Cultuurforum 2019 Middenin… liefst niet middelmatig...- stimuli sociaal-culturele finaliteit:...

Cultuurforum 2019

Middenin…liefst niet middelmatig

Prof. Dr. Guy Redig

VUB – Psychologie & Educatiewetenschappen

Agogiek

1

Een goede morgen met het volgende menu

1. Anderhalve minuut appreciatie om te beginnen2. Schaduwrijke vragen over de relatie Vlaamse overheid versus de

cultuuractoren,3. .. naar een zonovergoten, veelbelovende toekomst met het decreet

bovenlokale cultuurwerking4. Mythologische uitsmijter

2

Tip: aftellen kan, 28 slides

1. Anderhalve minuut appreciatie

Hip hoera voor de afschaffing decreten lokaal cultuur-, jeugd- en sportbeleid

Voor de overwinning van een waarlijk uitzonderlijke analyse:• Diepe betrokkenheid bij & kennis van het Vlaamse cultuur-, jeugd- en sportbeleid• Eindelijk gedaan met een complementair systeem tussen centrale en lokale

overheden, als overbodig geklasseerd• Onnodige planlust: weg met een teveel aan lokale politieke & administratieve

relevantie• Gelukkig is er BBC: eindelijk één groot lokaal beleidsplan waarin cultuur en jeugd

schitteren door kwaliteit en kwantiteit… indrukwekkend• Vervolledigd door de onverdoofde castratie van de provinciebesturen, want tussen

Vlaanderen en lokaal is immers niks nodig!

3

1. Anderhalve minuut appreciatie

Daarom volmondig de loftrompet voor o.a.• (een deel van) de VVSG en de Vlaamse bestuurlijke hoogvliegers• Bewijs: cultuur en jeugd zijn voor hen prioritair. Lokaal cultuur-, jeugd- en

sportbeleid moeten idd. hun bescheiden plaats kennen!

Gelukkig was er de Vlaamse bovenbouw*• Hield zich helemaal onledig en verspilde absoluut geen energie of creativiteit aan

gezamenlijk verzet• Waren vooral met zichzelf “goe” bezig• Diep geluk met het eeuwig verdwijnen van ruim 120 miljoen euro uit de cultuur-,

jeugd- en sportbegrotingen• Een ferme stap voorwaarts in het Vlaams cultuur- en jeugdbeleid! Faut le faire

* Een Mexicaans leger steunpunten, belangenverdedigers, adviesraden. Nooit eerder zoveel schoon volk. Garantie tegen de “global warming”: nu spoelt Vlaanderen nooit meer weg

4

2. Schaduwrijke vragen over de relatie Vlaamse overheid - cultuuractoren

Enkele essenties van cultuurbeleid (snelle reconstructie)• Overheden kiezen voor een missie “cultuur en jeugd”: creëren van zoveel en divers

mogelijke aanbiedingen voor een dito publiek. Kwaliteiten en kwantiteiten• In heel uiteenlopende sectoren, professionelen & vrijwilligers, kunsten, scw, erfgoed,

jeugdwerk, lokaal cultuur/jeugdbeleid…• Dit alles in dialoog met vele publieken en actoren = zij die zich in deze ruimte manifesteren• Daartoe specifieke instrumenten: verdeling van geld, begeleiding, onderzoek, advies• Met politieke keuzes – soms wisselend (?)• Overheersend: het cultuurwerk voert uit in redelijke autonomie• Overheid: meestal eerder faciliterend• Aandacht voor sociale correcties, zowel qua bereik als qua aanbod

Mooie eigenschap: het Vlaams cultuurbeleid koos niet vanzelfsprekend de weg van de minste weerstand

5

De overhedenCommon, public

profit

Verenigingen, instellingen: privat

social profit

Bedrijven, ondernemingen

Privat profit

Vzw, stichting, feitelijke vereniging:

winst = maatschappelijk projectNiet-commerciële rechtspersoon

CV, BVBA, NV…Winst = aandeelhouders

Commerciële rechtspersoon

Winst = algemeen belang, zoveel mogelijk burgers.

Publiek recht

1Privatisering, vrije

markt, EU-richtlijnen

3Vermarkting, bedrijfsmatige logica…

2

2. De relatie Vlaamse overheid – cultuuractoren:wie zijn de actoren (of acteurs)?

Steunpunten, adviescommissies,

sommige belangenverdedigers

6

2. De relatie Vlaamse overheid – cultuuractorenWelke sociaaleconomische ontwikkelingen?

• Versterking of afbouw van de “social profit” als cruciaal onderdeel van de verzorgingsstaat. Wat met:- aparte identiteit voor social profit: sterker of zwakker- stimuli andere economische finaliteit, o.a. terugvloeiing winsten- stimuli sociaal-culturele finaliteit: mede-eigenaarschap, maatschappelijk kapitaal…- sociale en culturele correcties voor achterstelling, ongelijkheid en niet commerciële niches

• Wat met de grote inspiratie vanuit de “privat profit”, de ondernemingen- beoogde toekomst: het model van de Angelsaksische filantropie (USA, GB, Nederland…)- in welke mate het behoud van de gesubsidieerde vrijheid & herverdeling van middelen- quid sociale en culturele correcties of eerder de weg van de minste weerstand- consequenties ondernemingsfinanciering: wie geniet of verliest (tax shelter?)

7

2. De relatie Vlaamse overheid – cultuuractorenWelke ambtelijk-administratieve ontwikkelingen

• De organisatie van het ministerie: welke prioriteiten, welke klemtonen:- grote polyvalentie en flexibiliteit versus sectorspecifieke kennis en ervaring - administratief beheer (back office) versus nabijheid tot de praktijk - toezicht en controle versus begeleiding en coaching- …

• Beheren of beheersen- gesloten systemen (Kiosk) versus een open aanpak à la tête du client- of prioriteit voor product- of procesefficiëntie- meer convenants (overeenkomen) of meer feodaliteit (top down)- “meten is weten”… of “weten is meten”? (zie verder)

8

2. De relatie Vlaamse overheid – cultuuractorenWelke politieke ontwikkelingen

• Wat met het instrumentaliseren- niks fout mee – iedereen beoogt een doel en gebruikt daartoe middelen- zowel overheden als verenigingen/instellingen als professionals & vrijwilligers- verschil tussen “gewenste” en “ongewenste” instrumentalisering- weerbaarheid tegen “ongewenste” instrumentalisering

• Legitimeren: verantwoorden van de gemeenschapsmiddelen- voorwaar: eerbaar en ernstig, ongetwijfeld- hoe de noodzaak, de gewenste effecten bewijzen?

• De opmars van slechte wetenschap:- slogan: “weten is meten” of “de kleren van de keizer”- onmogelijke causaliteit: de grenzen van de sociale wetenschappen

9

2. De relatie Vlaamse overheid – cultuuractorenHoopvol van nu naar straks?

1. Cultuuroverheid: versterking eigenheid & apartheid van de social profit• Platonisch vrijen met het bedrijfsleven – het is niet al goud dat daar blinkt• Respect voor de aparte logica van de social profit: procesefficiëntie, maatschappelijk kapitaal enz.• Voorzichtigheid met de creatie van para-overheidsstructuren zoals steunpunten• Stimuli voor het zelfreinigend vermogen van de bovenbouw (nu: te veel & te weinig)

2. Cultuuroverheid: communiceren versus dicteren• Convenants vragen overleg, tijd en empathie: dialoog, gesprek, discussie• Instrumentalisering is OK… indien gewenst door de betrokkenen• Mijd overmatige bureaucratische beheersbaarheid (breek de kiosk af)• Test uzelf op insluipende feodaliteit• Organiseer uw ministerie naar bovenstaande principes en borg uw enthousiasme & kennis

3. Legitimeren moet… maar• Neem afstand van onnozele causaliteit, evidence based leidt naar valse empirie• Dus: weet voor je meet… en niet vice versa - gedenk het verhaal “de kleren van de keizer”• Verzet u (virulent) tegen collaboratie en overheids-wenselijk gedrag

10

2. De relatie Vlaamse overheid – cultuuractorenAdoptie van een hypothese*

De hypothese van de veelbelovendheid• Tja… gebaseerd op vooronderstelde positieve effecten van cultuur/jeugdbeleid• Vertrekkend van de overtuiging dat dit loont als gist in het deeg van de samenleving• Verheven boven, niet onderworpen aan onhaalbare causaliteit• De klassiek empirische legitimering: onnozel, onnuttig en ongewenst• Basisattitude: positieve grondhouding maar niet naïef (toets kwalitatief)

* Nu volgt een oproep die ongetwijfeld door velen als zweverig, bepamperend, halfzacht en dus wollig wordt onthaald. Tot nader order is wol een waardevolle grondstof

11

12

Als nieuw opgespoten landCombinatie van fossielen & (nog) levende organismen• Restanten van provinciaal beleid• Stukjes Locus & cultuur lokaal… zelfs VVCD (?)• Residuen van Vlaamse probeersels• Uitstulpingen van lokaal beleid• Bestaande samenwerkingsverbanden lokale actoren• Activiteiten van bovenlokale spelers• Interventies van Vlaamse actoren & systemen• …

In elk geval klaar voor allerlei constructies, probeersels, experimenten.Moet nog wel vruchtbaar worden gemaakt.

3. Het decreet bovenlokale cultuurwerking


Geen cursus over dit decreetWel enkele beschouwingen en duidingen

Analyse van de tekst• Doelstelling• Twee kernbegrippen: bovenlokaal en cultuurwerking• Het waarom en waartoe (niet)• Situering in de context van het Vlaams cultuurbeleid• De drie instrumenten: projectsubsidie, IGS en steunpunt

13


Doelstelling (Art.5. §1.)

UitbouwenStimuleren

Optimaliseren

kwalitatiefduurzaam

diversgeïntegreerd

van een bovenlokale cultuurwerking

Bevorderenen versterken

van de cultuurparticipatie

Ontwikkelingen verspreiding

van praktijken van culturele organisaties met een “werkend” antwoord in een bovenlokale context

Op basis van 5 principes

Transversaal in cultuur/jeugdwerk

Verbinding lokaal - centraal

Regionale accenten/verschillen

Partners: heel breed

Drie-eenheid

?

Innovatie & vernieuwing

14


Twee kernbegrippen: bovenlokaal en cultuurwerking

BOVENLOKAAL CULTUURWERKING

Wat is lokaal?Impact van de gemeentegrenzen:• Relevantie: bestuurlijk, zelden natuurlijk• Relativiteit: sociaalgeografisch & sociaal-

cultureel• Onvergelijkbare categorieën

Wat is bovenlokaal• Overstijgt “lokale” uitstraling en

gemeentegrenzen (???)• Onbeheersbare categorieën?

Wat is cultuurwerking?• Brede invulling, zowel binnen cultuur &

jeugdwerk (indieners)• … als naar belendende sectoren (partners)• De projecten: nadruk op tijdelijke

cultuurpraktijken (zichtbaar, voelbaar, toonbaar, innovatief…)

• Met de IGW’s de introductie van een nieuw beleidskader?

• Nieuw steunpunt voor het nieuwe?

15

Kortom: nauwelijks referentiekader Kortom: breed referentiekader


Situering in het Vlaams cultuurbeleidskader

Bovenlokale projectmatige cultuur

& jeugdwerking

IGS-verbanden Steunpunt BLC

Cultureel erfgoeddecreet

Kunsten-decreet

Cirkusdecreet

Decreet Amateurkunsten

Decreet Sociaal-cultureel werk

Participatie-decreet

Decreet jeugd- & kinderrechten & bovenlokaal

jeugdwerkbeleid

Sectorale steunpunten Belangen-

verdedigers

BOVENBOUW

Transversale steunpunten

VVSG,Bataljong,

ISB

Projectmatige onderdelenvan vele dichtbije decretenGrote nabijheid van vele structurele spelers

16


Situering versus (boven)lokale actoren

Bovenlokale projectmatige cultuur

& jeugdwerking

IGS-verbanden Steunpunt BLC

Lokale & bovenlokale actoren

300 gemeentebesturen + BHG

Bestaande IGS’n

Gemeenschaps- en cultuurcentra

Bibliotheken

Sociaal-culturele verenigingen

Amateurkunsten verenigingen

Jeugdwerk (jeugdverenigingen)

Erfgoedverenigingen

Kunstenaars & kunsteninitiatieven

17

Vlaams spel en spelers


Ondersteuning, subsidie, begeleiding: middenin

Subsidie bovenlokale projectmatige cultuur

& jeugdwerking

IGS-verbandenSteunpunt BLC

Lokale & bovenlokale

actoren

Vlaamse cultuur- &

jeugdactorenen beleid

Decreet bovenlokale cultuurwerking

18


Projectmatige ondersteuning

19

Subsidie bovenlokale projectmatige cultuur

& jeugdwerking

• 7,5 mio recurrent• Voor wie: heel breed cultuur & jeugdwerk• Wel bovenlokaal en intersectoraal• Waarvoor: heel brede aanwending mogelijk• Criteria niet waterdicht, eerder referenties• Open kansen op veel partners

• Oproep tot “out of the box”• Zal zich de komende jaren bewijzen• Groot belang van de beoordelingen… ook regionale linken!• Zoveel betrokken belangen (zie eerder)

Bijzonder instrument• Structureel, meerjarig• Overheden verplicht betrokken/cofinanciering• Beleidsmatig, voorwaardenscheppend• Faciliterend dus geen eigen praktijken• Re-introductie van het cultuurbeleidsplan = cultuurnota• … stimulus voor lokaal cultuurbeleid?


Intergemeentelijke samenwerking

20

IGS-verbanden


… en nog een steunpunt erbij

Formeel opgericht november 2018Operationeel vanaf januari 2019Momenteel werkend aan visie, missie en strategische doelstellingenOp zoek naar input en voorstellen

Kersttruien verkrijgbaar in deze zaal

Contact: 09 235 40 00

Zetel: straks in Ravensteingalerij - Brussel

Gwennan Dekens – 0474 21 85 11

Benedikte De Vos – 0473 94 24 05

Leonie Lanssens – 0486 25 46 35

Sylvia Matthys – 0472 60 01 41

Hilde Van Malderen – 0477 78 52 95

Lien Verwaeren – 0478 38 03 53

Buitengewoon aanbod steunzolen, steunkousen,

steunbetuigingen, steunberen, steunkaarten,

steunpilaren & steunmuren

Enkele mannen in het bestuur

21


Veelbelovende toekomst

Zeker geen Wiedergutmachung• Voor de gedupeerden (provinciale subsidies allerlei, ook lokaal)• Voor het weggevallen geoormerkte subsidies gemeenten – GC/CC’s en bibliotheken• Voor de verdamping steunpunt lokaal cultuurbeleid (cultuurdisconnect)

Zeker een vrije, open ruimte (otium)• Vage referentiekaders maken veel mogelijk• Een stimulerend, prikkelend decreet• Voor letterlijke & figuurlijke grensverlegging, buiten de lijntjes, out of the box• Zeker geen instrument voor een nieuwe sector• Duidelijk flankerend, aanvullend en innovatief

Zeker spannend, uitdagend… maar vraagt energie & creativiteit

22


Mogelijke aandachtspunten

Vooral voor de sterken?• Lichte, kleine verenigingen versus geprofessionaliseerde systemen?• Enkel op momenten van voorspoed… wat in een overlevingsmodus?

Nog maar eens voer voor subsidiologen?• Hoe je weg vinden in dit kluwen• Vijf subsidieaanvragen voor één cent

De dictatuur van vernieuwing?• Alsmaar opnieuw iets uitvinden• Wat voor de één nieuw is, is elders oude koek

23


Hypothese van de veelbelovendheid

Het decreet bovenlokale cultuurwerking:

• Gooit deuren en vensters open, geeft grote vrijheid• Staat niet voor een (misschien verwachte) compensatie voor wat verdween• Biedt kansen op nieuwe partnerships, ook “unusual suspects”• Beoogt heel expliciet grensverlegging: letterlijk en figuurlijk• Geeft daartoe vooral “incentives”, verlokt en verleidt met stimuli• IGS’s kunnen/moeten de relatie lokaal – Vlaams een nieuwe dimensie geven• Creëert bewust een nieuwe “tussenin”- zone• Het steunpunt moet dit alles evenzo out of the box opvolgen, begeleiden,

observeren en duiden

Na creatie en co-creatie nu procreatie (voortplanting)?

24

4. Mythologische uitsmijter

Ziehier Apollo(n), een schone Griekse god.

Goddelijke zoon van Zeus en Leto. Woont

genoegzaam op de berg Olympus. Staat voor de

zon, muziek, poëzie en schone kunsten.

Verpersoonlijkt de “geciviliseerde” cultuur:

• Bij voorstellingen: van keuvelend rondlopen tot

gedisciplineerd op je stoel zitten

• Het beschaafde – gedisciplineerde genieten

(ondergaan) van de kunsten

• De kunsten als hoger goed, dat ons onderscheidt van

platvloers- en boertigheid

• Kunst als opstap naar een hogere beschaving

• Vader van de burgerlijke cultuurbeleving

• Eet z’n druiven en perzik met mes & vork

• Nipt aan zijn wijnglas

Apollo: voor de muzen?

25


Ziehier Dionysos, zoon van Zeus en de menselijke

vrouw Semele (cf. Bacchus)

God van de vruchtbaarheid, de natuur, de wijn, het

plezier en de dans, het leven en onsterfelijkheid.

Afgebeeld met een druiventros of wijnbeker in de

hand en een krans van druivenbladeren op het

hoofd.

Staat voor eerder wellustig genieten, weinig discipline… orgastisch engagement, geholpen door

geestverruimende middelen?

Wars van hooggestemde, verheven discours en etherische beslommeringen

Te vinden op sommige festivals, kermissen en jeugdhuizen of nostalgische reünies

Zuipt uit het flesje – zelfs de wijn

Schrokt z’n druiven van de tros en laat het sap van perziken over zijn kin lopen

Dionysos voor a-muze het amuseren?

26


Teveel gekoloniseerd door Apollo?Dionysos verdrongen door schijnbare civilisatie?Overwoekerd door de disciplinering:• Plezier, lol, amusement opgeofferd aan

nuttigheid, verhevenheid?• Amuseren als overbodig voor subsidie,

onmogelijk publiek te legitimeren (subsidies om plezier te maken… dat kan toch niet)

• Ernst pleegt roofbouw op een essentie, nl. samen plezier maken?

Natuurlijk is dit een onnatuurlijke, valse

tegenstelling En toch…

27

Tenslotte

Kortomdit decreet biedt zich veelbelovend, hoopvol aan

Dank voor het brave luisteren. Doe zeker zo niet verder

Het staat middenin zowat alles… wordt hopelijk niet middelmatig.Dat is aan ons.

28

Cultuurforum 2019 Middenin… liefst niet middelmatig...- stimuli sociaal-culturele finaliteit:...

Documents

Transcript of Cultuurforum 2019 Middenin… liefst niet middelmatig...- stimuli sociaal-culturele finaliteit:...