J O S �DOUMAJOS �DOUMA

VERRAST

JEZUSDOOR

Het�Marcusevangelie�in�80�dagen

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 3 20-09-12 20:22

© Uitgeverij Kok – Utrecht, 2012

Postbus 13288, 3507 LG Utrecht

www.kok.nl

© 2012 Jos Douma

Omslagontwerp en opmaak binnenwerk: Ralf Boer, www.brandnewstory.nl

ISBN 978 90 4352 035 5

ISBN e-book 978 90 4352 036 2

NUR 707

De Bij belteksten in deze uitgave zij n overgenomen uit de Nieuwe Bij belvertaling

(NBV), © 2004 Nederlands Bij belgenootschap, Haarlem.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden

verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand,

of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wij ze, hetzij

elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op

enige andere manier, zonder voorafgaande schri� elij ke

toestemming van de uitgever.

All rights reserved. No part of this publication may be

reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted,

in any form or by any means, electronic, mechanical,

photocopying, recording, or otherwise, without the prior

written permission of the publisher.

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 4 20-09-12 20:22

INHOUD

VOORWOORD 6

HET EVANGELIE VAN MARCUS 8

WIE IS JEZUS? 13

80 OVERDENKINGEN 16

BIJ SLUITER 96

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 5 20-09-12 20:22

Je hebt nu een boek in handen dat eigenlij k maar één doel hee� : dat je het

hele Marcusevangelie gaat lezen. Dit boek wil daar een hulpmiddel bij zij n.

Zelf koos ik er een tij d geleden voor om me te verdiepen in dit evangelie

omdat ik behoe� e had aan wat ik maar even noem ‘Jezus ontdekken 2.0’.

Jaren geleden, in het voorjaar van 2002, maakte ik een vernieuwing van

mij n geloof door waarbij Jezus Christus in al zij n overweldigende aantrek-

kelij kheid centraal kwam te staan. Ik deelde wat ik ontdekt had in een

drietal boeken: Jezus ontdekken. 33-dagenboek (2004), Jezus uitstralen.

Worden als hij (2005) en Jezus aanbidden. De glorie van Christus (2008).

Maar ik merkte dat het niet goed was om te blij ven putten uit een erva-

ring van alweer enige tij d geleden. Om die reden vroeg ik mij begin 2012

opnieuw af: wie is Jezus nu eigenlij k? Ken ik hem wel zoals hij is? Zij n er

nieuwe ontdekkingen te doen? Ik nam bij mij n zoektocht het Marcusevan-

gelie als uitgangspunt. Zo ontstond er een prekenserie: zestien weken lang

schreef ik vij f dagen per week een korte overdenking bij telkens een nieuw

gedeelte van Marcus’ evangelie.

Zo begon het verhaal van Jezus opnieuw voor me te leven. Het was bij zon-

der om nieuwe dingen te leren en om Jezus als het ware te horen spreken.

Ook kwam ik erachter hoe Marcus in heel zij n korte evangelie bezig is om

VOORWOORD

6

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 6 20-09-12 20:22

mij als lezer te helpen een antwoord te vinden op de vraag wie Jezus is én

een keuze te maken om deze Jezus, Gods messias, te volgen.

In dit boek vind je alle 80 overdenkingen. Het is de bedoeling dat je eerst

het aangegeven gedeelte uit het evangelie leest en vervolgens de overden-

king die ik bij een bepaald aspect van dat gedeelte heb geschreven. Zo kun

je in 80 dagen het hele evangelie van Marcus doorlezen. Ik hoop dat er een

wereld voor je opengaat en dat je voor het eerst of opnieuw verrast wordt

door Jezus, de Zoon van God.

Je vindt voorafgaand aan de overdenkingen een korte inleiding op het

evangelie van Marcus, zodat je kennis kunt maken met bepaalde kenmer-

ken en de grote lij n van dit Bij belboek. Na de 80 overdenkingen vind je

een bij sluiter met enkele handreikingen die je kunnen helpen om dit boek

samen met anderen vruchtbaar te maken.

In Christus verbonden,

Jos Douma

Haarlem, voorjaar 2012

7

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 7 20-09-12 20:22

HET�EVANGELIE�VAN�MARCUS

Het Marcusevangelie is het kortste van de vier Evangeliën die in de Bij bel

staan. Er zit veel vaart en dramatiek in: Marcus neemt zij n lezers mee in

het verhaal van Jezus die op aarde kwam om het koninkrij k van God zicht-

baar te maken.

De centrale vraag in het Marcusevangelie is: wie is Jezus? De schrij ver gee�

in de eerste zin van zij n verslag al het antwoord: Jezus is de messias, de

Zoon van God. Maar dan neemt hij zij n lezers bij de hand om in de loop

van een heel aantal hoofdstukken een eigen antwoord te gaan geven. Het

lij kt erop dat Marcus een soort Jezus-dossier samenstelt in de eerste acht

hoofdstukken. Hij legt vast wat Jezus hee� gedaan en onderwezen, vele

wonderen passeren de revue en ook komen Jezus’ tegenstanders vanaf het

begin aan bod.

In het midden van het evangelie komt het hoge (ant-)woord eruit, gegeven

door Petrus (uit wiens mond Marcus zij n evangelie waarschij nlij k hee�

opgetekend): ‘U bent de messias!’ Maar meteen maakt Jezus duidelij k:

mij kénnen is niet genoeg, het gaat erom dat jullie mij volgen. En vanaf

dat moment komt ook het kruis van Jezus in beeld. Hij moet een weg van

lij den gaan, eindigend in de dood. Maar daarna staat hij weer op. Zo komt

Gods koninkrij k op aarde zoals in de hemel!

8

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 8 20-09-12 20:22

VERRAST�

Door heel het evangelie heen zie je dat geloof en ongeloof voortdurend om

de voorrang strij den. En eerlij k gezegd: Jezus komt veel meer ongeloof dan

geloof tegen (alleen de demonen geloven vanaf het begin vast en zeker dat

ze in Jezus met de Zoon van God te maken hebben).

Welke bedoeling hee� Marcus gehad met het schrij ven van zij n evangelie?

Een rooms-katholieke uitlegger, Benoît Standaert, hee� een boeiende sug-

gestie gedaan. In zij n boek Marcus: geweld en genade. De actualiteit van

het Marcusevangelie stelt hij dat het Marcusverhaal gelezen kan worden

als een zogenaamde paashaggada (‘haggada’ is een Hebreeuws woord voor

vertelling). De Joden hadden namelij k de gewoonte om tij dens de grote

feesten de zogenaamde feestrollen in hun geheel te lezen (zoals het boek

Esther, tij dens het Purimfeest). Door het luisteren naar deze verhalen wer-

den de Joden herinnerd aan de grote daden die God had gedaan. In dezelf-

de lij n, zo stelt Standaert, hee� Marcus een boekje gecomponeerd dat zich

in één ruk laat lezen tij dens de Paasnacht. Het Jezus-verhaal dat Marcus

hee� samengesteld, vertelt nu over Gods grote daden in Jezus. Het voorle-

zen ervan helpt de luisteraars zich voor te bereiden op het ontvangen van

de opgestane Heer.

9

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 9 20-09-12 20:22

Zodra je het voorlezen van het Marcusevangelie-in-één-ruk situeert in de

Paasnacht, kom je tot nog een andere interessante ontdekking. Aan het

einde van deze nacht werden er namelij k vaak nieuwe christenen gedoopt.

Daarmee wordt het Marcusevangelie ook een tekst die een belangrij ke

functie had tij dens de laatste etappe van de christelij ke inwij ding in het

geloof en in de geloofsgemeenschap. Dan wordt opeens ook duidelij k dat

Marcus zij n verslag niet met de geboorte van Jezus begint (zoals Matteüs

en Lucas wel doen), maar met de doop van Jezus. De hele eerste paragraaf

van Marcus’ Jezus-verhaal (1:1-13) is aan de doop gewij d: eerst de doop

zoals Johannes de Doper die aan zij n toehoorders onderwees en uitvoerde,

en vervolgens de doop die Jezus onderging. Ook het slot van Marcus

(16:1-8) is dan te lezen als een toespeling op het doopritueel: begraven

worden én opstaan met Jezus Christus.

Het centrum van het evangelie (8:27-9:1), precies tussen begin en eind in,

schetst wat het betekent om een volgeling van Jezus te zij n. Het beschrij �

het proces van inwij ding in een leven met Jezus dat gemarkeerd wordt

door het doopritueel: ‘Wie mij n volgeling wil zij n, moet zichzelf verloo-

chenen, zij n kruis op zich nemen en zo achter mij aan komen. Want ieder

die zij n leven wil behouden, zal het verliezen, maar wie zij n leven verliest

omwille van mij en het evangelie, zal het behouden’ (8:34-35).

10

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 10 20-09-12 20:22

DOOR� JEZUS

Daarmee is het Marcusevangelie dus te lezen als initiatietekst, een tekst

die defi nitief het begin markeert van een leven in het spoor van messias

Jezus. Voor mensen die tot geloof in Jezus waren gekomen, was dit dé tekst

om, voorafgaand aan hun doop, in één ruk uit te lezen! Maar eigenlij k geldt

dat nog steeds. Ik raad mensen die kennis willen maken met de Bij bel en

die willen ontdekken wie Jezus is, altij d aan om met het Marcusevangelie

te beginnen.

Toen ik zelf een tij dlang met dit evangelie bezig was, viel het me steeds

opnieuw op hoe belangrij k twee bepaalde verzen uit het eerste hoofdstuk

zij n. Ze lopen als twee rode draden door het hele evangelie heen. De ene

draad is die van Jezus’ identiteit, die aan ons bekend gemaakt wordt door

de Vader zelf, vanuit de hemel. De passie spat eraf (1:11): ‘Jij bent mij n

geliefde Zoon, in jou vind ik vreugde!’ Overigens zie je dat het tweede deel

van het evangelie, dat de hoofdstukken 8 tot en met 16 beslaat, ook begint

met die hemelse uitspraak (9:7): ‘Dit is mij n geliefde Zoon, luister naar

hem!’

Het vers dat de tweede rode draad aanreikt, is de allereerste samenvatting

van de boodschap van Jezus, waarin de lezers worden opgeroepen om te

geloven (1:15): ‘De tij d is aangebroken, het koninkrij k van God is nabij : kom

tot inkeer en hecht geloof aan dit goede nieuws.’ Jezus zelf is dat goede

nieuws en overal waar Jezus is, is het koninkrij k van God!

11

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 11 20-09-12 20:22

Ik vond het prachtig om het evangelie van Marcus in zij n geheel te lezen

en er overdenkingen bij te schrij ven. Graag noem ik in dit verband de

naam van nog een andere Bij beluitlegger, een anglicaanse: Tom Wright.

Hij schreef een bij zonder toegankelij ke uitleg van het Marcusevangelie:

Marcus voor iedereen. Het is een boek dat de teksten goed uitlegt, maar ze

ook in verband brengt met onze eigen tij d, waardoor de boodschap heel

actueel wordt. Voordat ik een overdenking schreef over het gelezen Mar-

cusgedeelte, liet ik daarom eerst Wrights inzichten en overwegingen op me

inwerken.

In zij n introductie gee� Wright een typering van het Marcusevangelie die

tegelij kertij d een aanbeveling is om je intensief met dit evangelie bezig te

houden: Marcus is ‘het kortste en scherpst geschreven verhaal over Jezus.

Veel mensen denken dat het evangelie van Marcus als eerste geschreven

werd. Het hee� in ieder geval wel de bondigheid en de kracht van een snel,

haastig verhaal dat bedoeld is om je in je nekvel te grij pen en je de waar-

heid te laten zien over Jezus, over God en over jezelf.’

‘Amen,’ zeg ik hierop. Lezen dus, dat evangelie! Laat je in je nekvel grij pen!

En doe mooie ontdekkingen over Jezus en over God en zeker ook over je-

zelf. Want dat is de bedoeling van het lezen van dit evangelie, en trouwens

ook van alle andere Bij belboeken: dat je erdoor veranderd wordt.

12

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 12 20-09-12 20:22

DOOR� JEZUS

Is hij een wij sheidsleraar? Een politieke opstandeling? Een mislukkeling?

Een onruststoker? Een mensenvriend? Zoon van God? Een wonderdoener?

Een Godzoeker? Iemand die een goddelij k geheim in zich droeg? Een vre-

desactivist? Een exorcist met een genezingsbediening?

Er zij n in de loop van de eeuwen talloze uiteenlopende antwoorden gege-

ven op de vraag die centraal staat in het Marcusevangelie. Het kan zij n dat

jij zelf ook een antwoord hebt, maar je je afvraagt of dat niet te eenzij dig of

zelfs onjuist is. Misschien moeten we ook wel heel veel antwoorden tegelij k

geven. Want Jezus is ongeloofl ij k veelzij dig! En hij is altij d ook weer anders

dan we denken. Hij laat zich niet in hokjes plaatsen en in vakjes duwen. Hij

is volkomen vrij .

Ik hoop dat je door het lezen van dit boek en vooral door het lezen van het

Marcusevangelie zelf (opnieuw) verrast wordt door Jezus. Ik hoop dat er

iets in door mag klinken van de verwondering over het nieuwe dat ik zelf

ook mocht ontdekken. Ik hoop jij als lezer deze vreugdevolle verrassing

mag meemaken: dat Jezus voor je gaat stralen als Gods schitterende en

overrompelende nieuwe begin met deze wereld én met jou.

Het Jezus-verhaal dat Marcus vertelt, kent trouwens heel vaak momenten

van verassing, verbazing of zelfs ontzetting (want de verrassing kan ook

WIE�IS�JEZUS?

13

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 13 20-09-12 20:22

confronterend zij n). Onder meer de volgende emoties die verwant zij n aan

verrassing, worden door Marcus genoteerd als hij kij kt naar de mensen

rondom Jezus en hun reacties op hem: ze zij n diep onder de indruk (1:22),

verbij sterd (1:27), ze staan versteld (2:11), worden bevangen door schrik

(5:15), zij n met stomheid geslagen (5:42), helemaal van hun stuk gebracht

(6:51), enzovoort. Let er maar eens op als je het hele evangelie aan het le-

zen bent: telkens weer worden mensen door Jezus verrast.

De verrassing die Jezus teweegbrengt, kan daarbij dus zowel aangenaam

zij n (onder de indruk, blij verrast) als onaangenaam (verbij sterd, ontzet).

De toon van de titel Verrast door Jezus van dit boek is primair positief

bedoeld. Maar het is heel goed, nodig zelfs, dat de verrassing zich voor de

lezers van het Marcusevangelie zich bij tij d en wij le ook verscherpt tot ver-

bij stering en confrontatie. Want Jezus blij kt altij d ook weer anders te zij n:

op een liefdevolle manier heel nabij én overweldigend machtig, op een

zachtmoedige manier dienend én confronterend scherp.

Het woord ‘verrassing’ is ook een uitnodiging om echt iets te beleven. Want

verrassing is primair een emotie, een geraakt-zij n. Verrassing hee� te

maken met van je stuk gebracht worden door het onverwachte. Toen ik net

begonnen was met het schrij ven van de meditaties en het houden van de

preken, ervaarde ik de gekozen titel ook wel als een uitdaging voor me-

14

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 14 20-09-12 20:22

VERRAST�

zelf als schrij ver en als predikant. Zou het daadwerkelij k gebeuren dat ik

opnieuw door Jezus werd verrast? En zou ik erin slagen om die verrassing

over te brengen in de meditaties en de preken? En toen schreef ik de onder-

staande woorden, waarvan ik hoop dat ze ook jouw gebed worden:

Heer Jezus, verras mij !

Laten er veel aangename momenten van verrassing mogen zij n als ik bezig

ben met het Marcusevangelie. Geef dat ik verwonderd zal zij n over uw vita-

liteit, uw genade, uw nabij heid, uw onvoorwaardelij ke liefde.

Laten er ook schokkende momenten van verrassing mogen zij n, dat ik

verbij sterd ben over uw confronterende woorden en daden, verbij sterd over

mij n eigen onmacht en onwil om achter u aan te gaan.

Heer Jezus, verras mij !

15

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 15 20-09-12 20:22

GEBEDGEBEDGEBEDGEBEDGEBED

DAG

Een begin makenVanaf het begin van zij n evangelie

maakt Marcus duidelij k dat hij maar

één doel nastree� : Jezus voorstellen!

Het verhaal dat hij wil vertellen gaat

over niemand minder dan Jezus die de

messias is, Zoon van God. Het eerste

hoofdstuk van zij n evangelie maakt

dat zorgvuldig duidelij k. En het ver-

haal dat Marcus vertelt is niet zomaar

een verhaal, maar niets minder dan

evangelie: vreugdevolle boodschap,

levensveranderend nieuws! Zo wil

Marcus de lezer van zij n evangelie tot

een ontmoeting met Jezus brengen.

Al schrij vend en vertellend daagt hij

hem of haar uit om een eigen en heel

persoonlij k antwoord te geven op deze

vraag: ‘Wie is Jezus volgens jou?’

11111

Heer Jezus, Zoon van God, ik verlang naar een hernieuwde kennismaking met u. Verras mij met wie u bent.

Lezen: Marcus 1:1-8Het begin van het evangelie van Jezus Christus, Zoon van God.Marcus 1:1

80�OVERDENKINGEN

16

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 16 20-09-12 20:23

GEBEDGEBEDGEBEDGEBEDGEBEDGEBED

DAG22222Lezen: Marcus 1:9-20

Er klonk een stem uit de hemel: ‘Jij bent mij n geliefde Zoon, in jou vind ik vreugde.’Marcus 1:11

Jij bent mij n geliefde!Marcus’ evangelie begint niet met

Jezus’ geboorte maar met Jezus’ doop.

Als Gods Zoon door Johannes is

ondergedompeld in het water en weer

opstaat, gaat de hemel open. Een duif

daalt neer als teken van de Geest van

liefde en vreugde en vrede. Er klinkt

een stem, van een trotse Vader: ‘Jij

bent mij n geliefde, ik vind vreugde

in jou.’ Zo wordt Jezus door Marcus

aangewezen als degene die, als Zoon,

de hemel op aarde komt brengen,

samen met de Vader en de Geest.

Als we daarnaar kij ken, worden we

uitgenodigd om geen toeschouwers te

Heer Jezus, leer mij als Gods geliefde mee te bewegen in de komst van uw koninkrij k op aarde zoals in de hemel.

blij ven, maar deelnemers te worden.

Ook wij krij gen te horen: ‘Jij bent mij n

geliefde! Ik ben blij met jou!’ Zo komt

het koninkrij k dichtbij !

17

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 17 20-09-12 20:23

GEBEDGEBEDGEBEDGEBEDGEBEDGEBED

DAG33333

Diep onder de indrukJezus, inmiddels vergezeld van zij n

leerlingen, gaat op weg om Gods ko-

ninkrij k dichterbij te brengen. Hij doet

dat door de mensen te onderwij zen

in een nieuwe leer, vol van genade en

waarheid. De mensen zij n er diep van

onder de indruk: het is zó anders dan

wat ze altij d gehoord hebben van de

schri� geleerden! Hun reactie wordt er

zelfs één van verbij stering als Jezus

ook nog eens een wonderdoener blij kt

te zij n, een ware bevrij der: hij drij �

boze geesten uit! Waar Jezus komt,

kunnen mensen weer ademhalen,

gaan mensen het licht zien, komen ze

tot hun recht. Dat is de missie van Je-

zus: mensen verrassen met de vrij heid

van het koninkrij k van God.

Lezen: Marcus 1:21-31Iedereen was zo verbij sterd dat ze tegen elkaar zeiden: ‘Wat is dit allemaal? Een nieuwe leer met groot gezag! Zelfs als hij onreine geesten een bevel gee� , wordt hij gehoorzaamd.’Marcus 1:27

Heer, ook ik wil me laten verrassen door uw woorden en uw wonderen. Leer mij in uw vrij heid te leven.

18

binnenwerk verrastdoorJezus.indd 18 20-09-12 20:23