Isala

Logopedische inzichten in de behandeling van chronische hoestklachten

13 oktober 2017, NVLF congres Paula Roosjen en Sanne Matthee

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

InhoudLogopedische behandeling voor het SPEICH-C programma

(Chronische) hoest

Oorzaken van hoesten

Cough Hypersensitivity Syndrome?

Logopedische behandelcomponenten volgens SPEICH-C

Wat daarnaast (soms) behandeld moet worden

Toekomst van behandeling

Casus

Isala

Logopedie voor SPEICH-CStembehandeling:

- verminderen stembelasting/omgevingslawaai - stoppen met roken/passief roken - stoppen met kuchen/schrapen - verminderen alcohol gebruik - verminderen stress - verbeteren stemhygiene

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

(Chronische) hoest- definitie: uitstoting van lucht met keelgeluid

- langer dan 8 weken bestaand

- meest voorkomende consult bij huisarts, 10-38% gaat over hoestklachten

- complicaties: - fysiek: bv. spierpijn, vermoeidheid, incontinentie, kokhalzen/braken - psychisch: depressie, angst - sociaal: relatie, isolatie, werk

- in Isala 2e verwijsreden voor longartsen (2012)

- kwaliteit van leven even slecht als bij ernstige COPD

Isala

Video

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

Oorzaken chronische hoest3 grootste oorzaken van chronische hoest, 70 tot 90%

Astma

Gastero-esophageale Reflux Disease (GERD, of GORZ in NL)

Post Nasal Drip (sinusproblemen) / rhinosinusitis

Isala

Diverse vragenlijstenVAS hoest

Hoest vragenlijst

Reflux hoest Vragenlijst

Leicester Cough Questionnaire

Newcastle Laryngeal Hypersensitivity Questionnaire

Hospital Anxiety and Depression Scale

Isala

Diagnostisch protocol (ADP 1990)- Hoest langer dan 8 weken aanwezig, exclusie: rokers, ACEI, afwijkende X-

thorax

- Xsinus, BHR (Bronchiale Hyperreactiviteit)

- PPI / 24 uurs pH-metrie

- CT, -scopie

Isala

GERD- hoest is soms enige verschijnsel van reflux

- hoesters vaker reflux dan niet hoesters

- proefbehandeling PPI en prokineticum

- soms gastroscopie

- 24 uurs pH-meting

- eventueel operatie, fundoplicatie

- gedragsmatige strategieën

Isala

Cough Hypersensitivity Syndrome - sinds 1990, lijkt er een rol van de nervus vagus - sinds 2010 Cough Hypersensitivity Syndrome

ook wel: chronische idiopatische hoest, chronische onverklaarbare hoest, chronische niet specifieke hoest

- typische hoest: Droge geïrriteerde hoest, geprikkeld door de keel en voorkomen in aanvallen gedurende de dag.

- hypersensitief?

- patiënten hebben een versterkte respons op capsaicine - meer sensorische vezels in luchtwegen

- soort neuropathie?

Isala

Behandeling van Cough Hypersensivity Syndrome

Medicatie: - Amitriptylline (Jeyakumar e.a., The laryngoscope, 2006)

- Gabapentine (Birring, Lancet, 2012)

- Pregabaline (Vertigan e.a.)

Niet-medicamenteus: - Logopedie (en fysiotherapie) (Vertigan e.a., Thorax 2006 en Chamberlain Mitchel e.a.,

Thorax 2017)

Isala

VerwijscriteriaInclusie criteria: - chronische hardnekkige hoest - hoest langer dan 2 maanden bestaand, en medisch behandeld - hoest is een probleem voor de patiënt

Indicatoren voor verwijzing naar logopedie: - hoorbare inspiratie - glottale sluiting bij inademing (tijdens KNO-onderzoek, nasoendoscopie) - dysfonie - hoest blijft bestaan, ondanks behandeling met medicijnen voor astma,

GERD en rhinosinusitis

Isala

Exclusie criteria- patiënten die niet door een longarts zijn onderzocht - longfunctieonderzoek niet uitgevoerd - ACE remmer (bv. lisinopril) niet geprobeerd te stoppen - onbehandelde reflux - onbehandelde astma - astma die niet meer beoordeeld is in de laatste 2 jaar - onbehandelde rhinosinusitis - recente infectie in luchtwegen

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

Logopedische behandelcomponentenBehandeling volgens SPEICH-C (Speech Pathology Evaluation and

Intervention for CHronic Cough)

Scholing

Controletechnieken voor het hoesten

Training stemhygiëne

Psycho-educatie en counseling

Isala

Scholing- uitleg over de werking en functie van de de hoest en larynx

- uitleg over abnormale laryngeale beweging, zoals wat er gebeurd tijdens excessief hoesten, keel schrapen en PVFM

- neveneffecten van hoest, waaronder vicieuze cirkel

- hoest is niet altijd noodzakelijk, uitleg hoestdrempel en enig slijm in de keel is normaal

- vrijwillige controle van hoest, corticale controle over hoesten, en er is een signaal van moeten hoesten, voordat de patiënt hoest.

- achterhalen van de oorzaak is niet altijd noodzakelijk, 20% van de patiënten kan niet geholpen worden door medische behandeling

- de larynx zelf kan de oorzaak zijn van de hoest en ademingsproblemen

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

Hoestdrempel

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

Controle technieken voor het hoestenDoel: onderdrukken en/of vervangen

Oefenen in de behandeling: 1. prikkel leren herkennen 2. strategie toepassen 3. opbouw van prikkels, frequentie en duur

- afleidingstechnieken: slokje water, zuigen op ijsschilver, kauwgom of wachten (5 tot 10 seconden)

- hoestonderdrukkende slik: hoofd flexie, kiezen op elkaar, handen tegen elkaar gedrukt

- hoestcontrole adem: adem observatie en uitademen met geperste lippen - “ontspannen keel ademen” / oefenen met een beginnende gaap - gemodificeerde Accent methode adem - resoneren * - liptrillen *

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

Stemhygiëne- waterconsumptie / hydratatie vermeerderen! - rook vermijden - alcohol en cafeïne verminderen - gedragsmatige aanpak GERD

- niet meer eten voor slapen gaan, hoofdeind omhoog tijdens slapen, minder chocolade/scherp/vet eten, afvallen (bij overgewicht), kleinere maaltijden.

- neusademing - omgeving vochtiger/stoom inhaleren - zuigen op niet-medische hoestdropjes, zonder menthol, kauwgom

kauwen, of honing slikken

Samen bedenken hoe te implementeren.

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

Psycho-educatie/counseling- motivatie

- belang om bezorgdheid te horen

- perceptie om te moeten hoesten is reëel

- realistische doelen/verwachting stellen

- behandeling is hard werken

- soms geen gemakkelijke verbetering

- soms geen direct resultaat

Isala

Wat daarnaast (soms) behandeld moet worden- habituele mondademing

- adem/stem

- globus- en slikklachten, soms manueel m.n. rond thyreohyoid en geniohyoid

- effectief leren hoesten en stoppen in de hoest

- PFVM (Paradoxale Vocal Fold Movement) of VCD (Vocal Cord Dysfunction)

Hypothese dat hoest een beschermend mechanisme is, dat de glottale constrictie ontspant.

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

Paradoxale Vocal Fold Movement, PVFMWat kan een logopedist doen?

- stembanden bewust openen en sluiten, Estill (schrikken met lucht, innerlijke lach, vocal fry)

- inademen met beginnende gaap

- visualiseren ruime keel

- houding openen

- meer abdominale ademing

- manuele therapie

Isala

Noodstrategieen voor PVFM1. snuiven, evt. omgekeerd kaarsje uitblazen 2. uitademen door lippen in /f/ stand 3. 5 keer herhalen 4. slokje water

5 keer herhalen

Isala Logopedie bij chronische hoestklachten

De toekomst?

Isala

CasusMevrouw, geboren in 1948 Hulpvraag: minder willen hoesten Oorzaak volgens haarzelf: ze heeft er veel te lang mee rondgelopen, alleen

maar erger geworden. Klachten sinds 2000. Medische informatie: - 2009 diagnose chronische hoest bij hyperreactiviteit, start medicatie - 2012 aanhoudend hoesten, nogmaals hyperreactiviteit van slijmvliezen,

neusspray en Foster erbij. Reflux? Logopedie? - 2012: start proefbehandeling omeprazol, is voor dan voldoende - 2016 nog altijd hoesten, gebruikt omeprazol, amytriptyline, foster, codeïne

en nasonex, foster ophogen - 2016, pH-meting: pathologische reflux, waarvoor al medicatie. Toch

logopedie.

Isala

Logopedische opvallendheden- verschillende dingen prikkelen het hoesten: o.a. zoet eten, voorlezen,

telefoneren. - naast de hoestklachten lijkt mevrouw zich soms ook te verslikken in allerlei

consistenties. - mevrouw heeft een onvaste, hese stem, zelf geen klachten - het hoesten klinkt soms productief - mevrouw spreekt lang door op een adem, spanning in larynxgebied - mevrouw gebruikt Fisher Mens Friends om hoesten te onderdrukken - mevrouw drinkt weinig water - hoest start na kriebel in de keel

- bij slikken voldoende heffing/kanteling/daling, geen verslikken waargenomen bij verschillende consistenties

- frequent keelschrapen, is zich niet bewust

Isala

Casus

Isala

Logopedische behandelingDoel: NRS van mate van hoestklachten van 8 naar onder de 5.

- uitleg/scholing over hoesten - verhogen hydratatie - stemhygiene - hoestcontrole technieken - spreken op voldoende adem - verbeteren adem-stemkoppeling - verminderen keelspanning - motiveren om zelf invloed te hebben op de prikkel

Isala

Behandelverloop- hoestklachten verminderen geleidelijk, m.n. tijdens spreken en lezen komt

hoesten nauwelijks meer voor. - geen verslikken meer - af en toe nog een hoestbui - op eigen initiatief gestopt met eten van zoetigheid

- NRS scoort ze een 4 na 8 behandelingen, het hoesten is voor haar beheersbaar.

Isala

Bedankt voor jullie aandacht

Bij interesse in het volgen van een workshop: p.roosjen@isala.nl