HeidebosEuropese topnatuur in herstel

Colofon

Overname uit deze publicatie, om nog meer mensen warm te maken voor de natuur in het Heidebos, is toegelaten en wordt toegejuicht. Wel dient

steeds verwezen te worden naar deze publicatie en naar Natuurpunt.

Het Heidebos geniet de steun van de provincie Oost-Vlaanderen. deze publicatie werd gerealiseerd met de steun van het LIFE-fonds van de Europese Unie.

V.U.: Willy Ibens, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen • Foto’s: Gert Du Cheyne, Steven De Bruycker, Hugo Willocx, Benny Cottele, Nicolas Vereecken, Kris Decleer, Maarten

Jacobs, Vilda (Rollin Verlinde, Ludo Goossens, Yves Adams)

Welkom in het Heidebos!

Op het grondgebied van de gemeenten Wachtebeke en Moerbeke vinden we het Heidebos, een fraai natuur- en wandelgebied. De uitgestrekte bossen

worden er afgewisseld met bloemrijke graslanden en paarse vlekjes heide. Eindeloos genieten van het landschap, wandelen door de bloeiende heide

of kleurrijke vlinders en planten bestuderen, het kan hier allemaal!

Natuurpunt werkt sinds 1997 aan het herstel van het landschap en de waardevolle natuur in het Heidebos. Hierbij krijgt Natuurpunt – door middel

van het Life+ natuurfonds – financiële steun van de Europese Unie. Europa wil voorbeeldprojecten ondersteunen die het NATURA2000-netwerk van

beschermde natuurgebieden helpen uitbouwen. Het Heidebos is één van de schakels in dit netwerk.

De bescherming en het herstel van de natuurwaarden in het gebied is de uitdaging die Natuurpunt wil aangaan!

Met deze brochure willen we je meer uitleg geven over dit project. We nodigen je ook uit om regelmatig ter plaatse een kijkje te nemen.

Heidebos in goed gezelschap Op vakantie zijn we vaak verwon-

derd over de natuurpracht. Maar ook

dichtbij huis is nog heel wat moois te

vinden. Het Heidebos is een prachtig

natuurgebied dat deel uitmaakt van

het Natura2000-netwerk. Hiermee

staat het Heidebos in een Europese

lijst van topnatuurgebieden zoals Les

Camargues in Frankrijk, Ordessa en

Cota Doñana in Spanje of de Lune-

berger Heide in Duitsland.

Het Natura 2000-netwerk biedt bij-

zondere natuurwaarden een veilige

plaats om op lange termijn te kun-

nen overleven. Elke lidstaat stelde op

basis van door Europa vastgelegde

criteria speciale beschermingszones

voor. Na een grondige evaluatie ont-

stonden zo de vogelrichtlijngebieden

en habitatrichtlijngebieden. Samen

vormen zij het Europese Natura

2000-netwerk.

Cota Doñana, Spanje

Over molenwieken, propellers en vagenHet Heidebos kende een bewogen geschiede-

nis. In de vroege middeleeuwen werd het bos

nog grotendeels ontgonnen voor de productie

van lijnzaad. Een vijftal windmolens werden ge-

bruikt om hieruit olie te produceren. Het land-

schap in de middeleeuwen was hier wellicht

zeer open.

De bebossing van het gebied kwam pas aan het

eind van de 18de eeuw op gang. De uitgestrek-

te bossengordel kreeg in de 19de eeuw alweer

flinke klappen. Door hongersnood en de stij-

gende bevolkingsdruk werden grote delen van

het bos in akkerland omgezet.

In 1939 legde het Belgisch leger centraal in het

gebied een vliegveld aan. Hierdoor verdwenen

de resterende molenbergen. Tijdens de tweede

wereldoorlog werd deze locatie overgenomen

door de Duitsers.

Na de oorlog verloor het gebied zijn economi-

sche waarde. Stukken gekapt bos evolueerden

naar heide en nog later werden ook de akkers

geleidelijk verlaten. In hun plaats kwamen de

voor het gebied typische ‘vagen’, schrale gras-

landen die de ideale leefomgeving vormen voor

enkele bijzondere plantensoorten. Tijdens de

laatste decennia werd het Heidebos in functie

van de jacht beheerd. Door dit eenzijdig beheer

groeiden de heide en vagen grotendeels dicht.

Natuurpunt ijvert ernaar om de bijzondere

heide en schrale graslanden te behouden. Het

bos wordt geleidelijk omgezet naar een meer

natuurlijke situatie.

Bijzondere habitats in het Heidebos

HeideIn het Heidebos komen alleen droge heide-

vegetaties voor. Je vindt er geen grote paarse

heidevelden, maar eerder een afwisseling van

kleine heideveldjes met struwelen en bos.

De aanwezige heidegebieden zijn slechts een

fractie van de oppervlakte die er vroeger voor-

kwam. Veel typische soorten stierven reeds uit

omdat ze te weinig ruimte hebben om gezonde

populaties uit te bouwen. Binnen het Life+ pro-

ject wordt een aanzienlijke oppervlakte her-

steld via aankopen, omvorming van bosbestan-

den en plaggen.

Geratel in de nachtDe nachtzwaluw is een mysterieuze vogel van de heide. Over-

dag zit hij goed verscholen tussen de vegetatie en valt nauwe-

lijks op dankzij zijn perfecte camouflagekleuren. De snorrende

en ratelende zang van de baltsende mannetjes kan je al van

ver horen. Op het dagelijks menu staan muggen, kevers en

nachtvlinders.

De soort doet het goed op de open, zandige heide en op de

overgang van heide naar bos .

Landduinen Op sommige plaatsen kunnen we in

het Heidebos landduintjes terugvinden.

Deze kleine zandige heuveltjes herber-

gen een bijzondere planten- en die-

renrijkdom. Fraaie mossen en plukjes

struikhei kunnen het zand nauwelijks

vasthouden. Dit is het leefgebied voor

heel wat warmteminnende insecten en

ook de nachtzwaluw heeft het hier naar

zijn zin. Bij valavond komt deze bijzon-

dere heidevogel hier jagen.

In het verleden zijn deze miniduintjes

beplant of overgroeid met grassen. Het

is net op deze “landduinen” dat we 2 ty-

pische habitats van Europees belang te-

rugvinden: duingrasland en duinheide.

ZandbijenZandbijen zijn afhankelijk van open zand voor

het maken van hun nestholletjes. Ze voelen

zich goed bij de extreme temperatuurschom-

melingen tussen de koude nachten en hete

dagen. In het Heidebos komen enorme nest-

plekken van de grijze zandbij voor langsheen

de paden en in het centrale, open deel van het

gebied. Duizenden zoemende bijen zorgen er in

het voorjaar voor een waar spektakel.

Kleine vuurvlinder Kleine vuurvlinders zijn met hun roodbruine vleugels en hun

dwarrelende vlucht een fraaie verschijning in het Heidebos. De

vrouwtjes zetten de eitjes af op de bladeren van voornamelijk

schapenzuring en gebruiken de stuikhei als nectarplant. Open

vegetaties met schapenzuring zijn dan ook het favoriete habitat

van deze vlinder. Tijdens de zomermaanden kan je langs de wan-

delpaden vaak vuurvlindertjes zien opvliegen.

Heischrale graslandenHeischrale graslanden, hier ook wel ‘vagen’ genoemd, zijn typisch

voor het gebied. De heischrale graslanden van het Heidebos zijn

erg droog en hebben een ijle vegetatie die met moeite het zand

kan vasthouden. We vinden ze op de overgang tussen open zand

en heide.

Door ontginning is het aantal heischrale graslanden enorm ach-

teruit gegaan. Gelukkig bleven er in het Heidebos enkele parels

behouden zodat de typische planten en dieren de heischrale

graslanden kunnen koloniseren die tijdens het Life+ project wor-

den hersteld.

Libellen & waterjuffersDeze vliegende insecten hebben het in waterplassen erg naar hun zin. Libellen en

waterjuffers leven als larve soms meer dan twee jaar verborgen onder water. Wan-

neer ze volgroeid zijn, sluipen ze uit het water en kruipen uit hun larvenhuid. Volwas-

sen libellen en waterjuffers leven vaak maar enkele weken tot maanden. En, wat veel

mensen niet weten, libellen en waterjuffers steken niet!

Vennen en poelenAangezien het Heidebos een vrij droog ge-

bied is, hebben de aanwezige poelen en

venachtige habitats een grote aantrekkings-

kracht op tal van dieren en planten.

Nieuwe poelen en vennen zullen na herstel

dan ook snel nieuw leven aantrekken van-

uit naburige waterplassen. Verschillende

libellen maken dankbaar gebruik van deze

waterpartijen, terwijl ook amfibieën er voor

hun overleving van afhankelijk zijn. Reeën

en kleinere zoogdieren gebruiken de poelen

als drinkplaats. Water brengt dus heel wat

leven in de brouwerij!

De keizer van het heidebosDe wespendief is ongetwijfeld de keizer van het gebied. Deze

schuwe, mysterieuze vogel vertoont enige gelijkenis met de meer

bekende buizerd en heeft zich gespecialiseerd in het opsporen en

opgraven van wespenraten.

De wespendief voedt zijn jongen immers voornamelijk met wes-

penlarven. Z’n smalle kop en smalle, langere staart onderscheiden

hem van de buizerd. Wespendieven broeden in open bossen en ja-

gen op halfopen terreinen.

Bossen Het Heidebos bestaat voornamelijk uit aanplantingen van grove

den. Daarnaast vinden we er ook natuurlijk eiken-berkenbos terug.

Majestueuze dreven met Amerikaanse eik of beuk boorden de bos-

sen af.

Eind jaren tachtig verschenen terug reeën in het Heidebos. Onder-

tussen is de populatie stevig uitgebreid zodat de vroege wandelaar

meer dan eens een groepje van een vijftal reeën kan ontmoeten.

De redding van het Heidebos Na het einde van WOII verloor het Heidebos haar economische

functie en groeiden de heide en de open terreintjes in het gebied

langzaam dicht. Amerikaanse vogelkers overwoekerde grote delen

van het bos. Hierdoor kreeg deze plant de bijnaam ‘bospest’. Verka-

velingen en de aanleg van een golfterrein werden op het nippertje

vermeden.

Vanaf 1996 kocht Natuurpunt, toen nog Natuurreservaten vzw., er

de eerste percelen. In 2010 is de beheerde oppervlakte gestegen tot

270 ha, waarmee het Heidebos meteen één van de grootste natuur-

gebieden van Oost-Vlaanderen kan genoemd worden.

Sinds Natuurpunt eigenaar werd van het gebied, worden grote delen

van het bos opengemaakt om heide opnieuw kansen te geven. En de

resultaten zijn verbluffend. Tal van plantensoorten en dieren vonden

in het Heidebos een nieuwe thuis.

In 2009 startte Natuurpunt met het Life+ project ‘Vlaams Veldge-

bied’. Hierbij streeft Natuurpunt, met Europese financiële steun,

naar de verdere uitbreiding van natuurgebieden en het herstel van

de waardevolle bos- en heidehabitats. Ook het Heidebos behoort tot

het ‘Vlaams Veldgebied’ en kan genieten van deze Europese steun.

Meer paars in het landschap! Natuurpunt zorgt ervoor dat meer heide het Heidebos paars zal doen kleuren. Het herstel van de heide wordt op twee manieren aangepakt: door

uitbreiding en door kwaliteitsverbetering.

In het Heidebos worden naaldhoutaanplanten verwijderd om nadien te kunnen plaggen (= de toplaag afgeschraapt). Hierdoor kunnen de zaden in de

zaadbank kiemen en kan de heide verjongen. Deze werken worden nauwkeurig uitgevoerd met aandacht voor de natuurwaarden en de bezoekersinfra-

structuur.

Naast de uitbreiding in oppervlakte, wordt ook aan de kwaliteit van de heide gewerkt. Op heel wat plaatsen is de heide sterk verdrongen door ade-

laarsvaren of door verbossing. Door maaien, kneuzen of plaggen wordt deze vegetatie onderdrukt zodat de typische soorten van de heide weer kansen

krijgen. Enkele jaren na de werken zal de heide weer paars bloeien als voorheen.

BoompieperDe boompieper rust vooral in boomtoppen. Van daaruit lanceert

hij zijn vlucht tot 10-20 meter hoog om zich nadien al zingend als

een parachute te laten neervallen. De soort nestelt op de grond

en heeft een duidelijke voorkeur voor halfopen landschap waarin

heide en alleenstaande bomen afgewisseld worden.

In het Heidebos schommelt de populatie tussen 10 en 20 kop-

pels. Door het herstel van boomrijke heide zal deze soort nog

fors toenemen.

AdelaarsvarenEen van de opvallendste planten in het Heidebos is de adelaarsvaren. Op

sommige plaatsen vormt de plant een ondoordringbare wildernis. De va-

ren vormt ondergronds een sterk vertakt netwerk van uitlopers en kan

zo allerlei terreinen overwoekeren. Ook open heideterreinen blijven niet

gespaard.

Sinds enkele jaren worden adelaarsvarenvlaktes gemaaid. Hierdoor kon

zich opnieuw een heidevegetatie ontwikkelen. Jaar na jaar vermindert de

groei van de adelaarsvaren. Herstel van de heide blijkt dus mogelijk.

Meer open zand “Landduinen” zijn een belangrijk en zeldzaam habitat. Een

hele reeks typische dier- en plantensoorten kunnen enkel in

het open zand overleven. Doordat dit biotoop steeds zeld-

zamer wordt, staan de meeste van deze soorten op de Rode

Lijst, een lijst met bedreigde dier- en plantensoorten.

Door vergrassing, aanplantingen van naaldbos of het omzet-

ten tot landbouwgrond verdwenen de laatste echte open

delen van het gebied. Plaggen, verwijderen van de naald-

houtaanplanten of het afgraven van de toplaag moeten het

gebied terug zijn open karakter geven.

Korstmossen In het open zand komen verschillende korstmossen voor.

Door een vernuftige overlevingsstrategie voelen ze zich

thuis in het open zand met zijn extreme omstandigheden.

Korstmossen bestaan uit een samenwerking (symbiose) van

schimmels en blauwwieren waarbij de schimmels voor wa-

ter zorgen en de algen voor suikeralcoholen.

DriehoornmestkeverDe driehoornmestkever is te vinden in open,

zandige terreinen en op de heide. De kever leeft

van mest van konijnen, schapen of runderen. De

vrouwtjes graven een nestgang met zijgangen

waarin ze broedkamers maken die met mest ge-

vuld worden. De kevers zelf dienen dan weer als

voedsel voor verschillende vleermuizen.

Meer fraaie graslanden Heischrale graslanden, de zogenaamde

‘vagen’, zijn ontstaan door het kleinscha-

lige maai- en graasbeheer door de toen-

malige landbouwers. Door ontginning zijn

sindsdien heischrale graslanden vrijwel

volledig verdwenen, op enkele relicten na.

Dankzij het Life+ project worden de hei-

schrale graslanden hersteld door het

verwijderen van de voedselrijke teeltlaag.

Hierbij komt de schrale bodem terug aan

de oppervlakte, wat noodzakelijk is voor

deze schrale, maar soortenrijke graslan-

den. Na de omvormingswerken wordt

begrazing met Galloways of schapen op-

gestart.

Amerikaanse vogelkersDeze exoot werd halfweg de

twintigste eeuw om bosbouw-

kundige redenen en voor de jacht

in onze streken aangeplant. De

soort bleek zeer invasief: ze ver-

drong de inheemse boomsoorten.

Economisch was het aanplanten

een flop, ecologisch zo mogelijk

een nog grotere vergissing. In het

Heidebos is de verdere bestrijding

van Amerikaanse vogelkers dan

ook een prioriteit.

Meer gevarieerd bosIn het Heidebos werden de droge gronden vroeger vooral beplant met naaldbomen. De natuurwaarde van deze naaldhoutaanplanten is laag omdat

er weinig variatie is en er invasieve exoten zoals Amerikaanse vogelkers voorkomen. Om leeftijd- en soortenvariatie te verbeteren worden de bossen

gedund en de exoten bestreden. Hierdoor ontstaat een gevarieerd bos met lijsterbes, sporkenhout, berk en zomereiken.

Zieke bomen of omgevallen exemplaren blijven zoveel mogelijk in het bos aanwezig. Deze bronnen van dood hout zijn ware hotspots voor kevers en

andere insecten. Dood hout brengt dus heel wat leven!

SchapenSchapen hebben een historische band met heide. Vooral oudere schapenrassen

zijn op en top aangepast aan overleven op de mineralenarme heidevegetatie.

Verschillende schapenrassen werden reeds ingezet in bepaalde delen van het

gebied. Zij werken de vergrassing van de heide tegen en creëren open grazig plek-

ken, die op hun beurt weer heel wat vlinders en andere insecten aantrekken.

Grote grazers Galloway-runderenGalloway-runderen zijn afkomstig van het zuidwesten van Schotland. Door hun

grote zelfstandigheid vragen deze runderen weinig tussenkomst van de beheer-

ders. Zij kunnen zelfs zonder hulp van de mens hun kalf op de wereld brengen.

Ondanks hun stoere uiterlijk hebben ze een uitgesproken zachtaardig karakter.

Galloways worden ingezet voor bosomvorming. Ze grazen op open plekken en

helpen zo om een halfopen bos te creëren. Ze zijn belangrijk voor de verjonging

van struiken en bomen en de verspreiding van de zaden. Een ontmoeting met

deze grazende krullenbollen geeft je wandeling door het Heidebos net dat ietsje

extra!

Waar natuur en techniek samen gaanCentraal in het gebied ligt een strook met percelen die eigendom zijn van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening . Deze pompt hier al sinds

1955 drinkwater op. Natuurpunt werkt nauw samen met de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening en mag heel wat percelen beheren. Deze

vormen de centrale strook van het Heidebos en bestaan vooral uit zandige, open heiden met groepjes bomen.

Al sinds de aanleg van de waterwinning werd de vegetatie hier kort gehouden. De installaties en de ondergrondse buizen moesten immers ten allen

tijde bereikbaar zijn. In opdracht van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening werd bosvorming hier dus systematisch tegengegaan.

Deze open structuur oefent een sterke aantrekkingskracht uit op de nachtzwaluw en ook heel wat bijzondere warmteminnende insecten komen hier

voor.

Op stap!Heb je zin gekregen om het

gebied zelf te gaan verken-

nen? Het Heidebos staat

klaar om jou te ontvangen!

De bewegwijzerde wandel-

routes zijn hier zo uitgestip-

peld dat je ze makkelijk kan

combineren. Ze bieden voor

elk wat wils.

Keizershoek

Hoogstraat

Hoogstraat

Knok

kest

raat

Hoogstraatbeek

Wachtebeke

Fort

stra

at

Parallelweg Noord

Parallelweg Zuid

< Brugge E 34

E 34 Antwerpen >

1

2

Moerbeke

Moervaart

Start

Bergstraat

Gele wandeling

Rode wandeling

Groene wandeling

Bos

Grasland

Heide

Akker

Op stap in het HeidebosDrie bewegwijzerde wandelpaden leiden je doorheen de verschillen-

de delen van het gebied.

Het rode wandelpad (4km) leidt langs het deelgebied ‘Peenebos’, de

grote heidevlakte en enkele heischrale graslanden.

Het groene wandelpad (4km, = Aardgas-natuurwandeling) leidt rond

het gebied dat vroeger als vliegveld gebruikt werd. Het open en zan-

dige karakter van de typerende duinheide valt hier op.

Het gele wandelpad (6km) is de langste route, die je over zandige

paden en door dichte bossen en langsheen grote heideterreinen leid.

Ook fort Francipany wordt langs deze route aangedaan.

Zowel het groene als het rode wandelpad lopen doorheen het be-

grazingsblok met Galloways. Hierdoor zijn deze wandelpaden en-

kel toegankelijk voor wandelaars en zijn honden er niet toegelaten.

Fietsers, ruiters en aangelijnde honden zijn wel welkom op het gele

wandelpad.

Het rode wandelpad vertrekt vanaf parking 2, het gele wandelpad

en het groene wandelpad ( = Aardgas-natuurwandeling) vertrekken

vanaf parking 1.

Praktisch

Het Heidebos bereiken

Parking 1, Fortstraat, 9180 Moerbeke-Waas.

Parking 2, Heidestraat, 9185 Wachtebeke.

Beide parkings zijn te bereiken via de weg tussen Wachtebeke en

Moerbeke-Waas. Vanuit het centrum van beide gemeentes staan er

wegwijzers naar het Heidebos.

Contact

Gert Du Cheyne

Tel: 09-345 83 33

gert@heidebos.be

www.heidebos.be

Meer info over het LIFE-project

Steven De Bruycker

0473-85 53 35

steven.debruycker@natuurpunt.be

Aardas, natuurlijk! Natuur voor iedereen! Dat is het motto van Natuurpunt. Met de steun van Aardgas, natuurvriendelijke energiebron, willen we

natuurgebieden beter toegankelijk maken en openstellen voor het publiek. Samen realiseerden we een bijzondere Fiets- en wan-

delgids. Daarin vind je 33 uitgestippelde wandelingen en fietstochten in de mooiste gebieden van Natuurpunt en onze Franstalige

zustervereniging Natagora. Het Heidebos is één van die natuurgebieden. Alle nieuwe leden van Natuurpunt krijgen deze handige gids cadeau.

Natura 2000 en Life+: Europese natuur op zijn best!Natura 2000 staat voor een Europees netwerk van beschermde gebieden en

vormt zo de hoeksteen van het Europese natuurbeleid. Natuur en landschap

zijn in Europa erg gevarieerd: van hooggebergten en moerassen, tot bossen

en uitgestrekte heidelandschappen. Om al die natuurpracht te behouden

heeft de Europese Unie het ‘Natura 2000 netwerk’ gecreëerd. Ook het Hei-

debos maakt deel uit van dit netwerk. De heiden en bossen van het Heidebos

behoren tot het ‘Intermediair-Atlantisch type’ en nemen binnen de Europese

Unie een unieke positie in.

Om de bijzondere habitats en soorten in het Natura 2000 netwerk optimaal

te beschermen is er nood aan heel wat financiële middelen. De Europese

Unie wil een financieel duwtje in de rug geven bij de uitvoering van voor-

beeldprojecten en richtte hiervoor het Life+ natuurfonds op.

Het Life+ fonds stelt Natuurpunt in staat om dit unieke gebied te herstellen,

behouden en beschermen. Dit landschapsherstel is niet alleen van belang

voor dieren en planten, maar ook voor mensen. Dankzij de aanleg van wan-

delpaden en het aanbrengen van bewegwijzering en informatieborden kan

iedereen optimaal genieten van deze topnatuur.

Natuurpunt, vereniging voor natuur en landschapHet Heidebos is maar één van de vele gebieden die Natuurpunt be-

heert. Met 90 000 gezinnen als lid en 17 500 hectare natuur in beheer

is Natuurpunt veruit de grootste natuurvereniging in Vlaanderen.

Duizenden enthousiaste vrijwilligers vormen het kloppend hart van

Natuurpunt. We organiseren gelede natuurwandelingen en cursussen,

zamelen fondsen in om natuurgebieden aan te kopen, organiseren be-

heerswerken in die natuurgebieden, leggen wandelpaden aan, brengen

fauna en flora in kaart,…

Dagelijks zijn we in de weer om de natuur in jouw buurt de bescher-

ming te geven die ze verdient. Dat doen we niet alleen door aankoop en

beheer van gebieden, maar ook door beïnvloeding van het overheids-

beleid. Door tussenkomsten in diverse adviesraden en rechtstreeks

overleg met de beleidsmakers pleiten we voor het behoud van natuur

en open ruimte.

Helpende handen zijn altijd welkom, maar ook als gewoon sympathise-

rend lid hebben we je nodig om sterker te staan. Hou je van de natuur,

word dan lid van Natuurpunt!

Jouw steun voor het HeidebosJe kan het Heidebos steunen door een gift over te maken op het

rekeningnummer 293-0212075-88 (IBAN = BE56 2930 2120

7588 . BIC = GEBABEBB) van Natuurpunt met vermelding ‘Het

heidebos – project 6636’. Voor giften vanaf 30 euro wordt een

fiscaal attest afgeleverd.

Je mooiste avontuur begint hier...Samen met ruim 90 000 gezinnen geef je zo een krachtig

signaal aan de overheid en stelt ons in staat om méér natuur te

beschermen. Het lidgeld bedraagt 24 euro voor het hele gezin.

Lid worden kan door overschrijving van 24 euro op rekening

230-0044233-21 (IBAN = BE17 2300 0442 3321 • BIC =

GEBABEBB)

Je geniet van volgende voordelen:

Word lid van Natuurpunt!

• Je ontvangt 4 keer per jaar Natuur.blad, ons leden-

blad boordevol informatie over de natuur in Vlaanderen.

• De plaatselijke afdeling nodigt je uit om deel te nemen aan

haar activiteiten. Je blijft op de hoogte via een nieuwsbrief

of een lokaal contactblad.

• Je kan – met het hele gezin – gratis deelnemen aan alle

geleide wandelingen en fietstochten van Natuurpunt.

• Je geniet 10% ledenkorting bij aankoop van boeken, verre-

kijkers e.a. producten in de Natuur punt - winkel.

• Je ontvangt een welkomstpakket met daarin onze fraaie

Fiets- en wandel gids met 33 uitgestippelde wandelingen en

fietstochten in de mooiste natuurgebieden van Vlaanderen

en Wallonië.

• In het welkomstpakket vind je ook een CD met de meest

voorkomende vogelgeluiden.