Onderwijssecretariaat van Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel tel. 02/506 41 50 fax 02/502 12 64 info@ovsg.be www.ovsg.be

Gitaar

Optie instrument jazz en lichte muziek Middelbare en hogere graad

Leerplan

Deeltijds Kunstonderwijs – studierichting muziek

F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0166.beg 1

Dit leerplan werd goedgekeurd op 20 juni 2005 conform het besluit van de Vlaamse Executieve van 3 juni 1992 tot vaststelling van de goedkeuringsmodaliteiten van leerplannen. D/2005/7634/073 © 2005 door OVSG Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van OVSG. Bestelnummer: O/5/2005/009 Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap vzw Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel

F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0166.beg 2

3

Leerplan jazz en lichte muziek: gitaar

Vooraf

- De in dit leerplan geformuleerde doelstellingen zullen dezelfde zijn voor alle leerplannen instrument (jazz en lichte muziek).

- Er wordt geopteerd voor een overkoepelend plan voor zowel middelbare als hogere graden. Hierbij wordt uitgegaan van het idee om de brede begrippen jazz en lichte muziek vanuit diverse hoeken te belichten en om te zetten in praktijk, rekening houdend met de mogelijkheden van elke leerling.

- Het is aan de leraar om de leerling vanaf de hogere graad in de optie instrument of samenspel te plaatsen, afhankelijk van diens mogelijkheden en interesses.

- De docent wordt gezien als coach, leraar en als voorbeeld. Algemene doelstellingen

1. Een muzikale opleiding verschaffen, specifiek gericht op het idioom van jazz en lichte muziek met de nadruk op het ontwikkelen van creativiteit en muzikale esthetiek.

2. Muzikaal - praktische vaardigheden ontwikkelen met betrekking tot het musiceren in groep.

3. Vaardigheden ontwikkelen om zowel auditief als visueel met muziek om te gaan.

4. Een bewustzijnsattitude ontwikkelen.

Einddoelstellingen en hun uitwerking 1. Attitudevorming zijn doelstellingen leerinhouden methodologische wenken relatie ik – mezelf -leren inschatten van de eigen mogelijkheden

-stimuleren van zelfvertrouwen -zelfstandig naar een doel toe werken (=zelfwerkzaamheid) -aan zelfevaluatie doen -aanbrengen van de begrippen proces en resultaat -ontwikkelen van de concentratie -loslaten van de verwachtingspatronen en conditionering

-begeleiden in studiemethodiek -begeleiden in het samenstellen van een programma -ademhalingsoefeningen -relaxatietechnieken, yoga, tai-chi

relatie ik – groep -inschatten van de eigen muzikale rol binnen het ensemble:

-als solist -als begeleider -als sectiespeler

-gepast reageren op het spel van anderen (=interactie) -het spel van de anderen auditief en visueel waarnemen -communiceren via het instrument -anderen stimuleren door middel van de muzikale uitstraling -rekening houden met stemmen, intoneren, in balans spelen -de opstelling van het ensemble kennen -de eigenheid van de andere instrumenten van het ensemble kennen -vaardigheden ontwikkelen in het organiseren en leiden van een repetitie

-samenspelen met audiomateriaal -basispatronen en variaties ontwikkelen

4

relatie ik – muziek -bewust maken van eigen niveau op technisch, rationeel en

muzikaal gebied in relatie tot alle muziek -aandacht vestigen op de fysieke beleving van de muziek -klemtoon leggen op muzikaliteit, evenwicht en emotionaliteit, niet a priori op technische kunde of kwantiteit --ontwikkeling van het impressievermogen: de ervaring en beleving van muziek -ontwikkeling van het expressievermogen:

-muziek als middel tot expressie -beheersing van de expressie

-inpassen van de individuele expressie in een groter geheel

-beluisteren van verschillende voorbeelden -mogelijkheden aanreiken ter vereenvoudiging van harmonische en ritmische patronen -strumming -inlassen van klap-, tik-, dans- en zangoefeningen

relatie ik – publiek -leren omgaan met stress

-een interactieve omgang met het publiek aanleren -songs van een adequate commentaar voorzien -een samenhangend programma samenstellen

-podiumervaring opdoen -leren omgaan met je rol als vertolker -stimuleren van het oprichten van eigen formaties -belang van een goede présence

-optredens bijwonen -via klas- en schoolconcerten, free-podia, jams, projecten binnen en buiten de academie

relatie ik – maatschappij -inzicht verwerven in het aspect improvisatie, zoals het zich

voordoet in diverse stijlen en historische contexten, om de essentie van jazzmuziek beter te begrijpen: bv: gregoriaans, basso continuo, raga, flamenco, avant-garde…-leren vragen stellen omtrent de maatschappelijke en economische plaats die pop/jazzmuziek inneemt

-luisteren naar opnames -kritisch luisteren en kijken naar “nu”: videoclip (MTV, TMF), MP3, internet -Ken Burns “History of Jazz”

5

2. Auditieve en visuele waarneming herkennen doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -stijlperiodes -ritmische structuren -melodische structuren -toonstructuren -vormstructuren -harmonische structuren -ontwikkelen van een eigen sonoriteit

-een muziekstuk op het gehoor in een juiste stilistische en historische context leren plaatsen. -bewust leren luisteren naar de ritmische gelaagdheid in muziek-herkennen van recht- versus swingopvatting -herkennen van ritmische patronen -relatie herkennen tussen

-tempo -feel -groove (voor, op en na de beat leren spelen)

-de opbouw van een melodie leren waarnemen (symmetrie, contrast, motieven) -auditief herkennen van begrippen als tonaliteit, modaliteit, chromatiek, atonaliteit -herkennen van vormconcepten (4-,8-,12-,16-matenstructuren, aa’, aaba, abac, blues, riffs, strofe-refrein-bridge,…) -herkennen van typische akkoordstructuren (vb II-V-I) -sonoriteit leren herkennen en ervaren -bewust worden van de verschillende parameters die de sonoriteit bepalen; plectrum, snaren, elektrische apparatuur, gitaartype, akoestiek,…) -leren kennen van audio apparatuur en zijn invloed op de klank

-luisteroefeningen -speeldictee en eartraining -groovegericht luisteren -instrumentgericht luisteren -ear training programma’s, vb Band in Box -via het beluisteren van contrasterende opnames -laten horen van verschillende mogelijkheden om de gitaarklank elektronisch te beïnvloeden(versterkers, pedals,…)

6

3. Theoretische kennis weten Muziektheorie doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -kennis van standaardvormen -kennis van de terminologie

-bluesvormen -aaba -abac -aa’ -strofe-refrein-bridge o.a. bridge, coda, verse and chorus, D.C., D.S., interlude, intro, outro, pick-up, repeat, strofe, turnaround, vamp, kicks, lead spleen, backing, on cue,…

-analyse van de vorm, zowel vanuit de partituur als vanuit het beluisteren van opnames

-kennis van ritmische en melodische structuren -kennis van de terminologie

-diverse ritmische patronen -vamps (=ostinaten), half- en double time, riffs,… -groove, shuffle, funk, latin-style, pop, folk, gospel, bounce, reggae, soul, bebop, … -recht- en swingopvatting (even, straight en swing) -walking bass (swing)

-analyse van ritmische en melodische structuren, zowel vanuit de partituur als vanuit het beluisteren van opnames -diverse boeken over jazz patterns en comping (zie literatuurlijst)

-inzicht in harmonische basisbegrippen

akkoordsymbolen en omkeringen van -3 klanken (mineur en majeur) -4 klanken: septiemakkoorden septiemakkoorden met alteraties (vb m7b5) akkoorden met tensies (6 akkoorden, #11, sus 4,…)

7

-terminologie

-vaak terugkerende patronen: -I-IV-V -II-V-I -II-VI-IV-I -Ib7-IV-I -I-VI-IV-V-I -I-VI-II-V-I

o.a. bluesladders, chromatiek, diatoniek, guide tones, horizontaal- en verticaal denken, pentatoniek, tensies

-kennis van de bouw en de werking van het eigen instrument

type gitaren -nylon of staal snaar -met of zonder klankkast -resonator instrumenten (bvb Dobro) versterking van de gitaar -Akoestisch -met behulp van contact-elementen -magnetische pick-up effecten: werking van -delay en reverb -modulation (chorus, phaser,flanger) -filtering (wah-wah,EQ) -oversturing (overdrive, fuzz, distortion)

-workshop door pedaal-wizzards

-kennis van ICT gebruik

kennisname van software voor -muzieknotatie -muziekopname en editing -begeleiding

-ear training

8

Historiek doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -basiskennis verwerven van belangrijke componisten en uitvoerders uit de wereld van de jazz en lichte muziek

B.B.King,Bob Dylan, Bob Marley, Charlie Parker, Duke Ellington, Frank Zappa, George Gershwin, Stéphane Grapelli en Django Reinhardt, Herbie Hancock, Jacques Brel, James Brown, Jimi Hendrix, Lennon en McCartney, Miles Davis, Prince, Rodgers en Hart, Rolling Stones, Stevie Wonder, Thelonious Monk, Cole Porter, Everly Brothers, Chuck Berry,Elvis Presley, Chet Atkins, Michael Jackson, Madonna, Sly and the Family Stone, Dire Straits, Santana, Peter Green, Frank Sinatra, Ella Fitzgerald, Antonio Carlos Jobim, Bobby Mc Ferrin, Al Jarreau, George Benson, Wes Montgommery, Joe Paz, Chet Baker,……..

Repertoire doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -basiskennis verwerven van een degelijk uitgebouwd repertoire

Diverse Real Books, diverse Fake Books, diverse songbooks, Aebersold

Stijlkennis doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -basiskennis verwerven van de meest voorkomende stijlen en stromingen

jazz: bebop, bigband, cool, freejazz, funkjazz, fusion, latinjazz, rockjazz, souljazz, swing, third stream (avant-garde) lichte muziek: pop, rock, blues, metal, punk, surf, R & B, soul, funk, drum ‘n bass, hip-hop, trip-hop, dance, trance, latin (bossa, salsa, samba, tango), folk…..

9

4. Techniek doen doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -motoriek -ritmiek -leesvaardigheid -sonoriteit

-linker hand techniek; coulés (hammer-on en pull-off), slides, bending, vibrato -rechter hand techniek: -verschillende speelhouding bij plectrumspel, (flat)picking of een combinatie van beide -coördinatie LH-RH -aanbrengen van de juiste houding -gebruik van de juiste spieren (vb bij barrés) -aanleren van het verschil tussen tempo en ritme -toepassing hiervan op strumming -ritmische oefeningen recht of met swingopvatting uitvoeren -behandelen van motorische verschillen tussen twee en drieledige ritmes -genereren van nieuwe creatief-ritmische modellen uit basiscellen:

-omkering -extensie (uitbreiding) -verplaatsing -noten/rustenvervanging

-lezen en interpreteren van partituren -vereenvoudigen of uitbreiden van akkoorden -aanpassen en versieren van de melodie -ontwikkelen van het voorstellingsvermogen voor ritmes, progressies, melodieën en begeleiding -speeltechnisch: plaats en dynamiek van de aanslag, dempen van de snaren, zowel RH als LH

10

-soorten van plectra: groot, klein, materiaal, hardheid -snarenkeuze: dikte (=spanning), materiaalkeuze -klankbewerking: gitaar en versterker keuze, elementenkeuze

5. Interpretatie aanvoelen doelstellingen Leerinhouden methodologische wenken aanvoelen van verschillende: stijlen ritmiek klank

-kennismaken met verschillende stijlen -ritmische structuren -metrum en vormbesef -cues -dynamische opbouw (als tijdsgebonden factor) naar bvb refrein -aanvoelen van: -de kleur -het harmonisch verloop -de sonoriteit in functie van het repertoire

vb kleurverschil C7 en C maj 7 spanningsvolle noten in de melodie

11

12

6. Imitatie en geheugen vasthouden doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -imitatie of kort vasthouden -geheugen of lang vasthouden

-melodieën en akkoordstructuren op het gehoor en vanuit de partituur kunnen meespelen -melodieën en akkoordstructuren op het gehoor en vanuit de partituur kunnen naspelen memoriseren van thema’s en akkoordschema’s memoriseren van ritmische patronen

opsplitsen van melodie of akkoordstructuur in cellen

7. Improvisatie scheppen doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -improviseren en experimenteren in de breedst mogelijke zin

-vertrekkend vanuit bestaand materiaal variëren van thematisch materiaal (klankmatig, ritmisch, melodisch, harmonisch, stilistisch,…) -maken van eigen materiaal gebaseerd op akkoorden en toonladders (pentatoniek, diatoniek, bluesladdres, modaal,…), op tekst, grafische partituren, stille film,…

REPERTOIRELIJST JAZZ EN LICHTE MUZIEK

Verantwoording De alfabetische lijst met repertoirestukken is een leidraad die door de leerkracht kan gehanteerd worden voor zowel de optie instrument jazz en lichte muziek in de middelbare graad als de opties instrument en samenspel jazz en lichte muziek in de hogere graad. Afhankelijk van het niveau van de leerling ligt de beslissing wat betreft de repertoirekeuze bij de leerkracht. Deze lijst is een samenstelling van composities uit verschillende stijlen onder andere jazz, pop/rock, fusion, blues, enz. Uiteraard staat het de leerkracht vrij de lijst aan te vullen met eigen materiaal. The Real Easy Book The New Real Book The Standards Real Book Real Book I,II en III Diverse Fake Books Buskers Diverse songbooks Standards AC-DC-current Bennie Goodman Adam’s Apple Wayne Shorter Afro blue Mongo Santamaria After hours Ronny Jordan Ain’t no sunshine Bill Withers All Blues Miles Davis All I have to do is dream Boudleaux Bryant / Everly Brothers All This Time Sting All of me S. Simons & G. Marks Autumn leaves Joseph Kosma Back in the USA Chuck Berry Bad, bad Leroy Brown Jim Croce Bag’s Groove Milt Jackson Bessie’s Blues Big Yellow Taxi Joni Mitchell Black Magic Woman Peter Green / Santana Black Orpheus (Manha de Carnaval) Louis Bonfa Blue Monk Thelonious Monk Blue Bossa Kenny Dorham Blue Train John Coltrane Blues for Alice C. Parker Both side now Joni Mitchell Buzzy Charlie Parker Bye Bye Love Bryant Brothers / Everly Brothers

13

Cantaloupe Island Herbie Hancock Can’t buy me love Lennon/McCartney Caravan D. Ellington/J. Tizol Casa Forte Edu Lobo Chameleon Herbie Hancock C jam Blues Duke Ellington Come together Lennon/McCartney Deacon Blues Steely Dan Deed I do Walter Herch & Fred Rose Do it again Steely Dan Down by the riverside Traditional Doxy Sonny Rollins Drive my car Lennon/McCartney Eagle Benny Anderson/Bjorn Ulvaeus Equinox John Coltrane Fever John Davenport & Eddie Cooley Freddie Freeloader Miles Davis Give me the night Rod Temperton / George Benson Greensleeves Traditional Hey Jude Lennon/McCartney Hey nineteen Steely Dan Hide Away D. Sandborn I got you (I feel good) James Brown I saw her standing there Lennon/McCartney If I had a hammer Lee Hays & Pete Seeger In a mellow tone Duke Ellington Isn’t she lovely Stevie Wonder I’ve put a spell on you Screamin’ Jay Hawkins Jailhouse Rock Elvis Presley Johnny B. Goode Chuck Berry Killing me softly Roberta Flack Kool John Scofield La Nevada Gil Evans La Bamba Richie Valens Light my fire Jim Morrisson / The Doors Lilly was here Dave Stewart Little sunflower Freddie Hubbard Love is all Roger Glover Mad about you Sting Maiden Voyage Herbie Hancock Mandela Abdullah Ibrahim Master Blaster Stevie Wonder Mercy, mercy, mercy Joe Zawinul Milestones Miles Davis Minor swing Django Reinhardt Mo’ better blues Bill Lee / Branford. Marsalis Moondance Van Morrison Morning Dance Spyro Gyra Mr. P.C. John Coltrane My generation Pete Townsend

14

My little suede shoes Charlie Parker Naima J. Coltrane Need you so bad Peter Green Norwegian Wood Lennon/McCartney Nothing comp res to you Prince No particular place to go Chuck Berry No woman, no cry Bob Marley Now’s the time Charlie Parker Ob-la-di, Ob-la-da Lennon/McCartney On Broadway The Drifters Oye come va T. Puente Peace H. Silver Peg Steely Dan Pfrancing (no blues) Miles Davis Pick up the Pieces Average Hite Band Pretty Woman Roy Orbison Pride and joy Stevie Ray Vaughn Proud Mary John Fogerty (versie Tina Turner) Puple Rain Prince Rock around the clock Chuck Berry Sarah Bob Dylan Satin Doll Duke Ellington Say a little prayer Aretha Franklin Sister Moon Sting Sixteen tons Merle Travis Smooth Operator Sade Sonnymoon for two Sonny Rollins So what Miles Davis Song for my father H. Silver Summertime George Gershwin St. Thomas Sonny Rollins Stand by me Leiber & Stoller / Ben I. King Stir it up Bob Marley Stolen moments Oliver Nelson Straight, no chaser Thelonious Monk Sunny afternoon Ray Davies/Kinks Softly, as in a moring sunrise Sonny Rollins Sysgonöga J. Knudson Take the A-train Duke Ellington Take five D. Brubeck Tenor madness Sonny Rollins That’s allright mama Elvis Presley The Chicken ‘Peewee’ Ellis The hippest cat in Hollywood Horace Silver The Maze H. Hancock The Pink Panther H. Mancini The preacher Horace Silver The soul cages Sting The times they are a changing Bob Dylan These boots are made for walkin’ Nancy Sinatra

15

Things ain’t what they used to be Duke Ellington This strange effect Ray Davies Tune up Miles Davis Uptown up Maceo Parker Venus Shocking Blue Waiting on a friend Mick Jagger / Keith Richards Walk on the wild side Lou Reed Walking on the moon Sting / The Police Watermelon Man Herbie Hancock What a wonderful world Louis Armstrong Whenever God shines his light Van Morrison When I’m sixty-four Lennon/MacCartney Who’ll stop the rain John Fogerty Worksong Nat Adderley / ‘Cannonball’ Adderley W817 Ketnetband Yesterday Lennon/McCartney You can’t hurry love Diana Ross & The Supremes 1999 Prince

16

EVALUATIE JAZZ EN LICHTE MUZIEK

GITAAR

1. Evaluatieverslag door de leerkracht van elke leerling waarin gepeild wordt naar de

vaardigheden en ontwikkeling op instrumentaal-technisch, samenspel-technisch, creatief en muzikaal vlak.

2. De leerling werkt mee aan een –al dan niet publiek- toonmoment. 3. De evaluatie per leerling komt tot stand door de samenvoeging van de individuele

evaluatie die gemaakt wordt door de leerkracht en de evaluatie van het toonmoment.

17