Cultuurhistorie en Leefbaarheid

41
Cultuurhistorie als ontwikkelingskans voor de leefbaarheid in kleine kernen Hylkema Consultants BV

description

Bijdrage aan de Facta-studiedag ‘Cultuurhistorie als ontwikkelingskansvoor de leefbaarheid in kleine kernen’ d.d. 23 september 2009.

Transcript of Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Page 1: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Cultuurhistorie als ontwikkelingskans voor de

leefbaarheid in kleine kernen

Hylkema Consultants BV

Page 2: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

•Adviesbureau op het gebied van monumenten en kunst- en cultuurbeleid

• Specialisme: functieverandering van bijzonder onroerend goed

• Regierol voor de eigenaar/opdrachtgever: financieel bestuurlijk inhoudelijk organisatorisch

Page 3: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

De Stuers

• De Gids, 1873

Holland op zijn smalst

Renaissance-oxaal

Page 4: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Actie tomaat (1969)

Page 5: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Wet tot behoud van cultuurbezit (1984)

Hilversum , 1987

Schiedam, 1979

Page 6: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

1984 en 1988: 3e en 4e Nota R.O.

Compacte steden Economische knooppunten

Page 7: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Vinex (1993)

Page 8: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Keerpunt rond 2000

Page 9: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Geschiedenis = reservoir

Page 10: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Vier vormen van cultuurhistoriea. Gewoonten en gebruiken: volkskunst,

nijverheid, tradities, rituelen e.d. (mondeling overgeleverd)

b. Intellectueel erfgoed: letterkundige werken, muziek, theaterstukken, film etc.

c. Roerend goed: schilderijen, meubels, museale/oudheidkundige verzamelingen, archieven, schepen etc.

a. Onroerend goed: onder- en bovengrondse monumenten, landschap, kunst in openbare ruimte.

Page 11: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Instrument waarvoor?

1. Culturele achtergronden tonen & verhelderen

2. Identiteit articuleren3. Recreatie & toerisme stimuleren4. Inspiratiebron5. Ontwerp-opgaven aanscherpen6. Ruimtelijke kwaliteitsverbetering/

verrommeling tegengaan

Page 12: Cultuurhistorie en Leefbaarheid
Page 13: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Onderzoek

• Kunst en cultuur zijn ‘waardemakers’ (Cultuur impuls stedelijke

vernieuwing, ABF Research, april 07)

• Cultuur draagt bij aan positieve beeldvorming en identiteit en verdient een rol bij wijkvernieuwing

(De sociale infrastructuur van de 40 ‘krachtwijken’, DSP-groep, sept 07)

Page 14: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

1. Culturele achtergronden tonen/verhelderen

• Uitingen van cultuurhistorie zijn op te vatten als een collectie;

• De collectie kan in samenhang benaderd, getoond, behandeld en gebruikt worden;

• Op schrift, op een website, in een museum, in de openbare ruimte.

Page 15: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Het verhaal vertellen

Lokale culturele canon

Page 16: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Internet

Page 17: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Musea als ontwikkelingskans

Woerden

Thorn

JHM Elburg

Page 18: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Monumenten als ontwikkelingskans

Kees de Tippelaar, Breukelen

Page 19: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

2. Identiteit articuleren

• Gedeelde beleving en uitdrukking van wie ‘we’ zijn;

• Een groep herkent en beleeft de uitdrukkings-vormen als ‘eigen’.

• Onderscheidende factor. • Onderzoek EUR 2003: gemeenten gaan

hier niet erg bewust mee om;• Verschillen worden niet beleidsmatig

geaccentueerd.

Page 20: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Voorbeeld: 11 kernen-opera gemeente Westland

Page 21: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Andere voorbeelden i.r.t. leefbaarheid

Valkenburg a/d Geul

Leerdam

Page 22: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Sturen op identiteit• Vertrekpunt: lokale cultuurhistorie: - gebeurtenissen - verhalen - helden - gebouwen

- economisch verleden

• Accentueren via: - architectuur - autonome kunsten - culturele infrastructuur

- het ‘cultureel vermogen’

Page 23: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Werken aan de culturele identiteit

• Openbare ruimte in de binnenstad• Winkelaanbod en uitstallingsbeleid• Versterken historische structuren

(wegen, waterlopen, groen)• Opfrissen van het economisch geheugen

Cultureel profiel = een maakbaar concept Doel: onderscheiden en aantrekken.

Page 24: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

3. R & T bevorderen

• Neemt grote vlucht (veel ouderen)• “Zeg me waar u bent geweest en…”• We besteden gem. 1/4e van ons

inkomen (en veel km!) voor ons plezier • Veel aanbod; tijd als schaars goed

(aandachtseconomie)• Het verandert onze historische binnen-

steden en de natuur

Page 25: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Voorbeeld: gem. Graft-de Rijp

Page 26: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Honger naar belevenissen

• Cultuurhistorische wandelingen, festivals, reizen, dagen, nachten, restaurants, shopping-malls, etc.

• Zoutkamp, Woudrichem e.a.

vestingstad, Bredevoort boekendorp, Bronkhorst & kunst, Diepenheim & Shakespeare, enz

Page 27: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

4. Inspiratiebron

“Nieuwe ideeën ontstaan in oude gebouwen”

Page 28: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Kunstenaarsdorpen

Zweeloo, Drenthe

Page 29: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

5. Ontwerp-opgaven aanscherpen

• Input voor transformatie• Kader voor planbeoordeling “Een 'normaal' ontwerp kan mooi

zijn, maar het wordt vaak mooier als rekening wordt gehouden met de oorspronkelijke situatie of een historische aanleiding.”

(= adagium Hylkema Consultants)

Page 30: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Voorbeeld: Bernardus Wonen?

Lust of last?

Voormalige post- en telegraafkantoor aan de Markt in Oudenbosch

Page 31: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Andere voorbeelden

IJzergieterij DRU te Ulft

Jacco de Visser – Huis de Wiers, Vreeswijk

Leerlooierij Driesen, Dongen

Page 32: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Cultuurhistorie als bouwsteen voor architectonisch ontwerp

Twee voorwaarden:

• Bestaande kwaliteiten precies benoemen: morfologie, typologie, betekenis, verhalen, mythen (het eigene van de plek)

• Gepast reageren (ontwerpkwaliteit)

Page 33: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Monumentenzorg

• Bescherm objecten en ensembles

• Bevorder herstel en passend hergebruik (behoud door ontwikkeling)

• Gebruik zo mogelijk art. 3 M’wet om projectontwikkeling tegen te gaan

• Benut cultuurhistorische waardenkaarten voor ‘aanleidingen’

Page 34: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

6. Ruimtelijke kwaliteitsverbetering

• Respect voor cultuurhistorische waarden binnen ruimtelijke ontwikkelingen.

• Zoeken naar ‘win-win’. • ‘Behoud door ontwikkeling’. • Pleidooi om monumenten en landschap

bron van inspiratie te laten zijn voor beleid, ontwerp-opgaven en ruimtelijke plannen (kwaliteit toevoegen).

Page 35: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Het landschap als aanleiding en verhaal

• Structuren (EHS, NHW, forten, vesting- werken e.d.)

• Landgoederen• Waterlopen (bv. De Vecht) = Tijd zichtbaar maken in de ruimte

(want daaraan hecht zich het indiv. en collectief geheugen)

Page 36: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Culturele planologie

• Benut cultuurhistorische waardenkaarten voor ‘aanleidingen’

• Stuur met een structuurplan• Gebruik actualisatie van het

bestemmingsplan om karakteristieke panden te behouden

• Doe strategische aankopen• Benut gebiedsgerichte

financieringsmogelijkheden

Page 37: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Voorbeeld: gem. Gennep

Page 38: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Cultuurbeleid kleine kernen

Page 39: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Determinanten voor de infrastructuur

• Inkomsten (10% eigen, 22% algemeen; 68%

specifiek)• Ligging• Historie• Bevolkingssamenstelling• Ambitie

Page 40: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Cultuurbeleid in kleine kernen

• Festivals• Amateurkunst (muziek, theater, beeldend

etc.)• Architectuurbeleid • Monumentenzorg (boven- en ondergronds)• Beheer openbare ruimte• Oudheidkamer/hist. vereniging• Bibliotheek• Kunsteducatie (binnen/buiten school)

Page 41: Cultuurhistorie en Leefbaarheid

Tot slot

• Toon gelaagdheid en samenhang• Specialiseer in relatie tot het karakter van het dorp• Identiteit is ook: branding en marketing • Gebruik cultuurhistorie om gedoseerd aan

vernieuwing te werken• Probeer bijzondere woon- en werkmilieus tot stand

te brengen• Beschouw cultuur niet als zachte, maar als de harde

sector• Gebruik de cultuurhistorie als reservoir!