgewerkt.

geen seconde spijt ‘Voke vond het zo erg dat twee van zijn drie dochters het gen hadden geërfd,’ vertelt An. ‘Maar daardoor hebben we wel heel veel aan elkaar gehad. Als ik erdoor zat, hielp Els mij er weer bovenop, en omgekeerd. Je weet precies wat de ander door-maakt.’ De eerste zes weken na de operatie waren het zwaarst. Els: ‘Je kan bijna niks doen, want je mag noch je buikspieren, noch je borstspie-

ren belasten. We hebben zes weken amper geslapen. En je bent voortdu-rend ongerust: zal het weefsel van mijn nieuwe borsten niet afsterven?’

Intussen zijn we een jaar verder. Hoe kijken ze er nu op terug? ‘Het was zwaar, maar we hebben geen seconde spijt,’ zegt An. ‘We weten waarom we het hebben gedaan, maar nu we in de laatste fase komen, worden we toch kritischer voor het eindresultaat,’ voegt Els er aan toe. ‘Je hebt opeens andere borsten, met een andere vorm en andere tepels. En een litteken op je buik. Ikzelf ga waarschijnlijk nog een operatie laten doen, omdat niet alles even mooi geheeld is.’

nooit voorbij. Of toch? Ook het weghalen van de eierstokken is niet zonder gevolgen geweest. Els: ‘Ik was bang dat ik iemand anders ging worden, dat ik mijn spontaniteit, mijn levenslust ging verliezen. Dat is geluk-kig niet het geval.’ Al heeft het wel andere gevolgen. ‘Ik raak bijvoorbeeld heel moeilijk in slaap,’ vertelt An. ‘Ik blijk nu ook al het begin van osteoporose te hebben. Het is nooit echt voorbij dus. Mijn buik is ook nog altijd gevoelloos.’ Els beaamt: ‘Het zal altijd een deel van ons leven blijven, ook al hebben we nu minder kans op borstkanker dan de gemiddelde vrouw.’

Els heeft twee dochtertjes, An een dochter en een zoon. Ook zij kun-nen het defecte gen geërfd hebben. An: ‘Daar denken we nog niet te veel aan, want we kunnen er toch niks aan doen. We zijn er wel open over, net zoals onze ouders waren.’ Als de kin-deren meerderjarig zijn, kunnen ze zich laten testen. An: ‘We hopen toch een beetje op het kankeronderzoek. Onze dochters zijn nog klein, wie weet komt er een therapie die dat gen kan herstellen. Of misschien komen er nieuwe, minder ingrijpende operaties.’ ‘Maar als ze het gen hebben, dan heb-ben ze alvast ons als steun,’ zegt Els. ‘En het kan ook stoppen bij onze kinderen. Zij zouden immers voor proefbuis-bevruchting kunnen kiezen en hun embryo’s laten screenen voor ze wor-den ingeplant.’

Els en An Thijs: ‘Voke vond het zo erg dat twee van zijn drie dochters het gen hadden geërfd. Maar daardoor hebben we wel heel veel aan elkaar gehad.’

Antwoord op prangende vragen Welke voordelen levert dergelijk onderzoek op voor de patiënt? ‘Als je weet welk gen verantwoordelijk is, kun je soms voorspellen welke behande-ling zal aanslaan. Je kunt ook inschat-ten hoe ver de slechthorendheid zal vorderen. Voor ouders is het ook belangrijk om de oorzaak van de doof-heid te kennen. Zeker moeders vragen zich vaak af of zij tijdens de zwanger-schap iets verkeerd hebben gedaan. Als je weet dat de doofheid op zich staat en geen deel uitmaakt van een syndroom, hoef je ook niet bang te zijn voor bijkomende problemen. En wie weet, misschien wordt er in de toekomst wel een therapie gevonden.’

Ook ouderdomsslechthorendheid wordt onderzocht. ‘Dat is voor een deel slijtage, maar we zien dat het voor een deel ook erfelijk is, via verschil-lende genen die samen een effect hebben. Daardoor erft het niet zo zui-ver over en is het ook veel moeilijker te onderzoeken. Tien Europese labo’s hebben samengewerkt en de eerste genen gevonden. Het was een groot onderzoek, met 7000 testpersonen, waaronder ook heel wat oudere inwo-ners van Edegem en Kontich.’

028


Wereldwijd doen onderzoekers nog dagelijks ontdek-

kingen in de medische genetica. Het onderzoek van

het CMG focust op de erfelijkheid van botaandoenin-

gen, obesitas, mentale retardatie en, zoals u hieronder

leest, erfelijke doofheid en slechthorendheid.

Het oudste luik van het onderzoek draait rond aangeboren doof-

heid bij kinderen. ‘1 op 650 kinderen wordt doof of slechthorend geboren en bij meer dan de helft is dat te wij-ten aan één enkel gen,’ vat prof. dr. Guy Van Camp samen. ‘We willen dan ook weten welke genen doofheid kunnen veroorzaken. Intussen zijn er 47 genen bekend, waarvan wij er een tiental hebben ontdekt. We schatten dat er in totaal zeker zo’n 100 doof-heidsgenen zijn.’

Hele families onderzocht Het begon met een project begin jaren 90. Een neus-keel-oorarts had Van Camp gesproken over een grote familie waarin erfelijke doofheid voorkwam. Door hen te onderzoe-ken, kon Van Camp het tweede gen voor doofheid identificeren. Dat kreeg heel wat persaandacht en de

telefoon stond roodgloeiend met families die zich aanboden om de doofheid of slechthorendheid in hun familie te laten onderzoeken. Zo ging de bal aan het rollen.

‘Het gaat om families waar doofheid bij kinderen of vòòr de leeftijd van 20 jaar voorkomt. We maken een stam-boom op en verzamelen van iedereen bloed. Dan voeren we een analyse uit met genetische merkers verspreid over de chromosomen. Die merkers zijn eigenlijk kleine verschilletjes tus-sen mensen. Als je ziet dat zo’n mer-ker in de familie samen overerft met de doofheid, dan weet je dat je in de buurt van die merker het gen moet gaan zoeken. Rond die merker kun-nen echter nog 100 genen liggen. Dan moet je elk gen in detail nakijken, op zoek naar een mutatie die samen-hangt met het gehoor. Dat duurt mak-kelijk een paar jaar.’

ISCHe genetICA

SpeurtOCHtdOOFHeIdSgenennAAr

advertentie

de Speelvogel kinderopvang

gratis professionele kinderopvang tot 12 jaaralle werkdagen open van 8.00 tot 17.30 uur

meer info aan het onthaal

SpeCtruMleZIngenreekSActiviteiten voor jong en oud onder het motto wetenschap, onderwijs en cultuur hand in hand.

do 16 april 2009 Waarom d/t-fouten zo hardnekkig zijn: de stoorzender in ons taalgeheugen

Prof. dr. Dominiek Sandra, Faculteit letteren en wijsbegeerte, departement taalkunde

do 30 april 2009 De uitdagingen van de media in de 21ste eeuw

Peter Vandermeersch, algemeen hoofdredacteur De Standaard / Het Nieuwsblad, Alumnus Universiteit Antwerpen

do 14 mei 2009 Wordt vervoer een (duur) luxeproduct?

Prof. dr. Eddy van de Voorde – toegepaste economische wetenschappen – transport & ruimtelijke ordening – Universiteit Antwerpen

wo 20 mei 2009 Slapen, slapeloosheid, snurken, slaappillen & therapie

Dr. Ilse De Volder, neurologe en dr. Ann Boudewijns, NKO, Universitair Ziekenhuis Antwerpen

Elke lezing loopt van 14.15 tot 16.45 uur op de Campus Drie Eiken (Wilrijk).

Info en inschrijvingen? www.ua.ac.be/actua, tel. 03 265 34 22, fax 03 265 34 23.

advertentie

advertentie

031maguza

geZOnd

Niets zo zalig als na een

ijskoude winter genieten

van een weldoend zonnetje.

Al blijft het altijd oppassen:

ongebreideld zonnekloppen

kan heel nare gevolgen

hebben op korte en lange

termijn. We zetten zeven vaak

gehoorde opvattingen over

de zon op een rijtje. Maar

kloppen ze ook?

de zon is goed voor je. Juist – Zonlicht stimuleert de aan-maak van vitamine D, nodig om kalk en mineralen uit onze voeding op te nemen. Dat is vooral belangrijk met het oog op een sterk beendergestel. Maar laat dat geen excuus zijn om te liggen bakken: een korte blootstelling aan de zon, zelfs van een beperkt deel van de huid, volstaat om dat effect te bereiken. De zon kan ook een posi-tieve invloed hebben op psoriasis en eczeem. En ook ons gemoed vaart er wel bij. Wetenschappelijke studies hebben een verband aangetoond tussen het aantal dagen zon en het optreden van depressies.

een beetje roodheid in het begin van je vakantie hoort erbij. dat rood verandert nadien in bruin. Niet juist – Bij blootstelling aan de

zon produceert onze huid bij wijze van bescherming melanine. Daar-door ontstaat na verloop van tijd een bruine tint. Blijft u echter te lang in de zon, dan raken de cellen van de opperhuid beschadigd. Daarbij komen stoffen vrij die de bloedvaten

in de onderliggende lederhuid doen uitzetten, met roodheid tot gevolg. Door het zonnebaden geleidelijk op te bouwen, bruint u zonder te ver-branden.

✓

✗

hoe vaker je in je jeugd verbrand bent geweest, hoe groter je risico op huidkanker.

ZOnder ZOrgenZOnnen

032

geZOnd

wie al een kleurtje heeft, hoeft zich niet meer in te smeren. Niet juist – Een bruine huidskleur beschermt maar in lichte mate tegen UV-stralen, vergelijkbaar met de bescherming van een zonneproduct met een heel lage factor. Bovendien voorkomt een gebronsde huid niet de schadelijke langetermijneffecten, zoals vroegtijdige veroudering, rimpels

en een verhoogd risico op huidkanker. Blijven smeren is dus de boodschap.

Als een kind verbrandt door de zon, is dat extra schadelijk. Juist – Vooral zonnebrand opgelo-pen tijdens de kindertijd verhoogt sterk het risico op bepaalde vormen van huidkanker op latere leeftijd. Die gevoelige periode duurt tot de leef-tijd van twintig jaar. Hoe vaker een kind tijdens zijn jeugd verbrand is geweest, hoe groter de kans dat het als volwassene huidkanker ontwikkelt.

Bij bewolkt weer kun je niet bruinen of verbranden. Niet juist – Wolken houden maar een deel van de zonnestralen tegen. Als het licht bewolkt is, bereikt nog altijd 95% van de UV-stralen de aarde. Dus

ook dan moet u zich beschermen. Ook de temperatuur is op zich niet bepalend voor het risico op zonne-brand. Op een koele maar zonnige dag kunt u net zo goed verbranden als op een bloedhete dag. Een fris windje bij mooi weer kan dus bedrieglijk zijn.

Als je een waterbesten dige zonnecrème gebruikt, hoef je je na het zwemmen niet opnieuw in te smeren. Niet juist – Een waterproof zon-necrème mag dan beter blijven zit-ten dan gewone zonnemelk, na het zwemmen blijft er van het pro-duct niet veel over. Zeker als u zich afdroogt, want dan wrijft u de crème er natuurlijk gewoon af. Het nut van waterproof zonnecrème is vooral dat u in het water en bij transpireren beter beschermd bent. Weer aan de kant moet u zich opnieuw insmeren.

gezond bruinen bestaat niet. Juist – Een gebruinde huid heeft sowieso schade opgelopen. Die schade kan op lange termijn bijdra-gen tot de vorming van huidkanker, waaronder ook het maligne mela-noom. Het maligne melanoom is een huidkanker die ontstaat uit de pig-mentcellen, met andere woorden uit de bruine vlekjes op onze huid. Het is de gevaarlijkste vorm van huidkan-ker. Door de opkomst van de zuiderse vliegvakanties neemt het aantal geval-len jaarlijks toe. Dat neemt niet weg dat genieten van de zon moet kun-nen. Wees gewoon voorzichtig: smeer u elke twee uur rijkelijk in met een zonneproduct met een hoge bescher-mingsfactor en ga niet zonnebaden op het heetst van de dag. Zoek tussen 12 uur en 16 uur de schaduw op of draag beschermende kleding en een pet. En vooral: voorkom zonnebrand.

InFO Dienst dermatologie, T 03 821 32 72 » www.veiligindezon.be

✓

✗

Zoek tussen 12 en 16 uur de schaduw op of draag kledij en een pet.

✗

✓

✗

Anouk Hofkensaudioloog

je verandert een leven

AudIOlOOg wOrden?

audiologie is een paramedisch specialisme dat het

gehoor in kaart brengt, nagaat of de gehoorfunctie nog

goed werkt en hulp biedt waar nodig. audioloog word je

door een opleiding Logopedie & audiologie te volgen, op

bachelor- of masterniveau. anouk hofkens: ‘Voor mij is

het de ideale combinatie van patiëntencontact en tech-

nische specialisatie.’

Anouk Hofkens is hoofdaudioloog

op de afdeling neus-keel-

oorziekten. ‘Gehoorstoornissen

brengen mensen vaak in een

maatschappelijk isolement. Het

geeft veel voldoening om dat te

kunnen doorbreken.’

wItjAS

Iedereen heeft ooit wel eens een gehoortest gehad – met een kop-

telefoon en biepjes links en rechts. De audioloog is degene die die test vervolgens interpreteert. ‘Audiologen nemen een hele reeks tests en onder-zoeken af en interpreteren die om een juiste diagnose te kunnen stel-len bij gehoor- en evenwichtsproble-men. Maar we doen meer dan dat,’ zegt Anouk Hofkens. Audiologen geven in het Centrum voor commu-nicatiestoornissen ook therapie aan volwassenen en kinderen met gehoor-stoornissen. Daarnaast is er ook een technische kant aan het beroep: een audioloog is een specialist op het vlak van hoorapparaten en implantaten. ‘In het UZA moet je als audioloog niet kiezen: je kunt al die verschil-lende aspecten van het beroep com-bineren. Bovendien krijg je alle kansen tot bijscholing en volg je de nieuwste ontwikkelingen op de voet.’

leren horen met een cochleair implantaatDe specialiteit van Anouk is de begeleiding van kinderen en volwas-senen die een cochleair implantaat (CI) hebben gekregen. Bij de patiënt wordt een elektrode ingebracht in het slakkenhuis, gekoppeld aan een spraakprocessor achter het oor. De

spraakprocessor vangt het geluid op en stuurt het naar de elektrode. Die stimuleert vervolgens rechtstreeks de gehoorzenuw. ‘Dat is natuurlijk anders dan geluid dat via het buiten-oor, middenoor en binnenoor de gehoorzenuw bereikt. Een CI zet het geluid om in elektrische pulsen. Een klassiek hoorapparaat bijvoorbeeld versterkt het geluid gewoon.’

Patiënten die een CI krijgen, moe-ten vaak letterlijk opnieuw leren horen en daarbij helpt de audioloog. ‘Ze moeten leren betekenis koppelen aan geluiden. Als je nog nooit een kraan hebt horen lopen, dan kun je dat geluid niet koppelen aan die kraan. Hetzelfde geldt voor gespro-ken woorden. Ze moeten die leren

InFO Dienst neus-, keel- en oorziekten, T 03 821 33 85, [email protected] – Centrum voor Communicatiestoornissen, T 03 821 34 04, T 03 821 33 41

koppelen aan een bepaalde beteke-nis.’ De audioloog zorgt er ook voor dat het CI zo goed mogelijk wordt afgesteld. ‘We gaan na vanaf waar geluid niet meer hoorbaar is en vanaf waar het te luid is. Zo kunnen we het CI afstellen op een comforta-bel niveau.’

emotioneel momentMet een CI krijgt een patiënt zijn gehoor terug, soms zo goed als vol-ledig, soms gedeeltelijk. ‘De eerste keer dat een doofgeboren kindje iets hoort, is een heel emotioneel moment voor alle betrokkenen. Ook in het leven van volwassenen met een CI zie je echt resultaat. Het is een heel dankbaar beroep.’

Dienst neus-, keel- en oorziekten, T 03 821 33 85, [email protected] – Centrum voor Communicatiestoornissen, T 03 821 34 04, T 03 821 33 41

een CI zie je echt resultaat. Het is een heel dankbaar beroep.’

033

geZOnd

SlAAp wel!

InFO Slaapcentrum, T 03 821 38 00034

wie slecht slaapt, is overdag niet alleen moe en humeurig, maar

misloopt ook belangrijke fysiologi-sche processen die tijdens onze slaap plaatsvinden. Zo slaan we informatie die we overdag hebben opgedaan, al slapend op in ons geheugen. Ons afweersysteem maakt van onze slaap gebruik om bepaalde virussen en bac-teriën op te ruimen en ook de groei voltrekt zich grotendeels terwijl we slapen. Die groeiprocessen zijn niet alleen essentieel voor kinderen, maar

gebonden ademhalingsstoornis die gepaard gaat met snurken. Maar wat veroorzaakt slaapproblemen? Soms is er een duidelijk lichamelijk probleem dat kan worden aangepakt, zoals bij slaapapneu. Maar ook rusteloze benen, rug- of nekpijn, een aanslepende hoest, reflux of een jeukende huid -aandoening kunnen de slaap verstoren.

Stress houdt wakker ‘Heel vaak spelen ook een slechte slaaphygiëne of een ongezonde levensstijl de patiënt parten’, zegt prof. dr. Johan Verbraecken, medisch coördinator van het slaapcentrum in het UZA. ‘Shiftwerk of een te hoge werkdruk bijvoorbeeld kunnen een goede slaap in de weg staan. Stress leidt tot een verhoogde productie van het hormoon cortisol. Dat geeft hart-kloppingen, maar ook een verhoogde kans om ’s nachts wakker te worden.’ Wie een paar weken na elkaar slecht slaapt, stapt het best naar de huisarts. Raakt het probleem niet opgelost, dan is gespecialiseerde hulp aan te raden.

In het slaapcentrum van het UZA

Dr. ilse De Volder deed onderzoek naar het effect van recreatief lopen op de

slaap. een 80-tal UZa-medewerkers die deelnamen aan UZA Loopt, trainin-

gen georganiseerd door het ziekenhuis, vulden voor en na hun deelname een

vragenlijst in. Daaruit bleek dat medewerkers die voordien al regelmatig liepen,

hun slaap vaker als goed beoordelen dan mensen die dat niet deden. Dat de

niet-sportievelingen na UZA Loopt beter sliepen, kon statistisch niet worden

hard gemaakt.

lOpen OM te SlApen?

bijvoorbeeld ook om onze huidcellen te hernieuwen. Dat verklaart wellicht waarom je huid er na een paar korte nachten niet bepaald op zijn best uit-ziet. Ook onze pijndrempel verlaagt na een nachtje slecht slapen. En zo mis je wel meer door slecht te slapen. Het maakt meteen duidelijk waarom pep-middelen nooit een goede slaap kun-nen vervangen.

De meest voorkomende slaap-problemen zijn slecht inslapen, niet doorslapen en slaapapneu, een slaap-

maguza 035

Een op vier Vlamingen heeft geregeld last

van slapeloosheid. Soms is er een lichamelijk

probleem, maar vaker liggen de levensstijl en

een slechte slaaphygiëne aan de basis van het

nachtelijke wroeten. Goed slapen: hoe doe je

dat? Twee UZA-specialisten geven raad.

Slaapcentrum, T 03 821 38 00

kunnen patiënten terecht voor slaap-advies en eventueel een slaaponder-zoek. Afhankelijk van het probleem wordt er samengewerkt met diverse diensten. Sommige patiënten raken van hun probleem verlost met behulp van gedragstherapie. Het slaapcen-trum biedt daarvoor groepssessies aan onder begeleiding van een psycho-loog. Slaapmedicatie wordt zo weinig mogelijk voorgeschreven. ‘Slaappil-len zijn alleen nuttig voor een korte periode’, zegt dr. Ilse De Volder, neuro-loog binnen het UZA-slaapcentrum. ‘Gebruik je ze langer, dan treedt er gewenning op en gaan ze de kwaliteit van je slaap zelfs verminderen. Neem je echter al lang slaappillen, dan mag je daar maar geleidelijk mee stoppen. Zoniet riskeer je ontwenningsverschijn-selen, tot waanvoorstellingen toe.’

tv uit de slaapkamer Goed slapen heeft voor een stuk te maken met conditionering. Je herse-nen moeten de boodschap krijgen dat een bed er is om te slapen en niet om wakker te liggen. Om dat te bereiken

slechte slaper? Misschien helpen de

volgende tips.

› ga elke avond rond dezelfde tijd

slapen en sta op hetzelfde uur op.

› Maak uw hoofd schoon voor u naar

bed gaat. Bent u een piekeraar, reser-

veer dan elke dag een piekermoment

waarbij u problemen en mogelijke

oplossingen opschrijft. hou dat

piekermoment wel ruimschoots voor

bedtijd.

› Zorg dat u het laatste half uur voor u

gaat slapen, tot rust kunt komen.

› Vaste rituelen kunnen helpen om de

slaap te vatten. Bijvoorbeeld een

avondwandeling maken, een kop

warme melk drinken of iets lezen.

› Dek uw wekker af. het uur zien

maakt u alleen maar zenuwachtiger.

› alcohol doet gemakkelijker inslapen,

maar vermindert de slaapkwaliteit.

Vermijd het daarom de laatste vier uur

voor u gaat slapen.

› ook roken beïnvloedt de slaap nega-

tief, onder meer doordat nicotine een

stimulerend effect heeft.

› Bent u een slechte slaper én een

snurker? Dan lijdt u waarschijnlijk aan

slaapapneu en zoekt u het best medi-

sche hulp. Mijd zeker overgewicht,

alcohol vier uur voor bedtijd, slapen

op de rug en slaapmiddelen.

› schapen tellen of aftellen van 100

tot 1? het is het proberen waard.

Zo wordt u afgeleid en kunt u niet

piekeren.

tIpZ

moet je het aantal wakkere uren in bed tot een minimum beperken: dus niet uren liggen wroeten als je de slaap niet kunt vatten, maar weer opstaan en iets ontspannends doen tot je weer slaperig wordt. Om dezelfde reden is een gsm, een stapel tijdschriften, een laptop of televisie in de slaapkamer geen goed idee. Ook indutten voor de televisie is voor slechte slapers uit den boze. Het geeft hun vermoeide herse-nen alleen maar het verkeerde signaal. Hetzelfde geldt voor vroeger in bed kruipen of langer blijven liggen als dat toch maar betekent dat je wakker ligt.

‘Een tijdelijk slaapprobleem kan per-manent worden als je de oorzaken niet aanpakt. Iemand die een te jachtig leven leidt en dan ook nog zijn slaap-probleem op een verkeerde manier probeert op te lossen – bijvoorbeeld door te sporten kort voor bedtijd – ris-keert dat dat foute slaappatroon zich bestendigt. Dan kost het meer moeite om er weer vanaf te raken. Het komt er dus op aan slechte slaapgewoonten zo snel mogelijk te doorbreken’, besluit De Volder.

SlAAp nIet?

ZZZZZZ

d ankbaarheid omdat je na een lange ziekte genezen bent,

erkentelijkheid omdat een overleden familielid tot op het laatst de allerbeste zorgen heeft gekregen… Om die en andere redenen besluiten mensen soms om een ziekenhuis financieel te steunen. Ook bedrijven sponsoren geregeld gezondheidsinstellingen.

In het UZA komt elke schenking in het mecenaatsfonds terecht. Dat werd in 1998 in het leven geroepen voor

het beheer van giften en legaten. ‘Het fonds is bedoeld ter ondersteuning van wetenschappelijk onderzoek, vernieu-wende patiëntenzorg en opleiding’, legt Van der Straeten uit. ‘Opleiding en wetenschappelijk onderzoek zijn voor ons een wezenlijke opdracht, maar de

036

Jaarlijks ontvangt het UZA via het

mecenaatsfonds zo’n 500.000 euro

aan giften. Die inkomsten zijn meer

dan een welkom extraatje. ‘Zonder het

mecenaatsfonds zouden we sommige

levensreddende behandelingen

niet kunnen aanbieden’, zegt Johnny

Van der Straeten, gedelegeerd

bestuurder van het UZA.

ZOrg

SCHenkIngen

Een groot deel van het geld gaat naar langetermijninvesteringen.

overheid voorziet daarvoor geen bijko-mende financiering. Er zijn wel beur-zen, zoals die van het Instituut voor de aanmoediging van Innovatie door wetenschap en technologie (IWT) en het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO). Maar die kanalen volstaan niet. Daarnaast zijn er nog de behandelingen waarvoor er nog geen terugbetaling is, maar die wel mensen-levens redden. Ook daarvoor zijn we van donaties afhankelijk.’

experimentele therapieën De medische raad bekijkt jaarlijks hoe-veel geld er via het mecenaatsfonds beschikbaar is en zoekt uit welke pro-jecten of activiteiten in aanmerking

maguza 037

redden levenSkomen voor financiële steun. Een groot deel van het geld wordt benut voor langetermijninvesteringen. Zo gaat momenteel zo’n tweederde naar het Centrum voor Celtherapie en Regeneratieve Geneeskunde (CCRG).

‘Binnen het CCRG wordt de basis gelegd voor therapieën die vandaag nog experimenteel zijn, maar die op termijn heel belangrijk kunnen wor-den. Het gaat om de behandeling van heel uiteenlopende ziekten, van oog-problemen en diabetes tot kanker en hartaandoeningen. In die zin vloeit het geld dat we voor het CCRG vrijmaken, terug naar meerdere diensten’, licht Van der Straeten toe.

Daarnaast krijgen ook korter lopende projecten ondersteuning van het mecenaatsfonds. Zo stuurt het UZA regelmatig artsen voor opleiding naar het buitenland, bijvoorbeeld om een nieuwe operatietechniek onder de knie te krijgen.

klassengeneeskunde voorkomen Meer zichtbaar voor de patiënt zijn de behandelingen die via het mece-

Bedrijven en particulieren die het UZa willen steunen via giften of legaten,

kunnen dat doen via het mecenaatsfonds. U kunt uw donatie richten aan een

specifieke dienst of onderzoeksdomein. De giften zijn fiscaal aftrekbaar en

kunnen worden gestort op het UZa-rekeningnummer 001-0893155-55 met

vermelding mecenaatsfonds. als u een specifieke dienst of project steunt,

wordt u op de hoogte gehouden van wat er met uw gift gebeurt.

Het MeCenAAtSFOndS Steunen?

naatsfonds worden gefinancierd. Een voorbeeld is het plaatsen van een per-cutane aortaklep. Bij die ingreep wordt de aortaklep binnengebracht via de lies, een levensreddend alternatief voor een aantal oudere patiënten die niet in aanmerking komen voor klas-sieke aortaklepchirurgie. De techniek wordt nog niet terugbetaald, maar wordt in het UZA al twee jaar met suc-ces toegepast.

Ook leverperfusie, een behande-ling die soms wordt gegeven aan patiënten die wachten op een lever-transplantatie, werd in het verleden betaald via het mecenaatsfonds. Hetzelfde geldt voor de Excor, een kunsthart dat onontbeerlijk is als

overbrugging voor sommige hart-patiënten die op de wachtlijst staan voor transplantatie.

‘In al die gevallen gaat het om ver-nieuwende, uiterst dure behandelin-gen die voor de patiënt vaak de enige kans op overleving betekenen. Omdat ze voor de gewone patiënt onbe-taalbaar zijn, kiezen we ervoor om ze voorlopig uit eigen zak te betalen. We willen geen klassengeneeskunde’, aldus Van der Straeten.

veel donaties voor oncologie en hematologie Particulieren die giften doen, kunnen die zonder meer overmaken aan het mecenaatsfonds of kiezen voor een specifieke bestemming. Dat kan een bepaalde dienst zijn, maar ook een specifiek domein of een bepaalde acti-viteit, bijvoorbeeld stamcelonderzoek of psychosociale ondersteuning van kinderen met aangeboren afwijkingen.

‘Specifieke toewijzing gebeurt het vaakst aan de diensten oncologie en hematologie’, vertelt Van der Straeten. ‘Op die diensten draaien behandelingen vaak om leven of dood. In die omstan-digheden zijn patiënten en hun familie sneller geneigd een dankbaar gebaar

te stellen.’ Mensen kunnen ook een deel van hun vermogen nalaten aan het zie-kenhuis, al gebeurt dat nog maar zelden.

Het beheer van het mecenaatsfonds is in handen van dr. Jan Proesmans, de eerste algemeen directeur van het UZA, en twee bankiers die gespeciali-seerd zijn in private banking. De por-tefeuille wordt voorzichtig beheerd. Projecten worden uitsluitend gespon-sord via de opbrengsten van het fonds, zodat het kapitaal zelf intact blijft.

Steun het mecenaatsfonds en stort op 001-0893155-55

willen steunen via giften of legaten,

kunnen dat doen via het mecenaatsfonds. U kunt uw donatie richten aan een

specifieke dienst of onderzoeksdomein. De giften zijn fiscaal aftrekbaar en

-rekeningnummer 001-0893155-55 met

ls u een specifieke dienst of project steunt,

Magda Van den Bruel (60) is al zeven jaar dialysepatiënte. Door

bijkomende medische problemen komt ze niet in aanmerking voor een niertransplantatie. ‘Toen ik voor het eerst een kijkje ging nemen in het low-care centrum, toen nog in Hemiksem, was ik helemaal van slag. Ik zag het niet zitten om aan zo’n machine te lig-gen. Verpleegkundige Bruno heeft me

038

ZOrg

Het liefst hadden ze geen dialyse

nodig, maar als het dan toch moet,

dan graag in een aangename

omgeving. Nierdialysepatiënten

die geen acute medische zorg

nodig hebben, kunnen in het

UZA terecht in het nieuwe low-

care centrum. ‘Er wordt hier veel

gebabbeld en gelachen’, zegt

patiënte Magda.

InFO Dienst nefrologie, T 03 821 34 35 » www.nierpatient.be

toen getroost’, vertelt ze. Intussen is ze het gewoon. Elke maandag-, woens-dagen vrijdagochtend om 7 uur is Magda present voor haar dialysesessie. Rond 7.30 uur wordt ze aan het toestel aangesloten en tegen 11.30 uur kan ze weer naar huis.

Voor patiënten met een sterk vermin-derde nierwerking is zo’n niervervan-gende therapie levensnoodzakelijk. Hoewel almaar meer patiënten voor thuisbehandeling met buikdialyse kie-zen, is hemodialyse de meest gebruikte techniek. Daarbij wordt het bloed via een pompsysteem over een kunstnier geleid die het bloed zuivert. Wie geen speciale zorgen nodig heeft, hoeft die hemodialyse na verloop van tijd niet meer onder voortdurende medische begeleiding te krijgen en kan terecht in een low-care centrum. Daar worden patiënten in een klein groepje opge-vangen door een verpleegkundige.

Jarenlang gingen UZA-patiënten naar het low-care centrum in Hemiksem, een gewoon huis waarvan de leefruimte tot dialysezaal was omgebouwd. Toen dat gebouw niet meer aan de normen voldeed, kwam er een eigen low-care centrum in het UZA. In september 2008 gingen de deuren open.

therapie in eigen handen Verpleegkundigen Bruno Segers en Dirk Jonckheere begeleiden de pati-enten bij hun behandeling. ‘Wij zor-gen voor het aan- en afsluiten van de patiënt aan het toestel en komen tus-senbeide bij problemen, bijvoorbeeld een bloeddrukval of krampen. Als er echt iets misloopt, roepen we via een noodknop medische hulp in. Dat is het voordeel van een locatie binnen een ziekenhuis: de artsen zijn vlakbij, waar-door ook meer patiënten in aanmer-

IetS MInder ZIekenHuISking komen voor low-care dialyse’, legt Bruno uit. De patiënt moet ook een aantal handelingen zelf doen, zoals het toestel spoelen en eventueel zijn eigen bloeddruk en polsslag meten. Bedoeling is dat hij zijn therapie voor een stuk in eigen handen neemt.

‘Er kunnen acht personen tegelijk aan de dialyse’, vult hoofdverpleegkun-dige Klara Van den Ende aan. ‘Weke-lijks behandelen we een zeventiental patiënten. Zij hebben toegang tot een aparte parking en komen met een eigen badge binnen via een achter-ingang. Zo zijn ze snel hier en hoeven ze niet telkens het hele ziekenhuis door.’ ‘Het centrum ligt wel in het zie-kenhuis, maar de sfeer is toch helemaal anders. Patiënten die net te horen heb-ben gekregen dat ze aan de dialyse moeten, worden door ons diensthoofd altijd even naar hier gestuurd. Dan zien ze dat het hier allemaal wel meevalt’, vertelt Bruno.

duitse shows Het nieuwe low-care centrum oogt gemoedelijker dan een gewoon zie-kenhuislokaal. Speelse patronen fleu-ren de muren op en het daglicht valt royaal naar binnen door een glazen

Elke maandag-, woensdag- en vrijdag-ochtend om 7 uur is Magda Van den Bruel present voor haar dialysesessie.

l wCAre dIAlySe:etll w w

maguza 039

COluMn

Bart Paepen is verpleegkundige op de dienst

intensieve zorg. Elke nieuwe werkdag brengt hij

de zorg voor patiënten in de praktijk. Een kijk van

binnenuit op het reilen en zeilen in het UZA.

Het aandeel miserie, als een hardnekkig lagedrukgebied, gecon-centreerd boven menig ziekenhuis, in combinatie met de beruchte lange wachttijden binnen datzelfde micro klimaat, ver-klaren mogelijks de epidemische groei aan hospitaal-gerelateerde roddels. Voorbeelden zijn legio. Moemoe, een immer braaf mens, wordt opgenomen voor een simpele heupoperatie. Aangekomen op de verkoeverkamer, wat uit haar lood geslagen na de ingreep, geeft ze iets te veel van jetje. ‘Volgepropt met kalmeerpillen dan maar. Geen compassie!’ Of dat verhaal gehoord van… het-ont-snapt-me-even-wie. ‘Een uit de hand gelopen valling.’ Door de huisarts verwezen naar spoed. ‘Nog geen twee dagen ter plaatse en volledig gekoloniseerd door zo’n vleesetende ziekenhuisbac-terie. Vies hoor!’ Of laatst nog gelezen over een verwarde man, zich vergist van telefoon en – gelijk Rita uit Familie – perongeluk geëlektrocuteerd door rondslingerende defibrillatie-paddels. ‘Vijf-degraads brandwonden! Schande!’

In de wandelgangen van het ziekenhuis (en dat zijn er behoorlijk veel) loop je wel eens pijnlijke waarheden tegen het lijf, maar talrijker zijn de uit de context gerukte onwaar-heden. Als een van de locals waan ik me welhaast figurant in een tweederangs klucht. Maar alles weglachende voel ik me wel eens in de defensie gedrukt, als ik bij de bakker probeer duidelijk te krijgen dat het ziekenhuis geen oord van verderf is, dat medisch blunderen geenszins een erkende discipline is, evenmin als dat kwakzalverij de wereld zal redden.

Sensationele fabels wekken en cultiveren een ongegrond wantrouwen in de zorg, dat wel eens contraproductief kan zijn met het oog op genezen. Er bestaat immers iets als een placebo-effect; een intrigerend en onderkend verschijnsel dat bewezen heeft dat mensen beter kunnen worden zonder dat een effectieve behandeling wordt toegepast. Conditio sine qua non is wel dat de patiënt in de werkzaamheid ervan gelooft. Geen vrees, niet dat we vanaf nu bij het ontbijt naast elke pla-teau nog wat neppillen gaan serveren, om daarna hoopvol te gaan wachten op de wonderbaarlijke genezing. De kracht van de geest is immers (nog) niet in staat om ziekte te genezen, maar wél om het ziekteproces te vertragen of om mensen min-der vatbaar te maken. Vertrouwen is bijgevolg mijn voorschrift, driemaal daags, in gezonde dosering, een medicijn dat mag wennen én werkt. Geloof me maar, deze is geen roddel.

Bart Paepen, verpleegkundige intensieve [email protected]

vertrOuwen,In HOge dOSIS

wand. Elke patiënt heeft een eigen televisietoestel, radio en draadloos internet. ‘Door die televisie is er nu wat minder sociaal contact, maar evengoed wordt er nog veel gebab-beld en gezwansd’, zegt Magda. ‘Het is hier best gezellig. Sommige medepa-tiënten ken ik al jaren, dat schept een band. Met de verjaardagen wordt er al eens getrakteerd. Zie je die planten bij het raam? Daarvoor hebben we met z’n allen bijgelegd.’

Als Bruno een praatje komt maken,

IetS MInder ZIekenHuISlacht Magda meteen van oor tot oor. ‘Bruno en Dirk hebben hun hart op de juiste plaats’, vertrouwt ze me toe. ‘Ze zijn echt bezorgd om de patiënten. En ze durven al eens zot doen. Mijn buurman kijkt graag naar Duitse shows. Dan staan Bruno en Dirk soms mee te dansen.’

l wCAre dIAlySe:

InFO Dienst patiëntenbegeleiding, T 03 821 37 00

de pastorale dienst van het UZA is oecumenisch en bestaat uit

priester Peter Dierckx en pastorale werkers Ria Van Belzen en Jan De Cock. De drie vormen samen één ploeg. ‘We worden regelmatig gevraagd voor een ziekenzalving, stervenswijding, nooddoop of biecht’, zegt Peter. ‘Soms houden we ook een afscheidsviering voor een overleden kindje. Maar vaak

Tijdens een ziekenhuisverblijf gaan mensen vaak

meer nadenken over zingeving en levensvragen.

In het UZA kunnen patiënten een gesprek

aanvragen met een levensbeschouwelijk

begeleider. Dat kan een priester of pastoraal

werker zijn, maar net zo goed een imam, rabbijn

of andere spirituele begeleider.

heeft de patiënt gewoon nood aan een gesprek.’

Elke zondag is er een viering in de hal bij het auditorium. Patiënten wor-den indien nodig opgehaald door een vrijwilliger. Na afloop is er tijd voor een babbel en een drankje. Alle patiënten worden persoonlijk voor de viering uit-genodigd. Uit die eerste kennismaking vloeien regelmatig verdere ontmoetin-gen voort. ‘Zeker als mensen heel ziek zijn, plooien ze terug op de essentie. Wij vinden het een voorrecht daarin met hen op weg te gaan’, zegt Jan. ‘Soms kunnen we ook helpen met kleine dingen. Zo heb ik ooit voor een patiënt een familielid opgebeld met wie hij al jaren ruzie had. Uiteindelijk is die man toch op bezoek gekomen’, vertelt Peter.

In ZwAre tIjdenSteun

Ria Van Belzen, Peter Dierckx en Jan De Cock

Imam aan ziekbed Patiënten kunnen ook een beroep doen op een vertegenwoordiger van de Islamitische, Israëlische, orthodoxe of Anglicaanse eredienst of een vrijzin-nige begeleider. Imam Ahmed Sarrouj begeleidt al meer dan twintig jaar pati-enten in het UZA. Er gaat geen week voorbij zonder dat hij aan iemands ziekbed wordt gevraagd.

‘Ik probeer mij eerst een beeld van de patiënt te vormen. Wat doet hij? Welke tradities zijn voor hem belangrijk? Pas in tweede instantie gaat het over meer diepgaande zaken. Een gesprek kan een half uur, maar ook twee uur of lan-ger duren. Soms bezoek ik een patiënt meerdere keren’, vertelt hij. Meestal gaat het om heel zwakke en kwetsbare mensen, die vooral nood hebben aan morele ondersteuning. ‘Die patiënten zijn vaak neerslachtig of gespannen. Maar na zo’n gesprek zie je ze vaak openbloeien’, zegt de imam.

ZOrg

040

maguza 041

puZZel

puZZel & wIn!

Horizontaal 1 allergische slijmvliesontsteking –

ontbijtgerecht met granen, noten, enz.

2 Spaanse uitroep – hoekpilaster – over elkaar

3 boord – katachtig roofdier – moed4 schaakstuk – ijshut – gauw – per uur5 slapeloosheid – bezittelijk voor-

naamwoord – keurmerk6 te koop – achterzijde – bekende

Franse schilder – zware bijl

7 bovenste halswervel – hevig – zeurderige vrouw

8 in orde – gezinslid – partner en kinderen – British Petroleum

9 kunsttaal – wederkerend voor-naamwoord – beeldscherm

10 Zuid-Amerikaanse dans – godin van de dageraad – rente – Ver-enigde Naties

11 Amerikaans – Engelse graaf – wig – voorbij

12 peesontsteking – positieve elektrode

dOe Mee en wIn!Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan voor 1 juni 2009 naar [email protected] of stuur een brief-kaart naar Maguza, UZA – afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem en maak kans op één van de vijf paar Crocs schoenen ter waarde van 40 euro.

13 biersoort – muzieknoot – voor (Lat.) – rondedans

14 nauw – inleiding – zwaardwalvis – radon

15 Japanse keizerstitel – acht musici – loflied

16 geneeskundige behandeling met x-stralen

verticaal 1 ziekenhuisopname2 oosterlengte – schrijfvloeistof –

lady – netto3 voorhistorisch rund – futloos – tel-

woord4 warm kledingstuk – verzoek –

Nieuwe Testament5 kruik – zangvogeltje – gekweekte

plant6 prul – onmeetbaar getal – Royal

Navy – arkbouwer7 Oude Testament – Gibraltar –

cosmetisch-chirurgische ingreep8 publiciteit – holmium – kaartspel9 geliefde van Zeus – zeewier –

sneeuwlat – uitroep van smart10 subsidie op vervoer – Frans

telwoord – Eminentie – loofboom – overdreven

11 patiëntenzorg, gericht op persoonlijke aandacht – scheeps-stuur

12 brandbare stof – gelaatskleur – hoofdslagader

13 bijbelse stad – kloostergewaad – eenkleurig – oneven

14 zout (Fr.) – huisdier – gezwel – onzes inziens

15 listig – tuin (Ind.) – rangtelwoord16 baxter – eiwit

OplOSSIng MAguZA 75ONTHAASTEN – Henri Hendrickx, Hanni Perck, Sophie Delalieux, Lauriane De Jonghe, Kris De Vlam, Leonia Vaarten, A. Vermeesch, Martha De Weerdt, Ilona Delen en Anna-Elisa Mertens winnen elk een paar Crocs schoenen ter waarde van 40 euro. De winnaars krijgen hun Crocs- waardebon binnenkort in de bus!

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1

29

3

48 2

5

61

710 5

8

96

10

11

123 4

13

1411 7

15

1612

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1 V I T A M I N E S T O O T Z2 L A K S E R A T O S P R E I3 A D A L I A S K A T A T E4 V E T I O I R V E R U K5 E R E G A S T T H E R A P I E6 M D R I E V L O I D O N7 E N E S M I O P A O C H8 N A R C O L E P S I E B L E U9 T A S N O L D E E R N E I

10 P E P K A D N L P I L S11 W E L V E N U S I A N K12 E R O S T O P C O N D I T I E13 L G I S O E R I G M E N U14 Z E E K A M I R K G O K15 IJ L A A L O P M O D E E16 N I E R T E S T O S T E R O N

6 7

4

5 9

10

2

1 3

8

waarde van 40 euro.

042

COluMn

Annemie

Annemie Peeters is radiojournaliste en columnist,

maar ook mama, partner, dochter, vriendin.

Met twee voeten stevig in het leven heeft ze het

in haar column over gezondheid, ziekte, lief en leed.

weet u nog wat u kreeg voor kerst? Dat is een interessante vraag, want het antwoord zegt veel over hoe fijn het was. Dus: weet u nog wat u kreeg? En

zo ja, weet u ook waar dat cadeau zich nu bevindt? Om op vraag 1 te antwoorden: ja, ik weet nog wat ik kreeg, want ik kreeg het twee keer, op twee verschillende feestjes van mensen die blijkbaar echt vonden dat het mij gelukkig ging maken. Ik kreeg twéé keer een stappenteller!

Nu is een stappenteller een leuk hebbeding: je maakt het aan je broekzak of broeksriem vast en dan telt het je stappen. Zo simpel. ‘Per dag is 10.000 het stre-ven’, zei de bijsluiter, ‘wie elke dag 10.000 stappen zet, beweegt voldoende om gezond te zijn.’ Dat was fijn om weten: stappen tellen is eenvoudiger dan het tellen van sit-ups, zeker als zo’n ding het voor je doet en ik had er twee, ik kon dus vals spelen als ik wou. Dubbel tellen. De zin bekroop me.

De teller tikte daarenboven lekker aan, zelfs als ik er maar één gebruikte: van de slaapkamer naar de badkamer (13 stappen), van de bad- naar de eetkamer (nog eens 15), voortdurend tussen aanrecht en tafel, al stofzuigend heel de woonkamer rond, van de koelkast naar het kookfornuis en dan had ik nog geen stof geveegd. Het was middag en de teller stond al op 3002. Te voet naar de bakker dan. Al was het voor taartjes. Die stapte ik er zo weer af. Plus 298.

Nog 6700 stappen te gaan. Ik voelde wel wat voor een fikse wandeling. De kinde-ren wilden liever fietsen, maar een trap is geen stap en dan telt de stappenteller niet. Dus ondanks protest werd het wandelen. Het regende en het was niet echt gezellig, maar het loonde wel: met 8900 op de teller kwamen we thuis. De kinderen zeurden om een zwempartijtje. Dat was uitge-sloten want een stappenteller kan niet tegen water. ‘Stomme dag’, gromde mijn jongste. Hij had (een beetje) gelijk. Gelukkig was er ’s avonds wel een leuke serie op tv. Het hele gezin gezellig in de zetel. Zonder mij, ik moest nog stappen: 1100 nog. Bloemen water geven (de dag daarvoor ook al gedaan). Buiten kijken naar de sterren (het was bewolkt). Was het zolderraam wel dicht…(dat staat nooit open). Overbodige dingen.

Toen had mijn vriend er genoeg van: ‘En nu kom je naast ons in de zetel zitten, of ik gooi die hele stappenteller door het raam. Gezond zijn mag nog leuk zijn!’ Ik zat net aan 9957 maar hij had gelijk. Dankbaar ben ik naast ‘m gaan zitten. De stap-penteller hebben we niet door het raam gegooid, maar toch iets van die orde. De tweede aan de rechtervoorpoot van de hond gebonden. Die stapt ook veel maar voelt niet zo de dwang om het voortdurend bij te houden. Twee dagen later was de hond de teller kwijtgespeeld.

Op vraag 2 luidt het antwoord dus: neen. En nog eens neen. Maar ik ben, echt waar, véél gelukkiger zonder.

gezond zijn mag nog leuk zijn, en ik ging in de zetel zitten.

de tel(ler) kwIjt

InFO

maguza 043

COlOFOnMaguza – driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Ant-werpen – jaargang 21, april 2009 – Re dactieadres: UZA, afdeling Commu-nicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, [email protected] – Verant-woordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten – Hoofdredacteur: Tom Meulenbergs – Redactiesecreta riaat: Françoise Lippevelt – Redactieraad: Annick Deckers, Anneleen De Vos, Sofie Francque, Tom Meulenbergs, Bart Paepen, Inez Rodrigus, Ann Segers, Elke Smits, Paul Van Aken, Miranda Van De Wiele – Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Uitgeverij, www.jaja.be – Fotografie: Eric De Mildt – Illustratie p. 17: Debora Lauwers – Illustratie p. 24: ANP – Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest – Reclameregie: Little Joe, www.littlejoe.be – De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactio-nele verantwoordelijkheid van het UZA.

www.maguza.be

Steun Het uZAMeCenAAtSFOndSKlinisch wetenschappelijk onder-zoek en ontwikkeling van nieuwe behandelingsmethoden zijn een essentiële opdracht van het UZA. Om dat wetenschappelijk onderzoek en zijn klinische toepassingen te onder-steunen, werd het mecenaatsfonds opgericht.

Zowel bedrijven als particulieren kunnen giften of legaten overmaken aan het fonds, hetzij op naam, hetzij toe gewezen aan een specifiek onder-zoeksdomein.

De giften kunnen worden gestort op rekening 001-0893155-55 van het UZA met vermelding ‘mecenaatsfonds’.

tOt uw dIenSt

nuttige telefoonnummers » algemeen nummer UZA: 03 821 30 00» onthaal en opname: 03 821 31 01» patiëntenbegeleiding: 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemidde-

laar, transfer coördinator, levenbeschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal)

» ombudsdienst: 03 821 31 60» inlichtingen facturen: 03 821 31 28» mobiele medische urgentiegroep: 03 828 15 15» school in het UZA: 03 821 58 97, 03 821 58 86

kinderopvang de Speelvogel In de kinderopvang zijn kinderen van patiënten en bezoekers van harte welkom. U vindt De Speelvogel in de rechtervleugel op het gelijkvloers. Pijlen vanop de parking wijzen de weg. Meer info: T 03 821 38 87

gastenkamers ter weyde Wilt u in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kunt u terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk). Voor meer info: T 03 440 48 18

winkelgalerij In de inkomhal vindt u:» de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur en in het

weekend van 12 tot 20 uur» een broodjeszaak, in de week open van 9.30 tot 14.30 uur» enkele shops (bloemen, geschenken, voeding, lectuur enz.)

in de week open van 8 tot 20 uur, zaterdag van 10 tot 19 uur, zondag van 13.30 tot 19 uur

» een bankautomaat

restaurant Het restaurant vindt u op -1 op het einde van de bezoekers-gang. Het is elke dag open van 12 tot 14 uur.

Contrabassist Maurice Aerts (80) kreeg eind 2007 een

nieuwe aortaklep in het UZA. In het ziekenhuis lig je niet

voor je plezier, maar toch is hij vol lof over zijn verblijf.

Meer nog, het inspireerde hem zelfs tot een muziekstuk.

Opereren en inspireren

Ik ben al jaren in behandeling in het UZA voor slaapapneu. Het zijn

de dokters van het Slaapcentrum die een hartruis hebben ontdekt. Op hun aanraden ging ik naar de hartspeci-alist en die stuurde mij de volgende dag al naar het UZA voor een kathe-terisatie. Toen bleek dat mijn aortak-lep niet meer voldoende openging. Een week later ging ik al onder het mes bij prof. Inez Rodrigus. Ik heb op voorhand nooit beseft dat ik een hartprobleem had, maar na de opera-tie merkte ik wel een groot verschil.’

gedrevenheid en oneindig geduldIk ben muzikant, contrabassist meer bepaald. Ik was onder meer solist in het Nationaal Orkest van België en in het orkest van de toenma-lige BRT, tot Gerard Mortier mij daar weghaalde om leiding te geven aan de contrabassisten van de Munt in Brussel. Zo goed als alle Belgi-sche contrabassisten die vandaag bij grote orkesten spelen of lesgeven in de con-servatoria zijn oud-studenten van mij van het conservatorium

OprOep! Hebt u ook iets bijzonders meegemaakt in het UZA? Laat het ons weten via [email protected]

geHOlpen?

van Brussel. Fred Brouwers noemde mij ooit de vader der contrabassis-ten. In het UZA heb ik met dr. Bram Amsel, die elke dag langskwam aan mijn bed, veel over muziek gepraat. Zo ben ik op het idee gekomen een concert te geven voor de ploeg van cardiochirurgie. Het is uiteindelijk een nieuwjaarsconcert geworden, op 6 januari, samen met een bevriende gitarist.

Ik ben heel tevreden over mijn operatie, de verpleging, de kine… Je zou kunnen zeggen dat die men-sen ook maar hun werk doen, maar toch… Toen ik op intensieve lag, ging er iets mis met de man naast mij. Zes, zeven mensen zijn die nacht bezig geweest met die man,

vol gedrevenheid om het toch nog in orde te krijgen. Ook het onein-dige geduld van de verpleging is mij bijgebleven. In medium care lag er naast mij een man wiens bed ze op een nacht tijd zeker vier keer heb-ben moeten verschonen. Dat vind ik bewonderenswaardig. En als ze ’s nachts hun ronde doen, lopen ze met een zaklamp rond om te proberen de patiënten niet wakker te maken. Ze doen het toch maar, elke nacht. Het is ook opvallend hoe het personeel kan omgaan met al die verschillende mensen, al die karakters. Er wordt ook geen verschil gemaakt tussen mensen.

Het uZA op contrabasIk heb over mijn wedervaren in het UZA een muziekstuk geschreven, dat ik tijdens het concert heb uitgevoerd op contrabas. De waarschuwingssig-nalen en de geluiden van de machi-nes waren voor mij muzieknoten die in mijn hoofd bleven hangen en die tijdens die eerste onrustige nacht kwam spoken. Daarom heet het stuk Fantomen. Het vertelt het ver-haal van mijn verblijf in muziek: het begint in de kamer, vervolgens hoor je het scheren van de borstkas, dan de tocht naar de operatiekamer, de angst die je dan voelt, maar ook de schuifdeuren van de operatiezaal die opengaan, vervolgens de immense kou in de operatiezaal en zo ver-der. De ploeg van cardiochirurgie begreep goed waarover het ging!

Maguza april 09

Documents

Transcript of Maguza april 09