Atlas natuurlijk kapitaal

24
Atlas van het Natuurlijk Kapitaal Een wegwijzer in onze voorraad natuurlijke grondstoffen en hulpbronnen Download the English version (pdf)

description

 

Transcript of Atlas natuurlijk kapitaal

Page 1: Atlas natuurlijk kapitaal

Atlas van het Natuurlijk KapitaalEen wegwijzer in onze voorraad natuurlijke grondstoffen en hulpbronnen

Download the Englishversion (pdf)

Page 2: Atlas natuurlijk kapitaal

Natuurlijk kapitaal is devoorraad natuurlijkegrondstoffen enhulpbronnen, zoals debodem, lucht, water,mineralen en planten. Hetlevert grondstoffen die wevoor de productie vangoederen en dienstenkunnen gebruiken.

Wat is natuurlijkkapitaal?

Page 3: Atlas natuurlijk kapitaal

Natuurlijk kapitaal is de voorraad natuurlijke grondstoffen en hulpbronnen,zoals de bodem, lucht, water, mineralen en planten. Het levert grondstoffendie we voor de productie van goederen en diensten kunnen gebruiken.Denk hierbij aan de boterham en het glas water dat we elke dag gebruiken.Natuurlijk kapitaal zorgt voor plaagbestrijding, waterberging, bestuiving vanplanten en opslag van CO2 in bomen en planten. Het levert water en eenbeschermende ozonlaag. Natuurlijk kapitaal is de drager van de kwaliteitvan ons leven, ons welzijn. Onze welvaart is er voor een groot deel vanafhankelijk. Om beter met het natuurlijk kapitaal om te gaan, is informatieerover van cruciaal belang.

De gezondheid en het welzijn van mensen bevorderenDe Atlas van het Natuurlijk Kapitaal brengt in beeld welke diensten hetnatuurlijk kapitaal kan leveren. Het zijn diensten waarmee de samenlevinggrondstoffen kan besparen en CO2-uitstoot kan verminderen, diensten diede gezondheid en het welzijn van mensen bevorderen, die veiligheidleveren, die drinkwater verzorgen. De Atlas levert informatie voor:

• Bedrijven en overheden om hun impact op het natuurlijk kapitaal (inNederland) inzichtelijk te maken en om deze gegevens in hunbesluitvorming mee te wegen;• Bedrijven om hun negatieve impact op de ecosystemen terug tedringen, om hun positieve impact te vergroten, en om de diensten diehet natuurlijk kapitaal kan leveren (beter) te benutten;• Maatschappelijke organisaties om gericht actie te kunnenondernemen en om belanghebbenden te kunnen identificeren;• Lokale overheden om betere (onderbouwing van) besluitvorming envergunningverlening te kunnen realiseren;• De Rijksoverheid om te rapporteren over de staat van het natuurlijkkapitaal en, in samenhang daarmee, over het bereiken van deinternationale biodiversiteitsdoelstellingen.

Het kader van de Atlas van het Natuurlijk KapitaalVergelijk natuurlijk kapitaal met financieel kapitaal. De bezitter vanfinancieel kapitaal wil daar lang van kunnen genieten. Daarom zal hij zorgenvoor voldoende rente om te kunnen gebruiken, om zijn kapitaal minimaal instand te houden en liefst te laten toenemen. Als hij meer verbruikt dan derente oplevert, blijft er steeds minder en uiteindelijk niets over. Bij natuurlijkkapitaal is dat niet anders.

Natuurlijk kapitaal onvoldoende gewaardeerdAlleen is de mens al geruime tijd bezig meer dan de rente te gebruiken.Onze huidige productiemethoden putten het natuurlijk kapitaal uit, inNederland en elders op de wereld. Eén van de redenen is dat natuurlijkkapitaal onvoldoende wordt gewaardeerd. Het krijgt te vaak geen prijs in deeconomie en is ondervertegenwoordigd in maatschappelijke besluitvorming.

We zijn voor onze welvaart voor een groot deel afhankelijk van het natuurlijkkapitaal en de rente die het biedt. Om de balans in het natuurlijk kapitaal tebehouden, is het nodig te weten hoe groot het kapitaal is, wat de waardeervan is en wie daar de baten van heeft. Door diverse organisaties inNederland wordt gewerkt aan de ontwikkeling van deze kennis. Dezekennis gaat over hoe het kapitaal over- of onderbenut wordt en watverschillende doelgroepen er meer of anders mee kunnen doen.

Page 4: Atlas natuurlijk kapitaal

Betere besluiten nemen met de AtlasDeze e-publicatie gaat dieper in op de Atlas van het Natuurlijk Kapitaal. DeAtlas brengt in beeld welke diensten het natuurlijk kapitaal kan leveren.Deze e-publicatie gaat dieper in op de Atlas. Met de informatie hieruitkunnen bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties enconsumenten betere besluiten nemen. De Atlas wil een duurzamer gebruiken beter beheer van ons natuurlijk kapitaal stimuleren, bijvoorbeeld bijvraagstukken waar economische vooruitgang lijkt te botsen met goedrentmeesterschap van natuurlijk kapitaal.

Ga voor meer informatie naar:

Natuurlijk kapitaal en economische activiteiten zijn sterk verbonden

www.atlasnatuurlijkkapitaal.nl

Page 5: Atlas natuurlijk kapitaal

President DSM Nederland

'We laten ons inspirerendoor de natuur'

Atzo Nicolai

Page 6: Atlas natuurlijk kapitaal

"Maatschappelijke verantwoordelijkheid zit in de genen van DSM. Dat geldtzowel voor de mensen met wie we werken als voor de omgeving waarin weonze activiteiten in voeding, gezondheid en materialen ontplooien. Wekijken naar de grote vraagstukken in de wereld en wat wij in huis hebbenom daar een antwoord op te geven. We ontwikkelen gezondevoedingsingrediënten en duurzame materialen. Zo maken we rijst die verrijktis met vitamines en mineralen en ondervoeding voorkomt. Het aantaloudere mensen en de daarmee gepaard gaande gezondheidsklachtenneemt toe. We maken gezonde voeding die bijvoorbeeld zout vervangt enontwikkelen biomedische producten zoals nieuwe gewrichten.

Tweede-generatie biobrandstofEnergie en klimaatverandering zijn ook belangrijke vraagstukken. Defossiele brandstoffen raken op en we moeten investeren in een duurzameenergiemix. We ontwikkelen een tweede-generatie biobrandstof vanmaisafval zoals stengels, wortels en bladeren. In 2014 is in de VS eenfabriek geopend die deze biobrandstof op grote schaal produceert.

Bij onze activiteiten laten we ons inspireren door de natuur, zowel in hoe weproduceren als in wat we produceren. We noemen DSM niet voor nietsDoing Something Meaningful. Daarbij vormen duurzaamheid en innovatiede kern en gaan we respectvol om met het meest waardevolle en meestonmisbare kapitaal dat we hebben: de natuur.

Natuurlijk kapitaal is een groene motorZonder de natuur, de biodiversiteit en het natuurlijk kapitaal is er geen levenop aarde mogelijk is. Het natuurlijk kapitaal vormt de basis van onzeeconomische ontwikkeling; het is letterlijk de groene motor. Een Atlas vanhet Natuurlijk Kapitaal is een belangrijke informatiebron voor ons allemaalen tegelijkertijd een bron die inspireert om samen met wetenschappers,bestuurders, maatschappelijke organisaties en bedrijven te zoeken naaroplossingen voor de grote uitdagingen waar we als maatschappij voorstaan."

Page 7: Atlas natuurlijk kapitaal

Natuurlijk kapitaal in de economie meenemen

De waarde

Dagelijks gebruik van natuurlijk kapitaalHet natuurlijk kapitaal gebruiken we dagelijks, zowel privé als in ons werk.Deels de rente, deels het kapitaal zelf. We drinken kraanwater en eten broodgemaakt van graan, we waaien uit op het strand en genieten van weidseuitzichten tijdens fietstochten en wandelingen door de duinen. Bedrijvengebruiken natuurlijk kapitaal bijvoorbeeld in de vorm van elektriciteit vanfossiele brandstoffen, wind- of zonne-energie. Bierbrouwers envoedselproducenten gebruiken schoon drinkwater; energiecentrales hebbenkoelwater nodig; agrariërs gebruiken het land, de bodem en het water.

Niet waardeloos, wel vaak prijsloosDelen van het natuurlijk kapitaal zijn in een economische waarde uit tedrukken. Een huis met uitzicht op water is 15% meer waard dan eenvergelijkbaar huis zonder dat uitzicht. Een vrij landschap aan de achterkantzorgt voor 12% meer waarde. Het natuurlijk systeem van bestuiving vanlandbouwgewassen door insecten (voornamelijk bijen) is wereldwijd per jaareen slordige € 150 miljard waard. Gaat de verscheidenheid van insectenachteruit en moeten we zelf gewassen bestuiven, dan kost dat meer geld dandat er nu voor het natuurlijk systeem wordt uitgegeven.

Waarden waarvan we de vruchten plukkenAndere delen van het natuurlijk kapitaal zijn moeilijker in een prijs uit tedrukken maar zijn daarom niet minder waardevol. Het zijn waarden waar webewust en onbewust de vruchten van plukken. Duinen beschermen ons tegeneen stijgende zee en zijn ook veelgeprezen wandelgebieden. De natuur doetzelf aan waterberging door opslag in de bodem. We genieten van varen op derivier en van het bouwen van een zandkasteel op het strand. Deze recreatietrekt economische activiteiten aan: we kopen zwemkleding voor het strand,speciale uitrusting voor een wandeltocht, we reizen er naar toe en nemen eenhotel.

Niet meegenomen in de prijsOp dit moment vervullen al deze waarden slechts een geringe rol in de

HetAmsterdamseBosHet Amsterdamse Bosis een plek om terecreëren, sporten,wandelen, werken enleren. Het is tachtigjaar geledenaangelegd als degroene long van destad en is drie keer zogroot als Central Parkin New York.Boswachter PieterRust: “Op een avondzijn er sportgroepenaan de slag enhardlopers. In hetgebied verderop is ereen voorstelling in hetbostheater met 2000bezoekers. Ga je eenkilometer zuidwaarts,dan is het stil en hoorje alleen nog de winddoor de bomen.” Hetbos trekt naast

Page 8: Atlas natuurlijk kapitaal

economie. De prijs van zeevis is samengesteld uit de kosten die gemoeid zijnmet het vissen, zoals arbeid, diesel, kosten voor de aanschaf van het schip.De uitputting van de zee, en daarmee het potentiële tekort aan toekomstigevisvangst, wordt in de prijs niet meegenomen. Ook het wegnemen van groenin het stedelijk gebied wordt niet in een prijs uitgedrukt – bijvoorbeeld alswordt besloten tot woningbouw. Terwijl dit groen zorgt voor verkoeling,waterberging, een betere gezondheid, hogere werk-efficiëntie en een goedeprijs voor de omliggende woningen. Wanneer we duurzaam met onzeomgeving om willen gaan, is het van belang deze waarden een rol te geven inonze economie en in de besluitvorming.

Natuurlijk kapitaal voor optimale wijnproductieOok van wijnproductie is natuurlijk kapitaal de bron. Zo zijn de bodemkwaliteiten de groei van de druiven belangrijk, even als voldoende wind enzonneschijn. Emile Haesen, mede-eigenaar en hobbywijnboer van wijngaardOp gen Heugde uit Zuid-Limburg: “Het microklimaat is het uitgangspunt voorde keuze van de druif en de locatie van de wijngaard.”

Op basis van het aanwezige kapitaal – bodem, overheersende windrichting enzonneschijn – bepalen Emile en de andere eigenaren de druifsoort. Elke tweejaar laten ze onderzoek naar de bodem doen. “Het gaat dan om wat er in debodem aanwezig is om de druiven te laten groeien. Vooral mineralen zijnbelangrijk; deze geven karakter aan de druif. Aan de hand van het onderzoekvoegen we mineralen toe. We dragen zorg voor het natuurlijk kapitaal in debodem om zoveel mogelijk uit de druivengroei te halen.”

recreanten ookeconomischeactiviteiten aan,waaronder een spa,biologischegeitenboerderij,restaurants, campingen kano- enfietsverhuur.

Page 9: Atlas natuurlijk kapitaal

Informatie voor duurzaam gebruik ecosystemen

Informatie als basis voormanagement en beleid

Informatie over de natuur en de diensten die het natuurlijk kapitaal biedt, isvan grote waarde. Zij is nodig om beter keuzes te kunnen maken en meerafgewogen en goed gefundeerd beslissingen te kunnen nemen overruimtelijke planning, over milieugebruik, over bouwplannen. Met meer kennisover het natuurlijk kapitaal, is het mogelijk haar rendement te optimaliseren –broodnodig om de onbalans in het natuurlijk kapitaal te voorkomen.

Informatie is broodnodigDe overheid heeft een grote verantwoordelijkheid: zij moet het algemeenbelang dienen. Dit is een breed begrip dat loopt van parkeermogelijkheden,bouwvergunningen en zorg tot economische vooruitgang, leefbaarheid enwelzijn. Voor de juiste afweging is informatie dus broodnodig. Verderop treft ueen overzicht van diensten die ons natuurlijk kapitaal levert, en waarmee deoverheid rekening kan houden bij het nemen van haar besluiten.

Een voorbeeld: voor het maken van een bestemmingsplan is informatie nodigover de bodemgesteldheid, bodemvruchtbaarheid, waterlopen en historie vanhet gebied. Op basis daarvan kunnen er beslissingen worden genomen overhoe deze ruimte kan worden ingericht: kan hiermee de al jaren lopende vraagnaar villa’s op ruime percelen worden gehonoreerd? Of wordt het omgevormdtot landbouwgrond (afhankelijk van de vruchtbaarheid ervan)?

Misschien past de toch al natte bodem bij combinaties, zoals een villa-wijk,gebaseerd op de bestaande waterlopen? Of groen-blauwe dooradering,waarbij een bebouwd gebied doorkruist is met groenstroken en waterlopen?Het water in Utrecht en Amsterdam loopt dwars door het centrum. Het creëerteen corridor en habitat voor dieren en planten, maar ook luchtstromingen diehet microklimaat in de stad aangenamer houden en smog tegengaan.

Bedrijven en natuurlijk kapitaalInformatie kan een bedrijf helpen inzicht te krijgen in zijn afhankelijkheid vannatuurlijk kapitaal en de wijze waarop die afhankelijkheid zich manifesteert.Welke diensten levert de natuurlijke omgeving aan het bedrijf, en hoe hardheeft het bedrijf het kapitaal nodig voor zijn voortbestaan? Schoon water en

VruchtbaarheidbodembehoudenDe bodem en hetbodemleven zijn de‘groene motor’ van hetmilieu. Al in de 19eeeuw schreef Darwinover het nut vanregenwormen: “gezienhun zwakte en hunomvang, is het werkdat ze voor elkaarkrijgenverbazingwekkend.”Het ecosysteem vande bodem voorzietonder meer in:

Page 10: Atlas natuurlijk kapitaal

goede grond zijn een absolute voorwaarde voor een gezond agrarisch bedrijf.

Maar soms worden ongewenste activiteiten uitgevoerd, bijvoorbeeld omdatdat gunstig is voor de financiële positie op korte termijn. Doordat meer mestwordt uitgereden dan nodig is, of dat de bodem wordt uitgeput door de wijzevan bebouwen. Met de juiste gegevens kan worden aangetoond dat dezeongewenste activiteiten de situatie van het bedrijf verslechteren. Metinformatie over de ecosysteemdiensten kan een bedrijf bedreigendeactiviteiten gericht weren en constructieve actie ondernemen.

Compenseren van schadeAls bedrijven hun invloed op ecosystemen willen verbeteren, hebben zeinformatie nodig over de staat waarin ecosystemen verkeren. In eenzogeheten Environmental Profit & Loss Account meten bedrijven hoeveelfinanciële schade zij aan ecologische systemen aanrichten, en geven zij aanwaar zij verbeteringen aan de omgeving hebben aangebracht. Het gaatdaarbij bijvoorbeeld om CO2-uitstoot en waterverbruik, en om hetcompenseren van deze schade. Maar ook over het (her)aanplanten vangroen, bijvoorbeeld om bijen meer kans te geven. Hiermee kan een bedrijf zijninvloed op ecosystemen verminderen en compenseren, maar ook wordtinzichtelijk welke voordelen duurzaam omgaan met het natuurlijk kapitaal hetbedrijf oplevert (zie ook het interview met Jan Kempers van Heineken).

Duurzame business modellenHeineken is een mooi voorbeeld waar goed gebruik van informatie meehelptaan het bouwen van duurzame business modellen. Duurzame ondernemershebben te maken met concurrentie van niet-duurzaam producerendebedrijven die mogelijk goedkoper produceren op korte termijn, maar in deproblemen raken op langere termijn. Omdat bij hun bedrijfsvoering niet alleende rente van het natuurlijk kapitaal wordt aangesproken, maar ook hetkapitaal zelf. Door informatie te bieden over bedrijven in relatie tot natuurlijkkapitaal, kunnen consumenten hierop hun keuzes baseren en bewusterkiezen voor duurzame producten. Welbeschouwd is dit een vorm vanbenchmarking (of prestatievergelijking) met natuurlijk kapitaal.

Atlas van het Natuurlijk KapitaalDe Atlas brengt in beeld welke diensten het natuurlijk kapitaal kan leveren.Diensten waarmee de samenleving grondstoffen kan besparen en CO2-uitstoot kan verminderen.

De diensten kunnen ook de gezondheid en het welzijn van mensenbevorderen, veiligheid leveren en drinkwater verzorgen. De Atlas levertinformatie voor:

• bedrijven en overheden om hun impact op het natuurlijk kapitaal (inNederland) inzichtelijk te maken en om deze gegevens in hunbesluitvorming mee te wegen;• bedrijven om hun negatieve impact op de ecosystemen terug tedringen, om hun positieve impact te vergroten, en om de diensten die hetnatuurlijk kapitaal kan leveren (beter) te benutten. De informatie kan ookinbreng leveren voor (milieu-) jaarverslagen;• maatschappelijke organisaties om gericht actie te kunnen ondernemenen om belanghebbenden te kunnen identificeren;• lokale overheden om betere (onderbouwing van) besluitvorming envergunningverlening te kunnen realiseren;

Slim bodembeheerheeft een grote invloedop het bodemleven ende functies van debodem.

Page 11: Atlas natuurlijk kapitaal

• de Rijksoverheid om te rapporteren over de staat van het natuurlijkkapitaal en, in samenhang daarmee, over het bereiken van deinternationale biodiversiteitsdoelstellingen;• consumenten om slim informatie voor bijvoorbeeld eenvergunningsvraag te krijgen.• Of vrijwilligers om informatie en handelingsperspectief voor eenburgerinitiatief te verkrijgen.

Inhoud van de AtlasDe Atlas, te bekijken op , bevat vrijtoegankelijke kaarten. Ook de achterliggende data worden downloadbaar. DeAtlas bevat ook allerlei inspirerende voorbeelden. De informatie is afkomstigvan een groot aantal (landelijke) kennisinstellingen.

De Atlas is zo opgebouwd dat bedrijven en overheden haar kunnen gebruikenin hun (lokale) besluitvorming om voor een gebied tot een optimale mix vandiensten te komen, met als resultaat optimale maatschappelijke winst. DeAtlas geeft ook informatie over alle parameters die van belang zijn voor hetfunctioneren van de ecosystemen in het betreffende gebied en over dediensten die zij leveren. De Atlas zal regelmatig geactualiseerd worden.

Atlas verder uitbouwenDe Atlas Natuurlijk Kapitaal voorziet hiermee in de behoefte aan toegankelijkeinformatie over ecosystemen en de diensten die zij leveren. Een digitale kaartlaat verschillende typen informatie zien: welke ecosystemen er zijn, waardeze zich bevinden, wat de staat ervan is, welke diensten ze leveren, en watdeze systemen nodig hebben om te blijven functioneren/beter te gaanfunctioneren.

biedt tevens mogelijkheden voor vragen,opmerkingen en discussies onder gebruikers. In de komende vijf jaar wordt dewebsite steeds verder uitgebouwd en ingevuld, om zo goed mogelijkgebruikers te helpen/ondersteunen bij specifieke vragen. De ontwikkelaarsvan de website zoeken hierbij nadrukkelijk de samenwerking met anderen diehet belang van het natuurlijk kapitaal hoog in het vaandel hebben.

http://www.atlasnatuurlijkkapitaal.nl

De website van de Atlas

Page 12: Atlas natuurlijk kapitaal

Beheerder van natuurlijkkapitaal

"De natuur kent geensentimenten"

RentmeesterHansDorenbosch

Page 13: Atlas natuurlijk kapitaal

Rentmeesters van landgoederen hebben het duurzaam beheren van land,natuur en biodiversiteit hoog in het vaandel staan. “Daarbij zien wij hetlandgoed steeds meer als bedrijf. Een goede rentmeester weet wat delandeigenaar wil en plaatst dit in perspectief van de plannen van deoverheid. Hij weet zaken zo te regelen dat beide partijen tevreden zijn -maar wel zo dat het belang van zijn principaal net íets meer wordt gediend”,zegt rentmeester Hans Dorenbosch.

Weinig mensen staan stil bij de waarde van natuurDe beroepsgroep (circa 500 leden) maakt strategische keuzes over ruimtevoor natuur en natuurbeheer, met als denkrichting het bevorderen vanbiodiversiteit daar waar mogelijk en gewenst. De ecosysteemdiensten zijndivers. Er zijn landgoederen waar water wordt gebufferd om te kunnengebruiken bij droogte, recreatiegebieden die wandelaars en rustzoekerstrekken, duinen die water filteren. Dorenbosch: “Dit alles wordt nagenoeggratis genoten waardoor veel landgoederen en bossen als collectiefeigendom worden gezien. Weinig mensen staan stil bij de waarde ervan enwat nodig is om het duurzaam te beheren en in stand te houden. De HogeVeluwe is een goed voorbeeld van hoe het anders kan. Het park vraagtentreegeld en combineert natuur met cultuur. Vroeger stond natuur alleen inde etalage en mocht niemand eraan komen. Dat is veranderd.”

Betere exploitatieDorenbosch is verheugd met de ontwikkeling dat “er steeds meermogelijkheden zijn om op een verantwoorde manier te exploiteren. Een oudlandgoed dat is opengesteld voor publiek heeft een hoge belevingswaardeen spreekt tot ieders verbeelding. Zet je er een pannenkoekenhuis naast,krijg je meer bezoekers. Hierdoor komt er meer geld vrij om bijvoorbeeldeen kwetsbaar stuk van het landgoed af te sluiten voor publiek zodat derust en het aantal kwetsbare soorten er kan toenemen”. Het betrekken vande maatschappij is belangrijk omdat meer mensen zich verantwoordelijkvoelen.

Dorenbosch waakt er wel voor dat het evenwicht bewaard blijft. “Goedrentmeesterschap is een voortdurend afwegen van belangen van natuur eneconomie. Waar de natuur kwetsbaar is, geef je extra bescherming. Minderkwetsbare plekken kun je wel openstellen. Natuur kent geen sentimenten, ispuur en rationeel. Daar kun je op sturen. Als we denken sentimenten teherkennen in de natuur, dan ligt dat uitsluitend aan onze eigeninterpretatie”.

Eén loket voor het buitengebiedDe rentmeesters beschikken over een goed informatiesysteem. Informatiewordt over een reeks van beheerjaren verzameld bij de diversegrondgebruikers en de eigenaar, veelal meerdere generaties van éénfamilie. Ook komt veel informatie bij de verschillende overheden vandaan.Dorenbosch pleit voor één loket voor het buitengebied. De Atlas NatuurlijkKapitaal zou hierin een rol kunnen spelen. Dorenbosch is positief kritischnaar de overheid. “De overheid hoeft niets te bepalen, zij hoeft slechts tecontroleren en te faciliteren. Misschien dat de Atlas een goede stap isrichting faciliteren”.

Page 14: Atlas natuurlijk kapitaal

Manager duurzame ontwikkelingHeineken

"Duurzaam ondernemenmet Groene Cirkels"

Jan Kempers

Page 15: Atlas natuurlijk kapitaal

Bijna alles wat we bij Heineken gebruiken, komt van het land. Alleingrediënten komen uit een natuurlijk systeem: gerst, hop, water en suiker(voor de frisdranken). Om een natuurlijk systeem goed te laten functioneren,moet je de spelregels ervan goed kennen”, zegt Jan Kempers, managerDuurzame Ontwikkeling van Heineken Nederland Supply. Heineken isgrootafnemer van akkerbouwproducten zoals gerst. Kempers: “Daar hebbenwe veel van nodig om te brouwen. Om dat in de toekomst te kunnen blijvendoen, moeten we dichter bij de natuur staan. Want hoe dichter bij de natuur,hoe meer zij je oplevert.”

De handen ineen geslagenReguliere landbouw staat verder van de natuur en veel boeren zien dit alseen zorgwekkende ontwikkeling. Kempers heeft met een aantalakkerbouwers de handen ineen geslagen. Gezamenlijk is de stichtingVeldleeuwerik opgericht. Kempers: “We hebben het Louis Bolk Instituutgevraagd om het huidige systeem te bekijken en aan te geven hoe naar eenandere werkwijze over te schakelen, zoals het gebruik van wormen alsvervanger van de ploeg. Heel natuurlijk en door het gangenstelsel van dewormen wordt de opnamekwaliteit van de bodem verbeterd, zowel vanwater als voedingsstoffen.”

Kempers vertelt graag over de metamorfose van ‘zijn’ honderd hectarebrouwerijterrein; in twee jaar tijd is een kaal gevreten polderlandschap eenbloemenzee geworden waar het goed toeven is voor grote populatiesbestuivers: bijen, hommels en andere insecten die voor de verspreiding vanstuifmeel zorgen.

Groene CirkelsDe bloementuin staat niet op zichzelf, het is onderdeel van het grotere planom de brouwerij te verduurzamen en het past binnen het concept GroeneCirkels. Dit heeft als doel “een voorbeeld van wereldklasse te realiserenvoor de maatschappij van de toekomst. Zo ontstaat een economischkrachtig bedrijf in een aantrekkelijke omgeving waarin het goed wonen,werken, ondernemen en recreëren is”, zoals de site vermeldt.

Met Groene Cirkels heeft Kempers volgens eigen zeggen een mooi platformvoor verduurzaming van de brouwerij en zijn omgeving. “Het verhaal slaataan, het is tastbaar: een wereld zonder bloemen, dat kan niet. We helpeneen melkveehouder met het ombouwen van een poldersloot totzuiveringssloot, waarmee hij het spoelwater uit zijn melkmachine kanzuiveren. Kwam dit voorheen bij de mest, in de sloot zorgen de helofytenvoor de zuivering van het water. Deze waterplanten binden stikstof enfosfaten en er ontstaat een geheel nieuwe vegetatie langs de sloot. Dezediversiteit van riet en bloemen zorgt voor afwisseling in het soms monotone,verkavelde landschap. Bovendien spaart het geld uit omdat er minder mestte verwerken is. Zo ontstaat een win-win-situatie voor de boer en hetlandschap.”

Beleid maak je op basis van goede informatieHet belang van data is voor Kempers evident: “Het is net als bij ‘gewoonmanagement’ onontbeerlijk: je beleid maak je op basis van goedeinformatie. Dus ook voor een duurzaam beheer van natuurlijk kapitaal isinformatie nodig. Op basis daarvan kunnen we beleid maken om ervoor tezorgen dat we niet het kapitaal opsouperen, maar alleen de rente. Dieinformatie is afkomstig van boeren, landeigenaren, beheerders en bedrijven.

Page 16: Atlas natuurlijk kapitaal

En de overheid. Ik hoop dan ook dat de Atlas Natuurlijk Kapitaal niet alleeneen aanvulling is, maar inzichtelijke en bruikbare informatie levert over deecosysteemdiensten die het natuurlijk kapitaal ons leveren. Wij zullen hetdan zeker gebruiken in onze duurzaamheidsstrategie. Bovendien: deurgentie is groot om uiterst zorgzaam met ons natuurlijk kapitaal om tegaan. Bij Heineken zijn we ons daar terdege van bewust.”

Page 17: Atlas natuurlijk kapitaal

Overzicht diensten natuurlijkkapitaal

Met informatienaar duurzaamhandelen

Page 18: Atlas natuurlijk kapitaal

KlimaatbuffersDoor klimaatverandering krijgen we steeds meer te maken met extremen inhet weer. De hoeveelheid neerslag zal sterker fluctueren wat tot zowelwateroverlast als watertekort leidt. De bodem kan veel water opslaan en denatuur kan onze kusten beschermen. Dat voorkomt overstromingen endroogte. Door de bodem op de juiste manier te beheren of in te richten, kanhet waterbergend vermogen worden vergroot.

Als we gebruik maken van de krachten van de ecosystemen, kunnen weonze kust- en rivierbescherming vergroten, de kwaliteit van de leefomgevingverbeteren en dichter bij natuurdoelen komen. Daarvoor hebben we echterwel informatie over de huidige en de gewenste kwaliteit van de bodemnodig en over de natuurlijke systemen van onze rivieren en kustzone. Wemoeten weten welke trends er gaande zijn, waar we actief moeten ofkunnen ingrijpen en waar we de natuur haar gang kunnen laten gaan.

Groenstroken in landelijk gebiedIn het dagelijks leven staan we nauwelijks stil bij het belang van bestuivingdoor insecten. Vooral bijen zorgen voor bestuiving, van onder meervruchten- en notenbomen, aardbeien, groenten en planten die wordengebruikt voor groenbemesting. Bestuivers zijn dus directe producenten vanons voedsel, maar ze hebben wel leefgebied nodig. De moderne landbouwbiedt dat te weinig.

Wanneer we goed inzicht hebben in de mate van bestuiving in een bepaaldgebied en ook weten in welke mate we bestuiving nodig hebben in datgebied, dan weten we ook of we een tekort hebben. Door de aanleg vangroenstroken kunnen we dat leefgebied creëren. Diezelfde groene strokenleveren ook leefgebied voor allerlei dieren die gewasplagen kunnenbestrijden. Hierdoor zijn minder gewasbeschermings middelen nodig en datkomt weer ten goede aan de water- en voedselkwaliteit. Daardoor hoevende waterschappen minder te zuiveren en dat scheelt weer in deportemonnee van inwoners.

Groene daken als waterbufferNederlanders zijn gewend om daken met dakpannen of bitumen tebekleden. Maar daken bekleed met planten levert op veel frontenmeerwaarde. Groen in de omgeving wordt hoog gewaardeerd, groenedaken zorgen ervoor dat overvloedige regenval niet meteen in het rioolterecht komt, maar geleidelijk wordt afgevoerd. Hierdoor neemt depiekbelasting op het riool af en wordt wateroverlast voorkomen. Ook zorgengroene daken voor isolatie.

Een groen dak koelt in de zomer en houdt warmte vast in de winter.Bovendien nemen de onderhoudskosten van het dak af en stijgt delevensduur van de dakbedekking. Informatie over de hoeveelheid groen ishet uitgangspunt om de natuurlijke waarde ervan te bepalen en de waardevoor het maatschappelijk welzijn. Waterbuffering en koeling van degebouwde omgeving zijn op korte termijn belangrijk voor een leefbare stad.

Met informatie over de bestaande situatie kan via modellen inzicht wordenverkregen in de mogelijkheden van maatregelen rond groen in de stad. Ener kan een inschatting worden gemaakt van de voordelen die bijvoorbeeldhet aanleggen van een groenstrook biedt.

UitbouwenAtlasNatuurlijkKapitaalDe eerste versie vande

issinds begin 2015beschikbaar. Dezeeerste versie isnadrukkelijk eenbeginversie. In dekomende jarenwordt hij verderuitgebouwd. Naaraanleiding van deevaluaties wordtbepaald welke wittevlekken er nog zijn,en hoe deze hetbest ingevuldkunnen worden.

In 2020 zal dewebsite weliswaargereed zijn, maaromdat gebruik vannatuurlijk kapitaalniet stil staat, blijftook de sitedynamisch; constantzullen nieuwe dataen inzichten wordentoegevoegd. Deinput van gebruikerswordt meegenomenin de evaluaties vande atlas, zodatverbeteringenvraaggestuurddoorgevoerd kunnenworden.

De Atlas presenteertde gegevens overdeecosysteemdienstenin elk aan te wijzengebied en geeftinformatie over dehandelingsperspectieven

Atlas van hetNatuurlijk Kapitaal

Page 19: Atlas natuurlijk kapitaal

Kringlooplandbouw voor duurzaam gebruikKringlooplandbouw is al eeuwenoud, maar het is in de vergetelheid geraakt.Deze vorm van landbouw probeert met zo min mogelijk externe bronnen deproductie te optimaliseren, een inkomen over lange termijn te realiseren ennatuurlijke systemen te respecteren. Het zorgt ervoor dat de druk op hetnatuurlijk kapitaal afneemt, terwijl het inkomen op de lange termijn stabielblijft en niet afneemt.

Grootste beheerder van biodiversiteit is de agrarische ondernemerJan Willem Erisman, hoogleraar Integrale stikstofstudies en directeur vanhet Louis Bolk Instituut: “De grootste beheerder van biodiversiteit in hetNederlandse landschap is de agrarische ondernemer. De meerwaarde vanbiodiversiteit voor hem of haar is dat goed beheer ervan op de lange termijnonderdeel van een systeem is dat (duurzaam) gezond en smaakvol voedselkan produceren.”

De omschakeling van een gangbare melkveehouderij naar eenbedrijfsvoering gericht op functionele biodiversiteit gaat echter niet zomaar.Erisman: “Het beste is om in één keer om te gaan. Gevolg is dat deproductie minstens vijf jaar terugloopt, maar daarna kom je weer ophetzelfde productieniveau – of hoger met lagere bedrijfsrisico’s!”

De switch maken naar biologisch boerenErisman geeft het voorbeeld van een melkveehouder in Flevoland. “Hijwerkte al jaren op traditionele wijze met heel goede resultaten. Elk van zijnkoeien produceerde meer dan 10.000 liter melk per jaar. Hij behoordehiermee tot de superboeren bij de intensieve veehouderij. Maar hij werd demilieubelastende en dieronvriendelijke wijze van werken zat en hij maaktede switch naar biologisch boeren. Na drie jaar zat hij weer op hetzelfdemelkniveau per koe.

Hij maakt nu veel beter, bewuster en duurzamer gebruik van ecosystemenen de diensten die zij hem bieden.” In de nieuwe situatie zijn de koeienmeer buiten, wordt de mest beter verspreid, wordt de eigen productie vansnijmaïs voor veevoer vaker afgewisseld met het verbouwen van anderegewassen en wordt er antibiotica-vrij gewerkt.

die de gebruikersvan het natuurlijkkapitaal hebben.

Page 20: Atlas natuurlijk kapitaal
Page 21: Atlas natuurlijk kapitaal

Directeur-Generaal Ruimte enWater van het ministerie vanInfrastructuur en Milieu

Peter Heij

Page 22: Atlas natuurlijk kapitaal

Als Directeur-Generaal Ruimte en Water mag ik mij bezig houden met deruimtelijke ontwikkeling en inrichting van Nederland. Daarbij staan we voorenkele flinke uitdagingen, zoals een goed beschermde delta met voldoendedrinkwater en klimaatbestendig ingerichte steden; een knooppunt vanexcellente internationale verbindingen die veilig, uitstootvrij, geluidsarm enenergieneutraal zijn; en gezonde en slimme steden met voldoende groeneruimte en water. Bij al deze ontwikkelingen willen we zuinig zijn op schaarsegrondstoffen en energiebronnen en optimaal gebruik maken van hetNatuurlijk Kapitaal.

Eigenschappen van Natuurlijk Kapitaal benuttenBij ruimtelijke afwegingen zal het natuurlijk kapitaal bewuster afgewogenkunnen worden. Niet alleen in beschermende zin, maar vooral ook alspotentie voor het gebruik van de ruimte. Het lijkt of de ruimtelijke ordeningdraait om de afweging tussen het gebruik van de ruimte en het beschermenvan waarden. Maar zo simpel is het niet. Juist door de eigenschappen enwaarden van het Natuurlijk Kapitaal te benutten, kunnen we onze doelenbeter bereiken en zorgen voor een gezonde, duurzame en veilige fysiekeleefomgeving.

Rente op de kapitaalrekeningAls we die kansen willen verzilveren, dan is het nodig om naar natuur tekijken in een breder perspectief. Waarbij het niet alleen gaat ombescherming van soorten in de Natura-2000 gebieden, maar om de waardevan de diensten van de natuur voor onze samenleving, ons natuurlijkkapitaal. Ook kunnen we onze natuurlijke omgeving als de activa van onzesamenleving beschouwen die goed beheerd moeten worden. Vertaaldbetekent dit slim en duurzaam gebruik maken van wat de natuurlijkeomgeving ons biedt: bij onze huizen, in onze tuinen, stadsparken,wegbermen, het landelijk gebied én de natuurgebieden. Als we Nederlandduurzamer willen maken, kunnen we er voor zorgen dat het beheer van onsnatuurlijk kapitaal geoptimaliseerd wordt. Door ervoor zorgen dat hetkapitaal op niveau blijft, of liever nog, verbeterd en groter wordt, kan wordenvoldaan aan de behoeften die er in onze maatschappij leven. Zie het als derente op de kapitaalrekening.

Weten wat we als Nederland in huis hebbenOm tot een evenwichtige integrale afweging te komen, is het essentieel datwe over de juiste informatie beschikken. Ik deel de mening van Atzo Nicolaïdat gegevens over natuurlijk kapitaal, informatie over hoe ermee om tegaan, over de waarde ervan, over de schaarste van het natuurlijk kapitaalvan groot belang is. Dan weten we wat we als Nederland in huis hebben,welke potenties gebieden hebben, wat de meerwaarde daarvan kan zijn, enhoe kunnen we er optimaal en duurzaam gebruik van kunnen maken.

OndergrondbeleidEen goed voorbeeld daarvan is de recente ontwikkeling op het gebied vande ruimtelijke ordening van de ondergrond; de Structuurvisie Ondergrond(STRONG) die eind 2015 gereed komt. In de Structuurvisie Ondergrondstaat het betrekken van het natuurlijk kapitaal van de ondergrond bijruimtelijke beslissingen centraal. In dat kader wordt onder andere voor eenintegraal stedelijk grondwaterbeheer gepleit en wordt eenafwegingssystematiek ontwikkeld waarbij het betrekken van potenties vande ondergrond bij de ruimtelijke afweging belangrijk is. Nederland is heteerste land ter wereld dat zo’n ondergrondbeleid krijgt. Nederland is bij mijn

Page 23: Atlas natuurlijk kapitaal

weten ook het eerste land dat de informatie ten behoeve van dat beleid inéén, voor iedereen toegankelijke informatie-tool heeft; de Atlas van hetNatuurlijk Kapitaal.

Page 24: Atlas natuurlijk kapitaal

Atlas Natural Capital

Dowload the English version (pdf) >