MagUZA 98 - oktober 2014

CARDIOLOGIE Slaapapneu beschadigt hart en vatenKOOLHYDRATEN Broodnodig of niet? ENQUÊTES Hoe tevreden is de patiënt?

‘Natuurlijk wilde ik een nier afstaan’

maguza

dossier

ORGAANTRANS

PLANTATIE

www.maguza.be – UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

Zorgmagazine van het UZA

Afgi

fteka

ntoo

r Ant

wer

pen

X, M

aguz

a 95

, Tijd

schr

ift –

kw

arta

albl

ad, x

xx –

xxx

– x

xx 2

014,

v.u.

Joh

nny

Van

der S

traet

en, U

nive

rsita

ir Zi

eken

huis

Ant

wer

pen,

Wilr

ijkst

raat

10,

265

0 Ed

egem

oktober 2014

ORTHOPEDIE • BANDAGISTERIE • SCHOENEN • INVALIDENWAGENS • HOMECARE • REVALIDATIE

RIZIV 1/6/10422/96/100 - 1/6/27017/88/200

Schaeps • Turnhoutsebaan 92-94 • 2100 DeurneTel. 03 326 11 30 • [email protected] • www.schaeps.beMaandag t.e.m. vrijdag 9u - 18u, zaterdag 9u - 13uTram 10, bus 33, 410, 411 en 412 • GRATIS PARKING

VOLG ONS VIA WWW.SCHAEPS.BE

DESKUNDIG ADVIES

• Ruime keuze in verschillende modellen en merken

• Snelheid van 6 tot 18km/u. Met actieradius tot 60km.

• Comfortabel, veilig en betrouwbaar.

• Een breed assortiment aan opties, accessoires en speciale aanpassingen.

• Functioneel in al zijn eenvoud.

• Gebruiksvriendelijke modellen.

KOM BUITENEN GENIET

BIJ AANKOOPVAN SCOOTER

GRATISSCOOTER PONCHO

COMFORT ENMOBILITEIT

04-2014 MagUZA-scooters.indd 1 29/04/14 14:23

ORTHOPEDIE • BANDAGISTERIE • SCHOENEN • INVALIDENWAGENS • HOMECARE • REVALIDATIE

RIZIV 1/6/10422/96/100 - 1/6/27017/88/200

Schaeps • Turnhoutsebaan 92-94 • 2100 DeurneTel. 03 326 11 30 • [email protected] • www.schaeps.beMaandag t.e.m. vrijdag 9u - 18u, zaterdag 9u - 13uTram 10, bus 33, 410, 411 en 412 • GRATIS PARKING

VOLG ONS VIA WWW.SCHAEPS.BE

DESKUNDIG ADVIES

• Ruime keuze in verschillende modellen en merken

• Snelheid van 6 tot 18km/u. Met actieradius tot 60km.

• Comfortabel, veilig en betrouwbaar.

• Een breed assortiment aan opties, accessoires en speciale aanpassingen.

• Functioneel in al zijn eenvoud.

• Gebruiksvriendelijke modellen.

KOM BUITENEN GENIET

BIJ AANKOOPVAN SCOOTER

GRATISSCOOTER PONCHO

COMFORT ENMOBILITEIT

04-2014 MagUZA-scooters.indd 1 29/04/14 14:23

3

IN DIT NUMMER

MEDISCH

EN VERDER

GEZOND ZORG

‘Op een donor-

nier kun je jaren

wachten. Ik was

dan ook meteen

bereid een nier

af te staan.’

Zo’n 60 patiënten kregen vorig jaar in het UZA een nieuwe kans dankzij een donor-orgaan. Het UZA start ook de longtrans-plantaties weer op.

Uitgedokterd: medische genetica evolueert razendsnel

U zegt: vertrouwenspersoon

Witjas van dienst:Elisabeth Macken, arts

14

35

36

Cardiologie: slaapapneu beschadigt hart en vaten

Ziekte van Parkinson? Blijf in beweging!

Wereldprimeur voor de pijnkliniek: toestellen meten objectief pijn

Koolhydraten: broodnodig of net niet?

Eerste hulp bij kleine wondjes

Hoe tevreden zijn de patiënten in het UZA?

Geen bacteriën op bezoek! Hoe het UZA het infectierisico beperkt

Zwanger en kansarm in Antwerpen: gratis echo’s lenigen ergste nood

10

12

17

28

30

32

34

39

Schrijf je vandaag nog in op onze elektro nische nieuwsbrief.

Ga naar www.maguza.be/ abonnement

Alle artikels zijn te vinden op maguza.be

19

342812 ZIEKENHUISHYGIËNEKOOLHYDRATENPARKINSONdossier

ORGAANTRANS

PLANTATIE

Eric (49) was nierdonor

voor zijn zoon.

Kennis en kwaliteit

4

VOORAF

ls er één sector is waarin de voorbije decennia een sterke kwaliteitsverbetering gerealiseerd is zonder kostenverhoging, is het de autosector. De veiligheid, het bestuurderscomfort en de betrouwbaarheid van

auto’s is spectaculair verbeterd. Ik moest onlangs zelfs een “onaf-hankelijke” tevredenheidsenquête beantwoorden bij een onder-houdsbeurt. Ik diende op een schaal van ‘uiterst tevreden’ over ‘helemaal niet tevreden’ mijn mening te geven over hun dienstver-lening. De receptioniste verzocht me vriendelijk om op elke vraag ‘uiterst tevreden’ te antwoorden, want alleen dat is voldoende. Ik ontwaar enige gelijkenis met het UZA, maar ook een belangrijk verschil. Ook voor ons is alleen ‘uiterst tevreden’ voldoende, maar wij beïnvloeden onze patiënten niet in hun antwoorden.

We meten in het UZA patiëntentevredenheid om het zorg-aanbod en de manier waarop we dat uitvoeren steeds beter af te stemmen op de behoeften van de patiënten. Hun beleving kunnen we alleen door bevraging achterhalen. Daarbij telt niet alleen het meetbare resultaat. Ook de ervaring van de patiënten over hoe dat resultaat tot stand kwam en de beleving van zijn leefomstandigheden achteraf, zijn belangrijke parameters om de kwaliteit van onze zorg te beoordelen.

De motivatie om steeds betere zorg te leveren, zit er bij ons ingebakken. Daarom vinden we tevredenheid meten ook zo belangrijk. Kwaliteit brengt immers meer kwaliteit voort: tevre-den patiënten zijn trouwer aan hun therapie en hervallen dus minder snel of krijgen minder complicaties.

Patiëntentevredenheid staat niet op zich. Internationaal onderzoek heeft aangetoond dat het hebben van enthousiaste, bekwame medewerkers en patiëntentevredenheid elkaar weder-zijds beïnvloeden. Daarom investeren wij sterk in de capacitei-ten van onze medewerkers, in het behoud van die medewerkers en het aantrekken van nieuwe talenten. Een hogere patiëntente-vredenheid en daardoor ook meer voldoening en trots bij onze medewerkers versterken elkaar tenslotte.

Johnny Van der StraetenGedelegeerd bestuurder

Tevreden patiënten

zijn trouwer aan

hun therapie

AZou u ons aanbevelen?

5

DOORGELICHT

5

In de tumorbank van het UZA wordt bij -80°C tumor-weefsel opgeslagen, volgens een strikte procedure. Dat weefsel, waar vroeger niets mee werd gedaan, wordt nu met toestemming van de patiënten bewaard voor wetenschappelijk onderzoek. Onder meer via DNA- onderzoek sporen onderzoekers de zwakke plek van een tumor op om zo gepersonaliseerde therapieën uit te werken. De tumorbank van het UZA maakt deel uit van een virtuele nationale tumorbank, waarin de elf

Belgische universitaire ziekenhuizen en de overheid hun krachten en kennis bundelen.

Tumorstaal

WEEK VAN DE VRUCHTBAARHEID

10 - 14 NOVDit najaar heeft het centrum voor reproductieve geneeskunde van het UZA heel wat te vieren. Precies 30 jaar geleden, in 1984, werden voor het eerst eicellen kunstmatig bevrucht in het UZA. Bovendien werd het centrum recent helemaal gerenoveerd. Van 10 tot 14 november wordt daarom een ‘week van de vruchtbaarheid’ gehouden. In de inkomhal staat een stand waar u heel wat informatie kunt vinden, over de ver-schillende technieken, over de aanpak in het UZA … Op de tv-schermen getuigen patiënten en wordt ook het proces van kunstmatige bevruchting getoond. Op 11 en 12 november kunt u bovendien rond-leidingen volgen in het centrum voor reproductieve geneeskunde. Daarvoor schrijft u het best op voorhand in.

Info & inschrijvingen: www.uza.be/30jaarfertiliteit

LEESTIP

Is rode wijn nu wel of niet goed voor de gezondheid? Is er een verband tussen vaccins en autisme? Is mijn anticonceptiepil gevaar-lijk? Met de vele artikels en reportages over gezondheid die dagelijks verschijnen, is het niet altijd makkelijk om te weten wat u moet geloven. Zeker als zo’n artikel schermt met wetenschappelijk onderzoek. Om duidelijk-heid te scheppen heeft de Vlaamse overheid de onafhankelijke website Gezondheid en Wetenschap in het leven geroepen. Gezond-heidsnieuws dat in de pers komt, wordt er kritisch tegen het licht gehouden. Via de zoekfunctie vindt u zo informatie over tal van actuele thema’s. Ook heel interessant zijn de patiëntenrichtlijnen, een vertaling van de artsenrichtlijnen die per aandoening beschrijven wat de beste aanpak is volgens de huidige wetenschappelijke kennis. Kortom, de site biedt betrouwbare en toegankelijke informatie over gezondheid, gebaseerd op degelijk wetenschappelijk onderzoek.

www.gezondheidenwetenschap.be

KORT

In 2011 droeg maar 3 % van de jongeren gehoorbe-scherming, zoals oordopjes, op een festival. Afgelopen

zomer deed 15 % dat al. ‘De preventiecam-pagnes hebben effect’, zegt Annick Gilles (UAntwerpen), die een proefschrift schreef rond oorsuizen en gehoorverlies

veroorzaakt door lawaai. ‘De jongeren geven aan bang te zijn voor te luide muziek.

Ze weten dat dat tot permanente gehoorschade kan leiden. Die resultaten zijn hoopgevend, maar de strijd is natuurlijk nog niet gestreden.’ Overigens blijken de meeste jongeren in het onderzoek ook geen probleem te hebben met de nieuwe, verlaagde geluidsnormen voor muziekactiviteiten: ze vinden de muziek voldoende luid.

www.helpzenietnaardetuut.be

Meer jongeren beschermen hun gehoor

In 2011 droeg maar 3 % van de jongeren gehoorbe-scherming, zoals oordopjes, op een festival. Afgelopen

zomer deed 15 % dat al. ‘De preventiecam-pagnes hebben effect’, zegt Annick Gilles (UAntwerpen), die een proefschrift schreef rond oorsuizen en gehoorverlies

veroorzaakt door lawaai. ‘De jongeren geven aan bang te zijn voor te luide muziek.

Ze weten dat dat tot permanente gehoorschade kan leiden. Die resultaten zijn hoopgevend, maar de strijd is natuurlijk nog niet gestreden.’ Overigens blijken de meeste jongeren in het onderzoek ook geen probleem te hebben met de nieuwe, verlaagde geluidsnormen voor muziekactiviteiten: ze vinden de muziek voldoende luid.

www.helpzenietnaardetuut.be

beschermen hun gehoor

Betrouwbaar gezondheids-

nieuws

6

7

‘Wilrijkstraat in Edegem, niet in Antwerpen!’Een patiënt wijst iedereen op het juiste UZA-adres, op onze facebookpagina.

Het UZA volgen?facebook.com/UniversitairZiekenhuisAntwerpentwitter.com/UZAnieuws

Om gezond te zijn, mag je buikomtrek niet groter zijn dan de helft van je lichaam-slengte: tot die conclusie kwam een groep Britse wetenschappers. Ze ontdekten dat de levensverwachting daalt naarmate je buikomtrek boven dat punt toeneemt. Dat de buikomtrek een heel belangrijke indicator voor je gezondheid is, bevestigt ook UZA-endocrinologe Eveline Dirinck. ‘De buikomtrek geeft ons informatie over de risico’s op het ontwikkelen van hoge bloed-druk, hoge cholesterol of suikerziekte, zaken die op termijn leiden tot hogere sterfte.’ Haal dus alvast de lintmeter boven: meten doe je op het middel-ste punt tussen je onderste rib en de bovenkant van je heupbeen.

Vergeet BMI, meet je buikomtrek?

Gedaan met in de rij staan in het oncolo-gisch-hematologisch dagziekenhuis. Sinds deze zomer nemen patiënten een volgnum-mer bij het binnenkomen, waarna ze kunnen plaatsnemen in de wachtruimte. Als hun volgnummer op een van de schermen ver-schijnt, is het hun beurt om zich in te schrij-ven voor de raadpleging. Op die manier wil het UZA het comfort en de privacy voor de oncologische patiënten verder verhogen.

Op de schermen in de wachtruimte krijgen de patiënten ook allerlei informatie te zien over de werking van de dienst, de zorgverle-ners op wie ze een beroep kunnen doen en informatiesessies die voor hen interessant kunnen zijn. Als u de komende tijd in het UZA bent, kijkt u hoe dan ook het best eens goed rond, want tal van diensten en afdelingen zullen worden uitgerust met gelijkaardige schermen.

Tickets vervangen wachtrij

In de inkomhal vindt u binnenkort een automaat waar u voor 1 euro een biologisch afbreekbare vaas kunt kopen. U kunt kiezen uit verschillende kleuren en modellen, en ze breken gegarandeerd pas af nà gebruik. Op de verpleegeenheden zijn immers geen vazen meer beschikbaar. De ecovaas is een prak-tisch, leuk en milieuvriendelijk alternatief.

Bloemetje mee?

Kies een ecovaas!

8

MEDISCH

laapapneu, voluit Obstructief Slaapap-neusyndroom (OSAS) is een slaapgebonden

ademhalingsstoornis. De keelholte klapt tijdens de slaap keer op keer volledig of gedeeltelijk dicht, wat gepaard gaat met snurken. Liefst 9 tot 25 % van de Belgen van middelbare leeftijd of ouder lijdt aan slaapapneu. ‘De rechtstreekse

S

Slaapapneu beschadigtCardiologie

Als je slaapapneu laat

behandelen, voel je je niet

alleen veel uitgeruster,

maar verminder je ook

sterk de kans op hart- en

vaatziekten. Dat blijkt uit

baanbrekend onderzoek van

de dienst cardiologie.

hart en vaten

Aan de hand van een echocardiogram en een CT-scan

van de kroonslagaders (foto) wordt onder meer nage-

gaan of de hartspier is verdikt, of er eventueel al een

begin van verminderde doorbloeding van de hartspier

is en of de patiënt aan slagaderverkalking lijdt.

Slaapapneu beschadigt

Alsof dat nog niet genoeg is, lopen slaapapneupatiënten ook een verhoogd risico op een beroerte: hoge bloeddruk vergroot immers de kans op een hersenbloeding en de genoemde slagaderverkalking kan ook toeslaan in de hersen-bloedvaten. Vrints: ‘Bij patiënten met hartritmestoornissen is het risico op een beroerte nog groter. Een gevreesde complicatie daarvan is immers de vorming van een bloedklonter. Als die komt vast te zitten in de hersenbloedbaan, krijgt de patiënt een beroerte.’

Verdikte hartspierDat slaapapneu tot hartproble-men kan leiden, is niet nieuw. De laatste jaren wordt de omvang van het probleem echter steeds duidelijker. ‘Bij ernstige slaapap-neu, met meer dan 15 ademha-lingspauzes per uur, is het risico op een te hoge bloeddruk twee tot drie keer hoger dan normaal’, zegt UZA-cardiologe prof. dr. Bharati Shivalkar. ‘Maar ook bij mildere vormen, met minder dan 15 apneus per uur, is er nog altijd

Snurken is vaak onschuldig. Volgende klachten kunnen er echter op wijzen dat er meer aan de hand is:• vermoeid wakker worden• slaperigheid overdag• stokken van de ademhaling

tijdens de slaap• wakker schieten met gevoel

van zuurstoftekort• rusteloze slaap• vaak wakker worden• concentratiestoornissen • vergeetachtigheid • stemmingswisselingen• hoofdpijn ’s morgens• vreemde of

beangstigende dromen• maagoprispingen

1 22

1 Prof. dr. Bharati Shivalkar

Prof. dr. Chris Vrints

Slaapapneu of gewoon snurken?

hart en vatengevolgen van de ziekte zijn bekend’, zegt prof. dr. Chris Vrints, dienst-hoofd cardiologie. ‘De patiënten slapen slecht en zijn overdag vermoeid en prikkelbaar. En ook hun partners lijden vaak onder het snurken. De laatste jaren is er echter ook veel aandacht voor een ander belangrijk aspect: slaapap-neu vormt een heel grote risicofac-tor voor hart- en vaatziekten.’

Achter het ontstaan van die hart- en vaatproblemen gaat een ingewikkeld mechanisme schuil. Telkens als de keel toeklapt, lijdt de patiënt heel even aan een zuur-stoftekort. Daardoor neemt de druk in de longslagader toe, wat op zijn beurt leidt tot acute overbe-lasting van het rechterhart en, op langere termijn, tot een verdikking van de rechterhartspier. ‘Andere gevolgen zijn een verhoging van de bloeddruk en een grotere kans op slagaderverkalking’, licht Vrints toe. ‘Die verhoogde bloeddruk kan op zijn beurt tot een verdikking van de linkervoorkamer leiden. En daaruit kunnen dan weer hartrit-mestoornissen voortkomen.’

een verhoogd risico. De kans op voorkamerfi brillatie, een veelvoor-komende vorm van hartritme-stoornissen, ligt zelfs zes keer hoger bij slaapapneupatiënten.’

Shivalkar doet al jaren onderzoek naar het verband tussen slaapap-neu en hart- en vaatziekten, in samenwerking met het slaapcen-trum van het UZA. ‘Tijdens een eerste studie met een beperkte groep slaapapneupatiënten bleek al de grote impact van slaapapneu op het hart’, zegt Shivalkar. ‘Bij al die patiënten bleek de hartspier verdikt en was de hartfunctie verminderd, ook al hadden ze geen duidelijke klachten. Hoe erger de slaapapneu, hoe meer gevolgen er waren voor hart en vaten.’ Er was echter ook hoopvol nieuws: na zes maanden behandeling van de slaapapneu was er een enorme ver-betering. Shivalkar: ‘Hun hartspier was opnieuw bijna normaal van omvang en ook de hartfunctie was er merkbaar op vooruit gegaan.’ De proefpersonen kregen de standaard behandeling met CPAP (Conti-nuous Positive Airway Pressure). ➝

9

10

MEDISCH

De patiënt slaapt dan met een neusmaskertje en krijgt voortdu-rend lucht onder verhoogde druk toegediend, wat voorkomt dat de keelholte dichtklapt.

Iedereen naar het slaapcentrum?Momenteel bestudeert de dienst cardiologie opnieuw een groep patiënten in het kader van een zorgpad voor slaapapneu. Aan de hand van een echocardiogram en een CT-scan van de kroonslagaders wordt onder meer nagegaan of de

hartspier is verdikt, of er eventu-eel al een begin van verminderde doorbloeding van de hartspier is en of de patiënt aan slagader-verkalking lijdt. Shivalkar: ‘Deze keer gaat het om mensen met een normale bloeddruk en zonder hart- en vaatproblemen, maar bij wie er mogelijk al een impact is van slaapapneu. Ook bij die groep blij-ken er al duidelijke gevolgen voor het hart. Dat stemt tot nadenken.’

Zaak is om slaapapneupatiënten met een risico op hartproblemen tijdig op te sporen en te behande-len. Daarin ligt een grote uitdaging voor huisartsen, neurologen, pneumologen en cardiologen. De UZA-cardiologen informeren van-daag vaker naar eventueel snurk-gedrag. Hartpatiënten die snurken en andere typische klachten van slaapapneu vertonen, worden naar het slaapcentrum doorverwezen voor een slaaponderzoek. ‘Vraag is of we nu bij alle patiënten met hart- en vaatziekten actief op zoek moeten gaan naar slaapapneu’, zegt Shivalkar. ‘Het antwoord is nee. Het is vooral zinvol om verder te gaan kijken bij patiënten van wie de bloeddruk moeilijk onder controle raakt of die ‘s nachts last hebben van hartkloppingen of

➝ benauwdheid op de borst. Dat zijn duidelijke signalen.’

Nooit te laatVast staat dat slaapapneu heel vaak niet wordt ontdekt. Naar schatting wordt bij acht op tien vrouwen met slaapapneu de diagnose niet gesteld. Bij mannen gaat het zelfs om negen op tien. De meesten van hen snurken, maar leggen niet het verband met hun klachten overdag. Een deel van het probleem is dat de diagnose niet in een-twee-drie te stellen is: een slaaponderzoek is nu eenmaal duur en omslachtig. ‘Een mogelijke denkpiste is ambulante slaapmonitoring. Dat zou de kos-ten sterk verlagen’, aldus Vrints.

Sommige mensen lijden al vele jaren aan slaapapneu zonder het te beseffen. Het is echter nooit te laat om te behandelen, ook met het oog op de preventie van hart- en vaat-ziekten. ‘Door de slaapapneu als-nog te behandelen kunnen we het kwalijke sneeuwbaleffect stoppen’, beklemtoont Vrints. ‘Het proces van slagaderverkalking vertraagt en we krijgen de hoge bloeddruk beter onder controle. Het loont dus zeker de moeite om de ziekte op te sporen en te behandelen: zo pak je het probleem bij de wortel aan.’

De dienst cardiologie organiseerde op 14 juni 2014 het eerste Antwerp-Rochester Cardiology Symposium in samenwerking met de wereldwijd gerenommeerde Mayo Clinic. Dat ziekenhuis, gelegen in Rochester in Minnesota (Verenigde Staten), is niet alleen bekend wegens zijn grote expertise en vooraanstaande zorg, maar ook door zijn vele educatieve programma’s, congressen en symposia. Prof. dr. Chris Vrints, prof. dr. Bharati Shivalkar en dr. Sorin Pislaru van de Mayo Clinic stelden een programma samen met voordrachten van UZA-cardiologen en -cardiochirurgen en hartspecialisten van de Mayo Clinic. Een honderdtal artsen uit België en Nederland woonde het symposium bij.

Symposium met Mayo Clinic

‘Slaapapneu wordt

vaak laat ontdekt,

maar het is nooit te

laat om te behandelen’

Xxx

INFO Dienst cardiologie, T 03 821 35 38, slaapcentrum, T 03 821 38 00

Dat slaapapneu tot hartproblemen

kan leiden, is niet nieuw. De laatste

jaren wordt de omvang van het

probleem echter steeds duidelijker.

11

Slaapapneu?

Mogelijke gevolgen van slaapapneu voor hart en bloedvaten:

hoge bloeddruk

beroerte

slagaderverkalking

verdikking van de hartspier en

verminderde hartfunctie

hartritmestoornissen (voorkamerfi brillatie), traag hartritme of zelfs hartstilstand

Patiënten die tijdens hun slaap meer dan 15 apneus per uur doormaken, komen in aanmerking voor een CPAP-behandeling, Continuous Positive Airway Pressure. De patiënt slaapt dan met een neus maskertje en krijgt voortdurend lucht onder verhoogde druk toegediend.

+ 50.000 Belgen worden behandeld

met CPAP.

-

60 %van de patiënten met slaapapneu lijdt aan een te hoge bloeddruk.

Volgens sommige studies zou bij

1 op 2 patiënten die een hartinfarct hebben doorgemaakt, sprake zijn van slaapapneu.

1 op 2 van de patiënten met voorkamer-fi brillatie, een vorm van hartritme-stoornissen, heeft slaapapneu.

INFO Dienst cardiologie, T 03 821 35 38, slaapcentrum, T 03 821 38 00

Normale slaap Apneu

Bij slaapapneu of ‘obstructief slaapapneusyndroom’ (OSAS) klapt de keelholte tijdens de slaap keer op

keer volledig of gedeeltelijk dicht, wat gepaard gaat met snurken. Er is sprake van apneu als de keel-

holte tijdens de slaap langer dan 10 seconden volledig is afgesloten.

Luchtstroom

Tong

Neusholte

Zacht verhemelte

Huig

12

MEDISCH

M voor de productie van dopamine. Die stof is onder meer nodig om onze bewegingen aan te sturen en speelt ook een rol in onze stemmingen. Parkinson wordt dan ook behandeld met medicatie die het tekort aan dopamine probeert op te vangen. Het geneest de ziekte niet, maar kan ze wel vertragen.

‘Naast die medicijnen is het ook heel belangrijk dat patiënten actief hun ziekte ter hand nemen’, benadrukt prof. dr. Patrick Cras, diensthoofd neurologie. ‘Dan bedoel ik een gezonde levensstijl met beweging of sport, maar ook jezelf informeren, contact zoeken met lotgenoten, manieren zoeken om zo actief mogelijk te blijven … Elke dag pas-sief je medicatie nemen is niet voldoende.’

Parkinson geeft bewegingsproblemen, maar dat mag patiënten niet aan hun zetel binden. Cras: ‘Beweging en sport hebben een

INFO Dienst neurologie, T 03 821 34 23, www.parkinsonzorgwijzervlaanderen.be, www.parkinson liga.be

Hoewel de ziekte van Parkinson

gepaard gaat met motorische

problemen, is een diagnose geen

reden om te stoppen met sporten.

Integendeel, onderzoek toont aan

dat sport een extra wapen is in

het controleren van de ziekte.

Ziekte van Parkinson

Blijf in beweginget zo’n 20.000 patiënten in België is de ziekte van Parkinson een veelvoorko-mende aandoening. Toch

bestaan er heel wat misvattingen over. Dat ze alleen bij ouderen voorkomt bijvoor-beeld, terwijl ook dertigers en veertigers door de ziekte worden getroffen. Parkinson wordt ook al snel gelinkt aan het typische beven van de patiënten – de tremor –, terwijl de helft van de patiënten juist vooral last heeft van bewegingsarmoede. Naast motorische problemen en evenwichts-stoornissen, kampen patiënten ook met slaapstoornissen, futloosheid, depressiviteit, verminderde eetlust …

Ziekte vertragenDe oorzaak ligt in het afsterven van bepaalde zenuwcellen in de hersenen die instaan

13

positieve invloed zowel op de motorische als op de niet-motorische effecten van parkin-son. Sport werkt immers ook antidepressief, geeft energie, heeft een positief effect op het evenwicht, op de slaapkwaliteit … Wandelen en fietsen kunnen de meeste patiënten heel goed aan.’

Cardiotraining voor iedereenWetenschappelijke studies tonen aan dat patiënten die multidisciplinaire bewe-gingstherapie volgen het beter doen dan andere patiënten. ‘Vooral cardiovasculaire training blijkt een positief effect te hebben. Cardiotraining klinkt misschien zwaar, maar zelfs na een zwaar hartinfarct is het te doen. Met de juiste begeleiding is het voor iedereen haalbaar.’

Die begeleiding is bij voorkeur een kine-sitherapeut die ervaring heeft met parkin-sonpatiënten of op zijn minst interesse. ‘De patiënt volgt het best twee à drie keer per week bewegingstherapie. Via Parkin-son Zorgwijzer Vlaanderen proberen we de paramedische omkadering overigens te verbeteren, onder meer met cursussen voor kinesitherapeuten en andere paramedici om hen vertrouwd te maken met parkinsonzorg en de recentste wetenschappelijke inzichten. Na verloop van tijd heeft een patiënt vaak ook logopedie, ergotherapie of andere bege-leiding nodig, wat behoorlijk wat tijd kan opslorpen. Maar het loont.’

Prof. dr. Patrick Cras

INFO Dienst neurologie, T 03 821 34 23, www.parkinsonzorgwijzervlaanderen.be, www.parkinson liga.be

Chantal Proost kreeg op haar 45ste de diagnose Parkinson. Nu, zeven jaar later, zet ze zich met een groep medestanders in om het publiek beter te informeren over de ziekte en om geld in te zamelen voor wetenschappelijk onderzoek. In september organiseerde ze voor de tweede keer het evenement Move for Parkinson, met onder meer een estafetteloop tussen haar thuisbasis Oud-Turnhout en het UZA, een kwis en een comedy- avond, een fietstocht eerder op het jaar …

Zelf zit Chantal ook geregeld op de fiets. ‘Vroeger heb ik veel gesport: zwemmen, volleybal, badminton …

Toen ik de diagnose kreeg ben ik begin-nen fietsen. Zwemmen ging moeilijk en lopen doe ik niet graag, maar toen iemand vertelde over fietsen op de Mont Ventoux, had ik mijn doel gevonden. Sporten stopt de ziekte niet, maar ik heb mijn conditie in elk geval steeds beter zien worden. Waar ik vroeger 20 kilometer aankon op een dag, doe ik er nu 80. Bij een grote inspanning moet ik wel zeker mijn medicatie op het juiste moment nemen.’

Intussen heeft Chantal haar doel meer dan bereikt: deze zomer fietste ze voor de tweede keer de Ventoux op, samen met UZA-neuroloog Patrick Cras. ‘Ik wilde nog één keer, met de mensen ach-ter Move for Parkinson, de Ventoux op. Want daar is het idee twee jaar geleden ontstaan. En ik merk dat zo’n inspanning mij steeds meer moeite kost.’ Ook Move for Parkinson slaat intussen aan. ‘Vorig jaar haalden we meer dan 25.000 euro op voor het onderzoek, en we hebben al heel wat mensen beter geïnformeerd over de ziekte.’

INFO www.moveforparkinson.be

Twee à drie keer bewegingstherapie per

week is aangeraden. Cardiotraining blijkt

een extra positief effect te hebben.

Move for Parkinson, op de Ventoux

14

UITGEDOKTERD

Op het tempo van de technologieMedische genetica

Tot voor kort duurde het maanden,

zelfs jaren, om de genetische code van

een mens te kraken. Vandaag kan dat

in een week. De technologie evolueert

razendsnel, maar het UZA volgt.

p. 16). De eerste technologie dateert van de jaren 80 en sequeneert gen na gen. De technologie van de tweede generatie knipt eigenlijk de DNA-strengen in stukjes en seque-neert die allemaal tegelijk, wat sneller gaat en minder kost. Dat is natuurlijk zeer interessant als je veel genen of een volledig genoom wil analyseren. Ter vergelijking: in de jaren 90 deed het humaan genoom project er 11

Hoe komt het dat DNA-onder-zoek vandaag zoveel sneller gaat dan vroeger?

Prof. dr. Geert Mortier, diensthoofd medische genetica: ‘De technologie waarmee we genen gaan lezen of sequeneren wordt steeds krachti-ger. Door de code van een gen te bepalen kun je nagaan of er in een bepaald gen een foutje zit (zie kader

141414141414

Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed Ter vergelijking: in de jaren 90 deed het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11 het humaan genoom project er 11

bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepalen kun je nagaan of er in een bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader bepaald gen een foutje zit (zie kader

15

Op het tempo van de technologie

➝

We kunnen via het

bloed van de moeder

nagaan of een foetus

het syndroom van

Down heeft.

een patiënt een set genen – een panel – onderzoeken waarvan we weten dat er een link kan zijn met een bepaalde ziekte. Momenteel testen we genenpanels voor erfelijke vormen van borstkanker, aneurysma (verwijding van de hoofdslagader) en diabetes. Binnenkort kunnen we ook een panel van 51 genen testen om erfelijke hartritmestoornissen op te sporen. En in de nabije toekomst zullen we ook erfelijke doofheid vlot-ter kunnen opsporen, via een panel van meer dan 100 genen.’

Ook in de behandeling van kanker zijn er toepassingen?

Pauwels: ‘Ja, NGS heeft een echte trendbreuk veroorzaakt in de oncologie. Wij onderzoeken niet het DNA van de patiënt, maar van de tumor. Concreet onderzoeken we 40 kankergenen om te zien of daar mutaties te vinden zijn. Het gaat telkens om mutaties waarvoor er een gepersonaliseerde therapie bestaat waarmee we de tumor kunnen proberen bestrijden. Met NGS kun je heel diep zoeken in het DNA.’

Mortier: ‘De technologie is enorm krachtig, zowel in het wetenschap-pelijk onderzoek als bij diagnoses. Je kunt ze ook heel breed inzetten: microbiologen kunnen nu bijvoor-beeld ook het genetisch profi el van een bacterie bepalen, wat allerlei nieuwe pistes opent.’

De nieuwe technologie heeft voor een enorme vooruitgang gezorgd?

Mortier: ‘Het opent allerlei nieuwe mogelijkheden. Binnenkort kunnen we bijvoorbeeld via het bloed van de moeder nagaan of een foetus het syndroom van Down heeft. Die niet invasieve prenatale testing (NIPT) houdt geen risico op een miskraam in, wat wel het geval is bij een (inva-sieve) vlokkentest of een vruchtwa-terpunctie. Voorlopig wordt NIPT echter nog niet terugbetaald.’

Loeys: ‘NGS levert ook een enorme tijdswinst op. Vroeger moes-ten we gen na gen testen. Bij een aandoening als Brugada-syndroom, een erfelijke vorm van hartritme-stoornissen, kan de oorzaak in 15 verschillende genen liggen. Als je pech had, zat de mutatie in het vijf-tiende gen en was je een jaar verder. Nu kunnen we die 15 genen tegelijk testen op enkele weken tijd.’

Pauwels: ‘In de oncologie hebben we die tijd zeker niet, aangezien onze patiënten meestal vechten tegen een uitgezaaide kanker. Nu kunnen we veel sneller bepalen

31 2

2

1

3

Prof. dr. Patrick Pauwels

Prof. dr. Geert Mortier

Prof. dr. Bart Loeys

waarmee we de tumor kunnen waarmee we de tumor kunnen waarmee we de tumor kunnen proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je proberen bestrijden. Met NGS kun je heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’heel diep zoeken in het DNA.’

jaar over om het volledige genoom van een mens te sequeneren. Van-daag is dat een kleine week werk. Toen kostte het drie miljard dollar, vandaag zo’n 5000 euro. En de kosten blijven dalen. In het Centrum Medische Genetica staan momen-teel twee toestellen van die tweede generatie – ook wel next generation sequencing (NGS) genoemd.’

Waarvoor worden die toestellen concreet gebruikt?

Prof. dr. Bart Loeys, adjunct-dienst-hoofd medische genetica: ‘Natuurlijk in grote mate voor wetenschap-pelijk onderzoek, maar ook voor diagnoses van een aantal erfelijke aandoeningen. Zo kunnen we bij

16

UITGEDOKTERD

welke gepersonaliseerde the-rapie we een patiënt eventueel kunnen aanbieden.’

Gebeurt er nu al standaard DNA-onderzoek bij kanker?

Pauwels: ‘Nee. In sommige buiten-landse centra maakt men van elke kanker al een genetisch profi el, maar bij ons is daar voorlopig nog geen terugbetaling voor. In het UZA hebben we wel het voordeel dat hier onderzoek gebeurt naar experimen-tele kankerbehandelingen. Daardoor kunnen we soms wel al tumoren genetisch onderzoeken en patiënten binnen een studie een behandeling geven die afgestemd is op hun specifi eke tumor.’

Ook voor het wetenschappelijk onderzoek maakt de technolo-gie wellicht een groot verschil?

Mortier: ‘Ja, we moeten minder van-uit een vaste hypothese vertrekken. Als we vroeger het vermoeden had-den dat iets genetisch was, moesten we vooraf weten op welk gen we wilden zoeken, op basis van de klinische verschijnselen of onderzoek binnen grote families. Nu kunnen we alle genen tegelijk testen.’

Loeys: ‘Dankzij NGS kunnen we de novo-mutaties opsporen, dat zijn nieuwe mutaties bij een kind die nog niet voorkomen bij de ouders. We vergelijken daarvoor de genen van moeder, vader en kind en gaan na welke varianten alleen voorkomen bij het kind. In die varianten kunnen we dan verder zoeken naar een gene-tisch defect dat verantwoordelijk is voor een aandoening bij het kind.’

Mortier: ‘Ook zeer zeldzame gene-tische aandoeningen hebben we zo al kunnen oplossen. En eens je weet waar het genetisch defect zit, opent zich een waaier van mogelijkheden. Je kunt de familie een diagnose geven, het herhalingsrisico inschatten, prena-taal onderzoek aanbieden, de eerste stap zetten naar een behandeling …’

De technologie kan het genetisch materiaal volledig en in detail onderzoeken. Levert dat geen enorme hoeveelheid gegevens op?

Mortier: ‘Ja, de interpretatie van de gegevens is nu de uitdaging gewor-den en gaat eigenlijk de expertise van de geneticus te buiten. We hebben daar bio-informatica voor nodig, gespecialiseerde mensen en software om die massa informatie interpreteerbaar te maken. Ook dat proberen we nu verder uit te bouwen hier in het UZA.’

Stellen zich bij die nieuwe mogelijkheden ook nieuwe ethische vraagstukken?

Loeys: ‘Bij elke nieuwe technologie stelt zich de vraag hoe je ze in de gezondheidszorg wil gebruiken. Gaan we enkel bij problemen op zoek naar een bepaalde genmuta-tie? Analyseren we ieders genoom vanaf nu bij de geboorte? Of kiezen we een tussenweg: wel seque-neren bij de geboorte, maar nog niet interpreteren? Pas als er een medisch probleem opduikt, zou men dan de gegevens bekijken om meteen ook de therapie te bepalen. Nog een voorbeeld: nu al gebeurt de hielprik, om metabole ziekten bij baby’s op te sporen. Waarom doen we ook geen genetische test voor bepaalde aandoenin-gen, zeker als ze behandelbaar zijn of te voorkomen bij vroege detectie? Over al die dingen moet worden nagedacht.’

Mortier: ‘Nog een probleem zijn de zogenaamde incidental fi ndings. Als je genetisch onderzoek doet bij een kind en je ziet per toeval dat het later wellicht borstkanker of dementie gaat ontwikkelen, moet je dat dan vertellen of niet? Ook de manieren om daar mee om te gaan zijn nog in ontwikkeling.’

Wat brengt de toekomst? Staat de volgende technologie al op stapel?

Pauwels: ‘Ja, het gaat heel snel. De derde generatie sequenering is er intussen al.’

Loeys: ‘Single molecule sequen-cing heet ze. Wij wachten er echter nog even mee, tot de nauwkeurig-heid op punt staat. De kunst is niet te vroeg en niet te laat op de kar te springen. En tot nu toe zijn we daarin geslaagd.’

Van cel tot genen

• Elk levend wezen is opgebouwd uit cellen. • In de kern van elke cel bevinden zich

23 paar chromosomen.• Chromosomen zijn lange strengen van de

chemische stof DNA. Op de chromosomen liggen onze genen, zo’n 21.000 in totaal.

• Een gen is opgebouwd uit DNA en telt duizenden codes, ook wel nucleotiden, uitgedrukt in letters in een bepaalde volgorde.

• Een afwijking in de code van een gen is een gen mutatie. Die kan verantwoordelijk zijn voor een ziekte.

➝

Door het DNA van

een tumor te onder-

zoeken, wordt

gepersonaliseerde

kankerbehandeling

mogelijk.

17

MEDISCH

Nieuw toestel meet pijn

Hebt u pijn? En hoeveel pijn? Tot voor

kort was dat moeilijk objectief vast

te stellen. Het UZA neemt als eerste

in de wereld een toestel in gebruik

dat acute pijn objectief kan meten,

om zo patiënten beter te kunnen helpen.

e Medasense kan de intensiteit van acute pijn meten. Via een sensor aan

de vinger van de patiënt meet het toestel zeven parameters van het autonome zenuwstel-sel, zoals de doorbloeding en de weerstand van de huid. Die parameters hangen nauw samen met het sensorische zenuwstel-sel, waarin gevoel – en dus ook pijn – geregistreerd wordt. Dat levert samen een cijfer op (de

zogenaamde pijn-index) dat iets zegt over de pijnintensiteit. Zo kun je met de Medasense nagaan of bepaalde pijnstillers de pijn effectief verminderen.

Pijnmedicatie afstellenProf. dr. Guy Hans, coördina-tor van het multidisciplinair pijncentrum: ‘Ook wanneer de patiënt zelf de pijn niet kan rapporteren of een verminderd bewustzijn vertoont, meet het toestel de intensiteit van eventueel

D‘Ook bij verdoof-

de patiënten kan

de pijnmedicatie

zo juister worden

afgesteld.’

Wereldprimeur

Prof. dr. Guy Hans

Via een sensor aan de vinger van

de patiënt meet het toestel zeven

parameters die iets vertellen over

de pijnervaring van de patiënt.

aanwezige pijnklachten. Vooral bij patiënten die veel ademhalings-problemen kunnen ondervinden van een verdoving of sedatie, zoals obese patiënten of patiënten met aandoeningen van het longvlies, bewijst het meettoestel zijn nut. Aan hen wil men immers een minimale verdoving toedienen, maar wel genoeg om geen pijn te voelen. Ook bij gesedeerde pati-enten op intensieve zorg kan met het toestel de pijnmedicatie juister worden afgesteld.’

Vraag hem aan op www.zorgbedrijf.antwerpen.be. Of bel onze klantendienst op 03 338 92 44.

Ontvang gratis onze nieuwe catalogus.

met alles over onze dienstencentra, thuisdiensten, servicefl ats en woonzorgcentra

meer dan 100 pagina’s nuttige info en adressen

nieuwe editie met nog meer diensten

gratis naar u thuis gestuurd

U kunt hem maar beter in huis hebben.

Nieuwe editie

ANTZ484_adv_210x280mm_02.indd 1 19/08/14 12:23

ADVERTENTIE

maguza

19

maguza

Een nieuw orgaan

Elk jaar krijgen tientallen UZA-patiënten

een tweede kans dankzij een donororgaan.

Door een tekort aan donororganen blijven

de wachtlijsten echter lang. Levende

donatie en donatie na hartstilstand

bieden nieuwe mogelijkheden, en ook

de transplantatiegeneeskunde evolueert

steeds verder.

DOSSIERORGAAN

TRANSPLANTATIE

www.maguza.be – UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

Zorgmagazine van het UZA

oktober 2014

20

DOSSIER ORGAAN TRANSPLANTATIE

n België overlijden jaarlijks zo’n 110 patiënten terwijl ze wachten op een donor-orgaan. Op de wachtlijst

voor levertransplantatie sterft zelfs meer dan één op vier. Nochtans heeft België een gunstige donor-wetgeving: iedereen die bij leven geen verzet heeft aangetekend, is na zijn dood automatisch donor. ‘In de praktijk worden bij een mogelijke donatie echter altijd de familie leden geraadpleegd’, zegt transplantatie-coördinator Walter Van Donink. ‘Als de overledene zich bij leven als

IEen tekort aan donororganen

blijft de zwakke schakel in

de transplantatie geneeskunde.

Nieuwe vormen van donatie

– van levende donatie tot donatie

na hartstilstand – moeten daar

verandering in brengen.

WAT?Bij een orgaantransplantatie

krijgt de patiënt doorgaans het orgaan van een overleden donor. Soms gaat het ook om een nier of een deel van een lever van

een levende donor.

HOEVEEL?Jaarlijks gebeuren in het UZA een 60-tal transplantaties van

nier, lever, hart, pancreas, dunne darm en longen.

VOOR WIE?Een transplantatie is een zware

ingreep en daarom altijd een laat-ste optie. Een niertrans plantatie is op dat vlak een uitzondering:

zonder medische of andere bezwaren is dat de eerste keuze-behandeling bij nierfalen in het

laatste stadium. De patiënt moet voor een transplantatie fysiek nog sterk genoeg zijn en ook

voldoende gemotiveerd.

WIE EERST?Eurotransplant regelt via een

complex puntensysteem de verdeling van organen in

België, Nederland, Luxemburg, Duitsland, Oostenrijk, Slovenië,

Kroatië en Hongarije.

TRANSPLANTATIE

21

vrijwillige donor heeft laten regis-treren, mogen zij zich in principe niet verzetten. Dan nog echter respecteren artsen de gevoelens van de nabestaanden. Daarom is het vooral belangrijk om vooraf met je familie over donatie te praten. Als de nabestaanden de wens van de overledene kennen, stemmen ze zo goed als altijd in.’

Het aantal donoren is in België niet afgenomen, maar hun gemid-delde leeftijd is sterk gestegen. Een op drie is zestig jaar of ouder. Het aandeel donoren van veertig jaar

of jonger is dan weer gezakt naar zowat een op vijf, terwijl ze in 1990 nog goed waren voor zo’n 65 %. Van Donink: ‘Veel heeft te maken met de vergrijzing en de betere behandeling op intensieve zorg, waardoor er minder verkeers-doden zijn. Dat laatste juichen we uiteraard toe. Er is echter een keerzijde: de organen van oudere donoren zijn minder vaak bruik-baar.’ Toch is leeftijd niet het enige criterium: de organen van een fi tte zestiger zijn vaak beter dan die van een ongezonde, rokende veertiger. Transplantatiecentra hanteren dan ook niet langer een maximumleeftijd.

Een nier afstaanEen andere evolutie is het stijgende aantal donoren in België dat bij leven een nier afstaat aan een fami-lielid of vriend: van 10 in 2003 naar 63 in 2013, waarvan een tiental in het UZA. Opvallend is dat een nier van een levende donor tot de helft langer meegaat dan een ‘gewone’ nier. ‘Dat komt vooral doordat alleen perfect gezonde mensen met een uitstekende nierwerking hun nier mogen afstaan. Bovendien gebeurt zo’n ingreep altijd gepland en wordt de nier onmiddellijk na wegname bij de ontvanger inge-

plant. Dat kan uiteraard niet bij een gewone transplantatie: die is altijd onverwacht en de nier is vaak uren onderweg voor wij hem kun-nen transplanteren’, zegt nefroloog dr. Mark Helbert, die in het UZA kandidaat-donoren screent. ‘Een ander groot voordeel is uiteraard dat de ontvanger niet moet wach-ten op een donornier en dus ook geen jaren aan de dialyse moet’, zegt prof. dr. Daniel Abramowicz, diensthoofd nierziekten. ➝

Op de wachtlijst voor

levertransplantatie sterft

meer dan 1 op 4.

Prof. dr. Dirk Ysebaert

Prof. dr. Daniel Abramowicz

Gerda Van Beeumen

Dr. Kathleen De Greef

Prof. dr. Jean-Louis Bosmans

Dr. Mark Helbert421 5 63

2

4

5

6

1

3

Patiënten die euthanasie wensen, vragen uitzonderlijk om na hun dood hun organen te mogen afstaan. De afgelo-pen vijf jaar gebeurde dat een zevental keer in Antwerpse ziekenhuizen. ‘Om belangenvermenging te voorkomen, wordt de orgaandonatie pas besproken nadat de euthanasie is goedgekeurd. De artsen die de euthanasie goedkeuren en uitvoeren, zijn uiteraard niet betrokken bij de transplantatie’, licht prof. dr. Dirk Ysebaert toe. Om de organen snel na het overlijden te kunnen wegnemen vindt de euthanasieprocedure plaats in het operatie-kwartier, in een huislijk ingerichte ruimte. Ysebaert: ‘Donatie na euthanasie kan niet bij kankerpatiënten en de patiënt moet in het ziekenhuis willen sterven. Dat beperkt het aantal kandidaten. Toch zou deze vorm op termijn tot 20 % van het totale aantal donoren kunnen uitmaken.’

Orgaandonatie na euthanasie?

Donor gezocht

22


INFO Dienst hepabiliaire, transplantatie en endocriene heelkunde, T 03 821 56 60, dienst nefrologie, T 03 821 34 35.

De kandidaat-donor ondergaat vooraf meerdere onderzoeken. ‘Zo doen we een bloed- en weefsel-test, naast diverse onderzoeken van onder meer hart en longen. Uiteraard wordt ook de werking van de nieren zorgvuldig getest’, legt transplantatiecoördinator Gerda Van Beeumen uit. Meer dan twee op drie kandidaten raakt niet door de selectie, meestal wegens gezondheidsproblemen. Helbert: ‘Struikelblokken zijn vaak een te hoge bloeddruk, hart- en vaatziek-ten of suikerziekte. Die problemen tasten op termijn ook de nieren aan. En dan zou de donor mis-schien zelf eindigen met een te lage nierwerking.’ Er wordt ook altijd nagegaan of de donatie wel om de juiste redenen gebeurt. ‘We willen absoluut voorkomen dat iemand tegen betaling of onder druk een nier zou schenken’, aldus Helbert.

Na de ingreep verblijven de donoren gemiddeld een vijftal dagen in het ziekenhuis, gevolgd door een herstelperiode van vier tot zes

weken. Ze engageren zich om na de transplantatie jaarlijks op controle te blijven komen. ‘Zo kunnen we eventuele nier- of andere gezond-heidsproblemen vroeg ontdekken én behandelen, wat cruciaal is voor een persoon met maar één nier. De over-heid wil die opvolging verplichten’, zegt nefroloog prof. dr. Jean-Louis Bosmans. Uit heel wat onderzoek is overigens gebleken dat levende nier-donoren niet vaker nierproblemen krijgen dan anderen, integendeel.

Donatie na hartstilstandEen relatief nieuwe tendens is donatie na hartstilstand, officieel Donation after Circulatory Death (DCD). ‘Meestal gebruiken we organen van hersendode patiënten’, legt transplantatiechirurg dr. Kath-leen De Greef uit. ‘In afwachting van de transplantatie worden de hartwerking en de bloedcirculatie dan kunstmatig in stand gehouden met de beademingsmachine. Het hart stopt pas met kloppen op de operatietafel. Almaar vaker worden

echter ook organen weggenomen bij zogenaamde non heart beating donors. Het gaat dan om zwaar zieke patiënten die aan de beade-ming liggen op intensieve zorg, bijvoorbeeld na een hartinfarct of beroerte, en voor wie verder behandelen zinloos is geworden. In overleg met de familie kan dan worden beslist de behandeling te staken, waarna ze overlijden. Meteen na hun dood worden hun organen dan weggenomen.’ Het hart is op dat moment niet meer geschikt voor donatie, maar de nie-ren, longen en lever zijn vaak wel nog bruikbaar. In zowat de helft van de gevallen is donatie mogelijk. ‘Die vorm van orgaanschenking past in de trend om niet hardnek-kig en zinloos te behandelen’, zegt prof. dr. Dirk Ysebaert, dienst-hoofd transplantatiechirurgie.

Donatie na hartstilstand kan alleen als de behandeling bruusk wordt stopgezet en de patiënt bin-nen het half uur daarna overlijdt. Zo blijven de organen tot op het

laatst voldoende doorbloed. Ook moeten de organen meteen na het overlijden worden weggenomen. ‘Je begrijpt dat de familie daarvoor moet openstaan’, zegt Ysebaert.

De afgelopen jaren waren er in België telkens 60 à 70 non heart beating donoren per jaar, voorna-melijk in universitaire ziekenhuizen. Via een nationaal protocol worden ook andere ziekenhuizen gestimu-leerd om er oog voor te hebben. Intussen vestigen transplantatie-centra hun hoop op een nieuwe techniek die deze vorm van donatie een enorme boost zou kunnen geven. Ysebaert: ‘Met behulp van een perfusiemachine kunnen we organen buiten het lichaam een tijd lang bevloeien, waardoor hun kwaliteit sterk verbetert. Wellicht zouden we zo alle organen van na hartstilstand overleden donoren kunnen benutten. Voor niertrans-plantatie is dat al een algemeen aanvaarde techniek. Helaas gaat het om een peperdure behandeling en is er voorlopig geen terugbetaling.’

➝

‘Praat vooraf met je familie over

donatie. Als nabestaanden de

wens van de overledene kennen,

stemmen ze zo goed als altijd in

met orgaandonatie.’

Een relatief nieuwe tendens is donatie

na hartstilstand, officieel Donation after

Circulatory Death (DCD).

23

‘Je kunt perfect verder met één nier’Toen Mathijs (18) aan de dialyse

moest, twijfelde zijn vader Eric (49)

geen seconde om zich als donor aan

te bieden. ‘Ik ben blij dat ik dit voor

mijn zoon heb kunnen doen.’

athijs was acht toen zijn nieren begonnen te haperen: hij leed

aan FSGS of focale segmentale glomerulosclerose, een aandoening die de nierfilters aantast. ‘Jarenlang bleef de ziekte onder controle met bloeddrukverlagers’, zegt Eric. ‘Tot Mathijs eind 2013 maar niet van een buikgriep herstelde. In het ziekenhuis bleek zijn nierwerking dramatisch verslecht.’ Mathijs

moest voortaan aan de dialyse en werd ook op de wachtlijst voor een niertransplantatie gezet. Eric: ‘We wisten echter dat een donornier jaren op zich kon laten wachten. Ik was dan ook meteen bereid mijn eigen nier af te staan.’

Eric doorliep de nodige onder-zoeken en tests en bleek geschikt als donor. Het allerlaatste gesprek, met de chirurg, was echter een koude douche. Eric: ‘Het zou een klassieke operatie worden, met

een behoorlijk grote snede van aan mijn buik tot aan mijn rug. Ik had echter geen zin om bijna drie maanden thuis te zitten. Na wat opzoekwerk ontdekte ik dat de ingreep in het UZA via een kijkoperatie kon. Ik stuurde een mailtje naar prof. Ysebaert, diensthoofd transplantatieheel-kunde, en had hem nog diezelfde avond aan de lijn. De volgende dag al werd een datum voor de ingreep geprikt.’

Beurtelings onder het mesEen zestal weken later was het zover. Vader en zoon gingen beurtelings onder het mes in aanpalende operatiezalen. ‘Toen ik ontwaakte, voelde dat nog niet meteen als een nieuwe start’, zegt Mathijs. ‘Ik moest uiteraard nog herstellen. Bovendien duurde het een paar dagen voor de nier begon te functioneren. Toen ik eindelijk kon plassen, was iedereen dolblij.’

M

Mathijs geniet

volop van zijn

herwonnen

vrijheid.

Eric heeft niets dan lof voor de opvang in het UZA. ‘We konden en kunnen altijd bij het team terecht. Iedereen is erg betrokken.’ De ingreep vond hij goed meevallen. Na vier weken kon hij alweer aan de slag. Twijfels heeft hij nooit gehad. ‘Je kunt perfect verder met één nier. Ik sport net als vroeger en ben op geen enkele manier beperkt. Na alles wat er gebeurd is, leef ik bewuster en gezonder. Ik hoop echt dat meer mensen stilstaan bij het enorme plezier dat ze iemand kunnen doen door een nier te schenken.’

Zoon Mathijs geniet intussen volop van zijn herwonnen vrijheid. Hij moet stipt twee keer per dag zijn medicatie nemen, maar dat is een kleine prijs in vergelijking met de dialyse. Doodmoe op de zetel liggen is er niet meer bij. ‘Sinds zijn transplantatie is hij geen avond meer thuis’, lacht mama Christel.

24


UZA herneemt longtrans plantaties

Het UZA start opnieuw met

longtransplantaties. De kans

op succes is minder groot

dan bij de meeste andere

orgaantransplantaties,

maar als alles goed gaat,

kan de patiënt weer een perfect

normaal leven leiden.

e eerste long-transplantatie in het UZA dateert van eind 1997.

‘Het aantal transplantaties is nooit hoog geweest, maar de patiënten in kwestie deden en doen het opvallend goed’, zegt prof. dr. Wilfried De Backer, diensthoofd longziekten.

Voor wie is een longtrans-plantatie bedoeld?Dr. Peter van Hal, pneumoloog: ‘De ingreep wordt vooral uitge-voerd bij patiënten met chronisch obstructief longlijden (COPD), mucoviscidose, longfibrose – dat is een ziekte die gepaard gaat met overmatige littekenvorming in de

longen – en pulmonale hyper-tensie, een verhoogde bloeddruk in de longslagaders. Omdat een longtransplantatie een zware en riskante behandeling is, transplan-teren we alleen patiënten wiens levenskwaliteit erg slecht is en als alle andere behandelingsmogelijk-heden zijn uitgeput.’

Waarom is een longtrans-plantatie zo delicaat?Prof. dr. Paul Van Schil, dienst-hoofd thorax- en vaatheelkunde: ‘Omdat de longen via de lucht voortdurend in contact staan met de buitenwereld, is er een gro-tere kans op infecties. Bovendien moeten we zwaardere afweeron-derdrukkende medicatie geven

dan bijvoorbeeld bij een nier- of levertransplantatie. Ook chroni-sche afstoting is een belangrijk probleem. De kleine luchtwegen raken dan verstopt, waardoor patiënten opnieuw erg moeilijk kunnen ademen.’

Hoe zijn de vooruitzichten met een donorlong?Van Hal: ‘Wereldwijd is na vijf jaar nog maar zo’n 50 % van de patiën-ten in leven, maar in de gespe-cialiseerde transplantatie centra – waaronder het UZA – is het overlevingspercentage 60 à 70 % na tien jaar. De resultaten zijn de afge-lopen jaren verbeterd. Dat komt onder meer doordat we nauwkeu-riger kunnen beoordelen wie baat

D

INFO Dienst pneumologie, T 03 821 35 39, dienst thorax- en vaatheelkunde, T 03 821 37 85

zal hebben bij een transplantatie en doordat de afweeronderdrukkende medicatie is verbeterd.’

Hoe is het met het aanbod donorlongen gesteld?Van Schil: ‘Goede donorlongen liggen niet voor het oprapen: maar 20 % van de donoren heeft trans-planteerbare longen. We hopen dat aantal sterk te verhogen met zogenaamde ex vivo perfusie. De verwijderde donorlongen worden dan een paar uur in een machine gelegd waarin ze voortdurend wor-den bevloeid en beademd (zie ook p. 22). Dat verbetert hun kwaliteit aanzienlijk: 80 % van de longen die nu onbruikbaar zijn, zouden we zo toch kunnen inplanten. We hopen

25

UZA herneemt longtrans plantaties

Harttransplantatie8 à 10 per jaar Voor wie? Bij ernstig hartfalen, meestal na meerdere hart-infarcten, of voor patiënten met een sterk verzwakte hartspier

Succes? Na 5 jaar is gemiddeld nog 73 % van de patiënten in leven Nieuw? Almaar meer patiënten krijgen in afwachting van een geschikt donororgaan een tijdelijk kunsthart, waarna zeven van de tien alsnog een transplantatie ondergaan.

Pancreastransplantatie 2 à 3 per jaar, op een totaal van 15 à 20 in België Voor wie? type 1 diabetici met ernstige verwikkelingen, bijvoorbeeld patiënten die hun hypo’s niet voelen aankomen

of die aan ernstige zenuwaantasting lijden. Succes? Na 5 jaar functioneert nog 65 % van de donor-pancreassen. Als de pancreas niet meer werkt, keert de patiënt terug naar de insulinebehandeling. Nieuw? Het UZA neemt deel aan een studie waarbij alleen de zogenaamde pancreaseilandjes worden getransplanteerd, die verantwoordelijk zijn voor de insulineproductie. Die techniek geeft minder complicaties.

Dunnedarmtransplantatie tot nog toe 1 transplantatie in 2012 Voor wie? Patiënten die totale parenterale voeding (TPN) krijgen, via de bloedbaan, maar dat niet verdragen. Ze krijgen

TPN bijvoorbeeld omdat hun darmen moesten worden verwij-derd of wegens een aangeboren darmziekte. Succes? Na 5 jaar functioneert de darm nog bij 50 à 60 % van de patiënten. Doordat de ingreep vrij riskant is en er meestal goede alternatieven zijn, blijft het aantal dunnedarm-transplantaties beperkt.

Jaarlijks voert het UZA ook 30 à 40 niertransplantaties (zie p. 23) en 12 levertransplantaties (zie p. 26) uit. Dit najaar wordt opnieuw gestart met longtransplantaties (zie hiernaast).

Transplantaties in het UZA

‘Maar 20 procent

van de donoren

heeft longen die

transplanteerbaar zijn’

Links: Een zieke long met bulleus

emfyseem die wordt verwijderd.

Rechts: De gezonde donorlong die

wordt ingeplant.

volgend jaar met die techniek te kunnen starten.’

Hoe goed is de levenskwali-teit na de transplantatie? Van Hal: ‘Behoorlijk wat patiën-ten hebben opnieuw een uit-stekende levenskwaliteit. Jonge patiënten kunnen vaak opnieuw aan het werk. En ook sporten kan weer: ik ken longtransplan-tatiepatiënten die opnieuw aan loopwedstrijden deelnemen.’

De Backer: ‘Een longtransplanta-tie is niet altijd succesvol, maar je mag je niet verkijken op gemiddel-den. Als je ziet hoe goed het met veel van onze patiënten gaat, besef je dat de behandeling zeker de moeite waard is.’

26


Nieuwe perspectieven

Jaarlijks ondergaan

meer dan 200 Belgen

een levertransplantatie,

veelal wegens cirrose

of leverkanker. Nieuwe

medicatie en betere

chirurgische technieken

verhogen de kans op

een goede afloop.

evercirrose als gevolg van hepatitis C is een van de belangrijk-ste redenen om een

levertransplantatie uit te voeren. ‘Spijtig genoeg tast de hepatitis C vervolgens ook de donorlever aan. Meestal geleidelijk, maar in uitzonderlijke gevallen ook heel snel. Behandelen is op dat moment erg moeilijk omdat veel transplantatiepatiënten de zware medicijnen niet kunnen verdragen’, zegt prof. dr. Peter Michielsen, adjunct-diensthoofd gastro- enterologie hepatologie.

Gelukkig zijn er nieuwe medi-cijnen op komst. ‘Het gaat om tabletten, meer bepaald direct- acting antivirals. Ze werken in op het hepatitisvirus en niet op het afweersysteem, zoals bij de huidige medicatie’, aldus hepatoloog prof. dr. Sven Francque. Vandaag krijgen

patiënten vaak een combinatie van tabletten en inspuitingen. In de toekomst zullen wellicht tabletten volstaan. Michielsen: ‘De nieuwe geneesmiddelen zijn nog niet op de markt, maar patiënten kunnen bij ons deelnemen aan klinische studies. Bovendien hebben we overeenkomsten met farmaceu-tische bedrijven, waardoor we bepaalde patiënten nu al met de nieuwe geneesmiddelen kunnen behandelen.’ Dankzij de nieuwe medicatie zal een levertransplan-tatie allicht ook vaker kunnen worden vermeden.

Kanker tegenhoudenOok patiënten met levertumoren zijn soms met een levertransplan-tatie gebaat. Meestal gaat het dan om leverkanker door levercirrose, al komen ook patiënten met uit-zaaiingen in de lever uitzonderlijk

in aanmerking. ‘Met de transplan-tatie genees je zowel de levercirrose als de kanker’, zegt leverchirurg dr. Thiery Chapelle. ‘Als de wacht-tijd oploopt, riskeer je echter dat de kanker zich uitbreidt en een transplantatie niet meer kan. Daarom belanden de patiënten na drie maanden automatisch hoger op de wachtlijst. In afwachting van de transplantatie proberen we de kanker tegen te houden.’

Dat laatste gebeurt door de tumor weg te nemen of die te behandelen met radiofrequen-tie-ablatie (RFA), een techniek waarbij de kankercellen als het ware worden verschroeid. Een andere optie is TACE, voluit transcatheter arterial chemo embo-lization: via een katheter wordt dan chemotherapie in het gezwel toegediend. ‘In de toekomst zal het UZA deelnemen aan een interna-

INFO Dienst gastro-enterologie hepatologie, T 03 821 33 24, dienst hepatobiliaire, transplantatie en endocriene heelkunde, T 03 821 43 27

L

Levertransplantatie

tionale studie waarbij levertrans-plantatie bij darmkankerpatiënten met uitzaaiingen in de lever in wel-bepaalde gevallen mogelijk wordt. Tot nog toe komen die patiënten daarvoor niet in aanmerking’, aldus Chapelle.

Contact met lotgenoten

De patiëntenvereniging Vlaams Hepatitis Contact-punt lanceerde onlangs haar nieuwe website www. hepafocus.be, met informatie en een platform voor contact met lotgenoten.

Bij Landelijke Thuiszorg vinden wij zorgen voor jou de normaalste zaak van de wereld.

Je bent jong of oud, samen of alleen?

We komen bij je thuis op die momenten waar extra hulp meer dan welkom is:

een geboorte, ziekte, handicap, ouderdom of moeilijke omstandigheden.

Onze medewerkers zijn deskundig opgeleid en helpen je met plezier én op jouw maat.

Ontslag uit het ziekenhuis?Landelijke Thuiszorg

helpt met een waaier van dienstengezinszorg - kraamzorg - poetshulp - gastopvang - oppas - klusjesdienst - woningaanpassing

voor meer info en aanvragen

070/22 88 78www.landelijkethuiszorg.be

Landelijke Thuiszorg maakt deel uit van Ons.

AdvLT_210x280_Maguza_14.indd 1 23/04/14 13:29

28

GEZOND

ls we sommige voedingsboeken mogen geloven, zijn aardappelen, brood,

rijst en pasta een bron van veel kwaad: we worden er dik van, ze werken verslavend en ze verhogen de kans op welvaartsziekten. UZA-hoofd diëtiste Martine De Clercq en collega Carolien Van Gils zien dan ook soms patiënten die koolhy-draatrijke voedingswaren zonder meer schrappen. Een evolutie die ze niet toejuichen. ‘Zeker als dat eet-patroon wordt doorgetrokken naar het hele gezin, zijn we absoluut geen voorstander. Opgroeiende kinderen hebben koolhydraten nodig’, beklemtoont De Clercq.

Wat zijn eigenlijk koolhydraten?Van Gils: ‘Koolhydraten, ook sacchariden genoemd, is een verzamelnaam. Enerzijds heb je de monosacchariden of enkelvoudige koolhydraten en de disacchariden of tweevoudige koolhydraten,

met een minder correct woord snelle koolhydraten genoemd. Daaronder valt de gewone suiker, maar bijvoorbeeld ook glucose en fructose in fruit en lactose in melk. Daarnaast zijn er de polysacchari-den of meervoudige koolhydraten. Die zitten vooral in zetmeelhou-dende voedingswaren als brood, aardappelen, rijst en pasta.’

Hoe belangrijk zijn kool-hydraten in onze voeding?Van Gils: ‘Koolhydraten zijn de belangrijkste energiebron voor ons lichaam. Tot op heden adviseert de Hoge Gezondheidsraad dat ten minste 55 % van onze calorie- inname uit koolhydraten zou moeten bestaan, met maximaal 10 % toegevoegde suikers. In de loop van volgend jaar verwachten we een herziening van de richt-lijnen, maar daar hebben we nog geen uitsluitsel over. Koolhydraten zullen alleszins nooit volledig uit een voedings patroon worden geschrapt. Volkoren producten

Almaar vaker lees en hoor je dat we te veel

koolhydraten eten. Moeten we aardappelen

en brood dan maar van ons bord bannen?

Of gaat het om een zoveelste hype die

wel overwaait?

ABroodnodig?Koolhydraten

verdienen de voorkeur omdat die meer vezels bevatten. Hoeveel aardappelen of brood je nodig hebt, is erg indivi dueel. Onze richtlijn voor de hoofdmaaltijd: vul je bord voor de helft met groenten en voor een kwart met aardappelen, rijst of pasta en vul aan met een stuk vlees, vis, kip of vleesvervanger.’

De Clercq: ‘Wie heel weinig of geen koolhydraten eet, kan last krijgen van futloosheid, hoofdpijn, concentratieproblemen en slape-loosheid. Bovendien misloop je zo belangrijke vitamines, mineralen en vezels die je specifi ek uit die voedingsgroep haalt.’

Eten we met z’n allen te veel koolhydraten?Van Gils: ‘Volgens de voedsel-consumptiepeiling van 2004 zouden we vooral te veel enkel-voudige en tweevoudige kool-hydraten eten, zelfs dubbel zo veel als goed voor ons is. Dat is voor een groot stuk te wijten aan de toegevoegde suiker in onder meer

29

frisdrank, koekjes, chocolade en gesuikerde melkproducten.’ De Clercq: ‘Als je een gemiddelde energiebehoefte hebt, hou je je het best aan een maximum van 50 gram toegevoegde suiker per dag. Helaas gaan velen daar vlotjes over, wat mee het groei-ende probleem van overgewicht verklaart. We staan er vaak niet bij stil hoeveel suiker er in onze voeding verwerkt zit (zie kader-stuk). Ook de Wereldgezond-heidsorganisatie hamert op een beperking van toegevoegde suikers en suiker uit honing, siropen en vruchtensappen.’

Wat met het natuurlijke suikergehalte in fruit?De Clercq: ‘Ook in fruit zitten enkelvoudige koolhydraten, maar het bevat ook essentiële voedings-stoffen als vitamines, mineralen en vezels. De kans dat je door fruit te eten te veel fructose binnenkrijgt, is bovendien klein. Niemand overeet zich aan appels. Daarom

focussen we op een beperking van toe gevoegde suikers en wordt fruit net gepromoot. Let wel op met fruitsap: zelfs ongezoete fruit-sappen bevatten vaak even veel suiker als frisdrank en gaan veel sneller binnen dan fruit.’

En wat als je wil vermageren? Eet je dan beter minder koolhydraten?De Clercq: ‘In een klassiek vermageringsdieet beperken we de calorieën door vooral vet, alcohol en toegevoegde suikers te verminderen. Bij ernstig overge-wicht stelt de arts soms een streng koolhydraatarm dieet voor, maar zoiets kan alleen onder medisch toezicht. Je mag de richtlijnen voor zo’n individueel opgesteld dieet dus niet veralgemenen naar de algemene bevolking.’

Kortom: een normaal verbruik van aardappelen en brood kan geen kwaad?Van Gils: ‘Op dit moment is er

Hebt u een gemiddelde energie behoefte en wilt u gezond eten, dan is het aan te raden om de hoeveelheid toegevoegde suikers te beperken tot een maximum van 50 gram per dag. Geen idee hoeveel suiker u zoal eet? Dan kan het verhelderend zijn dat een dag lang bij te houden. Hieronder een aantal boosdoeners op een rijtje.

• Blikje cola (33 cl): 35 g suiker • Reep gevulde chocolade (45 g): 25 g • Glas (20 cl) volle chocomelk: 17 g • Ronde koffi ekoek met rozijnen: 14 g • Glas (20 cl) limonade: 18 g • Potje fruityoghurt (125 g): 12 g • Potje chocolademousse (60 g): 15 g • Portie confi tuur (15 g) voor 1 boterham: 8 g • Portie choco (15 g) voor 1 boterham: 8 g • Blokje pure chocolade (15 g): 4 g • 25 g ketchup: 5 g • Speculaasje (7 g): 3 g

Suikerbommen

alleszins geen argument om een normaal verbruik te verbieden. Over voeding worden spijtig genoeg veel onware dingen gezegd, soms gebaseerd op onbetrouw-bare wetenschappelijke studies. De actieve voedingsdriehoek is wel aan vernieuwing toe, maar op dit moment weten we nog niet hoe de nieuwe richtlijnen van de Hoge Gezondheidsraad naar dat voedings model zullen worden vertaald. Daarvoor moeten we nog even geduld hebben.’

INFO Wondzorgverpleegkundige Sonja Vlayen, T 03 821 53 99

GEZOND

Eerste hulp bij kleine wondjes

Door kleine of banale wonden met

de grootste zorg te omringen, kunt u veel

leed voorkomen. Wondzorg verpleegkundige

Sonja Vlayen geeft ons een spoed cursus

wondzorg in 7 stappen.

30

et een open-staande wonde of een brandwonde gaat u naar de

huisarts of de spoed. Doe dat ook met een bijtwonde: het gevaar op infectie is dan groot. Onschuldi-ger wonden kunt u eventueel zelf verzorgen. Doe dat als volgt:

1 Reinig de wonde goed

Reinig een schaaf- of snijwonde altijd grondig met water onder

de kraan of de douchekop. Bij de apotheek kunt u wondsponsjes of -doekjes kopen om een vervuilde wonde op een zachte manier schoon te maken. Was de huid rondom de wonde met zeep om bijbesmetting te voorkomen. Reinig dagelijks of ten minste bij elke ver-zorging, tot de wonde genezen is.

2 Ontsmet altijd

Ontsmet een nieuwe wonde altijd met vloeibaar ontsmettingsmiddel:

het is immers nooit uit te sluiten dat er contact is geweest met een besmet oppervlak. Gebruik daar-voor povidonjood, beter gekend onder de merknamen iso-Betadine, Betadine, Braunol en Betardermyl. Individuele doses zijn hygiënischer. Gebruik voor kinderen jonger dan vijf jaar een aangepast product. In principe hoeft u maar één keer te ontsmetten, maar speel bij twijfel op veilig.

3 Houd de wonde vochtig

Vergeet het advies dat je elke wonde droog moet houden: wonden gene-zen sneller en mooier als u ze licht vochtig houdt, dus zonder korst-vorming. Is de wonde van zichzelf vochtig genoeg, dan volstaat een vetverband (zie kader) of zelfs een steriel kompres. Als de wonde te droog is, gebruikt u een hydrogel (zie kader) en dekt u hem af met een steriel kompres. Verband of

kompres mogen niet in de wonde kleven. Let wel: een gehechte wonde moet u wel droog houden.

4 Wees alert op infecties

Bij het minste teken van infectie ontsmet u de wonde opnieuw en contacteert u de huisarts: dat wil zeggen als er meer vocht uit komt, bij toenemende pijn of roodheid, als de wonde warm aanvoelt of als er etter ontstaat. De wonde moet dan een tijd lang twee of drie keer per dag worden ver-zorgd en ontsmet. Vermijd zalven met antibiotica in. Zo werkt u immers het ontstaan van resistente bacteriën in de hand, terwijl er goede alternatieven zijn, zoals een ontsmettend verband.

5 Verzorg zo lang als het moet

Een wonde die goed evolueert, hoeft u maar één keer per dag te

M

Eerste hulp bij kleine wondjesverzorgen. Houd de wonde vochtig tot hij dicht is en bedekt tot er zich nieuwe huid heeft gevormd. Daarna hydrateert u de huid om die opnieuw weerbaarder te maken. Een gehydrateerde huid is hoe dan ook beter gewapend tegen kwetsuren.

6 Blijf niet sukkelen

Een banale wonde is na twee weken quasi genezen of ziet er op zijn minst stukken beter uit. Zo niet moet u medische hulp zoeken. Zes weken is de absolute bovengrens. Een andere zalf, aanpak of verband kan wonderen doen. Soms is er ook sprake van een onderliggend

Dit moet u altijd in huis hebben voor wondzorg:• Vloeibaar ontsmettingsmiddel, bijvoorbeeld iso-Betadine• Hydrogel, een dikke gel die het wondvocht vasthoudt,

bijvoorbeeld Flamigel• Vetverband, een kompres dat met een vette substantie

is doordrenkt • Steriele kompresjes• Hechtpleister of zelfhechtende windel

In de huisapotheek

probleem, zoals spataders, diabetes of vaatlijden. De meeste zieken-huizen hebben een wondzorgver-pleegkundige met een ambulante raadpleging. Zeker bij hardnekkige wondproblemen is dat de aangewe-zen specialist.

7 Voorzichtig met water en zon

Met een schaaf- of snijwonde mag u niet gaan zwemmen of in bad wegens besmettingsgevaar. Een douche kan geen kwaad. Houd het litteken een jaar lang uit de zon om te vermijden dat het verkleurt. Bedek het of gebruik zonnecrème met de hoogste beschermingsfactor.

Dit moet u altijd in huis hebben voor wondzorg:• Vloeibaar ontsmettingsmiddel, bijvoorbeeld iso-Betadine• Hydrogel, een dikke gel die het wondvocht vasthoudt,

bijvoorbeeld Flamigel• Vetverband, een kompres dat met een vette substantie

is doordrenkt • Steriele kompresjes• Hechtpleister of zelfhechtende windel

In de huisapotheek

CorrectieIn de vorige MagUZA stonden bij het artikel over tekenbeten afbeeldingen van een vlo in plaats van een teek. Onze excuses!

INFO

Media SurplusDaknamdorp 25, Lokeren

T 09/349 69 64 – 0475/52 27 [email protected]

uwadvertentie

hier?

32

ZORG

Het UZA streeft naar de hoogst

bereikbare kwaliteit op het

vlak van zorg. Het ziekenhuis

verbetert dan ook constant

zijn dienstverlening. Dat kan

onder meer door te peilen naar

de tevredenheid van de patiënten.

de patiënten het altijd of volledig eens waren met een uitspraak over kwaliteit. Dat maakt de resultaten overzichtelijk. Het helpt ons ook de lat hoog te leggen voor onszelf. Onze service moet niet goed zijn, maar excellent. Wanneer de patiënten grotendeels mee eens of meestal ant-woorden, dan weten we dat er nog ruimte is voor verbetering. Een van de punten waar we hoog op scoren, is de vriendelijke behandeling van de patiënten. Daar ben ik heel blij mee, want dat is een van onze prioritei-ten. Een werkpunt is dan weer dat medewerkers zich altijd eerst moeten voorstellen aan de patiënten.’

Naast de VPP-vragenlijsten, gericht op de gehospitaliseerde patiënten, houdt het UZA ook

eigen enquêtes. Paul Van Aken: ‘Het is onze bedoeling om al onze afdelingen te optimaliseren, van radiologie over spoed tot de consultaties.’ Tot slot bevraagt het ziekenhuis ook het eigen personeel. ‘Tevreden medewerkers maken tevreden patiënten. Een patiënt voelt heel goed aan of de sfeer op een afdeling goed zit of niet.’

Digitale communicatieTot nu maakte het ziekenhuis gebruik van papieren enquêtes, maar momenteel loopt een proef-project waarbij de gehospitaliseerde patiënten op één pilootafdeling de vragen kunnen beantwoorden via de tv-toestellen in hun kamer. Paul Van Aken: ‘Via de televisieschermen

rijgt u als patiënt voldoende infor-matie in het UZA? Wordt u vriendelijk

behandeld? Is het eten lekker? Met dat soort vragen probeert het UZA te achterhalen hoe tevreden de patiënten zijn over de service in het UZA. ‘We willen ons van de andere ziekenhuizen onderscheiden door de hoge kwaliteit die we aanbieden’, zegt Paul Van Aken, directeur pati-entenzorg. ‘We optimaliseren daar-bij niet alleen de feitelijke zorg, we besteden ook aandacht aan de bele-ving van de patiënt. Dat doen we door enquêtes af te nemen en met patiënten te praten. Op die manier weten we beter waar de pijnpun-ten zitten en hoe we onze service

K

‘ Naar een excellente service’UZA meet patiëntentevredenheid

INFO Over de resultaten van de VPP-enquêtes: www.uza.be/patienttevredenheid

Het Vlaams Patiëntenplatform stelde in 2013 een vragenlijst op voor gehospi-taliseerde patiënten. In november 2013 gebruikte het UZA die lijst om te peilen naar de tevredenheid over de aangeboden zorg.

Het UZA scoorde het best op de onder-staande drie stellingen.• Ik voelde me helemaal klaar om naar huis

te gaan: 95%.• Ik kreeg altijd informatie over de

verdere behandeling na mijn ontslag uit het ziekenhuis: 93,4%.

• De verpleegkundigen waren altijd vriendelijk en beleefd tegen mij: 85,7%.

Verbetering is aangewezen op onder-staande vlakken. • De medewerkers stelden zich altijd aan

mij voor met naam en functie: 39,4%.• De medewerkers vertelden me altijd

wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn: 44,9%.

• De medewerkers gaven altijd gelijkaardige informatie: 45,8%.

Hoogtes en laagtes

kunnen verbeteren. Ik beschouw de patiënten als onze klanten, die we graag tevreden zien terugkeren.’

TransparantVier keer per jaar bevraagt het UZA de gehospitaliseerde patiën-ten door middel van een enquête van het Vlaams Patiëntenplatform (VPP). Uit de resultaten van die peilingen blijkt het UZA in 2013 op 22 van de 28 vragen beter te scoren dan het Vlaamse gemiddelde. Paul Van Aken: ‘Al onze resultaten staan zichtbaar voor iedereen op onze website, zowel de hoge als de lage scores. Transparantie is heel belangrijk voor ons.’

‘Per vraag publiceren we boven-dien alleen het aantal keren dat

33

‘ Naar een excellente service’een enquête afnemen is minder arbeidsintensief. Het is ook een stap richting digitale communicatie, iets waar de patiënten zelf om vragen. Het enige nadeel is dat de respon-denten de vragen beantwoorden terwijl hun zorgtraject nog niet volledig is afgesloten. Vandaar dat we op de afdeling radiologie een project hebben opgestart waarbij we de enquêtes afnemen per mail, wanneer de patiënten al terug thuis zijn.’

‘We hebben onze patiënten tij-dens hun bezoek aan onze afdeling naar hun e-mailadres gevraagd en stuurden hen dan achteraf een gepersonaliseerd bericht’, legt Filip Deferme, hoofdverpleegkundige radiologie, uit. ‘De respons was vrij hoog: 57 %. Dat zou in de toekomst nog kunnen stijgen, wan-neer we de kinderziektes van het systeem hebben overwonnen. Via mail hebben we ook de mogelijk-heid een reminder te sturen.’

Een digitale bevraging heeft nog een bijkomend voordeel: de moge-lijkheid om de enquête te laten uitvoeren door derden. Paul Van Aken: ‘Het lijkt mij een goede zaak mochten in de toekomst de enquê-tes in alle ziekenhuizen afgenomen worden door een objectieve partij. Dat zou de geloofwaardigheid ervan alleen maar verhogen.’

34

ZORG

Ziekenhuishygiëne

Geen bacteriën op bezoekNogal wat mensen zijn bang om in

een ziekenhuis een infectie op te

lopen. Het UZA doet al het mogelijke

om dat risico in te dijken: van

makkelijk afwasbare toetsenborden

tot afdelingen met een specifi eke

luchtfi lteringsinstallatie.

et UZA zet een heel arsenaal aan maatregelen en technologie in om

infecties letterlijk en fi guurlijk buiten de deur te houden. Op sommige afdelingen met bijzonder kwetsbare patiënten, zoals hema-tologie, intensieve zorg, intensieve neonatologie en het operatie-kwartier gelden extra voorzorgs-maatregelen. Zo wordt er in die afdelingen een overdruk gecreëerd en is er een sas bij de ingang: op die manier kan er geen lucht van de aanpalende gang binnen en dus ook geen kiemen. De operatiezalen hebben bovendien een uitgekiend

luchtverversingssysteem dat de lucht van vrijwel alle stof en andere kiemdragende deeltjes ontdoet en ervoor zorgt dat er uitsluitend schone lucht boven de operatie- en instrumententafels circuleert.

Een hoofdstuk apart is de afdeling hematologie, waar patiënten met een sterk verminderde afweer verblijven. ‘Daar staat niet alleen de afdeling zelf onder overdruk, maar ook de kamers ten opzichte van de gang’, zegt dr. Hilde Jansens, ver-antwoordelijke ziekenhuishygiëne in het UZA. ‘Bovendien hebben die kamers een apart systeem van lucht-circulatie en -zuivering. De lucht-kwaliteit wordt er regelmatig getest.’

H

35

U ZEGT

Vertrouwenspersoon

Wat is een vertrouwenspersoon?

Als patiënt kunt u een vertrouwenspersoon aanduiden om u bij te staan in uw contacten met de medische wereld. Volgens de wet mag een vertrouwenspersoon u bijstaan• bij het verkrijgen van informatie over uw gezond-

heidstoestand (bijvoorbeeld een consultatie of gesprek bijwonen),

• bij de inzage van uw patiëntendossier en bij het bekomen van een kopie ervan,

• bij het neerleggen van een klacht.

Wie kan uw vertrouwenspersoon zijn?

Een familielid, een vriend, vriendin of iemand anders.

Hoe stelt u een vertrouwenspersoon aan?

U kunt daarvoor een offi cieel formulier invullen en laten toevoegen aan uw dossier. Het document vindt u op www.patientrights.be. Die website van de overheid bevat ook alle informatie over uw rechten als patiënt.

Wat is het verschil met een wettelijke vertegenwoordiger?

Een wettelijke vertegenwoordiger komt op voor uw rechten en treedt in uw plaats op als u daar zelf niet meer toe in staat bent, bijvoorbeeld als u buiten bewustzijn bent. Ook uw wettelijke vertegenwoordi-ger kunt u zelf aanduiden als u dat wenst.

Vroeger verbleven patiënten er in isolatiekamers, kleine glazen hokjes met een voortdurende luchtstroom. Letterlijk alles werd er gesteriliseerd, tot de krant toe, en bezoekers moch-ten alleen van kop tot teen ingepakt binnen. ‘Uit onderzoek blijkt echter dat die isolatiekamers geen meer-waarde opleveren, en dus zijn we bij de verbouwing van de afdeling overgeschakeld naar gewone kamers met een goed bewaakte lucht-kwaliteit. Een stuk aangenamer voor de patiënt’, vervolgt Jansens.

Ontsmettende washandjesPreventie van infecties schuilt soms in schijnbaar banale aanpassin-

gen. ‘Zo staat er op de kritische diensten naast elk bed of couveuse een computer, waarbij vooral het toetsenbord een bron van infecties kan zijn. We gebruiken nu vlakke, gemakkelijk te ontsmetten toetsen-borden’, zegt ziekenhuishygiënist Frank Van Laer. Op intensieve zorg worden de patiënten sinds kort dan weer gewassen met ontsmettende washandjes. ‘We onderzoeken momenteel in welke mate die infec-ties tegengaan, binnen een grote Europese studie. Als ze inderdaad het aantal infecties verminderen, kan dat ook het antibioticaverbruik en de nood aan isolatie naar bene-den brengen’, legt Jansens uit.

Info Ombudsdienst T 03 821 31 60, [email protected], www.patientrights.be

… er tijdens verbouwingen in het UZA speciale fi lterbakken worden opgesteld die schimmels uit de lucht halen?

… het UZA op veel plaatsen waterkranen gebruikt waaruit minstens één keer per 24 uur auto-matisch water stroomt? Dat om de legionella-bacterie geen kans te geven.

… bedlegerige patiënten sinds kort met vochtige doekjes worden gewassen, als alternatief voor de kom water en washandjes?

… er voor de afdeling intensieve neonatale zorg gemakkelijk wasbare knuffellapjes werden aangekocht?

… bloemen, planten en knuffels niet toegelaten zijn op de afdeling hematologie?

… de kleding van operatiekwartiermedewerkers elastieken heeft aan de mouwen en broeks-pijpen, om afscheiding van lichaamsschilfers met huidkiemen te voorkomen?

Wist u dat …

36

Scherpe blik, juiste diagnose

Gastro-enterologe dr. Elisabeth Macken

voert dagelijks kijkonderzoeken uit

in maag en darmen. De planning zit

doorgaans eivol, maar: ‘als patiënten echt

ongerust zijn, laten we ze snel komen.’

‘Start van onze weke-lijkse consultatie. Ik

zie vooral patiënten met chroni-sche ontstekingsziekten van de darm, ook wel IBD (inflamma-tory bowel disease) genoemd. Voorbeelden zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Die ziekten kun je niet genezen, maar we doen alles om de patiënt een normaal leven te geven. Meestal lukt dat vrij goed. Mijn eerste patiënt, meneer P. (38), heeft net een operatie gehad waarbij een aangetast stuk darm werd weggenomen. Hij is heel tevreden:

hij heeft veel minder klachten en kan weer een normaal sociaal leven leiden.’

‘Als een patiënt opeens meer klachten krijgt,

proberen we snel een afspraak te regelen. Hij of zij mag dan rechtstreeks bellen met onze IBD-verpleegkundige Frederika. Vandaag zie ik vroeger dan gepland mevrouw V. (41) terug. Ze contac-teerde ons omdat ze veel last had van buikpijn en krampen. Ik doe meteen een darmonderzoek en pas haar medicatie aan.’

Elisabeth Macken

ARTS

WAAROCMW Edegem, Dienstencentrum Den AppelOude-Godstraat 110, 2650 EdegemWANNEERTelkens op maandagmiddag van 14 tot 16 uur.DEELNAMEPRIJSnog niet gekend.

In tien lezingen geven artsen van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen en professoren van de Faculteit Geneeskunde & Gezondheidswetenschappen van de Universiteit Antwerpen een uiteenzetting met nadien gelegenheid tot vraag stelling. De lezin-gen worden ingeleid door emeriti van de Universiteit Antwerpen.

Lezingen in 2014:3/11/2014Prof. Dr. Paul A.R. Pelckmans, diensthoofd gastro-enterologie en hepatologie‘In de donkere spelonken van ons lichaam – de darmflora bepaalt ons leven’ Constipatie, opgeblazen gevoel, diarree, onregelmatige transit, winderigheid,…’

17/11/2014Prof. dr. Heidi Theeten, UZA, Vaccinologie‘Beter voorkomen dan genezen: zin & onzin van vaccinaties’

1/12/2014Prof. dr. Greta Moorkens, adjunct diensthoofd algemeen inwendige geneeskunde‘Check up of zijn we wel zo gezond?’ 15/12/2014 Prof. dr. Alexandra Vermandel, coördinator Kleine Bekken Kliniek‘Bekkenbodemtherapeuten: wie zijn ze? en wat doen ze?’

INFOKaren CroesOCMW Edegem GezondheidspreventieT 03 450 84 [email protected]

Mevr. Ilde Vander VelpenDienstencentrum Den AppelT 03 450 82 [email protected]

SPECTRUM

REEKS

lezingen-Samenwerkingsverband

UZA / UA – ActUAOCMW Edegem – Seniorenraad Edegem

“Op afspraak”geneeskunde en gezondheid IV

37

WITJAS VAN DIENST

Scherpe blik, juiste diagnose‘Maandagnamiddag staan er coloscopies op

het programma, kijkonderzoeken waarbij we via de aars een flexibele buis tot in de dikke darm brengen. Indien nodig verwijderen we dan ook poliepen. Ik ga even mee-volgen bij een arts in opleiding. Een coloscopie kan best lastig zijn en soms moet een meer ervaren arts het overnemen. Doordat de patiënten een licht verdovend en kalmerend middel krijgen, merken ze weinig van het onderzoek. Ook de rest van mijn werkweek is vooral gevuld met endoscopische

onderzoeken, procedures waar-bij we met een soepele slang in het lichaam gaan kijken. Op die manier onderzoeken we behalve de dikke darm ook de dunne darm, de maag en de galwegen.’

‘Slecht nieuws voor mevrouw W. (65). Zij

werd doorverwezen nadat ze posi-tief testte bij de darmkankerscree-ning. Tijdens de coloscopie stuit ik inderdaad op een kwaadaardig letsel. Na de ingreep breng ik haar voorzichtig op de hoogte. We plan-nen al onmiddellijk de volgende

onderzoeken. Dat vind ik erg belangrijk: zo gaat de patiënt naar huis met het gevoel dat het pro-bleem meteen wordt aangepakt.’

‘Tijd voor het weke-lijkse multidisciplinair

oncologisch consult, kortweg MOC. Tijdens die vergadering zitten we met alle kankerspecia-listen van ons domein samen om de patiënten te bespreken. Vooral bij complexe gevallen wordt er lang overlegd. We bespreken ook meneer S. (70), een patiënt bij wie ik recent de slokdarm heb onderzocht. Ik stelde toen vast dat er een longtumor door zijn slokdarm was gegroeid: ik kon zo tot in zijn longen kijken. Opereren kan niet meer. Ik zal daarom een slokdarmstent plaatsen, een soort buisje dat de slokdarm herstelt.’

’s Avonds ben ik altijd nog bezig met mails

beantwoorden, dringende onder-zoeken plannen, uitslagen van labo-onderzoek bekijken, verslagen nalezen, een planning opstellen voor de artsen in opleiding … Ik vertrek meestal niet voor 18.30 uur. Gelukkig kan ik een deel van die taken thuis uitvoeren.’

‘Oproep voor een acute ingreep: een patiënt op

intensieve zorg heeft een hevige bloe-ding gekregen in zijn slokdarm. Het bloed loopt uit zijn mond en neus: hij baadt er letterlijk in. Zo’n twintig minuten na de oproep staan we met z’n allen rond de patiënt. We moeten alles uit de kast halen om de bloeding te stoppen, maar gelukkig halen we hem erdoor. Weer thuis voel ik de adrenaline nog stromen.’

ww

w.c

obre

tti.b

e

T H E R A P E U T I S C H E I N F R A R O O D C A B I N E S M E T L E V E N S L A N G E G A R A N T I E

Raadpleeg steeds uw arts als u een Health Mate® infraroodcabine wil gebruiken voor medische doeleinden.

Verlichting van spieren gewrichtspijnen

Goed bij reuma, artrose en fi bromyalgie

Verbetert uw algemene conditie

Verlicht astma en bronchitis

Goed tegen rug- en nekklachten

Verbetert de bloeddoorstroming

Verdrijft afvalstoffen uit uw lichaam

Goed tegen psoriasis, eczeem en acné

Vermindert stress en hoofdpijn

Vermindert cellulitis en verbrandt calorieën

Verhoogt uw immuniteit

35

ANTWERPEN: Arak Wellness LIER 03 295 50 25 | Van den Berg HOOGSTRATEN 03 315 75 31 | Sanik GEEL 014 58 86 70 | AquaVision OUD-TURNHOUT 014 35 91 71 | Fonne Smeulders KALMTHOUT 03 62 01 620 | Health Mate SHOP SCHOTEN 03 685 44 50 | NG Project BALEN 014 73 53 99 | Schrauwen: BRASSCHAAT 03 645 24 79 | HERENTALS 014 24 40 20 – WILRIJK 03 825 69 81 – ZANDHOVEN 03 464 19 16 | Sanal BORSBEEK 03 366 17 70 | LIMBURG: ‘t Hoveniertje WELLEN 012 74 53 60 | Schrauwen GENK 089 30 86 20 | Varey LOMMEL 011 54 43 69 | Sleurs & Vangompel BOCHOLT 089 46 56 00 | D&A Pool Technics ZONHOVEN 011 82 37 65 | Aquamaax SCHERPENHEUVEL 0495 35 07 13 | WEST-VLAANDEREN: Spa-Wellness ZWEVEGEM 0477 59 58 13 | Ovalco OOSTKAMP 050 82 75 86 | Health Mate Shop Knokke 0486 51 89 83 | Delaere IZEGEM 051 30 11 82 | Wellness La Rose GISTEL 059 27 61 84 | Florisan VEURNE 058 31 53 15 | Vanderhaeghe IEPER 057 21 37 23 | Vermeersch KORTEMARK 051 57 52 08 | Lamo RUISELEDE 051 68 82 53 | DC infrarood RUDDERVOORDE 050 28 07 87 | Claeys-Verhelst Brugge 050 31 26 52 | Xavier Covemaeker WERVIK 056 20 01 69 | OOST-VLAANDEREN: Aquatropic MALDEGEM 050 71 93 92 | Aquazure NINOVE 054 50 01 69 – WICHELEN 053 39 09 39 | Het Buitenhuis DENDERMONDE 052 25 61 16 | Wellness Decor KRUISHOUTEM 09 383 70 83 | Wida MELSELE 03 336 54 94 | Esento: BRAKEL 055 42 76 08 | Van Poucke ZOTTEGEM 09 360 16 91 | Vepa ZELZATE 09 345 56 25 | Schrauwen ST-NIKLAAS 03 766 18 17 | Sterck AALST 053 70 16 11 | Sani-en Keukendecor WAASMUNSTER 03 250 66 90 | DC Pools GAVERE 0473 25 22 74 | DC infrarood GENT 09 321 25 85 | VLAAMS-BRABANT: Van Poucke LENNIK 02 582 35 03 | L’air et L’eau BEGIJNENDIJK 016 41 42 66 | Ventimec LEUVEN 016 23 39 74 | Pool+ HAACHT 016 85 09 55 | Runningmate KAMPENHOUT 016 65 05 86 | Van Diest HALLE 02 361 14 16 | M&T Fitness Shop LUBBEEK 016 60 10 25 Volledig overzicht op www.healthmate.be

GEEF JE GEZONDHEID EEN BOOST.

Overtuig jezelf en bel voor een GRATIS test

naar 1 van onderstaande

verkooppunten

Je hebt reeds een Health Mate vanaf 3.695,-

Droom je van je eigen infrarood sauna ?

HealthMate_Maguza_sept2014.indd 1 7/08/14 16:03

39

ONVERGETELIJKUZA PRAKTISCH

‘Ik studeerde nog voor vroedvrouw toen de eerste ivf-baby, Louise Brown, in 1978 geboren werd. Op dat moment stond ik nog wat sceptisch tegenover de techniek. Dat veranderde toen ik drie jaar later aan de slag ging in het fertiliteitscentrum en ivf beter leerde kennen. Het centrum was toen nog heel klein: één arts, één verpleegkundige, één bioloog, één androloog en ikzelf. Wanneer de arts naar een congres ging, waren wij technisch werkloos. Zo komt het dat ik in 1985 mee mocht naar de eerste conferentie van de European Society of Human Reproduction and Embryology in Bonn. Daar ontmoette ik Robert Edwards. Ik heb nog altijd de foto waarop ik hem en zijn collega’s de hand schud. Vier jaar geleden heeft Edwards trouwens de Nobelprijs voor de Geneeskunde ontvangen. Ik heb dus de hand van een Nobelprijswinnaar geschud!’

Pioniers‘De ontmoeting met Edwards was een absoluut hoogtepunt, maar eigenlijk was mijn loopbaan een aaneenschakeling van onvergetelijke momenten. De eerste eicelaspiratie, de eerste ICSI (injectiebevruchting, red.), de eerste ingevroren embryo’s … We verrichtten echt pionierswerk. Wat me ook altijd veel plezier doet, is wanneer de vrouwen na een behan-deling in ons centrum hun baby komen tonen. Dan besef je pas echt hoe waardevol je werk is.’

Gerd Van Nevel maakte als unit-

verantwoordelijke in het Centrum voor

Reproductieve Geneeskunde veel mooie

momenten mee. Hét hoogtepunt was

de ontmoeting met Robert Edwards,

de fysioloog die aan de wieg stond

van de ivf-techniek.

‘De vader van de ivf’

ww

w.c

obre

tti.b

e

T H E R A P E U T I S C H E I N F R A R O O D C A B I N E S M E T L E V E N S L A N G E G A R A N T I E

Raadpleeg steeds uw arts als u een Health Mate® infraroodcabine wil gebruiken voor medische doeleinden.

Verlichting van spieren gewrichtspijnen

Goed bij reuma, artrose en fi bromyalgie

Verbetert uw algemene conditie

Verlicht astma en bronchitis

Goed tegen rug- en nekklachten

Verbetert de bloeddoorstroming

Verdrijft afvalstoffen uit uw lichaam

Goed tegen psoriasis, eczeem en acné

Vermindert stress en hoofdpijn

Vermindert cellulitis en verbrandt calorieën

Verhoogt uw immuniteit

35

ANTWERPEN: Arak Wellness LIER 03 295 50 25 | Van den Berg HOOGSTRATEN 03 315 75 31 | Sanik GEEL 014 58 86 70 | AquaVision OUD-TURNHOUT 014 35 91 71 | Fonne Smeulders KALMTHOUT 03 62 01 620 | Health Mate SHOP SCHOTEN 03 685 44 50 | NG Project BALEN 014 73 53 99 | Schrauwen: BRASSCHAAT 03 645 24 79 | HERENTALS 014 24 40 20 – WILRIJK 03 825 69 81 – ZANDHOVEN 03 464 19 16 | Sanal BORSBEEK 03 366 17 70 | LIMBURG: ‘t Hoveniertje WELLEN 012 74 53 60 | Schrauwen GENK 089 30 86 20 | Varey LOMMEL 011 54 43 69 | Sleurs & Vangompel BOCHOLT 089 46 56 00 | D&A Pool Technics ZONHOVEN 011 82 37 65 | Aquamaax SCHERPENHEUVEL 0495 35 07 13 | WEST-VLAANDEREN: Spa-Wellness ZWEVEGEM 0477 59 58 13 | Ovalco OOSTKAMP 050 82 75 86 | Health Mate Shop Knokke 0486 51 89 83 | Delaere IZEGEM 051 30 11 82 | Wellness La Rose GISTEL 059 27 61 84 | Florisan VEURNE 058 31 53 15 | Vanderhaeghe IEPER 057 21 37 23 | Vermeersch KORTEMARK 051 57 52 08 | Lamo RUISELEDE 051 68 82 53 | DC infrarood RUDDERVOORDE 050 28 07 87 | Claeys-Verhelst Brugge 050 31 26 52 | Xavier Covemaeker WERVIK 056 20 01 69 | OOST-VLAANDEREN: Aquatropic MALDEGEM 050 71 93 92 | Aquazure NINOVE 054 50 01 69 – WICHELEN 053 39 09 39 | Het Buitenhuis DENDERMONDE 052 25 61 16 | Wellness Decor KRUISHOUTEM 09 383 70 83 | Wida MELSELE 03 336 54 94 | Esento: BRAKEL 055 42 76 08 | Van Poucke ZOTTEGEM 09 360 16 91 | Vepa ZELZATE 09 345 56 25 | Schrauwen ST-NIKLAAS 03 766 18 17 | Sterck AALST 053 70 16 11 | Sani-en Keukendecor WAASMUNSTER 03 250 66 90 | DC Pools GAVERE 0473 25 22 74 | DC infrarood GENT 09 321 25 85 | VLAAMS-BRABANT: Van Poucke LENNIK 02 582 35 03 | L’air et L’eau BEGIJNENDIJK 016 41 42 66 | Ventimec LEUVEN 016 23 39 74 | Pool+ HAACHT 016 85 09 55 | Runningmate KAMPENHOUT 016 65 05 86 | Van Diest HALLE 02 361 14 16 | M&T Fitness Shop LUBBEEK 016 60 10 25 Volledig overzicht op www.healthmate.be

GEEF JE GEZONDHEID EEN BOOST.

Overtuig jezelf en bel voor een GRATIS test

naar 1 van onderstaande

verkooppunten

Je hebt reeds een Health Mate vanaf 3.695,-

Droom je van je eigen infrarood sauna ?

HealthMate_Maguza_sept2014.indd 1 7/08/14 16:03

Nuttige telefoonnummers• algemeen nummer UZA: T 03 821 30 00• onthaal en opname: T 03 821 31 01• patiëntenbegeleiding: T 03 821 37 00 (maatschappelijk werk,

vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levens-beschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal)

• ombudsdienst: T 03 821 31 60• inlichtingen facturen: T 03 821 31 28• mobiele medische urgentiegroep: T 03 821 38 06• school in het UZA: T 03 821 58 86

Gastenkamers Ter WeydeWilt u in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kunt u terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk). Voor meer info: T 03 440 48 18.

WinkelgalerijIn de inkomhal vindt u:• de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur; in het weekend en op

feestdagen van 12 tot 20 uur• een broodjeszaak, in de week open van 9 tot 14.30 uur• een winkel Moment’to Shop Delhaize met een ruim aanbod verse

voeding, drank, lectuur, geschenkartikelen … Open op weekdagen van 8.30 tot 20 uur. In het weekend van 12 tot 18 uur.

• een bloemen- en pralinewinkel ‘Gift Shop’, open van maandag tot en met vrijdag van 11.00 tot 19.30 uur. In het weekend en op feestdagen gesloten.

• een bankautomaat

RestaurantHet restaurant vindt u op -1 op het einde van de bezoekersgang. Het is elke werkdag open van 12 tot 14 uur.

Meer info: www.uza.be

AbonnementWenst u een gratis abonnement op Maguza, wilt u een adreswijziging door geven of wilt u het magazine niet langer ontvangen? Bel 03 821 32 96 of stuur uw naam en adres naar UZA, afdeling communicatie, Wilrijk-straat 10, 2650 Edegem, of surf naar www.maguza.be/abonnement. U kunt hier ook inschrijven op de gratis digitale nieuwsbrief van Maguza.

Colofon Maguza · driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen · jaargang 26, oktober 2014 · Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, [email protected] · Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten · Hoofdredacteur: Ann Segers · Eindredacteur: Kris Thieren · Redactieraad: Bettina Blaumeiser, Patrick Cras, Annick Deckers, Anneleen De Vos, Jonas De Wolf, Marc Peeters, Ann Segers, Bharati Shivalkar, Elke Smits, Kris Thieren, Paul Van Aken, Miranda Van De Wiele · Redactie & reali satie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be · Fotografie: Frank Bahnmuller, Jan Locus, Eric de Mildt, Shutterstock · Illustratie p. 14-16: Frederik Van den Stock · Kruiswoord raadsel: Freddy Roegiest · Reclameregie: Media Surplus, www.media-surplus.be · De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. Maguza wordt gedrukt op FSC- papier, afkomstig van duurzaam beheerde bossen.

40

LEVENSLOOP EDEGEM

Levensloop is een initiatief van de Stichting tegen Kanker om samen te denken aan mensen met kanker en te strijden tegen de ziekte. Ook het UZA loopt, stapt en beweegt gedurende 24 uur mee in de editie van Levensloop in Edegem, die start op 11 oktober om 16u aan Fort V.Surf naar de website en ontdek hoe je zelf kan meedoen of steunen. Data 11 – 12 okt 2014Uur 16:00 – 16:00 Locatie Fort V EdegemInfo www.levensloop.be/relays/edegem-2014

LOOK GOOD, FEEL BETTER

Workshop schoonheidsverzorging voor kankerpatiënten om de neven-werkingen van een behandeling te maskeren en het gelaat te verzorgen.Data 22 okt 2014 & 10 dec 2014Uur 12:00 – 16:00Locatie UZA VIP-restaurantInfo tel. 03 821 44 58 of www.uza.be/kankeractiviteiten

OMGAAN MET VERMOEIDHEID BIJ KANKER

Informatie en tips over de aanpak van vermoeidheid bij mensen met kanker. Ook voor familie en vrienden!Datum 13 nov 2014 Uur 14:00 – 16:00Locatie UZA RaadzaalInfo tel. 03 821 52 34 of www.uza.be/kankeractiviteiten

UZA AGENDA

INFOAVOND OVER HYPOSPADIASKom meer te weten over hypospadias, een aangeboren afwijking bij mannen waarbij de plasbuis uitmondt aan de onderkant van de eikel, halverwege de penis of in de balzak.Datum 20 okt 2014Uur 19:00 – 21:00 Locatie UZA GemeenschapszaalInfo www.uza.be/hypospadias-3of tel. 03 821 35 11

PRENATALE INFOAVONDEN NOVEMBER 2014 Infosessie en rondleiding voor aan-staande ouders als voorbereiding op een bevalling in het UZA.Data Deel 1: 10 nov 2014

Deel 2: 17 nov 2014Uur 19:30 – 20:30Locatie UZA Auditorium KinsbergenInfo www.uza.be/prenatale-infoavond

oktobernovemberdecember2014

gratisdeelname

ACTIVITEITEN VOOR KANKER-

PATIËNTEN INFOAVONDEN THEMADAGEN

1

2

WEEK VAN DE BORSTVOEDING1-5 okt 2014Als ‘Baby Friendy Hospital’ vindt het UZA borstvoedingsbeleid en kwaliteitszorg voor moeder en kind erg belangrijk. In de wereldborst-voedingsweek (1 tot 7 oktober) wil het UZA meer uitleg geven over borstvoeding aan toekomstige moe-ders. Van 1 tot 5 oktober kan je met je vragen terecht aan de infostand in de inkomhal van het UZA.

WERELDREUMADAG Op 7 okt 2014 in UZA1 op de 5 Belgen, waaronder 1 op de 1000 kinderen, is getroffen met reuma. Reuma is een chronische aan-doening die vaak voor lichamelijke beperkingen zorgt. Ook geestelijk is het zwaar. Op Wereld Reuma Dag wordt overal ter wereld aandacht gevraagd voor de reumaproblema-tiek. Ook het UZA doet mee. Bezoek de infostand in de inkomhal.

BRADAG15 okt 2014BRA Day of Breast Reconstruction Awareness Day is gewijd aan de voorlichting en sensibilisering van vrouwen die een borstreconstruc-tie overwegen na de gedeeltelijke of volledige amputatie van een borst.

Kom naar de infosessie voor meer uitleg over borstreconstructie door de plastisch chirurgen in het ALM-event and conference center, Filip Williotstraat 9, 2060 Antwerpen.Info www.antwerpbraday.be

3

DAG VAN HET VROEGGEBOREN KIND17 nov 2014Het UZA wil op deze dag extra aandacht schenken aan de pro-blematiek van vroeggeborenen. Bezoek de infostand in de inkom-hal van het UZA en neem eens een kijkje in een echte couveuse. Je kan er ook kijken naar de docureeks Prematuurtjes die gedraaid werd op de neonatologie van het UZA.

KERSTBALLENACTIE PINK RIBBON IN HET UZA15-25 decemberHelp jij de kerstboom van het UZA mee te versieren? Koop dan vanaf 15 december een of meerdere kerstballen ten voordele van Pink Ribbon en hang deze in onze boom! Je kan ze natuurlijk ook mee naar je thuis nemen. De opbrengst gaat integraal naar Pink Ribbon, een organisatie die zich inzet tegen borstkanker. Je kan de kerstballen doorlopend kopen vanaf 15 december aan het onthaal in de inkomhal van het UZA.

41

ZORG

Zwanger en kwetsbaarZwangere vrouwen die negen maanden

lang geen enkele medische begeleiding

krijgen, omdat ze het niet kunnen betalen.

Het gebeurt anno 2014 in Antwerpen.

Enkele Antwerpse welzijnsorganisaties en

UZA-artsen willen de ergste noden lenigen.

INFO [email protected]

inds begin dit jaar gaan prof. dr. Yves Jacquemyn, diensthoofd gynaecolo-gie, en zeven assistenten

om beurt twee keer per maand pre-natale echo’s uitvoeren bij vrouwen die anders volledig afgesloten zijn van dergelijke medische controles. Veelal gaat het om vrouwen zonder papieren die heel moeilijk toegang krijgen tot de gezondheidszorg. ‘In de ziekenhuizen worden soms vrou-wen in volle arbeid binnengebracht die geen enkele medische opvolging hebben gehad. Dat kan zware gevol-

centrum Kraamzorg Antwerpen. ‘Nochtans heeft elke zwangere vrouw recht op medische opvolging, papieren of niet.’ Omdat de praktijk anders is, ging De Kraamvogel op zoek naar financiering en vond die bij Welzijnszorg en bij Cera.

Sindsdien krijgen vrouwen die niet kunnen rekenen op terugbeta-ling van medische kosten de brood-nodige prenatale zorg. ‘De twee echo’s die we hen proberen te geven, zijn echt het minimum’, schetst Jacquemyn. ‘Een echo in het eerste trimester is cruciaal om te weten hoe ver de zwangerschap is. Anders weet je niet eens of een bevalling te vroeg begint, of een kindje al dan niet prematuur is of groeiachter-stand heeft, en niet onbelangrijk: of het om een tweeling gaat. Ook kunnen we zo bepaalde tekenen opsporen die op een chromosoom-afwijking kunnen wijzen.’

HartafwijkingDe tweede echo is de zogenaamde structuurecho. ‘Daarmee sporen

we grote afwijkingen op zoals een open ruggetje, zodat we bij de bevalling de nodige opvang kunnen voorzien. Zonder is zo’n kindje soms al op voorhand verloren. We hebben het afgelo-pen half jaar onder meer al een hartafwijking kunnen onderschep-pen, en van heel wat vrouwen de zwangerschapsduur duidelijk kunnen vaststellen.’ Daarmee zijn natuurlijk niet alle problemen opgelost. Veerle Decorte: ‘Ook de zorg kort na de bevalling is vaak een probleem. In sommige ziekenhuizen worden die vrouwen en borelingen heel snel op straat gezet. Daarom starten we nu ook een project rond kraamzorg door de vroedvrouw.’

Partners in dit project zijn Kind en Gezin, Kind en Preventie (prenataal steunpunt, consultatie-bureau en inloopteam Pothoek), CAW Antwerpen (prenataal steun-punt, consultatiebureau De Wijk en inloopteam Samik), Dokters van de Wereld, De Kraamvogel.

Echo’s voor kansarme moeders in spe

S gen hebben, en daar wilden we iets aan doen’, zegt Jacquemyn.

Echo’s onbetaalbaarKind en Gezin biedt in Antwerpen medische begeleiding en opvolging aan maatschappelijk kwetsbare zwangere vrouwen in drie prenatale steunpunten. Ook vrouwen zonder papieren kunnen daar terecht. ‘De steunpunten signaleerden dat echo’s en labo-onderzoeken onbetaalbaar bleven, zeker voor die meest kans-arme groep’, vertelt Veerle Decorte van De Kraamvogel, het Expertise-

42

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1 Z O R G S E C T O R K U U R2 I S O L A T I E A D A M U K3 E M A S R A M I E M I R4 K R A N T E E R S E R N A5 E O S O M C A C E K E A6 N E S P A T H O L O G I E M7 T R A P S A T E P A L E B8 R K A S S A I R A A K T E9 A L E P E I L A T O L I D10 N I A A R P A C H T P K11 S L O F E I R E I T I E R12 P A R K I N S O N E E R S T E13 O D O K A K O N G A T F14 R I E M T R A T E G E E L15 T D S K I P R O T J E C U16 O F T A L M I E H A L L U X

KRUISWOORDRAADSEL

Puzzel & win!

7. elasticiteit – voordeel – en andere – grootouder8. in vena – Engelse herberg – kracht9. Romeinse keizer – atmosfeer overdruk –

spokenroep – moed10. bid (Lat.) – koek van ongezuurd deeg –

lusteloos persoon11. deel van een narcosemasker – proef12. regelmaat – loofboom – verstoteling – gebalk13. Japans bordspel – naar mijn mening –

selenium – vaderland14. Europese vrouw – bovenbeen – onderdompeling15. Gelderse gemeente – kerkwachter – gewest16. gemoedsaandoening – etterende weefselontsteking

Verticaal1. leer van de hormonen2. hoogtepunt – waterkant – gesel3. Vlaanderen – taalman – boord – belemmering4. dry – bergplaats – Italiaanse rivier – ooit5. rijstgerecht – thans – vrije universiteit – compost6. Flying Dutchman – dikke wondzalf – ajuin7. kleur – etage – belasting –

aanwijzend voornaamwoord8. Turks bevelhebber – voltooid –

reinigingsmiddel – zangvogel9. artistieke dans – selderij – sciencefi ction10. droombeeld – getij – bevestiging – luchtbobbel11. naaldboom – perkamenthuid12. tijdperk – schudbeker – diagnosis-related group13. lekkernij – Amerikaanse staat – Eminentie14. niet goed doorbakken – kneedtrog – bijgevolg15. internet explorer – listig – meisjesnaam –

geliefde van Zeus16. instrument om de krachtprestaties van spieren te

meten – prop watten of gaas

Oplossing maguza 97

ROLLATORDe winnaars zijn:L. Van Kerckhoven, Edegem; Marleen Decock, Oostende; JC Walgreen, Meerle; Denise De Vos-Bal, Oelegem-Ranst; Mary Schreppers-de Visscher, Helmond NL

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1

29

31

4

5

67 5

7

8

9

102 8

11

126

134

143

1510

16

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1

2

4

3

5 6

7

8

Horizontaal1. chronisch vermoeidheidssyndroom – opzetting van

buik en darmen door ophoping van gassen2. miserabel – kever – voordat3. ongaarne – circa – chemisch beroep4. lichte slaap – mineraalwater – algemene periodieke

keuring – Noorse hoofdstad5. smeervloeistof – mohammedaanse mansnaam –

soortelijk gewicht – akkersleep6. frisdrank – medisch instrument

Doe mee en win!

Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan voor 10 november 2014 met je naam en adres naar [email protected] of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – Afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem en maak kans op één van de vijf cadeaubonnen van Oxfam t.w.v. 15 euro.

COLUMN KATTY ALLAERT

e vrouw van Jan is dement, zwaar dement. We brengen haar – samen met hem – een bezoek in het verzorgingstehuis waar ze sinds enkele maanden verblijft. Rita is al acht jaar dementerend, ze is

zestig. En ze brengt haar dagen dus door in het tehuis, al lijkt ze dat zelf niet te beseffen. Rita zit in een rolstoel als we haar kamertje binnenkomen, ze reageert nauwelijks op onze aanwezigheid. Rita zit, te kijken, al hebben we er geen flauw benul van of ze ons ziet. Wat ze ziet, hoort, ruikt, smaakt, voelt … geen mens die het weet. Ook Jan niet, al 35 jaar haar partner. Jan geeft niet op, elke dag bezoekt hij zijn vrouw. (H)erkenning krijgt hij niet meer. Als hij haar een kus wil geven, slaat ze met haar armen in het rond. De zachtheid en warmte van een kus zijn haar vreemd nu. Praten doet ze al jaren niet meer, af en toe produceert ze een geluid. Zonder betekenis, klank of melodie, dierlijk bijna. Stappen kan de vrouw niet meer. Zelfstandig eten, naar het toilet gaan, in de auto stappen evenmin. Rechtop zitten in de rolstoel kan ze nog wel, voorlopig …

Jan geeft haar koffie met melk, niet te warm. De koffie drinkt ze in een tuitbeker, om niet te morsen. Jan houdt haar beker vast, want zelf kan Rita dat niet meer. Koffie met melk en suiker, zo drinkt ze haar koffie al 40 jaar. Maar uit niets blijkt of ze de koffie nog lekker vindt. Voor de middag komt Jan zijn vrouw soep geven, in een tuitbeker. In de namiddag is hij er voor de koffie, elke dag.

Bijna acht jaar lang heeft Jan zijn vrouw thuis verzorgd. Eten gegeven, gewassen, haar samen met de buren gezocht telkens ze wegliep. Tot het niet meer ging, en ze dus naar het tehuis moest. Als ik aan Jan vraag hoe hij dat in godsnaam volhoudt, glimlacht hij verlegen. Er zijn zoveel mensen die voor een zieke man of vrouw of kind of ouder zorgen, zegt hij. Mantelzorgers heten ze met een chic woord. En dan vertelt hij hoe moeilijk het soms is, hoeveel humor er nodig is, relativering, opoffering … en graag zien. En dat het dikwijls ook echt niet meer gaat. Echt-niet-meer. Maar ook dan komt Jan, om Rita soep te geven in de voormiddag. En koffie in de namiddag. Koffie met melk en suiker.

Dement

Katty Allaert werkt al 20 jaar als journalist

op de vrt-nieuwsdienst. Voor Het Journaal

maakt ze reportages over gezondheid.

Ze schreef mee aan een boek over

allergieën en werkt nu aan een boek

over rugpijn. Ze is geboeid door alle

mooie dingen in het leven.

D

Wijverhogenuwcomfort !

BEZOEK ONZE WEBSITE : WWW.COMFORTLIFT.BE

Mannebeekstraat 3 | B-8790 Waregem | [email protected]

VRIJBLIJVENDE OFFERTE / BEZOEKBEL GRATIS : 0800 20 950

VRIJBLIJVENDE OFFERTE / BEZOEK

SERVICE24/24 - 7/7

TRAPLIFTEN, HUISLIFTEN & PLATEAULIFTEN

04 adv_magUZA_200x86,7.indd 1 1/07/14 16:27

GEHOLPEN

Kampioen!

Ropeskipping is de grote passie van

Noémi (14). Zo’n 2,5 jaar geleden vreesde ze

even haar sportambities te moeten opbergen:

ze bleek type 1 diabetes te hebben.

et was me opgevallen dat Noémi fel was vermagerd’ vertelt Christel, Noémi’s mama. Ze dronk ook veel

en moest vaak plassen. Ik herkende de symptomen niet direct, maar besloot toch naar de huisdokter te stappen. Toen die haar bloed liet onderzoeken, werd zijn vermoe-den bevestigd: Noémi had type 1 diabetes. De diagnose kwam hard aan. Diabetes is tenslotte een ziekte die je voor de rest van je leven meedraagt.’

Enge naaldenDe dokter stuurde Noémi meteen naar het ziekenhuis. ‘In het UZA moest ik aan het infuus’, herinnert Noémi zich. ‘Ik was bang, want ik wist niet wat de ziekte inhield. Geluk-kig hebben de diabeteseducatoren me goed opgevangen. Ze gaven me veel informatie over de ziekte. Ze leerden me ook insuline spuiten. Dat was best eng. Met de hulp van het diabetesteam heb ik beetje bij beetje mijn angst voor de naalden overwonnen. Maar mijn grootste vrees was dat ik niet meer zou kunnen ropeskippen. Ook op dat vlak kon het diabetesteam mij geruststellen. Sporten met diabetes kan perfect. In het begin was het wel wat zoeken: hoeveel koolhydraten

mag je precies eten en hoeveel insuline moet je spuiten om goed te kunnen trainen? Intussen weet ik al beter wat ik moet doen om mijn bloedsuikerwaardes onder controle te houden.’

WK in HongkongDat Noémi al snel de ingewikkelde spel-regels van diabetes in de vingers kreeg, blijkt duidelijk uit haar sportieve prestaties. Amper een jaar na haar diagnose werd ze geselecteerd om deel te nemen aan het EK ropeskipping in Florida. En hadden er geen praktische bezwaren in de weg gestaan, dan had ze dit jaar België vertegenwoordigd op het WK in Hongkong. ‘Haar diabetes belemmert Noémi niet om de dingen te doen die ze wil doen’, zegt mama Christel. ‘Al blijft het ook vandaag nog wat zoeken. Binnen-kort gaan we op vakantie met het vliegtuig. We vliegen ’s nachts, en ik vraag me af hoe dat dan moet met de inspuitingen. Het is fi jn te weten dat ik met mijn twijfels bij het diabetesteam van het UZA terechtkan. Ook al stel je duizend keer dezelfde vraag, zowel de educatoren als de artsen blijven altijd heel geduldig en nemen uitgebreid de tijd om uitleg te geven. Dat maakt het allemaal een heel stuk draaglijker!’

H

Oproep Hebt u ook iets bijzonders meegemaakt in het UZA? Laat het ons weten via [email protected]

MagUZA 98 - oktober 2014

Documents

Transcript of MagUZA 98 - oktober 2014