1

2012

Lessenserie LEVO

Naam: Lia DielemanKlas: P4objkDocent: Vincent de RooyPostvaknr.: 5r5SLC: Marjolein Struijs

Postvak: 5 r 5Datum: 21-8-12

Filosofer

Inhoudsopgave1 Analyse van de levensbeschouwelijke positie van de school en klas......................3

1.1 analyse van de school........................................................................................................31.2 analyse van de klas.............................................................................................................4

2 Onderwerpkeuze en theoretische verdieping...................................................................63 Lessenserie....................................................................................................................................74 Procesevaluatie............................................................................................................................15 Visie op levensbeschouwing/godsdienst en identiteit van onderwijs........................2Bijlagen................................................................................................................................................0

2

1 Analyse van de levensbeschouwelijke positie van de school en klas

1.1 analyse van de school

Onze school is een openbare school. Dat wil zeggen: een school die toegankelijk is voor alle leerlingen. Wij willen dat de kinderen zich thuis kunnen voelen op onze school, dat er geen uitsluitingen om geloofs- of levensbeschouwelijke redenen zijn, dat er geen onderscheid is naar ras, sekse of naar maatschappelijke positie. Wij willen in goed overleg met u, als ouder, dit onderdeel van de opvoeding helpen begeleiden, zodat het kind respect en eerbied leert te hebben voor zijn/haar medemens.

Visie

De overheid heeft voor alle basisscholen de zogenaamde kerndoelen vastgesteld. Hierin staat voor elk vakgebied beschreven welke stof op de basisschool moet zijn behandeld. Om voor onze schoolkinderen een zo hoog mogelijk rendement te halen, hechten we veel waarde aan een goede leeromgeving.

De klaslokalen richten we zó in dat de kinderen in een prettige sfeer hun talenten kunnen ontwikkelen. We zorgen ervoor dat ze kunnen genieten van hun eigen werk, maken het gezellig met planten, aquaria, e.d. Bovendien creëren we rustige hoeken waar de kinderen zich kunnen terugtrekken, bijvoorbeeld tijdens het lezen in een bibliotheekboek.

Voor het welzijn van het kind is het tevens noodzakelijk dat we aandacht schenken aan de volgende punten:

We leren de kinderen creatief omgaan met hun eigen mogelijkheden. We geven de kinderen kansen om zelfontdekkend om te gaan met

materialen, leermiddelen en informatiebronnen. We respecteren het eigene van ieder kind. We moeten de kinderen zelfstandig, weerbaar en zelfredzaam maken.

Naast de bovengenoemde punten die betrekking hebben op de leerontwikkeling van het kind vinden we dat we ook voldoende aandacht moeten hebben voor de persoonlijkheid.

Belangrijk hierbij is dat de kinderen weten dat ze met anderen rekening moeten houden. Daarom zijn er regels op school en leren we de kinderen elkaar te helpen en elkaars mening of overtuiging te respecteren; zodoende dat ze goed kunnen samenwerken met elkaar

3

Intercultureel onderwijs

De wet op het primair onderwijs gaat er mede vanuit, dat leerlingen opgroeien in een multiculturele samenleving. De kerndoelen Basisonderwijs geven een leidraad wat er van een school wordt verwacht. Opgroeien in een multiculturele samenleving betekent voor veel kinderen en volwassenen, dat zij dagelijks geconfronteerd worden met cultuurverschijnselen. Deze confrontatie kan leiden tot allerlei problemen zoals racisme en vooroordelen.Leerkrachten, ouders en kinderen moeten voorkomen dat cultuurverschillen, in welke vorm dan ook, als afwijkend gedrag worden aanvaard. Via allerlei onderwerpen die bij geschiedenis, aardrijkskunde, t.v.-weekjournaal, leesboeken enz. aan de orde komen, willen wij kinderen kennis laten maken met die multiculturele samenleving.

1.2 analyse van de klas

In deze groep zijn er maar 3 soorten geloof te onderscheiden:

- Rooms-katholiek- Hervormd (protestant)- Atheïsme

De klas bestaat uit 6 kinderen die het Katholieke geloof meekrijgen in hun opvoeding. Daarnaast zijn er nog 8 kinderen die uit een Hervormd gezin komen. De overigen hebben geen geloof in God.Bij de twee Poolse kinderen in de klas komt het Katholieke geloof sterker naar voren omdat de ouders meer met het geloof doen. Deze kinderen zijn ook opgegeven voor de communie. De andere 4 kinderen worden wel Katholiek opgevoed maar daarvan is maar 1 leerling die communie gaat doen. 3 van de 6 gezinnen gaan regelmatig naar de kerk.Bij de Hervormde gezinnen is er 1 gezin dat nog regelmatig naar de kerk gaat. De andere gezinnen geloven vast wel maar in hun leefstijl zijn weinig punten te herkennen waardoor je zou zeggen dat ze Hervormd zijn. Hiermee bedoel ik dat het gebed weinig tot nooit gedaan wordt en er ook weinig tot niet uit de bijbel wordt gelezen. Wat opvallend is dat alle kinderen op hvo of godsdienst zitten. Ouders kunnen er ook voor kiezen hun kinderen niet in te laten delen bij dit onderdeel. Er zitten 14 kinderen op hvo en 10 kinderen op godsdienst. Er zijn ook hervormde gezinnen die hun kinderen voor hvo opgeven. Interviews

Het diepte interview heb ik tijdens een gesprek gedaan met de hele klas. In dit gesprek waren alle kinderen betrokken maar er waren een paar kinderen die ik extra dingen vroeg. Kiara en Olivier zijn de drie kinderen die centraal stonden in het gesprek.

4

Olivier verteltWaar geloof je in?Als ik dood ga later dan zie ik opa en oma weer. Mijn hond rakker is ook dood en die is daar vast ook. Nu zijn ze een sterretje in de lucht.

Waarom geloof je hier in?Ik geloof hierin omdat mijn vader en moeder zeggen dat het zo is.

Hoe zijn wij hier gekomen? Zijn wij gemaakt?Ik denk door de apen. Wij lijken ook wel op apen. En dan veranderde er steeds iets. Totdat het op mensen lijkt.

Geloof je in de hemel?Goede mensen gaan dan naar de hemel. Slechte niet. Dus mensen die in de gevangenis hebben gezeten kunnen niet naar de hemel.

Gelooft iedereen in hetzelfde geloof volgens jou en moet dat? Nee want Kiara moest communie doen en ik niet dus dat is vast een ander geloof. Ik denk dat je moet doen wat papa en mama doen.

Kiara verteltWaar geloof je in?Ik geloof in God en Jezus en in de hemel.

Waarom geloof je hier in?Dan kan ik papa weer zien want die is in de hemel. Ik word er altijd een beetje verdrietig van als ik erover praat. Ik denk dat de hemel er heel mooi uitziet. Mama zegt dat je daar ook geen pijn kan hebben.

Hoe zijn wij hier gekomen? Zijn wij gemaakt?Gewoon uit mama. Maar ook een beetje door God want dat was met Jezus ook. En ook door Adam en eva. Dat zei de juf van godsdienst.

Geloof je in de hemel?Ik geloof wel dat er een hemel is, maar ik weet niet wie daar allemaal is en of iedereen er ook naartoe gaat. Maar dit kan alleen als je doodgaat.

Gelooft iedereen in hetzelfde geloof en moet dat volgens jou?Ik denk dat iedereen iets anders gelooft. Dat mag toch ook, dat kan toch? In IJzendijke zijn er ook twee kerken.

Wat doe je met mensen die niet in jouw geloof geloven? Die moeten dat zelf weten maar ze moeten wel hun best doen om in de hemel te komen.

Tijdens het gesprek kwam ik erachter dat kinderen toch allemaal wel iets vinden van dit onderwerp. Een andere leerling vertelde dat hij niet in God gelooft. Maar hij wist wel dat zijn overleden neefje nog ergens in de buurt is. Het was zijn beste vriend. Beste vrienden laten elkaar niet zomaar in de steek. Andere kinderen geloofden wel dat God bestaat. Ze konden niet precies vertellen hoe ze dat zo zeker wisten. Omdat er in de klas al een aantal kinderen met 1 ouder zijn, ging het gesprek veel over leven na de dood. Dat werd vooral gekoppeld aan geloof.

5

1.3 Levensbeschouwelijke problemen in de klas

Vanuit de kinderen komt naar voren dat de kinderen niet veel weten van godsdienst. De kinderen kunnen niet veel vertellen over hun geloof. De meeste kinderen uit mijn klas zijn ook niet gelovig. Omgang met elkaar is een groot probleem in deze klas. Het klimaat in de klas is slecht. De kinderen willen niet naar elkaar luisteren en irriteren zich aan elkaar. Omdat we op dit moment aan het klimaat aan het werken zijn, leek het me leuk een project te doen met filosofie. De kinderen hebben wel allemaal levensvragen. Niet alle kinderen hebben een duidelijk beeld van het geloof en alles wat daarbij hoort. Omdat kinderen door filosofie aan het denken gezet worden leek me het een leuke manier om meer uit de gesprekken te laten komen.

De lessenserie bestaat uit drie lessen filosofie die opgebouwd zijn. Ze beginnen eerst met het zien van verschillende denkwijzen door middel van een tekendictee. Hieruit komt naar voren dat kinderen bij 1 woord al een heel verschillend beeld kunnen hebben. Bij de tweede les gaan de kinderen filosoferen over ruzie. Daarna gaan ze binnen hun groepje een tekening maken over wat ze als groep ruzie vinden. Daarna is er een afsluitend gesprek in de kring.Bij les drie gaan de kinderen naar aanleiding van een verhaal een gesprek aan over leven na de dood. Als laatst tekenen ze hoe volgens hun de hemel eruit ziet.

2 Onderwerpkeuze en theoretische verdieping

In hoofdstuk 1.3 heb ik mijn keuze voor het onderwerp al gegeven. In de klas wordt er veel gepest. Bij dit pesten komt er veel geklik bij. Er is veel negatief gedrag in de groep wat zorgt voor verschillende reacties van de kinderen op elkaar. Het is juist in deze groep heel belangrijk om met elkaar te praten over welk gedrag wel acceptabel is en welk gedrag niet kan. Deze groep heeft moeite met luisteren naar elkaar en accepteren dat iedereen een andere mening kan hebben. Daarom dat we door middel van filosoferen eens op een andere manier de gesprekken aangaan.

Ik loop stage in groep 3/4. Deze kinderen leren door middel van het filosoferen dat er verschillende meningen zijn en dat ze dat moeten respecteren. Ze gaan in de tweede les filosoferen over ruzie. De kinderen gaan nadenken over de betekenis van ruzie en de gevolgen daarvan. Alles wordt teruggekoppeld in het kringgesprek.

Filosoferen is een andere manier. Ik heb ervoor gekozen om ook eens te zien of deze manier van communiceren anders verloopt dan de normale kringgesprekken. We gaan praten/filosoferen over diepere onderwerpen.

TheorieIk heb op internet theorie gelezen filosofie en filosoferen met kinderen. Verder heb ik ook een boek gelezen over filosofie:Filosoferen met kinderen door Nel De Theije-Avontuur

6

Een boek:Grip op de groep. (zie lio-doelen).

Een artikel:Filosofie op de basisschool: Een smeulend vuurtje dat moet worden aangewakkerd.http://www.krisis.eu/content/2002-2/2002-2-06-coultre.pdf Eva-Anne Le Coyltre

Een filmpje:http://www.leraar24.nl/video/957

Doelstellingen:Aan het einde van de lessenserie:

- Hebben de kinderen kennis gemaakt met filosofie.- Ze leren dat er verschillende meningen zijn.- Ze proberen vragen te stellen. - Ze leren dieper op een onderwerp in te gaan.- Kinderen luisteren naar elkaar en houden rekening met verschillen.

3 Lessenserie

7

8

Naam student:Lia DielemanMentor:Dilia Timmers Addy BeunStageschool:OBS de SchuttershoekGroep: 3/4Datum: 7-6-2012

Opdracht:Filosoferen les 1 levo

Beginsituatie:De leerlingen in de klas zijn erg op elkaar gericht. Het klimaat is hierdoor niet aangenaam. Tijdens kringgesprekken hebben de leerlingen moeite met het luisteren naar elkaar. Ook tijdens andere activiteiten.

De kinderen hebben nog nooit een les filosofie gehad. Ze doen dit tekendictee om te kunnen praten met behulp van hun tekening.

Omdat er vaak ruzie is tussen de kinderen is het filosoferen met elkaar een begin om naar elkaar te luisteren en te respecteren dat iedereen anders over een onderwerp kan denken. Tijdens het tekendictee zal dit ook zichtbaar worden.

Er zijn kinderen die het nog moeilijk vinden goed hun mening te onderbouwen. Daarbij help ik door de juiste vragen te stellen.

Doelstellingen:Groepsdoelstellingen:Aan het einde van de les hebben de leerlingen een tekendictee gemaakt over onderwerpen waar ze waarschijnlijk niet elke dag mee bezig zijn. Ze praten hierover aan het einde van het dictee. Hierbij maken de leerlingen een begin met het respecteren van elkaars mening en het vormen van een mening. Ze houden zich aan de regels die in de kring gelden.

Opvallers:Aan het einde van de les hebben de leerlingen verwoord wat ze tijdens het dictee getekend hebben en waarom ze dat met het onderwerp associëren. Ze doen dit met behulp van hun tekening.

Gemiddelden:Aan het einde van de les hebben de leerlingen verwoord wat ze tijdens het dictee hebben getekend. Ze doen dit met behulp van hun tekening.

Uitvallers:Aan het einde van de les hebben de leerlingen een tekendictee gemaakt aan de hand van de onderwerpen.

Gebruikte bronnen: boek filosoferen met kinderen www.leraar24.nlPersoonlijke doelstelling voor de student: Ik leid het gesprek zonder het zelf in te vullen. Ik stimuleer de kinderen naar elkaar te luisteren.Inleiding Wat doen de kinderen? Timing: Wat doe ik? Hoe organiseer ik dat?Leerlingenactiviteiten

De kinderen schuiven hun tafels uit

30 min. Leerkrachtactiviteiten

Ik vertel de kinderen vooraf dat we een soort dictee

Organisatie

De kinderen zetten zelf hun tafel

elkaar.

Ze luisteren naar de uitleg.

Ze tekenen bij de volgende onderwerpen:

1. Ik droom over…2. School3. Vakantie4. Ruzie5. spelen6. wat ik later worden wil…

Ze zitten in een toets opstelling zodat ze niet door elkaar beïnvloed worden.

Ze luisteren en reageren op elkaar.

gaan doen waar we aan het einde van de les over gaan praten. Ik vertel daarbij dat ze mogen tekenen waar ze aan denken bij de opdracht die ze krijgen. Ik geef een voorbeeldje bij ‘wat ik later worden wil’. Op het bord teken ik een juf met een schoolbord en wat kinderen die aan tafel zitten.

Ik geef duidelijk aan dat nummer 1 in vakje 1 getekend moet worden. Het a3 papier dat ze van de uitdelers hebben gekregen is verdeeld in 6 genummerde vakken.

Ik geef vooraf de kinderen de opdracht onderaan hun naam te schrijven.

Daarna geef ik de opdrachten waar de kinderen 4 minuten de tijd voor krijgen:

1. Ik droom over…2. School3. Vakantie4. Ruzie5. spelen6. wat ik later worden wil…

Als de kinderen nog niet klaar zijn met hun tekening bij de opdracht is dat niet erg want aan het einde van alle opdrachten krijgen de kinderen nog 5 minuten alle tekeningen bij te werken.

in de toets opstelling. De uitdelers delen de papieren uit.

De andere kinderen zorgen ervoor dat ze een potlood en een gum op hun tafel hebben.

Als iedereen klaar zit vertel ik de opdracht. Ik geef daarbij het voorbeeld over wat ik later worden wil.

Ik leg uit dat de eerste opdracht getekend wordt in hokje 1. Als daarover geen vragen meer zijn, beginnen we met nummer 1.

Als we alle opdrachten getekend hebben krijgen de kinderen nog 5 minuten om hun tekening hier en daar nog bij te werken.

KernAls de tijd om is zetten de kinderen hun tafels terug in de groepjes.

20 minIk geef de kinderen de opdracht in hun groepje 10 Tijdens de uitleg zitten de

1

Leer/hulpmiddelen

Potlood

GumExtra zorg:

Ik houd rekening met motorische beperkingen door te

Haltes:

In hun groepje praten de kinderen over hun tekendictee. Hiervoor krijgen de kinderen 10 minuten.

Daarna koppelen we het terug in een groepsgesprek. De kinderen beantwoorden mijn vragen.

Ze luisteren naar elkaar.Ze reageren op elkaar

minuten over hun tekeningen te praten.

Ik geef daarbij de opdracht te kijken naar:- wat ze leuk vinden- Wat ze verdrietig vinden- Wat ze hetzelfde hebben getekend.- Als ze het opnieuw zouden doen, wat ze dan

anders zouden doen.

Als de tijd om is vraag ik de groepsleiders of er verschillen waren of overeenkomsten.

Ik vraag de groepsleiders wat het leukste was wat ze gezien hadden. Ik vraag een aantal kinderen in het groepje of ze er ook zo over denken. Als er verschillen zijn ga ik in op de verschillen in mening.

Ik stel daarbij de volgende vragen:- Hoe vind je het als een ander kind helemaal iets

anders heeft getekend dan jou?- Wat vond je van de tekeningen in je groepje?- Wat vond je het leukste wat je gezien hebt?- Hoe vond je het om na te denken over wat je

later worden wil?- Als je dat moeilijk vindt, waardoor komt dat dan?

Tijdens het gesprek probeer ik alle kinderen mee te laten denken door de volgende vragen te stellen:

- Denken jullie daar ook zo over?- Wie vindt er iets anders?- Hoe kun je dingen op een aardige manier

zeggen dat je iets niet mooi vindt of er anders over denkt?

kinderen aan hun eigen tafel. Ze praten in hun eigen groepje over de gemaakte tekeningen.

Ik geef daarbij een kijkopdrachten mee.

Daarna koppelen we die gesprekjes terug in de hele groep. Vooral de groepsleiders krijgen het woord. Daarbij stel ik de vragen die in de kolom hiernaast staan.

Tijdens dit gesprek stel ik vragen om de hele klas in het gesprek te betrekken.

Ik stel zoveel mogelijk open vragen die uitlokken tot reacties van de andere kinderen. Ik houd hierbij de gespreksregels in de gaten, en wijs kinderen hierop indien nodig.

Aan het einde vat ik het gesprek nog even kort samen. Als ik merk dat er tussendoor onduidelijkheden zijn vat ik de reacties ook even samen.

2

Halte

Doen/maken/delen.

Extra zorg:Ik houd rekening met de kinderen die dit een moeilijk onderwerp vinden door rond te lopen en juist bij die kinderen even te kijken hoe het gaat.

Leer/hulpmiddelen:

Dictee

AfrondingDe groepsleiders leggen de dictees op de kast.

De andere kinderen ruimen hun tafel op

De kinderen van groep drie maken hun werk van die ochtend af of gaan verder met het planbord.

De kinderen van groep 4 beginnen met verkeer.

3 min Ik zet de zandloper om het sneller opruimen te stimuleren.

Ik vertel dat groep 3 hun werk af gaat maken van die ochtend. Als ze daarmee klaar zijn kunnen ze verder met het planbord. De computers worden gebruikt voor lezen. Als je naam bij de computer op het planbord staat ben jij die dag aan de beur.

Groep 4 gaat zelfstandig aan de slag in de gemaakte duo’s. Tussendoor bespreken we de opdrachten samen.

De kinderen weten hoe het planbord werkt.

Groep 4 is nu gewend aan de werkwijze bij verkeer.

Het is belangrijk dat groep 3 stil werkt zodat groep 4 er geen last van heeft.

Naam student:Lia DielemanMentor:Dilia Timmers

Opdracht:Filosoferen les 2 levo

Beginsituatie:De leerlingen in de klas zijn erg op elkaar gericht. Het klimaat is hierdoor niet aangenaam. Tijdens Doelstellingen:

3

AddyStageschool:OBS de SchuttershoekGroep: 3/4Datum: 11-6-2012

Groepsdoelstellingen:Aan het einde van de les hebben de leerlingen gefilosofeerd over ‘wat is ruzie’. Aan de hand van hun gemaakte tekening verwoorden ze hun visie op het onderwerp. Ze denken na over de gevolgen van ruzie. Hierbij maken de leerlingen een begin met het respecteren van elkaars mening. Ze houden zich aan de regels die in de kring gelden.

Als het gesprek een andere wending aan neemt:Aan het einde van de les hebben de leerlingen gefilosofeerd ruzies tussen volwassenen. Hierbij maken ze een begin met het respecteren van elkaars mening. Ze houden zich aan de regels die in de kring gelden.

Opvallers:Aan het einde van de les hebben de leerlingen meerdere vormen van ruzie benoemd en verwoord hoe ze zich daarbij voelen en wat gevolgen van ruzie zijn. Ze hebben actief deelgenomen aan het gesprek.

Gemiddelden:Aan het einde van de les hebben ze actief deelgenomen aan het gesprek. Ze hebben verwoord met welke vorm van ruzie ze al eens in aanraking zijn gekomen.

Uitvallers:Aan het einde van de les hebben ze actief deelgenomen aan het gesprek. Ze kunnen verwoorden wat ruzie is.

kringgesprekken hebben de leerlingen moeite met het luisteren naar elkaar. Ook tijdens andere activiteiten.

De kinderen hebben al 1 les filosofie gehad. Ze vinden het nog lastig te praten over dingen die niet zichtbaar zijn.

De kinderen hebben veel ervaring met ruzies binnen de klas. Ook in de thuissituaties zijn een aantal ouders gescheiden.

Gebruikte bronnen: boek filosoferen met kinderen www.leraar24.nlPersoonlijke doelstelling voor de student: Ik leid het gesprek zonder het zelf in te vullen. Ik stimuleer de kinderen naar elkaar te luisteren.Inleiding Wat doen de kinderen? Timing: Wat doe ik? Hoe organiseer ik dat?

4

Leerlingenactiviteiten

De leerlingen kijken naar de afbeelding.

Ze beantwoorden mijn vragen

Ze luisteren naar elkaar

20 min. Leerkrachtactiviteiten

Ik laat een plaatje zien waar ruzie gemaakt wordt. Bij dit plaatje zeg ik:Als ik naar dit plaatje kijk denk ik aan ruzie.

Dan stel ik de volgende vragen:

Wat is ruzie?Wie van jullie heeft er al eens ruzie gehad?Hoe vond je dat?Hoe voelde je je daarbij?Hoe kan ruzie ontstaan?Zijn er ook andere ruzies?Zo ja welke dan?

Deze vragen kan ik voorbereid stellen. Natuurlijk weet ik nog niet precies hoe het gesprek zal lopen dus zal ik moeten improviseren. Als het gesprek een beetje een andere wending krijgt is dat geen probleem. Als het maar over een vorm van ruzie gaat en de gevoelens die dat met zich meebrengt.

Organisatie

De kinderen zitten in de kring op hun vaste plaats. Ze weten wat de regels in de kring zijn.

Als leerlingen in hun enthousiasme toch voor hun beurt praten wil ik dit niet gelijk bestraffen omdat het zinvolle input voor het gesprek kan zijn. Ik geef wel aan dat de volgende keer eerst een vinger opgestoken moet worden.

Kern

5

De kinderen maken een tekening naar aanleiding van het gesprek in hun groepje..

Ze overleggen eerst wat zij op een tekening willen tekenen zodat je goed kan zien dat het om ruzie gaat. Daarna gaan ze aan de slag.

Op de achterkant schrijft iedereen z’n naam.

Als de tijd om is komen de kinderen terug in de kring zitten.

De groepsleiders ruimen de materialen op.

De stiltekapiteinen geven de tekeningen aan mij.

Na die 5 minuten wordt alles teruggekoppeld in de kring. Ze vertellen hoe de samenwerking verliep. Ze vertellen hoe conflicten opgelost zijn. Of niet? Ze vertellen de overeenkomsten.

20 minIk vertel dat de kinderen een tekening gaan maken. Ze tekenen wat ze zouden tekenen om duidelijk te maken dat het om ruzie gaat. Ik vertel dat ze dit in hun groepje gaan doen.

Ik geef de groepsleiders de opdracht om de stiften en de potloden op tafel te zetten. De groepsleiders pakken onderzetters voor de kinderen die stiften gebruiken.

Tijdens het tekenen zet ik een muziekje op. Ik zet de muziek niet hard zodat de kinderen ook niet hard mogen praten.

Ik loop rond en ga vooral even kijken bij de kinderen die moeite met het onderwerp zouden kunnen hebben.

Ik zet de timetimer zodat de kinderen zien wanneer de tijd om is. Als de tijd om is ruimen de groepsleider de potloden en stiften op.

De stiltekapiteinen geven de tekeningen aan mij. Daarna komen de kinderen weer terug in de kring zitten.

Alle bovenstaande informatie vertel ik de kinderen vooraf. Ik stel controlevragen om te controleren of de informatie begrepen is. Bijvoorbeeld:Wat moet de stiltekapitein doen als de tijd om is?Wat moet de groepsleider doen als de tijd om is?Wat moeten de andere kinderen doen als de tijd om is.Wie kan er vertellen wat voor tekening jullie gaan maken?Mag je gelijk beginnen met tekenen?

Tijdens het praten over de tekeningen loop ik rond en

De kinderen zitten tijdens de uitleg aan hun eigen tafel.

Na de uitleg gaan de groepjes die ik opgenoemd heb om een papier wat vooraan in de klas ligt.

De groepsleiders zorgen voor potloden en stiften voor hun groepje.

Als de tijd om is ruimen de groepsleiders de potloden en stiften op zodat er tijdens het gesprek niet verder gekleurd wordt.

Na het gesprek in de groepjes evalueren we samen de les zoals in de afsluiting beschreven staat.

6

luister ik hier en daar.

AfrondingDe groepsleiders vertellen wat ze hebben getekend.

De stiltekapiteinen vertellen hoe het ging in hun groepje.

10 min Ik vertel de kinderen hoe we gaan evalueren.

Ik stel de volgende vragen:1. Kun jij vertellen wat jullie groepje getekend heeft?2. Wat heeft dit met ruzie te maken3. Hoe ging het in jullie groepje?4. Wat kon er beter?5. Wat zou je de volgende keer anders doen?6. Wie vond het lastig om over ruzie te praten en hoe

kwam dat?

Tijdens het evalueren zitten we weer in de kring.

Vraag 1 en 2 zijn voor de groepsleiders.

Vraag 3 en 4 zijn voor de stiltekapiteinen

Vraag 5 en 6 zijn voor de overige kinderen.

Bij opvallende meningen vraag ik door aan de leerlingen waarom ze er zo over denken.

7

8

Naam student:Lia DielemanMentor:Dilia Timmers AddyStageschool:OBS de SchuttershoekGroep: 3/4Datum: 11-6-2012

Opdracht:Filosoferen les 3 levo

Beginsituatie:De leerlingen in de klas zijn erg op elkaar gericht. Het klimaat is hierdoor niet aangenaam. Tijdens kringgesprekken hebben de leerlingen moeite met het luisteren naar elkaar. Ook tijdens andere activiteiten.

De kinderen hebben al twee lessen filosofie gehad. Ze vinden het nog lastig te praten over dingen die niet zichtbaar zijn.

Een aantal kinderen hebben al met overlijden te maken gehad.

De kinderen hebben s ’ochtends CITO toets gemaakt. Waarschijnlijk is de concentratie ver op.

Doelstellingen:Groepsdoelstelling:Aan het einde van de les hebben de leerlingen gefilosofeerd over ‘geven aan armen’. Hierbij maken de leerlingen een begin met het respecteren van elkaars mening. Ze houden zich aan de regels die in de kring gelden.

Als het gesprek een andere wending aan neemt:Aan het einde van de les hebben de leerlingen gefilosofeerd over de hemel en het leven na de dood. Hierbij maken ze een begin met het respecteren van elkaars mening. Ze houden zich aan de regels die in de kring gelden.

Opvallers:Aan het einde van de les hebben de leerlingen verwoord hoe volgens hun de hemel eruit ziet met behulp van de tekening. Ze koppelen dit terug tijdens de evaluatie.

Gemiddelden:Aan het einde van de les hebben de leerlingen getekend hoe zij denken dat de hemel eruit ziet en dit in hun groepje toegelicht.

Uitvallers:Aan het einde van de les hebben de leerlingen getekend hoe volgens hun de hemel eruit ziet.

Gebruikte bronnen: boek filosoferen met kinderen www.leraar24.nlPersoonlijke doelstelling voor de student: Ik leid het gesprek zonder het zelf in te vullen. Ik stimuleer de kinderen naar elkaar te luisteren.Inleiding Wat doen de kinderen? Timing: Wat doe ik? Hoe organiseer ik dat?Leerlingenactiviteiten

De leerlingen luisteren naar Marokkaanse volksverhaal.

Ze beantwoorden mijn vragen.

20 min. Leerkrachtactiviteiten

Ik lees het verhaal over de rijke Marokkaan voor. Aan het einde van het verhaal stel ik een van de volgende vragen:

Organisatie

De leerlingen maken zelf een kring. Ze bepalen zelf waar ze gaan zitten. Tijdens het maken van de kring zet ik de bomtimer op

9

Ze luisteren en reageren op elkaar.Hoe zou jij je voelen als je de zwerver uit het verhaal was?

Waarom ligt er niks in de wachtkamer als de rijke man op weg naar de hemel is?

Hoe zou jij je voelen als je de rijke man bent en je komt in die lege wachtkamer?

Wat zie jij als je door het raam naar de hemel kijkt?

Ik stel de vragen aan de hand van de reacties van de kinderen. Als ik merk dat de kinderen meer bezig zijn met de hemel dan stuur ik het gesprek die richting in. Als ik merk dat de interesse van de kinderen meer ligt in de omgang met anderen dan gaan we verder met dat onderwerp.

Ik houd rekening met de kinderen die met verlies te maken hebben door vooral over het verhaal te praten. Voor een aantal leerlingen is het erg moeilijk om te praten over de dood.

2 minuten.

Ik zorg ervoor dat ik verschillende vragen heb die een andere wending aan het gesprek kunnen geven. Als ik merk dat het gesprek niet lekker loopt, stel ik een andere vraag. Ik heb gekozen voor twee hoofdthema’s:Leven na de doodOmgang met anderen

Ik let erop dat de kinderen actief meedoen tijdens het gesprek. Ik maak gebruik van een gele kaart voor waarschuwing 1. De oranje kaart is voor waarschuwing 2. De rode kaart is niet mee kijken naar de film.

Kern

De kinderen maken een tekening naar aanleiding van het verhaal.

Ze tekenen wat je ziet als je door het

20 minIk vertel dat de kinderen een tekening gaan maken. Ze tekenen wat ze zien als ze in de wachtkamer door het raam naar de hemel kijken. Ik geef op het bord aan hoe de kinderen het papier moeten houden.

De kinderen zitten tijdens de uitleg aan hun eigen tafel.

Na de uitleg gaan de groepjes die

10

Leer/hulpmiddelen

Verhaal

Bomtimer

Extra zorg:

Een aantal leerlingen vinden het erg moeilijk om hierover te praten. Die leerlingen geven zelf aan hoe

Haltes:

raam van de wachtkamer naar de hemel kijkt.

Na ongeveer 15 minuten krijgen de leerlingen 5 minuten de tijd om binnen hun groepje te vertellen wat ze getekend hebben.

Na die 5 minuten wordt alles teruggekoppeld in de kring. Ze vertellen of er veel verschillen waren binnen het groepje. Ze vertellen de overeenkomsten.

Ik geef de groepsleiders de opdracht om de stiften en de potloden op tafel te zetten. De groepsleiders pakken onderzetters voor de kinderen die stiften gebruiken.

Tijdens het tekenen zet ik een muziekje op. Ik zet de muziek niet hard zodat de kinderen ook niet hard mogen praten.

Ik loop rond en ga vooral even kijken bij de kinderen die moeite met het onderwerp zouden kunnen hebben.

Ik zet de timetimer zodat de kinderen zien wanneer de tijd om is. Als de tijd om is ruimen de groepsleider de potloden en stiften op.

Tijdens het praten over de tekeningen loop ik rond en luister ik hier en daar.

ik opgenoemd heb om een papier wat vooraan in de klas ligt.

De groepsleiders zorgen voor potloden en stiften voor hun groepje.

Als de tijd om is ruimen de groepsleiders de potloden en stiften op zodat er tijdens het gesprek niet verder gekleurd wordt.

Na het gesprek in de groepjes evalueren we samen de les zoals in de afsluiting beschreven staat.

AfrondingDe kinderen evalueren door hun duim omhoog of omlaag te doen, naar aanleiding van mijn evaluerende stellingen.

3 min Ik vertel de kinderen hoe we gaan evalueren. Ik geef het volgende voorbeeld: Friet is lekker. Ik steek mijn duim omhoog. Als hierover geen vragen meer zijn, geef ik de volgende stellingen op:

Het is leuk om in de kring een gesprek te voeren.Het is leuk om een tekening te maken over hoe de hemel eruit ziet.

Eerst leg ik uit hoe het evalueren in zijn werk gaat. Als dat duidelijk is noem ik de echte stellingen op.

Bij opvallende meningen vraag ik door aan de leerlingen waarom ze er zo over denken.

11

Halte

Doen/maken/delen.

Extra zorg:Ik houd rekening met de kinderen die dit een moeilijk onderwerp vinden door rond te lopen en juist bij die kinderen even te kijken hoe het gaat.

Leer/hulpmiddelen:

Tekenpapier in verschillende kleuren.

Potloden en stiften

Mijn groepje heeft goed geluisterd toen ik aan het vertellen was.Ik zou de rijke man uit het verhaal wel willen zijn.

12

- De rijke man die niks te eten had - Vrij naar: De dode die nog even terug mocht.  Uit: Volksverhalen uit kleurrijk Nederland – List en Bedrog.

Er was eens een heel rijke man. Hij had heel veel geld, maar hij was helemaal  geen aardige man. Nooit wilde hij wat weggeven aan anderen. Als er bijvoorbeeld  een zwerver die veel honger had aan de deur klopte en om eten vroeg, brulde hij  heel hard “Nee!” en sloeg de deur weer dicht.

De rijke man verdiende steeds meer geld en werd steeds rijker, maar hij werd  ook steeds ouder. En toen hij heel oud geworden was, ging hij dood. Nou geloofden de mensen in Marokko dat je in de hemel kwam als je dood was.  Maar daar moest je wel op wachten, want er moest eerst nog een plekje voor je  vrijgemaakt worden. Je kwam dan in de wachtkamer. Dat was een prachtige  kamer en in die kamer was een groot raam. En als je door dat raam naar buiten  keek, zag je de hemel. En er was ook altijd heel veel lekker eten, zodat je geen  honger kreeg terwijl je moest wachten.

Maar toen de rijke man in die kamer kwam, zag hij dat er helemaal geen eten was!  Nog geen kruimeltje brood lag er! De man was daar heel boos over, en hij riep  “Ik wil onmiddellijk een engel spreken!” Er kwam een engel en de man deed zijn  beklag. De engel zei: “Ja, maar toen je leefde, heb je ook helemaal geen eten  verzameld voor hier! En dan heb je hier natuurlijk ook niks!” En toen de rijke man  dat hoorde, vroeg hij: “Mag ik dan alstublieft nog één maandje terug naar de aarde?  Dan kan ik nog snel eten verzamelen.” En dat mocht van de engel.

De rijke man vloog op een wolkje terug naar de aarde, en daar ging hij meteen heel  veel eten kopen en ook zelf maken. Hij maakte vooral heel veel chocoladekoekjes,  want die vond hij erg lekker! En toen de maand voorbij was, had hij zijn hele huis  volgestapeld met eten! Het kwam helemaal tot aan het dak! Alleen op de laatste  dag ging er iets mis: toen hij koekjes aan het bakken was, had hij ze per ongeluk 

te lang in de oven laten staan. En dan verbranden ze. Terwijl de rijke man daarover aan het mopperen was, ging de bel. De rijke man deed  open, en er stond een hongerige zwerver. Die vroeg: “Heeft u misschien wat te eten  voor mij?” En omdat het zijn laatste dag op aarde was, zei de rijke man: “Nou, goed  dan.” Hij ging één van de verbrande koekjes halen en gaf dit aan de bedelaar. En  even lachte hij bij zichzelf: “Zo, heb ik toch nog iemand blij gemaakt!”

Toen was de maand echt om en de man dacht: “Nu heb ik heel veel eten verzameld,  dus als ik straks terug kom in die wachtkamer, kan ik lekker smullen! De man stapte  weer op het wolkje en vloog terug naar de wachtkamer. Hij deed de deur open, stapte  de kamer binnen en tot zijn stomme verbazing, zag hij dat er maar één eetbaar ding  lag. Dat was het verbrande koekje, dat hij aan de bedelaar had gegeven!  (praten over hoe dat nou kan!) *** Alternatief happy end ***: De rijke man wist nu wat hij moest doen om eten in de kamer te krijgen: hij moest  zelf eten wéggeven! En toen hij dat wist, vroeg hij of hij nogmaals terug mocht.  Dat mocht en hij ging veel eten weggeven. Uiteindelijk vond hij dat zelfs nog leuk  ook. Toen hij weer terug in de kamer was, was deze eindelijk gevuld met  allemaal lekkere dingen.

4 Procesevaluatie

Les 1:

Tijdens deze les was ik teveel geneigd zelf de vragen te stellen. Ik wilde zelf het gesprek in de hand houden terwijl de kinderen het verhaal invulling geven. Het tekendictee vonden de kinderen wel leuk. Ze vonden het vreemd dat er zoveel verschillende interpretaties van een woord werden getekend. De organisatie van de les verliep soepel. Ik had alles vooraf klaargelegd. De grote vellen papier waren al verdeeld in de 6 vakken. De terugkoppeling was te kort omdat ik te weinig tijd had.

Tijdens de tweede les hebben we gefilosofeerd over ruzie. Ik heb daarbij alleen de gespreksregels bewaakt. Het gesprek heb ik uit de kinderen laten komen. Dat ging deze keer redelijk goed voor hun doen. Ze kwamen ook op de onderwerpen scheiding en oorlog. We hebben interessante gesprekjes gehad. Het was jammer dat een aantal kinderen zich niet goed hebben gedragen. Dit verstoorde het gesprek later. Veel kinderen kunnen hun eigen mening al aardig verwoorden. Ze stelden elkaar ook vragen waardoor het gesprek niet stil viel.

Tijdens de derde les hebben we gefilosofeerd over leven na de dood. Dit is een erg levend onderwerp binnen de groep. Er waren een aantal kinderen die liever niet wilden praten over dit onderwerp maar later toch deelnamen aan het gesprek. Ook tijdens dit gesprek was het een probleem om de gespreksregels te hanteren. Die negatieve sfeer beïnvloed dan het gesprek. Het verhaal sloot aan bij de belevingswereld van de kinderen. Ik was onder de indruk van de gedachten die kinderen hebben met betrekking tot dit onderwerp. Ze hebben hele bijzondere tekeningen gemaakt. Dit vond ik de leukste les van allemaal.Niet alle doelen zijn bereikt. Kinderen luisteren naar elkaar en houden rekening met verschillen. Dit was voor deze groep geen haalbaar doel. Ik ben erachter gekomen dat je voor leuke filosofische gesprekken een goed klimaat binnen de groep moet hebben. Niet alle kinderen voelen zich zo veilig dat ze hun gevoelens en ideeen met de anderen durven delen. Dat is jammer want dat zou de gesprekken meer diepgang geven.

Als ik nog eens een levensbeschouwelijk project zou doen, zou ik weer voor filosofie kiezen. Ik vind dit een hele leuke vorm van meningen delen. Er zijn ook scholen waar het vast op het rooster staat. Dat zou helemaal leuk zijn!

1

5 Visie op levensbeschouwing/godsdienst en identiteit van onderwijs

Ik kan me prima vinden binnen de identiteit van de stageschool. Er zitten veel verschillende geloven onder 1 dak. In de maatschappij zijn er ook allemaal verschillende geloven en gebruiken die daaruit voort komen. Daarom vind ik het alleen maar goed dat ze die samenleving al een beetje op kleine schaal beleven. De school heeft een ruim programma op gebied van godsdienst. Er kunnen onderwerpen bij leerkrachten ingebracht worden of actuele thema’s. Verder hebben de leerkrachten binnen het team ook best veel vrijheid om zelf invulling te geven aan het levensbeschouwelijke programma.

Zelf ben ik gereformeerd opgevoed. Omdat ik alles daar te bepaald vond, kan ik me goed identificeren met het openbare onderwijs waar iedereen welkom is. Dit geld niet voor een gereformeerde basisschool. Daar knap ik dan toch wel een beetje op af. Ik vind het belangrijk dat de kinderen binnen het basisonderwijs een eigen mening kunnen vormen over geloof. Die meningen vormen kunnen mooi gedaan worden tijdens de lessen filosofie waar kinderen elkaars mening leren respecteren.

2

Bijlagen