Leefbaarheid en Sociaal kapitaal

Leefbaarheid en Sociaal kapitaal

Dr Frans Thissen

Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies

Civil Society en Leefbaarheid - Grou - 27 juni 2007

Opbouw presentatie WMO, de opgave Bedreigingen van de civil society De sociale staat van het Nederlandse platteland Sociale veranderingen in Nederlandse dorpen Eerste resultaten onderzoek dorpen Littenseradiel Leefbaarheid, een model Sociaal kapitaal in dorpen Naar nieuw sociaal kapitaal


WMO, de opgave Decentralisatie naar lokale overheid Vermaatschappelijking van de zorg

Taak gemeente: Ondersteunen en stimuleren van informele zorgarrangementen waar

nodig Regierol: afstemmen van de lokale behoefte aan de lokale

mogelijkheden (informeel en professioneel)

Community care: informele of mantelzorg gegeven door vrijwilligers, familieleden, vrienden, buren

Dorp of buurt wordt gezien als belangrijk schaalniveau: het ‘zorgend vermogen’ van dorpen / buurten


Civil society: de bedreigingen

STAAT

civil society

MARKT

PRIVESFEER

verenigingsleven

Informele verbanden van zorg, buurt , werkPrimaire

verbanden

Nationale overheid

Lokale overheden

kerken

Sociale en politieke bewegingen

Grote ondernemingen

Sociaal-economische belangenorganisaties

Lokaal bedrijfsleven

Politieke partijen

Non-profitinstellingen

Bron: SCP


Achtergronden van (nieuw) onbehagen Wegvallen van traditionele kaders in combinatie met

grotere uitdaging aan individuen de eigen identiteit en levensloop te regisseren (Mark Elchardus)

Drie groepen (Mark Elchardus): Kijkers commerciële tv-zenders Ouderen Laagst geschoolden

Drie groepen op het platteland: Bewoners van dorpen met functieverlies Dorpen of buurten waar bewoners ‘terecht’ zijn gekomen Boeren


Sociaal kapitaal (Robert Putnam)


‘Sociale staat van het Platteland’ (SCP) Leefsituatie op het Nederlandse

platteland gunstig: Gunstige woonsituatie Grotere betrokkenheid van bewoners Steeds verder toenemende mobiliteit

(individuele mobiliteit)

Plattelanders over hun leven op het platteland Hoge waardering voor wonen op

platteland, geen gevoel van teloorgang Geven van hulp is norm en bindende

kracht Naast hechtheid op basis van nabijheid

is er ook trots over landschappelijke en sociale kwaliteit

De sociale infrastructuur verandert, maar vitaliteit wordt niet bedreigd


Sociale veranderingen in dorpen Oude verscheidenheid:

Lokale restanten Machtige beelden

Nieuwe verscheidenheid veranderingen in de

regionale economie toenemende betekenis van

consumptieve functies

Platteland: van een oude naar een nieuwe verscheidenheid


Schaalveranderingen in de postindustriële samenlevingSchaalvergroting: Economisch: grotere

afstanden naar werk en naar voorzieningen

Sociaal: sociale contacten niet alleen in dorp maar ook elders

Door: Auto en welvaart

Schaalverkleining: Cultureel: eigen woning en

woonomgeving steeds belangrijker voor identiteit

Politiek: belang van zeggenschap over de woonsituatie neemt toe

Door: Thuisgerichtheid en welvaart


Ontwikkeling van dorpen

Als realiteit: Dorp van de agrarische en

industriële samenleving Primaire lokale functies:

voorzieningen en werk

Als realiteit: Dorp van de post-industriële

samenleving Primaire lokale functie: wonen


Ontwikkeling van dorpen

Als realiteit: Dorp van de agrarische en

industriële samenleving Primaire lokale functies:

voorzieningen en werk

Als referentiekader: Van dorpsautochtonen en zij

die lokaal werkzaam zijn Lokale thema’s: werk,

voorzieningen en huisvesting

Als realiteit: Dorp van de post-industriële

samenleving Primaire lokale functie: wonen

Als referentiekader: Van jongeren en import Lokale thema’s:

verkeersveiligheid, sociale veiligheid en kwaliteit van de woonomgeving


Littenseradiel: maatschappelijke participatie en de betekenis van dorpshuizen

Aanleiding: onderzoek onder vrouwen op het Friese platteland in 1993

Maatschappelijke participatie: Deelname aan

vrijwilligerswerk Lokale sociale

netwerken Deelname aan

verenigingsleven Betekenis van

ontmoetingsplaatsen


Beschikbaarheid auto (vrouwen, werkfase)

0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0

rijbewijs en autobeschikbaar

rijbewijs, auto nietsteeds beschikbaar

kan met gezinslidmeerijden

geen auto inhuishouden

1993 2007

Zeer sterke toename van (auto)mobiliteit

Verdere afname van het aandeel huishoudens zonder auto

Individualisering van het autogebruik

Sterke afhankelijkheid van automobiliteit


Type huishouden (alle vrouwen)

Individualisering in de vorming van huishoudens

Paren zonder kinderen belangrijker geworden dan paren met kinderen

Sterke toename aandeel alleenstaanden0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0

alleenstaand

paar metkind(eren)

paar zonderkinderen

een ouder metkind(eren)

overig

1993 2007


Arbeidsparticipatie (vrouwen, werkfase) Arbeidsparticipatie

onder vrouwen is zeer sterk toegenomen

Vrouwen hebben ook vaker grotere banen

Meer dan helft heeft een baan van 12-30 uur

Verbetering van arbeidsmarktsituatie in de regio0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0

geen werk

werkt 12 uur ofminder

werkt 12-30 uur

werkt 30 uur ofmeer

1993 2007


Dagpaden (vrouwen met betaald werk)

Steeds meer werkende vrouwen werken buiten het dorp

In combinatie met grotere arbeidsmarkt-participatie van vrouwen zijn de dorpen overdag ‘stiller’ geworden

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0

in dorp

buiten dorp

1993 2007


Leefpaden (alle vrouwen) Aandeel vrouwen

dat geboren en getogen is in het dorp is afgenomen

Vrouwen volgen bij aangaan van een relatie relatief nog vaak hun man

Toename woonduur wijst op positief oordeel over dorpse woonmilieu0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0

geboren engetogen

> 20 jaar

6 t/m 20 jaar

< 6 jaar

1993 2007


Van autonoom dorp naar woondorp (Borsele)W

oond

orp

Autonoom

dorp

KwadendammeKwadendamme

LewedorpLewedorp

OvezandeOvezande

‘‘s-Heerenhoeks-Heerenhoek

OudelandeOudelande

NisseNisse

NieuwdorpNieuwdorp


Deelname aan vrijwilligerswerk (vrouwen, werkfase)

Antwoord op vraag naar vrijwilligerswerk is sterk afhankelijk van vraagstelling

Van afname lijkt geen sprake

Veranderde houding ten opzichte van vrijwilligerswerk

Rol van het dorpshuis

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0

1993

2007a

2007b

1993 2007a 2007b


Leefbaarheid: een lastig begrip1. Gecompliceerd als onderzoekbaar begrip2. Veel verschillende betekenissen 3. Vaak normatief geladen 4. Gaat voorbij aan bewoners met verschillende positie:

succesvol versus kwetsbaar 5. Gaat voorbij aan bewoners met een verschillend

referentiekader6. Definieert problemen vaak op één ruimtelijke

schaalniveau: dorp, buurt7. Geeft vaak aanleiding tot een eenzijdige relatie tussen

bestuur en bewoners (“wensenlijstjes”)


Leefbaarheid op lokaal niveau: een model

Leefbaarheid: relatie tussen dorpsbewoners en hun omgeving:

Feiten - MeningenSuccesvolle bewoners - Kwetsbare bewoners

Feiten - MeningenSuccesvolle bewoners - Kwetsbare bewoners

Relatie Bestuur - Bewoners:Informatie en kwaliteit bestuur - Gemeenschapsinitiatieven

Relatie Bestuur - Bewoners:Informatie en kwaliteit bestuur - Gemeenschapsinitiatieven

Autonoom dorp:

• Plaatselijke woonmogelijkheden

• Plaatselijke werkgelegenheid

• Plaatselijke voorzieningen

Autonoom dorp:

• Plaatselijke woonmogelijkheden

• Plaatselijke werkgelegenheid

• Plaatselijke voorzieningen

Woondorp:• Verkeersveiligheid en

verkeersdruk• Sociale veiligheid• Kwaliteit van de woonfunctie

Woondorp:• Verkeersveiligheid en

verkeersdruk• Sociale veiligheid• Kwaliteit van de woonfunctie


Sociaal kapitaal Autonome dorplokaal en hecht;

(wederkerige) burenhulp; beste vriend in het dorp

territoriale rekrutering ”Dat is zo’n ongeschreven regel, dat doe je gewoon”.

dorpsbinding, binding aan het ‘eigen dorp’ (het dorp waar men geboren en getogen is, of zeer lang woont)

Sociale netwerken:

Lokaal verenigingsleven:

Emotionele binding:


Sociaal kapitaal Woondorp Sociale

netwerken:

Lokaal verenigingsleven:

Emotionele binding:

contacten zijn over verschillende groepen gespreid; veel hechte netwerken die niet exclusief lokaal zijn

rekrutering op leefstijl: “wij vinden het criterium dat je met mensen omgaat die gelijk gericht zijn”

dorpstrots: vooral in een dorp met hoge woonkwaliteit en een eigen identiteit


Naar nieuw sociaal kapitaal De grote betekenis van sociale netwerken:

het creëren van connectiviteit

De kleine schaal: ‘een schaal van verantwoordelijkheid’: bevordering van bonding door homogeniteit

De grote schaal: efficiency en de uitdaging van het overbruggen (bridging) van heterogeniteit: federatieve structuren

De focus op lokale cultuur en de lokale politiek: openheid naar lokale samenleving

Het belang van ‘Third places’, ontmoetingsplekken

Het belang van ‘Verhalen vertellen’

Leefbaarheid en Sociaal kapitaal

Dr Frans Thissen

Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies

Leefbaarheid en Sociaal kapitaal

Documents

Transcript of Leefbaarheid en Sociaal kapitaal