Musicalacteur

John Vooijs Waarom heb ik die signalen niet opgepikt?

en...

Puzzel meeDiabetes naar uw hand zettenCOPD: vroege diagnose heel belangrijkActueelOp bezoek in een Service ApotheekColumn: Diabetes een leven lang

www.serviceapotheek.nl - www.leesleef.nl - gedreven door gezondheid

No. 66 - nov/dec/jan - GRATIS magazine van uw Service Apotheek

leef!

Lekker wandelen, fietsen, sporten…

Waarom niet?Dankzij Attends Pull-Ons kunt u gewoon blijven doen wat u altijd al deed. Zelfs met ongewild urineverlies. Attends Pull-Ons zijn absorberende broekjes die u in plaats van uw ondergoed kunt dragen. Attends Pull-Ons zijn nu verkrijgbaar in 3 verschillende absorptieniveaus: Attends Pull-Ons Discreet 3 voor licht urineverlies, Attends Pull-Ons 5 voor matig urineverlies en Attends Pull-Ons 8 voor extra lange bescherming. De Attends Pull-Ons blijven uitermate droog en zijn discreet in het gebruik. Dankzij de rekbare en ademende heupband kunt u met Attends Pull-Ons comfortabel actief blijven!

Maak een keuze:

lk ga ermee akkoord dat mijn gegevens opgeslagen worden. Uiteraard worden uwgegevens vertrouwelijk behandeld en zullen wij deze niet aan derden verstrekken.

NIEUW!LEEF66Gratis Proefpakket!

Ontdek zelf de veiligheid en comfort van Attends Pull-Ons. Vraag nu een gratis proefpakket aan via deze coupon of bel Attends: 088 -220 8800. Ook kunt u voor meer informatie kijken op www.attends.nl.

Dhr/Mevr.

Adres

Postcode/Plaats

Telefoonnummer

maat heupomvang

Vul in en stuur deze coupon op naar:

Van Heek MedicalPostbus 2915800 AG Venray

Attends Pull-Ons Discreet 3

Medium 75–110 cm

Large 100–160 cm

X-Small 45–60 cm

Small 56–75 cm

Medium 75–110 cm

Large 100–160 cm

Extra Large 120–175 cm

Attends Pull-Ons 5

Small 56–75 cm

Medium 75–110 cm

Large 100–160 cm

Extra Large 120–175 cm

Attends Pull-Ons 8

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Advertentie PullOns A4.pdf 10-09-2010 11:38:11

leef! 3

Vertelt een dokter aan patiënten over zijn eigen aandoening?

Deze zomer ben ik bevallen van onze eerste zoon Alexander! Ik heb veel respect gekregen voor moeders. De bevalling viel me nog wel mee. Het was even doorbijten, maar ik vond het goed te doen. Binnen een paar uur was het achter de rug. Maar de verantwoordelijkheid die je hebt voor zo’n baby. Je wilt gewoon het beste voor je kindje. Borstvoeding. Slaapt-ie ’s nachts wel? Valt-ie niet teveel af? Hoe doen we dat straks als ik weer ga werken? Het gaat al generaties lang goed, dus het zal ons ook wel lukken. Maar ik vind het wel knap van al die moeders en vaders!

Baby’s zijn vaak vertederend. Als er een moeder met een baby in de apotheek komt, zie je vaak dat iedereen om de kinderwagen heen drentelt. In onze maatschappij is het minder vanzelfsprekend om respectvol met ouderen om te gaan. Alle 450 apothekers en 2.500 apothekersassistenten van de 250 Service Apotheken doen hun uiter-ste best om ook ouderen zo goed mogelijk van dienst te zijn. Deze leef! staat in het teken van een aandoening die heel vaak voorkomt onder ouderen: diabetes. De gemiddelde Nederlander is 38 jaar, maar de gemiddelde leeftijd van iemand met diabetes is veel hoger, namelijk 63 jaar. In de volksmond wordt diabetes vaak suikerziek-te genoemd. In deze leef! leest u waarom dit eigenlijk geen goede naam is: suiker is niet het probleem. U leest een openhartig interview met een internist die mensen met diabetes behandelt én zelf diabetes heeft. Wat denkt u? Vertelt hij zijn patiënten over zijn aandoening? Hij pleit voor af en toe een klein beetje ruimte voor mensen met diabetes. U leest ook over de service van de Service Apotheken voor mensen met diabetes.

Als lezer van leef! maakt u kans op twee gratis toegangskaarten voor de spectaculaire musical ‘We Will Rock You’ met hits van de rockgroep Queen. In deze leef! leest u een boeiend interview met de hoofdrolspeler in deze musical, die in alle krantenrecensies werd bejubeld: John Vooijs. Hij vertelt over de heel persoonlijke herinnering die hij heeft aan het nummer ‘Who Wants To Live Forever’ van Queen.

Er komen steeds meer Service Apotheken die zijn gevestigd in een medisch centrum samen met huisartsen en andere zorgverleners. Welke voordelen dat voor u als klant heeft, leest u in twee interviews met Service Apothe-kers in deze leef! en in een interview met een huisarts, die vertelt over de diabeteszorg van Medisch Centrum Nieuw Gastel.

In het najaar hoesten veel mensen vaker. Soms is dat gewoon hinderlijk, maar andere keren is het een teken dat er iets aan de hand is. In de rubriek ‘Als u het ons vraagt’ leest u er veel meer over.

Tijdens de feestdagen drinken veel mensen vaker: wijn bij een feestelijke maaltijd; bubbels om het nieuwe jaar in te luiden. In deze leef! leest u waar u rekening mee moet houden als u geneesmiddelen gebruikt. En omdat wij het ook positief benaderen: u leest ook dat wetenschappers vermoeden dat u minder risico loopt op hart- en vaataandoeningen als u één tot twee glazen alcohol per dag drinkt!

PROOST!

Emma Vogels-Giesen, Service Apotheker

Bij inlevering van deze bon ontvangt u

10% korting op deze

Service Apotheek producten

Geldig t/m 31 december 2010

VoetcrèmeHandcrème

HandcrèmeBeschermt, verzorgt en verzacht. Deze ver-zorgende handcrème is speciaal ontwikkeld om uw handen optimaal te verzorgen. De crème voelt niet vet aan en wordt snel door de huid opgenomen.

Tube à 75 ml 2.95

VoetcrèmeBeschermt, verzorgt en verzacht. Deze ver-zorgende voetcrème is speciaal ontwikkeld om uw voeten en benen optimaal te ver-zorgen. De crème wordt snel door de huid opgenomen.

Tube à 75 ml 2.95

leef! 5

In deze leef!

leef! is een gratis magazine van Service Apotheek en verschijnt vier keer per jaar. Uitgever: Nederlandse Service Apotheek Beheer B.V. Eindredactie: Emma Vogels-Giesen, apotheker. Redactie-/postadres: leef!, Vughterweg 47-b, 5211 CK ’s-Hertogenbosch. E-mail: leef@serviceapotheek.nl Internet: www.leesleef.nl Aan dit nummer werkten mee: Marianne Schepers, Jeroen Mentink, Olga van Vemde en Boris van Wijk, apothekers. Fred Verdult/Volle Maan, Michiel Tent, Theo de Zwart en Anita Meulenbroek. Fotografie: Inge Moons, Roy Beusker en Marjolein Annegarn. Vormgeving: Chris Brander/FARMAidee. Druk: Groen Offset Hoofddorp B.V. Informatie: In Nederland zijn ruim 250 Service Apotheken. Voor adressen en meer informatie kunt u terecht bij: Nederlandse Service Apotheek Beheer B.V., Postbus 19, 7468 ZG Enter. Tel: 088 - 276 84 84. E-mail: info@service-apotheek.nl Internet: www.serviceapotheek.nl Oplage: 850.000. Aan de inhoud van leef! wordt de grootst mogelijke zorg besteed. Aan de artikelen kunnen geen rechten wor-den ontleend. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder voorafgaande toestemming van de uitgever en andere auteursrechthebbenden.

Musicalacteur John Vooijs6 Waarom heb ik die signalen niet opgepikt?

Diabetes naar uw hand zetten10 Als patiënt hebt u de behandeling grotendeels in eigen hand

Arjen Binnerts (Internist-diabetoloog Zaans Medisch Centrum)

14 Soms helpt het dat ik vertel dat ik zelf diabetes heb

Vincent van Schaik (Huisarts Medisch Centrum Nieuw Gastel)

16 Diabetes terecht in het middelpunt van de belangstelling

Boris van Wijk (Service Apotheker Medisch Centrum Nieuw Gastel)

17 Service voor klanten met diabetes

Puzzel mee19 Maak kans op mooie prijzen

Als u het ons vraagt...20 Medische vragen

Actueel23 Maak kans op gratis boeken

Op bezoek in een Service Apotheek24 Apotheek Nieuwleusen

Verkoudheid26 Een verkoudheid beperkt zich niet enkel tot de neus

En dan nog even dit...27 Nieuwtjes en wetenswaardigheden

COPD: vroege diagnose heel belangrijk28 Hoe gezond zijn úw longen?

Column30 Diabetes een leven lang

Waar vindt u uw Service Apotheek?31 Apotheken op plaatsnaam

Mooi meegenomen

Onze huislijnproducten zijn van apothekerskwaliteit en...

tegen een scherpe prijs

leef!VOORDEEL

Het chequeboek is geldig van 1 januari t/m 30 juni 2011 en heeft voor

elke maand 4 voordeelcheques!Daarnaast staan er in het chequeboek leuke tips en wetenswaardigheden.

Haal vanaf 1 december 2010

GRATIS uw Service Apotheek Chequeboek

6 leef! leef! 7

De recensies in de dagbladen waren behoorlijk kritisch over de nieuwe rockmusical ‘We Will Rock You’, die in het Beatrixtheater in Utrecht speelt. En het publiek? Dat gaat al voor de pauze helemaal uit zijn dak! Mensen stam-pen en klappen alsof hun leven ervan afhangt, mannen met tattoos zitten huilend in de zaal, kinderen springen en doen, opa’s en oma’s genieten.

Eén musicalacteur sprong er in élke re-censie uit: ‘Er zijn maar weinig zangers die het echt goed kunnen, een num-mer van Queen zingen zonder daarbij volledig in het niet te vallen bij Freddie Mercury, één van de beste rockzangers aller tijden. John Vooijs kan het!’ (De Telegraaf) ‘John Vooijs is een groot luchtgitarist die in de hoofdrol mooi van bedeesde dromer naar de latere branieheld groeit.’ (NRC)

Wat doen we hier eigenlijk?Ik maak geen plannen, want je leeft maar één keer. Je moet gewoon doen wat er op je pad komt en wat je leuk vindt. In mijn puberteit was mijn beste vriend een oom die zeven jaar ouder was dan ik.

We gingen samen op vakantie en naar concerten en we maakten samen muziek. Hij moedigde me steeds aan: ‘Je moet wat doen met dat zingen! Je hebt talent!’ Door hem ben ik het vak in gerold. Toen ik achttien was overleed hij bij een auto-ongeluk. Toen dacht ik: ‘Wat doen we hier eigenlijk op deze aardbol? Je leeft en je gaat dood. Je kunt het op twee manieren zien: eigenlijk doen we alles voor niks. Je moet jezelf dus vooral niet al te

Musicalacteur John Vooijs

Waarom heb ik die signalen niet opgepikt?

Musicalacteur John Vooijs (31) werd bij het grote publiek bekend door de

AVRO-auditiereeks ‘Op zoek naar Joseph’. John beleeft dit jaar twee grote

premières: in de rockmusical ‘We Will Rock You’ speelt hij zijn eerste hoofd-

rol én zijn eerste kind wordt geboren. ‘Ik heb speciale herinneringen aan het

nummer ‘Who Wants To Live Forever’ van Queen. Een familielid begon steeds

over dat nummer. Dan denk je achteraf: waarom heb ik die signalen niet

opgepikt?’

belangrijk vinden. En: je kunt maar beter dingen doen waar je goed in bent en die je leuk vindt. Genieten van kleine dingen. Mensen die een vlieg-tuigongeluk hebben overleefd zeggen: ‘Ik heb een tweede kans gekregen’. Het moet toch eigenlijk niet nodig zijn dat je bijna dood moet gaan om te ontdekken hoe je eigenlijk wilt leven? Ik wil gewoon nú goed leven.

Op zoek naar JosephHet was wel een risico om mee te doen aan de auditiereeks ‘Op zoek naar Joseph’ bij de AVRO. ‘Op zoek naar Joseph’ was voor mij belangrijk, omdat veel mensen me erdoor hebben leren kennen. Daardoor gaan er nu deuren voor me open. En ik heb in alle workshops veel directe feedback gekregen van heel ervaren mensen.

Op tv zie je daar maar een klein stukje van. Middenin een scène zegt de regisseur: ‘Ho, denk nou eens na! Sta nou eens stil bij wat je doet!’ Dat proces is heel belangrijk.

Het is wel maf om temerken dat mensen in het hele land klakkeloos het oordeel van de jury overnemen: ‘Je was gisteravond wel dit of dat’. Je moet elke week een gevecht met jezelf leveren om te laten zien wat je in huis hebt. Daar word je wel heel sterk van.

Mix van energie en ervaringBij ‘We Will Rock You’ is er een goede mix van jonge energie en de jaren-lange ervaring van acteurs als Pia Douwes, Floortje Smit en Charly Luske.

Ik leer heel veel van Pia Douwes. Gewoon door mee te maken hoe ze zo’n rol aanpakt. Het is zó’n andere rol dan ze gewend is. Eigenlijk is het helemaal haar stijl niet.

(Lees verder op pagina 8)

Teks

t: Fr

ed V

erdu

lt

Foto: Roy Beusker

Foto: Inge Moons

PassieMijn vrouw Mimi komt uit Valencia. Ik heb veel bewondering voor de belangrijke rol die familie speelt in Spanje en voor de diepgewortelde pas-sie voor flamencodansen. Ze is naar Nederland gekomen als danseres in de musical ‘Tarzan’. Haar moeder had haar van tevoren gezegd: ‘Je gaat er met Tarzan vandoor!’ Ik was alternate (inval) Tarzan, maar de andere acteurs die Tarzan speelden waren homo, dus dat was geen concurrentie, haha. Mimi is héél Spaans. Mimi doet alles met passie. Als we ruzie hebben, dan knalt het ook echt. Maar vijf minuten later is het weer over.

TopsportEind dit jaar word ik vader. Het is ge-weldig om te zien hoe moeder natuur zo’n baby in de buik van Mimi laat groeien; dat is eigenlijk niet te bevat-ten. Ik zing elke dag tegen de baby in haar buik: ‘We Will, We Will Rock You!’ Ze zeggen dat een baby dan later je stem en de melodie herkent. Het zou toch te gek zijn als ik de kleine straks met ‘We Will Rock You’ in slaap kan zingen.

Musicalacteur zijn is topsport, maar vader van een baby zijn ook. Ik laat het maar op me af komen. Als de baby het eerste halfjaar ’s nachts wakker wordt zal dat wel zwaar zijn. We gaan ons kindje tweetalig opvoeden. Ik heb gelezen dat je dat heel resoluut moet aanpakken: ik praat alleen maar Nederlands en Mimi alleen maar Spaans. Dat is natuurlijk superhandig voor later.

Who Wants To Live ForeverIk heb speciale herinneringen aan het nummer ‘Who Wants To Live Forever’ van Queen. Een familielid dat het leven niet meer zag zitten, begon steeds over dat nummer. Dan denk je achteraf: waarom heb ik die signalen niet opgepikt? Dat gaat steeds door me heen als ik dit nummer vertolk.

Maakt uw luchtwegen van binnenuit vrij

Geneesmiddelen sinds 1835

• Maakt het slijm los

• Bestrijdt ziekteverwekkers

• Vergemakkelijkt het ophoesten

Gelodurat® 300 mg maagsapresistente capsules, zacht. Te gebruiken bij: acute bronchitis. Niet te gebruiken bij: overgevoeligheid voor Myrtol of voor een van de andere bestand delen van Gelodurat®. Voor gebruik de bijsluiter lezen. Registratiehouder: G. Pohl-Boskamp GmbH & Co. KG, Hohenlockstedt, Duitsland.

Met Gelodurat® heeft u een zeer effectief, natuurlijk ge-neesmiddel tot uw beschikking dat het vastzittende slijm oplost en beter afvoert. Uw acute klachten verdwijnen snel.

Als u Gelodurat® inneemt vol-gens de voorschriften, gaat uw hoest niet vastzitten. Door de tweevoudige werking - slijm- oplossend èn antimicrobieel - kan Gelodurat® u helpen om zonder antibiotica te genezen en u voor complicaties behoe-den.

U heeft het fl ink te pakken: Last van een verkoudheid, vastzittend slijm en problemen met ophoesten?

Wilt u snel weer fi t zijn?

8 leef! leef! 9

(Vervolg van pagina 7)

Maar ze tovert zichzelf echt om. Dat doet ze retegoed. Bij ‘We Will Rock You’ geven we van de eerste tot de laatste se-conde al onze energie. De zaal gaat elke avond gigantisch uit z’n dak, dat is ongelofelijk. Daar krijg je heel veel energie voor terug.

Geen roddeltanteIn het musicalvak is homo-seksualiteit echt geen taboe. Ik vind het supergezellig met al die mannen. De meeste homo’s nemen net zoals ik geen blad voor de mond. Het komt voor dat iemand een beetje bitchy is, maar dan is het er maar uit. Ik houd er niet van als iemand een dubbele agenda heeft. Natuurlijk wordt er geroddeld als je met een groep artiesten op elkaars lip leeft, maar ik ben geen rod-deltante! Ik hoor meestal als laatste wat er aan de hand is.

Eigen krachtZoals in elk vak is er natuurlijk onderling concurrentie. Je wilt in een volgende musical weer een mooie rol. Ik denk dat je daar niet zo bij stil moet staan. Dat kost alleen maar negatieve energie. Ik concentreer me op mijn eigen kracht. Ik ben een stuk ouder dan veel collega-artiesten. Ik heb hard moeten werken om zo ver te komen als ik nu ben.

Ik heb jarenlang van mijn spaarcentjes geleefd op een kamer van vier bij vier. Doordat mijn carrière langzaamaan is gegaan, heb ik goed kun-nen zien wat er op je afkomt als je een hoofdrol hebt. De mediagekte die dan losbarst bijvoorbeeld. Daardoor kan ik er nu relaxed van genieten.

Maak kans op twee gratis toegangskaarten!Service Apotheek heeft voor drie lezers van leef! twee gratis toegangskaarten voor de rockmusical ‘We Will Rock You’ in het Beatrixtheater in Utrecht.

Wilt u kans maken op twee gratis toegangskaarten? Mail dan voor 1 februari 2011 naar leef@serviceapotheek.nl of stuur een kaart-je naar leef! o.v.v. We Will Rock You, Vughterweg 47-b, 5211 CK Den Bosch.

Meer informatie op www.wewillrockyou.nl

Foto: Inge Moons

Foto: Roy Beusker

10 leef! leef! 11

Diabetes naar uw hand zettenDiabetes kan niet genezen worden, maar wel heel goed behandeld. Als patiënt hebt u de behandeling grotendeels in eigen hand. Door goed geïnformeerd te zijn, regelmatig con-troles uit te (laten) voeren, geneesmiddelen volgens voorschrift te gebruiken, en goed uw bloedsuikerwaarde in de gaten te houden. Allemaal dingen waar uw Service Apotheek u bij kan helpen.

Diabetes betekent oorspronkelijk ‘zoete doorstroom’, ofwel zoete urine. Eeuwenlang hebben de verschijnselen van diabetes, zoals inderdaad zoete urine en hevige dorst, artsen voor raadsels gesteld. Er kon niets aan gedaan worden, omdat niemand de oorzaak kende.

Totdat in de loop van de 20e eeuw ontdekt werd dat de alvleesklier insu-line produceert, en dat insuline nodig is om suiker te verwerken. Toen werd ook duidelijk dat je zonder insuline di-abetes krijgt. In 1921 is voor het eerst iemand met succes behandeld met (dierlijk) insuline. Dertig jaar later be-gon de ontwikkeling van synthetische insuline. Die kan nu gemakkelijk in grote hoeveelheden worden gemaakt.

In eigen handIn ons land is van zo’n 750.000 men-sen bekend dat ze diabetes hebben. Geschat wordt dat er per jaar 70.000 mensen met diabetes bijkomen. Behandelaars spreken liever niet van ‘suikerziekte’, omdat dat misverstan-den kan opleveren. Bijvoorbeeld dat suiker eten diabetes veroorzaakt, en dat iemand met ‘suiker’ geen suiker mag hebben. Dat is niet waar! Ook is diabetes méér dan alleen een probleem met suiker in het bloed. Vaak zijn er ook andere dingen aan de hand: vooral een te hoge bloeddruk en cholesterol. Ook dat moet in de gaten

gehouden en zo nodig behandeld worden. Anno nu is diabetes nog niet te genezen, maar vooral dankzij de beschikbaarheid van insuline wel heel goed te behandelen. Een andere be-langrijke ontwikkeling is, dat mensen met diabetes tegenwoordig heel goed zelf hun bloedsuikerwaarden kunnen controleren en de behandeling daarop aanpassen. En met bepaalde leefre-gels kunnen ze de ziekte nog verder binnen de perken houden. Met andere woorden: je neemt met diabetes de behandeling in eigen hand.

Het belang van voedingDe behandeling van diabetes begint altijd bij de voeding. Vroeger volgden mensen met diabetes een streng dieet, maar dat is achterhaald. Tegenwoor-dig zijn de adviezen vooral gericht op gezonde voeding, en verschillen ze niet veel meer van algemene richtlij-nen voor gezond en gevarieerd eten. Voedingsadviezen zijn bij diabetes type 1 en 2* in principe gelijk.

Een aantal algemene adviezen:Eet regelmatig. Verdeel het eten •goed over de dag en sla geen maaltijden over. Afhankelijk van de voorgeschreven medicatie kunnen tussenmaaltijden nodig zijn.Neem niet te veel suiker, zout, vet •en alcohol.Gebruik voldoende (minstens 25 •

Diabetes is een stoornis waarbij de bloedsuiker (glucose) niet meer in evenwicht is. Glucose is een soort brandstof, die overal in het lichaam nodig is voor cellen en organen. Daarom heeft ie-dereen een bepaalde hoeveelheid glucose in het bloed. Normaal gesproken is de bloedglucosewaarde tussen de 3 en 8 mmol/l.

Het hormoon insuline speelt daarbij een sleutelrol, door te regelen dat de lichaamscellen glucose uit het bloed opnemen. Insuline wordt geproduceerd door de alvleesklier. Wanneer de glucosespiegel opeens stijgt na een maaltijd of een drankje, maakt de alvleesklier extra insuline aan. Insuline zorgt dat glu-cose door lichaamsweefsel wordt opgenomen en dat het in de lever wordt opgeslagen (als noodvoorraad).

Type 1 en type 2Diabetes ontstaat bij een tekort aan insuline. Dat tekort kan op twee manieren ontstaan. Ten eerste doordat de alvleesklier te weinig of geen insuline meer aanmaakt; dit is diabetes type 1. Ten tweede doordat het lichaam te weinig insuline maakt en/of niet goed reageert op de insuline. Dit wordt diabetes type 2 genoemd. Ongeveer 85% van de mensen met diabetes heeft type 2. Diabetes type 1 kan op alle leeftijden ontstaan, maar begint vaak al in de kindertijd. Type 2 komt ook op alle leeftijden voor, maar vooral bij oudere mensen en mensen met overgewicht. Omdat diabetes type 2 zich (vroeger meer dan nu) relatief vaak bij ouderen voordoet, wordt wel van ‘ouder-domsdiabetes’ gesproken. Daarnaast zijn er een paar veel minder vaak voorkomende vormen van diabetes. De belangrijk-ste is ‘zwangerschapsdiabetes’, dat tijdens de zwangerschap ontstaat en daarna meestal weer over gaat.

Wat is diabetes nou precies?

gram) oplosbare voedingsvezels per dag. Die zitten vooral in groente, fruit en peulvruchten. Onoplosbare voedingsvezels (zo-als bruin brood en rauwkost) zijn ook belangrijk, maar niet méér dan bij mensen zonder diabetes.Enkelvoudige koolhydraten, zoals •kristalsuiker, geven een snellere bloedglucosestijging dan diverse andere koolhydraten. Het levert extra calorieën zonder verdere nuttige voedingsstoffen. Geadvi-seerd wordt om zo weinig moge-lijk toe te voegen en in koffie en thee geen suiker, maar zoetstof of niets te doen.Het Diabetesfonds adviseert 50-•100 gram eiwit per dag te eten, gemiddeld 80 gram vet (maar verzadigd vet te beperken), en zeker 40% van de totale energie-inname per dag te laten bestaan uit koolhydraten.Wat alcohol betreft: het Diabe-•tesfonds adviseert voor vrouwen max. één glas per dag, voor man-nen twee. Alcohol geeft wel een vergrote kans op een hypo (te lage bloedsuiker). Overgewicht en verhoogd cholesterol zijn redenen om zo weinig mogelijk alcohol te drinken.

*Uitleg type 1 en 2: zie kader hieronder

(Lees verder op pagina 12)

Teks

t : M

ichie

l Ten

t

12 leef! leef! 13

(Vervolg van pagina 11)

Andere leefstijladviezenBehalve gezond en matig eten en drinken kunt u het volgende doen om de gevolgen van diabetes te beperken of zelfs te voorkomen:

niet roken;•gewicht onder controle houden;•voldoende bewegen;•de bloedsuiker zo stabiel mogelijk •houden;dagelijks de voeten te controle-•ren;meten = weten: zelf met gluco-•sestrips en bloedglucosemeters uw bloedsuikerwaarde monitoren;ook zelf goed in de gaten houden •dat u op tijd de nodige controles ondergaat.

GeneesmiddelenDaarnaast hebben mensen met diabe-tes baat bij medicatie. Om te beginnen bloedsuikerverlagende middelen (in-suline of andere geneesmiddelen), en misschien ook nog andere middelen. Zo is bij diabetes de kans op een te hoge bloeddruk of verhoogd choleste-rol groter dan normaal, en kunt u daar ook geneesmiddelen voor krijgen. Het is heel belangrijk dat u goed

doordrongen bent van het nut van alle geneesmiddelen die u krijgt. Als u ge-motiveerd bent, is de kans het grootst dat u ze stipt en op de goede manier gebruikt. Lees daarom veel over diabe-tes, en laat uw arts en apotheker goed uitleggen waar uw geneesmiddelen voor zijn en hoe u ze moet gebruiken!

Uw Service Apotheek helpt u daar graag bij. Vraag bijvoorbeeld gerust om advies als u merkt dat u het lastig vindt om elke dag trouw uw medicatie te nemen.

Natuurlijk kunt u ook bij de Service Apotheek terecht voor (vragen over) bloedglucosemeters of teststrips.

Een ‘hypo’ of ‘hyper’De bloedsuikerspiegel schommelt altijd een beetje. Het hangt er bijvoorbeeld vanaf of u net gegeten hebt. Wanneer u wel insuline spuit maar niet eet, wordt de bloedsuikerspiegel laag of zelfs te laag (‘hypo’). Wanneer u juist wel eet maar uw medicatie niet neemt, kan de spiegel te hoog worden (‘hy-per’). Zulke uitschieters moeten zoveel mogelijk vermeden worden.

Vooral een hypo is vervelend, in het ergste geval kunt u bewusteloos raken. ‘Hypo’ komt trouwens van hypoglyke-mie, wat officieel wil zegen: een bloed-suikerspiegel lager dan 3,5 mmol/l. Normaal gesproken waarschuwt het lichaam u: hongergevoel, misselijkheid, zweten, bleek zien, hartkloppingen, soms ook verwardheid of irritatie. Sommige mensen voelen een hypo niet of nauwelijks aankomen.Sommige geneesmiddelen maskeren bepaalde waarschuwingssignalen van een hypo (vooral hartkloppingen en trillen). Het gaat vooral om bètablok-kers (bijvoorbeeld metoprolol, sotalol of propranolol). Schenk daarom bij gebruik van bètablokkers extra

aandacht aan uw bloedsuikerspiegel en de signalen van uw lichaam. Voelt u een hypo aankomen, neem dan wat druivensuiker of drink iets zoets.

NB: regelmatig meten van uw bloed-suikerspiegel verhoogt uw inzicht in de manier waarop uw lichaam reageert op allerlei omstandigheden (eten, drinken, inspanning, geneesmiddelge-bruik, stress, ziekte, enz.). Uw Service Apotheek informeert u graag over geschikte bloedglucosemeters.

15-20 november:

Diabetesweek in de apotheekTussen 15 en 20 november 2010 vindt in alle Service Apotheken de Diabetesweek plaats. De apotheek staat dan, nog meer dan anders, speciaal in het teken van diabetes, met veel voorlichting en speciale activiteiten voor mensen met diabetes, zoals het testen van meters. Mensen die nog niet weten of ze diabetes hebben of een verhoogd risico lopen kunnen terecht voor het afne-men van een bloedsuikertest.

Wat kan uw Service Apotheek voor u betekenen?Naast alle medicatiebegeleiding kunt u bij uw Service Apotheek ook terecht voor:

Diverse hulpmiddelen (o.a. me-•ters, teststrips, naalden)Gratis informatie/nieuwsbrieven •over diabetesGratis meterspreekuur•Gratis diabetesdagboek en dia-•betespaspoortGratis bezorging•Extra service en gratis batte-•rijen

Vraag ernaar in uw Service Apotheek!

ComplicatiesHet is heel belangrijk om de bloed-suikerspiegel goed te reguleren. Maar waarom eigenlijk? Diabetes kan op de lange duur verschillende organen beschadigen. Wanneer de waarden van de bloedsuikerspiegel zo normaal mogelijk blijven, is de kans op latere complicaties duidelijk minder groot.

Geneesmiddelen (zoals ACE-remmers tegen hoge bloeddruk en statines tegen verhoogd cholesterol) kunnen complicaties helpen voorkomen en behandelen.

Veel mogelijke complicaties zijn het gevolg van beschadigde bloedvaten. Atherosclerose (slagaderverkalking) en hypertensie (hoge bloeddruk) komen bij mensen met diabetes vaker voor, en verhogen de kans op hart- en vaat-ziekten. Bij diabetes type 1 kunnen vooral de kleine bloedvaten beschadi-gingen oplopen.

Dat kan onder meer leiden tot afwij-kingen van de nieren en de ogen. Bij diabetes type 2 kunnen juist de grote bloedvaten beschadigd raken. Dat kan onder meer leiden tot problemen met het hart en de benen/voeten.

De nierfunctie kan achteruit gaan. Dat is lange tijd niet tot nauwelijks merkbaar. Door onderzoek van bloed en urine zijn nierafwijkingen echter al vroeg op te sporen. Zeker in een vroeg stadium kunnen bepaalde genees-middelen de achteruitgang van de nierfunctie remmen.

Wat de ogen betreft, kunnen vooral problemen met het netvlies ontstaan (retinopathie). Ook dat is niet tot nau-welijks merkbaar gedurende langere tijd. Toch is het belangrijk om oogaf-wijkingen vroeg te ontdekken. Daarom worden van mensen met diabetes regelmatig de ogen gecontroleerd.

Andere met diabetes samenhangende problemen op lange termijn kunnen zijn: beschadigde zenuwen (neuropa-thie) en voetproblemen, zoals moeilijk helende wondjes.

Tot slotVerhalen over complicaties van dia-betes kunnen bedreigend overkomen. Maar bedenk wel dat de preventie en behandeling van diabetes en compli-caties tegenwoordig zo goed is, dat veel onheil afgewend kan worden. Mits u leefstijladviezen opvolgt en geneesmiddelen goed gebruikt. Dan kunt u gelukkig een goed leven leiden met diabetes en er oud mee worden. Wij helpen u graag, ook als het geen Diabetesweek is, maar het hele jaar door.

14 leef! leef! 15

Er wordt veel gesproken over de mondige patiënt, maar veel patiënten verwachten nog steeds dat ik als dokter zeg wat er moet gebeuren. Ik zeg steeds vaker: ‘Er zijn verschillende mogelijkheden. Dit zijn de voor- en nadelen.’ Sommige mensen willen zo’n keuze dan toch niet zelf maken en dan geef ik aan wat mijns inziens het beste is. Ik denk dat het een toegevoegde waarde heeft als iemand zelf kiest. Dan houd je grip op je leven. Je blijft eigen baas.

Een klein deel van de patiënten, maar dat worden er wel steeds meer, heeft zelf een idee over de behandeling. Dat vind ik een goede zaak. Ze hebben bijvoorbeeld iets gelezen in het blad van de Diabetesvereniging Nederland, in de krant, op internet of ze hebben iets gehoord van iemand met diabetes die ze kennen: ‘Is dat iets voor mij dokter?’ Ik juich het toe als iemand lid wordt van de Diabetesvereniging.

U weet niet hoe akelig een hypo isIk vertel niet tegen al mijn patiënten dat ik zelf diabetes heb. Soms helpt het dat ik het vertel. Sommige mensen hebben zo’n afkeer van een hypo, dat ze hun bloedsuiker veel hoger houden dan op lange termijn gezond is. Toen ik een patiënt laatst adviseerde om een lager niveau aan te houden, zei hij: ‘Dokter, u weet niet hoe akelig een hypo is’. Toen vertelde ik dat ik sinds mijn achtste diabetes heb. Ik merkte dat mijn advies toen serieuzer werd genomen. Ik vertel het ook aan mensen met diabetes type 1 die er over in zitten hoe het nu verder moet. De onzekerheid over complicaties in de toekomst kan iemand erg bezig-houden. Als ik dan vertel dat ik met diabetes type1 al jarenlang goed functioneer als arts, zie je vaak dat mensen de toekomst weer rooskleuri-ger inzien.

Stel je niet aanAls iemand nog maar net diabetes heeft, vindt men het nogal eens heel lastig. Dan moet ik er voor oppassen dat ik niet zeg: ‘Stel je niet aan.’ Maar een goede dokter moet zich

kunnen inleven in een patiënt. Er is na-tuurlijk wel degelijk iets aan de hand, want het is een chronische rotziekte. Het risico op complicaties is een don-kere wolk aan de horizon. Het ligt ook aan erfelijke factoren, maar ik wijs er vooral op dat de kans op complicaties voor een belangrijk deel afhangt van je leefstijl.

Bij mensen met type 2 diabetes is het risico op problemen met de hart- en bloedvaten nog veel groter, omdat zij vaak ook een hoog cholesterol en hoge bloeddruk hebben en nogal eens overgewicht hebben en weinig bewegen. Het heeft natuurlijk geen zin dat ik iemand een schuldgevoel aanpraat. Het komt nogal eens voor dat mensen veel problemen in hun leven hebben en daar komt diabetes dan nog bovenop.

Er zijn geen twee patiënten hetzelfde; dat maakt mijn vak heel interessant. De diabetesverpleegkundige en zo nodig een psycholoog bieden ook ondersteuning bij het leren leven met diabetes. Diabeteszorg is echt team-werk. Maar ik zou het doodsaai vinden als ik alleen maar zou gaan over de technische kant van de behandeling. Dat kan bij wijze van spreken een computer ook.

Ik ben je vader nietIk zeg altijd tegen patiënten: ‘Alles mag van mij; ik ben je vader niet. Je mag best alcohol drinken, maar het is aan te raden om niet dronken te wor-den. Het is namelijk verstandig om in je omgeving te vertellen dat ze je cola moeten laten drinken op het moment dat je je raar gedraagt, want dan heb je een hypo. Dan moet je niet hebben dat mensen in je omgeving denken: die zal wel dronken zijn.’

Moeilijk mee gehadIk ben tien jaar geleden gaan hard-lopen. Dat had ik veel eerder moeten ontdekken! Ik vind het een heerlijke sport. Ik heb een paar keer een halve marathon gelopen. Vanwege voetpro-blemen door mijn diabetes moest ik er na zes jaar al weer mee stoppen.

Arjen Binnerts Internist-diabetoloog Zaans Medisch Centrum

Soms helpt het dat ik vertel dat ik zelf diabetes heb

Daar heb ik het wel moeilijk mee gehad. Ik ben nu gaan fietsen, maar daar krijg ik niet dezelfde kick van als van hardlopen.

HypoEen hypo is altijd heftig. Je lichaam produceert grote hoeveelheden stress-hormonen.

Dat is te vergelijken met iemand die doodsangsten uitstaat. Het zweet breekt je uit, je hart slaat op hol, je krijgt honger, je gaat trillen en wazig zien. Het is zo heftig, dat veel mensen het idee hebben dat er een fikse kans is dat je er dood aan gaat.

Sommigen zijn er zo bang voor om ’s nachts een hypo te krijgen, dat ze niet naar bed durven gaan. Dat je in je slaap dood zou kunnen gaan aan een hypo is echter een misverstand. Zelfs als je een slaappil genomen zou heb-ben of dronken zou zijn, dan raak je bij een hypo een tijdje in een soort coma, maar na een aantal uur corrigeert je lichaam die hypo en word je weer wakker. Een hypo is dus vrijwel nooit levensbedreigend.

In twee uur een volle-dige check-upVeel mensen met diabetes zien niet in hoe belangrijk het is om je te laten controleren. Ik snap dat mensen wel iets anders te doen hebben, maar het kan zijn dat je bijvoorbeeld zelf niks merkt aan je ogen, terwijl een oogarts

afwijkingen kan zien die dan behan-deld kunnen worden. Daarom kunnen patiënten in het Zaans Medisch Centrum in twee uur een volledige check-up krijgen: de voeten worden gecontroleerd, men heeft een consult bij de oogarts, de diabetesverpleeg-kundige en de diëtiste.

Nooit op je blote voetenAls je diabetes hebt, kun je echt maar beter nooit op je blote voeten lopen. Niet in huis, niet op het strand, never. Als je nog maar een jaar diabetes hebt en je krijgt een wondje aan je voet, dan zal dat wel goed gaan. Maar na jarenlang diabetes geneest zo’n wond heel slecht, omdat zeer kleine bloed-vaatjes in de voeten beschadigd zijn door diabetes. Je kunt dus maar beter meteen je gewoonten aanpassen als je net diabetes hebt.

Af en toe een klein beetje ruimteMensen met diabetes hebben af en toe een klein beetje ruimte nodig. Een caissière die een hypo krijgt moet de kassa vijf minuutjes sluiten, anders gaat het mis. Dat komt echt niet vaak voor, maar je collega’s moeten er wel begrip voor hebben. En dring niet aan als iemand met diabetes ‘nee’ zegt als je rondgaat met koekjes. Af en toe een klein beetje ruimte, that’s all.

Teks

t: Fr

ed V

erdu

lt

Foto: Marjolein Annegarn

16 leef! leef! 17

Eén op de 25 Nederlanders heeft diabetes en dat worden er steeds meer. Dat komt doordat we steeds ou-der worden, teveel eten en te weinig bewegen. Meer dan vier op de tien Nederlanders zijn te zwaar en hebben daardoor een groter risico op diabe-tes, hart- en vaatziekten en andere aandoeningen. De ervaring leert dat het niet zoveel zin heeft om een streng dieet te volgen, want de kilo’s komen er daarna vaak snel weer bij.

Het gaat erom dat je je eetgewoontes blijvend aanpast en dat je voldoende beweegt. Bij diabetes zijn gezond eten en voldoende bewegen mogelijk nog belangrijker dan de medicijnen. Hoe het komt dat bewegen van belang is, is onduidelijk, maar bewegen helpt wel! Daar hoef je niet per se voor af te vallen. Het kan zijn dat door het extra bewegen het lichaam economischer met energie omgaat, zodat de insu-line in het lichaam efficiënter wordt gebruikt. Als iemand afvalt is dit effect nog sterker.

Die huisarts roept wel…De tijd is voorbij dat je als huisarts alleen maar medicijnen voorschreef en dat een apotheek in een doosje stopte wat de dokter had voorgeschreven. In ons medisch centrum werken de huisartsen samen met de apotheek om optimale zorg rondom diabetes te bieden. Zo voorkomen we ruis en zorgen we ervoor dat de apotheek precies dezelfde boodschap heeft. Anders denken mensen: goh, die huisarts roept wel dat ik gezond moet leven, maar in de apotheek hebben ze

het alleen maar over medicijnen. Dat zal wel voldoende zijn. We werken als huisarts samen met de apotheek om een gezonde leefstijl te begeleiden. Ons medisch centrum is dicht bij huis en veel mensen vinden de apotheek heel laagdrempelig. We hebben apotheek Nieuw Gastel ondersteund bij een project waarbij de apotheek patiënten heeft opgeroepen om hun bloedsuiker te laten meten. Als een pa-tiënt een afwijkende waarde had, werd dit doorgespeeld aan de huisarts.

Verder loopt er een project waarbij de apotheek, de praktijkverpleegkundige en de medewerkers in het plaatselijke verzorgingshuis de meetapparatuur op elkaar afstemmen. Tenslotte hebben we als huisartsen samen met de apo-theker de internist uitgenodigd uit het regionale ziekenhuis die in diabetes is gespecialiseerd om over nieuwe producten te praten. Ons medisch centrum is aangesloten bij de Diabetes zorggroep om onze kwaliteit op peil te houden.

Zorg dichter bij huisTot een jaar of tien geleden moesten mensen met diabetes naar de internist als ze overgingen van tabletten op insuline. Nu hebben we als huisartsen veel meer kennis over diabetes en zijn er praktijkverpleegkundigen die zeker twintig minuten de tijd hebben voor een consult. Als huisarts stel ik nu iemand in op insuline. Daarom zijn nu acht op de tien mensen met diabetes in behandeling bij een huisarts. Voor veel mensen met diabetes betekent dit dat ze zorg veel dichter bij huis krijgen.

Vincent van Schaik Huisarts Medisch Centrum Nieuw Gastel

Diabetes terecht in het middelpunt van de belangstelling

ServiceHet hele jaar door controleren we als Service Apotheek de bloedglucose-meter. We geven onze klanten met diabetes een gratis diabetespas. Dat is een handig boekje waarin ze alle afspraken en uitslagen kunnen note-ren. Het beste is als ze de pas altijd bij zich dragen, want voor mensen in de omgeving staat erop wat men kan doen bij een hypo. Verder kunnen mensen via onze website makkelijk hun insuline, alle andere medicijnen en naaldjes en zo bestellen. Die service hebben we ook voor klanten die geen diabetes hebben.

Omdat mensen met diabetes vaak ook medicijnen gebruiken voor hun cholesterol en bloeddruk, is het voor hen vaak heel handig dat we het zo uittellen dat de medicijnen op hetzelfde moment op zijn en dat we dan automatisch nieuwe medicijnen klaarzetten.

Stoppen met rokenWe doen samen met de huisartsen een project om stoppen met roken te stimuleren. Omdat mensen met diabetes een grotere kans hebben op hart- en vaatziekten, is stoppen met roken voor hen extra van belang. Het gebeurt nogal eens dat mensen in de apotheek hun insuline ophalen en dan meteen om nicotinekauwgum vragen. Dan gaan we een gesprek aan: ‘We hebben ook een medicijn dat de huisarts kan voorschrijven. Met dat medicijn is de kans groter dat het u lukt om te stoppen.’

CholesterolverlagerVolgens de huidige medische inzichten moet iedereen met diabetes eigenlijk een cholesterolverlager slikken. Wij maken jaarlijks een overzicht van onze patiënten die wél diabetesmedicijnen gebruiken, maar geen cholesterolver-lager. We hebben geregistreerd bij welke huisarts ze in behandeling zijn, dus geven we die huisarts een voorstel door voor een cholesterolverlager die het best past bij de medicatie van de patiënt.

OvertuigingskrachtDoordat we in één centrum met huis-artsen zitten, stemmen we de voorlich-ting op elkaar af. Doorgaans vertellen we de belangrijkste bijwerkingen van een medicijn voordat iemand het gaat gebruiken. De ervaring leert dat iemand een bijwerking in dat geval als minder erg ervaart dan wanneer hij of zij er zelf achter moet komen.

Maar het komt weleens voor dat een huisarts een patiënt met veel overtui-ging heeft overgehaald om een middel te gaan gebruiken en inschatte dat het beter was om niet teveel te spreken over de mogelijke bijwerkingen. Dan is het natuurlijk heel belangrijk dat we dat als apotheek weten. Omdat we in één centrum zitten, kunnen we zoiets goed afstemmen.

Boris van Wijk Service Apotheker Medisch Centrum Nieuw Gastel

Service voor klanten met diabetes

We geven niet alleen de uitslagen van het bloedonderzoek door, maar we kennen onze patiënten goed en begeleiden hun gezonde leefstijl. Als er tussendoor iets is, kunnen mensen makkelijk even bij ons langskomen.

De internist is voor ons een klankbord als we er een keer niet uitkomen of als we twijfelen. Er zijn een aantal mensen die we doorverwijzen naar de internist: tieners, mensen met heel specifieke klachten, mensen waarbij de nierfunc-tie sterk achteruitgaat en mensen die een insulinepomp gebruiken.

Uit het oog verliezenWe moeten er goed op letten dat er geen patiënten zijn die we uit het oog verliezen. Zijn er diabetespatiënten

die dit jaar helemaal niet zijn langs geweest? Hebben we de ogen van alle mensen met diabetes dit jaar wel gecontroleerd? Daar moet je bovenop blijven zitten. Gegevens uit ons com-putersysteem helpen ons hierbij.

Het is natuurlijk prima als de praktijk-verpleegkundige een keer een uitslag telefonisch doorgeeft. Iemand moet natuurlijk wel geregeld op controle komen om rustig te bespreken hoe het gaat, waarbij ook de leefstijl aan bod komt. Zo houden we de kwaliteit van leven goed en voorkomen we com-plicaties. Hierbij speelt de praktijkver-pleegkundige een belangrijke rol.

Foto: Marjolein Annegarn

Teks

t: Fr

ed V

erdu

lt

Op de foto: links Vincent van Schaik, rechts Boris van Wijk

leef! 19

Extra weerstand met de voedingssupplementen van Service Apotheek

leef!VOORDEELBij inlevering van deze

bon ontvangt u

10% korting op de

voedingssupplementen van het

Service Apotheek merk

Geldig t/m 31 december 2010

Horizontaal:

1 Pelgrimstocht naar Mekka

3 Opruimen 9 Zij die 10 Stad

in Frankrijk 11 Dun, puntig

staafje als gereedschap

12 Grasvlakte 14 Beekje

16 Gerecht 19 Deel van een

bed 21 Nauw verbonden

24 Indische vorst 25 Het do-

den van een misdadiger door

een woedende volksmenigte

26 Dienstorder 27 Profeet

Verticaal:

1 Levensgenieter 2 Leerstel-

ling 4 Fataal 5 Planeet

6 Zeilschip 7 Oosters gerecht

8 Deeg dooreenwerken

13 Eén der Verenigde Staten

15 Mohammedaanse vasten-

maand 17 Het Oosten

18 Dolen 20 Afrikaans dier

22 Niets 23 Kunstgreep

Win één van de tien

Service Apotheek pakketten!

Stuur uw oplossing voor 1 februari 2011 naar:

leef@serviceapotheek.nl, of op een briefkaart naar: leef!, Vughterweg 47-b, 5211 CK ’s-Hertogenbosch.

Puzzel mee

De juiste oplossing van de puzzel uit leef! 65 van sept/okt is: vakantiepret.De prijswinnaars hebben inmiddels bericht ontvangen en staan vermeld op www.leesleef.nl.

Kruiswoordraadsel

© www.puzzelstad.nl

1 2 3 4 5 6 7

8

9 10

11 12

13

14 15 16 17

18

19 20 21 22

23

24 25

26 27

Bij juiste invulling vormen de letters in de paarse vakjes een woord:

20 leef! leef! 21

HOESTENIs er altijd iets aan de hand als ik moet hoesten?

Niet altijd. Het is normaal dat mensen soms hoesten. Door te hoesten brengt u vuil uit uw longen naar uw mond, zodat u het kunt doorslikken of uitspugen. Hoesten is soms wel een teken dat er iets aan de hand is. Het kan zijn dat u moet hoesten doordat uw luchtwegen verstopt of geïrriteerd zijn, omdat u een voorwerp, voedsel of rook binnen hebt gekregen. Hoesten kan ook het gevolg zijn van een aandoening, bijvoorbeeld verkoudheid, griep, oprispend maagzuur of een longaandoening.

Wanneer is het aan te raden om naar de dokter te gaan?

Hoest als gevolg van een verkoudheid is meestal vrij onschuldig. Een langdu-rig ‘rokershoestje’ kan echter duiden op COPD. Het is aan te raden om naar de dokter te gaan als:

hoesten pijn doet,•u langer dan twee weken moet •hoesten,u in ademnood komt door het •hoesten of kortademig bent of ‘piept’,u bloed of bloederig slijm op-•hoest,u naast het hoesten langer dan •twee dagen koorts hebt,

u naast het hoesten ook pijn op •de borst hebt.

Uw dokter kan dan bepalen wat er aan de hand is. Als hoest het gevolg is van een aandoening, kan die aan-doening worden behandeld. Soms zal de dokter tegen het hoesten zelf een verzachtend middel voorschrijven. Mensen met bronchitis kunnen baat hebben bij ademhalingsoefeningen.

Kan hoesten een

bijwerking zijn van een geneesmiddel?

Dat kan. Middelen die uw bloeddruk verlagen die behoren tot de zoge-naamde ACE-remmers (een bekend middel is enalapril) verlagen niet alleen de bloeddruk, maar zorgen ook voor ophoping van het stofje bradykinine. Dit veroorzaakt bij som-mige mensen kriebelhoest. Sommige mensen vinden die kriebelhoest goed te doen, voor een enkeling is het een

reden om met die bloeddrukverlager te stoppen. Het is beslist aan te raden om alleen te stoppen na overleg met uw arts.

Welke hoestdranken heeft een Service Apotheek?

In uw Service Apotheek kunt u zonder recept terecht

voor een hoestdrank. Wij stellen u dan een aantal

vragen, zodat wij u kunnen adviseren

welke hoestdrank u het beste

kunt nemen. Als u nog niet bij een

arts bent geweest kan het zijn dat wij u aanraden

om een arts te bezoeken.

Waar hangt het verder van af welke hoestdrank wij u adviseren? Kinderen krijgen een ander advies dan volwas-senen. Als u droge kriebelhoest of prik-kelhoest hebt, verlaagt noscapine (in drank of tabletvorm) de hoestprikkel. Als u last hebt van slijmhoest, verzacht een hoestdrank als tijmsiroop uw keel.

Er zijn ook dranken en tabletten (die bijvoorbeeld acetylcysteïne of broomhexine bevatten) die het slijm op zouden lossen. Het is echter nooit aangetoond dat deze middelen daad-werkelijk helpen het slijm op te lossen.

ALCOHOLHoe komt het dat ik me door alcohol moeilijker kan concen-treren?

Het belangrijkste gevolg van alcohol is dat het uw hersenen verdooft. Daarom verandert uw stemming, voelt u zich suffer en kunt u zich moeilijker concentreren. Het reactievermogen van een man gaat al achteruit na meer dan twee glazen en bij een vrouw na ruim één glas.

Hoe komt het dat ik vaker moet plassen als ik twee glazen bier drink, dan wanneer ik twee glazen fris drink?

Alcohol onttrekt vocht aan uw lichaam. Daarom moet u vaker plassen.

Als ik tot diep in de nacht drink, mag ik dan de volgende ochtend autorijden?

Autorijden is in Nederland verboden als u meer dan 0,5 promille alcohol in uw bloed hebt. Uw lever breekt alco-hol af. Met één glas alcoholische drank is uw lever één of anderhalf uur bezig. Als u veel gedronken hebt, kan het dus zijn dat u de volgende ochtend nog dronken bent. U kunt zelf uitrekenen hoe lang er nog alcohol in uw lichaam kan zitten: het aantal alcoholische consumpties x anderhalf uur.

Is alcohol een goed middel om beter te slapen?

Alcohol maakt dat u beter kunt insla-pen, maar u slaapt wel minder diep en minder lang. En alcohol kan snurken verergeren.

Is het goed om af en toe een glas alcohol te drinken?

Wetenschappers zijn er nog niet helemaal uit, maar waarschijnlijk hebt u minder risico op hart- en vaatziekten als u één tot twee glazen alcohol per dag drinkt.

Hoe komt het dat ik trek krijg als ik een paar glazen alcohol heb gedronken?

Alcohol stimuleert de uitscheiding van maagzuur. Dit stimuleert uw eetlust. Bovendien verlaagt alcohol uw bloedsuikergehalte als u er weinig bij eet. U wordt dan duizelig, krijgt een raar gevoel in uw maag, gaat wazig zien, zweten en trillen.

Mag ik alcohol drinken als ik geneesmiddelen gebruik?

Dat ligt eraan welke geneesmid-delen u gebruikt. Bij sommige geneesmiddelen levert alcohol geen probleem op, bij andere geneesmid-delen wel. Als op het etiket of de bijsluiter van geneesmiddelen die u gebruikt géén waarschuwing staat, is er niets aan de hand. Twijfelt u? Vraag het na in uw Service Apotheek. Mag ik met mijn diabetes alco-hol drinken?

Alcohol heeft geen invloed op de werking van insuline en andere bloedsuikerverlagende middelen. Als u diabetes hebt, kan alcohol een hypo veroorzaken. Het is aan te raden om bij diabetes alcohol met mate te proberen. Dan kunt u zelf ervaren hoe dit bij u uitwerkt. Een algemene richtlijn voor mannen met diabetes is

maximaal drie glazen per dag en voor vrouwen met diabetes maximaal twee glazen per dag. U kunt met diabetes het best na het eten drinken, omdat alcohol dan minder invloed heeft op uw glucosewaarde.

Hoe komt het dat alcohol een probleem is in combinatie met bepaalde geneesmid-delen?

Sommige genees-•middelen zorgen ervoor dat uw lichaam alcohol

minder snel kan afbreken. Hierdoor blijft een giftig

afbraakproduct van alcohol langer in uw lijf. U kunt dan last krijgen van een warm en rood gezicht, misselijkheid, hoofdpijn, bloeddrukdaling, duizeligheid en/of hartkloppingen. Alcohol kan ervoor zorgen dat •sommige geneesmiddelen minder

snel worden afgebroken door uw lichaam. Dat kan hetzelfde effect hebben als

het nemen van een overdosis van dat geneesmiddel.Alcohol kan bij sommige ge-•neesmiddelen de werking én de bijwerkingen versterken.

Word ik sneller nuchter door een kop koffie of een wande-ling?

U voelt zich misschien fitter na een kop koffie of wandeling, maar dat vermindert de hoeveelheid alcohol in uw bloed niet.

De 450 apothekers en meer dan 2.500 apothekersassistenten van

de 250 Service Apotheken in Nederland beantwoorden dagelijks vele

vragen. Wij staan altijd voor u klaar om u zo goed mogelijk te onder-

steunen bij uw genees- en/of hulpmiddelengebruik. In deze rubriek

beantwoorden wij een aantal vragen die regelmatig worden gesteld

aan onze apothekers en apothekersassistenten. Hebt u ook een vraag,

stel deze dan aan uw eigen apotheek of mail de redactie van leef!:

leef@serviceapotheek.nl.

Als u het ons vraagt...

Uw vragen worden beantwoord door:

Olga van VemdeApotheek Epe te Epe.

Boris van WijkApotheek Nieuw Gastel te Oud Gastel.

Jeroen MentinkApotheek Carnisselandete Barendrecht.

22 leef! leef! 23

Actueel

“Gezond eten rond Chemotherapie”

Kanker; chemotherapie; bestraling; het voelt zo bedreigend en brengt veel ondui-delijkheid en eetproblemen met zich mee! Op basis van haar ervaring als culinair schrijfster en door de kanker van haar man schreef José van Mil “Gezond eten rond Chemotherapie”.

Dit boek biedt kankerpatiënten een opmerkelijke methode om - met gezonde ingrediënten - zo goed mogelijk te eten en zo veel mogelijk op kracht te blijven.

Haar aanpak concentreert zich op de problemen waar kankerpatiënten door chemotherapie en bestraling vaak last van hebben: gebrek aan eetlust, droge keel, pijnlijke mond, problemen met slikken, misselijkheid en last met de spijsvertering. De eenvoudig te bereiden gerechtjes zijn daarom ingedeeld op textuur: van zacht, vloeibaar en smeuïg, tot krokant.

Leef! geeft i.s.m. Kosmos Uitgevers tien boeken weg.

Hoe haal ik het beste uit mezelf Alles uit het leven halen wat er in zit. Weten wie je bent, wat je wilt, wat je kunt en wat bij je past. Meer sturing geven aan je leven. Meer zelfvertrouwen. Minder stress en minder piekeren. Makkelijker communiceren. Je persoonlijkheid ontdek-ken en ontwikkelen. Wie wil dat nu niet?Volgens coach Ursela van Stekelenburg is dat allemaal mogelijk, mits je stap voor stap je valkuilen aanpakt.

Hoe haal ik het beste uit mezelf houdt je niet alleen een spiegel voor, het is ook in-spirerend omdat het je heel veel praktische, goed uitvoerbare adviezen geeft over hoe je bijvoorbeeld je piekergedachten kunt stopzetten, beter voor jezelf kunt zorgen, je zelfvertrouwen kunt vergroten, assertiever kunt worden. Het boek laat je zien waar je staat op zes verschillende levensgebieden: je persoonlijkheid, kwaliteiten & wens-dromen, zelfvertrouwen, communicatie, assertiviteit en stress.

Leef! geeft i.s.m. Uitgeverij Thema tien boeken weg.

Wat verwacht een kind van zijn ou-ders?

Ouders denken vandaag heel bewust na over de opvoeding van hun kinderen. En toch neemt de onzekerheid toe. Ben ik wel goed bezig? Te streng? Te lief? Te toegeeflijk? Verwen ik niet te veel? Geef ik mijn kind voldoende vrijheid? Ben ik overbezorgd? En wat doe je tegen al te veel mondigheid en hoe maak je anderzijds je kind weerbaar? Hoe zit het met de assertiviteit? Durft je kind neen te zeggen tegen negatieve uitdagingen?

Dit boek behandelt in vijf thema’s – grond-peilers, gevoelens, praktisch, school en vrije tijd – de meest gestelde vragen van ouders over de opvoeding van hun kinderen. Op basis daarvan formuleert Stef Desodt positieve adviezen aan ouders met peuters, kleuters en jonge kinderen. Ontdek zijn praktische tips om beter om te gaan met slaap- en eetproblemen, angsten en agressiviteit, stress in huis, weerbaarheid, vrijheid en veiligheid en specifieke thema’s zoals ADHD, hoogbegaafdheid en autisme.

Leef! Geeft i.s.m. Fontaine Uitgevers vijf boeken weg.

Wilt u kans maken op één van deze boeken?Schrijf dan voor 1 februari 2011 naar Leef!, Vughterweg 47-b, 5211 CK ’s-Hertogenbosch, of mail naar leef@serviceapotheek.nl, onder vermelding van de betreffende titel.

Mooi meegenomen

Onze huislijnproducten zijn van apothekers-kwaliteit en... tegen een scherpe prijs

leef!VOORDEELBij inlevering van deze

bon ontvangt u

10% korting op deze

Service Apotheek producten

Geldig t/m 31 december 2010

LipconditionerIbuprofen gel

Ibuprofen gelIbuprofen gel kunt u gebruiken ter verzorging van spieren en gewrichten of bij gevoelige, vermoeide en zwaarbelaste spieren als gevolg van sport of inspanning. Ibuprofen gel is op basis van ibuprofen en heeft een weldadige invloed op spieren en gewrichten.

Airless dispenser à 100 ml 11.95

LipconditionerDeze lipconditioner is speciaal ontwikkeld om uw lippen optimaal te verzorgen en bevat onder andere vitamine E, bisabolol (kamille), UV-filters, zinkoxide, shea butter, amandelolie, bijenwas en menthol.

Stick à 7g 2.45

Speciale sok voor mensen met diabetesEén op de vier mensen met diabetes (type 2) krijgt te maken met voetcomplicaties. Een speciaal in Duitsland ontwikkelde anti-bacteriële diabetessok ‘Silversoft®’ werkt erg preventief om voetulcus te voorkomen.

Silversoft® is gemaakt van katoenvezels die onzichtbaar zijn geladen met zilverionen. Deze zilverionen worden actief onder invloed van de elementen vocht (zweet) en (lichaams)warmte. De actieve zilverionen werken direct als een magneet op bacteriën en schimmels. De energietoevoer van bacteriën wordt geblokkeerd en bacteriën sterven af. Zo kan een ontsteking al in een heel vroeg stadium voorkomen worden. Silversoft® verlost u ook van bacteriën die zorgen voor onaangename ‘voetengeur’.

De uitstekende kwaliteit diabetessokken en kniekousen zijn naadloos uitgevoerd (geen drukpunten), bevatten geen elastiek in de boord (geen knelling) en hebben extra versteviging mee gekregen bij het teenstuk en de hiel.

24 leef! leef! 25

Toen ik een jaar of dertig was, viel ik steeds meteen in slaap als ik ’s mid-dags van m’n werk kwam. Het bleek dat ik diabetes had. Ik schrok er heel erg van: nou mag ik vast niks meer. Hoe moest het nu verder? In die tijd was je de hele dag met je diabetes bezig, omdat je je eten heel precies moest afwegen: als een appel te

Frans Roest (64)

De apotheker en assistentes kennen me allemaal

zwaar was, mocht je maar een halve. Je moet nu nog steeds letten op wat je eet, maar omdat je nu je glucose-waarde zelf bepaalt, is het veel minder streng dan vroeger.

Als ik naar een verjaardag ga, neem ik rustig een klein stukje gebak. Ik eet niks met kunstmatige zoetstoffen, want daar zit veel vet in en dat is niet goed als je diabetes hebt.

PompjeOmdat ik zo lang diabetes heb, heb ik nu ook last van m’n hart en m’n nieren. Ik gebruik geen insulinepen, maar ik gebruik een pompje zo groot als een mobiele telefoon.

Ik meet zeven keer per dag mijn glu-cosewaarde en aan de hand daarvan stel ik voor het eten in hoeveel insuline dat pompje moet afgeven. Op een overzichtje dat ik van de diabetesver-pleegkundige heb gekregen staat bij elke waarde hoe ik het pompje moet instellen.

GeeuwhongerHet gebeurde zo nu en dan dat mijn glucosewaarde veel te hoog was; ik had een hyper! Meestal voelde ik dat wel aankomen, maar ik moest ook een paar keer met spoed naar het ziekenhuis. Tegenwoordig gebeurt het vaker dat mijn waarde te laag is. Dat noem je een hypo. Dan word je lui en

het voelt alsof je geeuwhonger hebt. Als ik het merk is het eigenlijk al te laat. Laatst was ik in de tuin aan het werk en voelde ik ineens: volgens mij kom ik te laag te zitten. Ik moet snel naar huis om iets te eten of drinken. Voordat ik thuis was, zat ik al veel te laag. Dan kun je flauwvallen of zelfs in coma raken.

Kennen me allemaalBij apotheek Nieuwleusen kennen de apotheker en de apothekersassistentes me allemaal, want ik gebruik twaalf soorten medicijnen. Ik kom er vaak wel twee keer in de week. Mijn insulinebe-hoefte is de ene keer veel hoger dan de andere, dus het is best lastig om te zorgen dat ik altijd voldoende in huis heb. Als ik een nieuw medicijn krijg, krijg ik daar uitleg bij in de apotheek. De meeste medicijnen gebruik ik al lang, dus ik ben heel erg ingevoerd.

Vier kippen, een haan en drie kattenIk ben geen diabetespatiënt, maar ik ben een mens met diabetes.

Dat vind ik echt een belangrijk ver-schil! Ik ben gewoon een mens als alle anderen, alleen heb ik óók diabetes.

Mijn vrouw is mijn steun en toeverlaat. Mijn ziekte is heel moeilijk voor haar, omdat ze ziet dat ik steeds een stapje terug moet doen.

Ze wil graag dingen van mij over-nemen, maar ze is ook geen twintig meer. Ik kan geen zware inspanningen meer doen. Ik hield erg van fietsen, maar dat kan ik nu niet meer.

Mijn hobby’s zijn onder andere natuur en archeologie, maar ik kan niet meer op ongelijk terrein lopen om stenen te zoeken. Ik wil niet kijken naar wat ik niet meer kan, daar word je alleen maar droevig van. Ik probeer te kijken naar wat ik nog wél kan. We wonen op de boerderij waar mijn vrouw ge-boren is. Die boerderij en een hectare tuin vergen veel onderhoud.

We hebben vier kippen, een haan en drie katten en het gras moet gemaaid worden. En we zijn mantelzorgers voor mijn schoonmoeder van 88 jaar. Ik zit heel veel op de computer; ik schrijf over planten op mijn eigen website www.tuinvlinder.nl, met veel van mijn gedichten. Een paar jaar geleden was ik met die site zelfs cybersenior van de maand.

We zijn trots op onze nieuwe huisves-ting in een gezondheidscentrum. De nieuwe inrichting is goed doordacht. We hebben veel meer ruimte dan voorheen met ook afgeschermde delen, zodat je niet het gevoel hebt

Henri Sikkens Service Apotheker apotheek Nieuwleusen

Ik grap weleens: we willen onze klanten zo min mogelijk zien!

Op bezoek in een Service Apotheek...

dat je te kijk zit. In zo’n dorp heb je natuurlijk al gauw van: ‘Ik zag die en die bij de apotheek. Wat zou er aan de hand zijn?’

Er is geen lelijke knalrode lijn op de vloer met de tekst ‘wacht u achter deze lijn’, maar door materiaalgebruik en door kleine LED-lampjes in de vloer houden mensen vanzelf voldoende afstand. Dat werkt perfect. Er hangen huiskamerachtige lampen en de verlichting heeft een warme kleur. We gebruiken onze twee spreekkamers vaak.

GezondheidscentrumIn dit gezondheidscentrum werken we intensief met elkaar samen. We stem-men bijvoorbeeld goed af: wat doet de huisarts rondom diabeteszorg, wat doet de praktijkondersteuner en wat doen wij als apotheek? Ook thuiszorg en maatschappelijk werk zitten in ons centrum. Het uitgangspunt was dat we het voor de klant zo goed mogelijk wilden regelen.

MaatwerkApothekers hebben het nogal eens over ‘farmaceutische zorg’. Bij een enkele klant is veel maatwerk nodig. Daar zijn we apotheek voor! We over-leggen dan vaak met het ziekenhuis en bereiden sommige middelen zelf. Dan

kan het voorkomen dat iemand een periode vaker bij ons moet langsko-men. Dat zijn nogal eens klanten die ons praktische tips kunnen geven over het dagelijkse medicijngebruik, en ons kunnen vertellen hoe wij daar goed op kunnen inspelen. Daar leren we van. Zo heeft iemand ons eens uitgelegd hoe een insulinepomp uit het zieken-huis werkt.

ServiceDe meeste klanten hebben geen maat-werk nodig, voor hen draait het alleen om service. We merken dat klanten tevreden zijn nu we daar steeds beter op inspelen: makkelijk parkeren voor de deur; alles in een keer meekrijgen; het liefst meteen aan de beurt zijn; dat soort zaken.

Het is natuurlijk heel irritant als jij even iets komt ophalen en je zou heel lang moeten wachten, omdat degene vóór je voor iets heel ingewikkelds komt. We hebben nu een slimme manier van werken, zodat zo’n situatie niet meer voorkomt.

Zo min mogelijk langskomenWe vinden het leuk om trouwe klanten weer te zien, maar ik grap weleens: we willen onze klanten zo min mogelijk zien! Dan maken we het mensen echt makkelijk. Als mensen meerdere medicijnen gebruiken, tellen we het zo uit dat alle middelen op hetzelfde

moment op zijn. Wij houden dan in de gaten wanneer de middelen op zijn en geven door aan de klant wanneer zijn of haar medicijnen klaarstaan. Als een klant bij ons komt omdat zijn of haar glucosemeter niet werkt, wordt dat probleem meteen verholpen. Dan gaat-ie gegarandeerd de deur uit met een glucosemeter die het doet: een assistente legt uit hoe de klant de glucosemeter weer aan de praat krijgt of anders krijgt de klant meteen een nieuwe glucosemeter.

VriendelijkOok na 24 jaar vind ik het nog steeds leuk om het voor onze klanten elke dag goed te laten verlopen. Klanten willen gewoon vriendelijk geholpen worden. We laten het aan de klant over of het contact zakelijk blijft of dat iemand graag persoonlijker gesprek-ken over zijn of haar ziekte wil. Ook als het contact wat afstandelijk is, merk je wel of iemand tevreden is over de dienstverlening. Ik vind het leuk dat mensen in het dorp me kennen. Mensen weten me te vinden als het nodig is. Te

kst:

Fred

Ver

dult

Foto

’s: In

ge M

oons

SERVICE APOTHEEK HELPT

SERV

ICE APOTHEEK HELPT

ERVICEAPOTHEEKHELP

ERVIC

APOTHEE HELPVICEKHE

VICE APOTHEEK HE

Stop!

26 leef! leef! 27

Een verkoudheid wordt meestal veroorzaakt door een virus, dat het slijmvlies van de bovenste luchtwe-gen infecteert. Omdat er verschil-lende virussen circuleren, kunt u soms meerdere keren per jaar verkouden zijn, elke keer door besmetting met een ander virus. Verkoudheidsvirussen verspreiden zich erg gemakkelijk via vochtdruppeltjes in de uitgeademde lucht. Dit gebeurt vooral als mensen dicht bij elkaar zitten in minder goed geventileerde ruimtes en verklaart waarom er in de koudere maanden (tussen oktober en april) erg veel verkoudheden voorkomen.

Verkoudheid is een ontsteking van het slijmvlies in de neus, bijholten en keel. Een verkoudheid beperkt zich dus niet enkel tot de neus. De locatie van de ontsteking verklaart ook onmiddellijk devolgende symptomen:

Loopneus en verstopte neus: •gezond slijmvlies in de neus en de keel produceert altijd een beetje slijm en vocht. Maar als het slijm-vlies ontstoken raakt, zwelt het op wat voor de typische verstopte neus zorgt. Daarnaast kan het overvloedig vocht produceren wat de oorzaak is van een loopneus.

VerkoudheidHoesten, niezen en keelpijn: een •ontsteking van het slijmvlies in de neus en keel is te vergelijken met een oppervlakkige wond die het lichaam spontaan zal herstellen. Dit kan een plaatselijke prikkeling geven die u doet hoesten of nie-zen, of kan een meer constante keelpijn veroorzaken. Een drukkend gevoel onder •en boven de ogen: door de slijmvlieszwelling en het gepro-duceerde slijm gaat de opening tussen bijholten en neus- en keelholte dicht zitten, waardoor vaak een druk- of pijngevoel ontstaat. In dit geval spreekt men van sinusitis.

Minder vaak voorkomende sympto-men:

Heesheid: als ook de stembanden •ontstoken zijn, kan dat heesheid veroorzaken. Oorpijn: de neus- en keelholte •staan via een smal gangetje (de buis van Eustachius) in verbinding met het middenoor, waardoor de infectie zich naar het oor kan verspreiden. Een verkoudheid kan daarom ook oorpijn veroorzaken.

Hooikoorts en allergie kunnen ook symptomen geven die erg lijken op een verkoudheid. Sommige mensen zijn overgevoelig voor bepaalde stof-fen in hun omgeving (zoals graspollen en huisstofmijt). Bij contact met deze stoffen, ontstaat er een afweerreactie van het lichaam. Dit kan onder andere een loopneus, gezwollen oogleden, tranende ogen en niezen veroorzaken.

BehandelingEen ontstoken slijmvlies is een goede voedingsbodem voor andere ziektekie-men. Veelal volgt er op een virale in-fectie een bacteriële infectie, die vaak ernstiger is dan de eerste. Daarom is het belangrijk om zelfs een ‘eenvou-dige’ verkoudheid goed te behandelen.

PreventieHet voorkomen van een verkoud-heid is niet eenvoudig, omdat andere personen reeds besmettelijk kunnen zijn zonder symptomen te vertonen. Een aantal algemene maatregelen kan aangewezen zijn, voornamelijk in de koudere maanden:

Een gezonde levensstijl, met •een gebalanceerde voeding en regelmatige lichaamsbeweging, is de beste manier om uw immuun-systeem te versterken en het lichaam minder vatbaar te maken voor infecties. Extra irritatie van de slijmvliezen, •zoals bijvoorbeeld door te roken, kunt u beter vermijden.

Bent u zelf geïnfecteerd, zorg er dan voor dat u geen andere personen besmet:

Hoest of nies steeds in uw hand •of elleboog, of houd een zakdoek voor uw mond. Was regelmatig uw handen. •

BehandelingOmdat het niet mogelijk is het ver-koudheidsvirus zelf te doden, is het belangrijk om de symptomen te ver-lichten. Naast een behandeling van de symptomen vermijdt u ook het beste extra irritatie van de slijmvliezen. Het beste kunt u dus stoppen met roken. Roken kan ervoor zorgen dat verkoud-heidsklachten langer blijven bestaan.

Wél doenSpuit u insuline of test u zelf uw bloedsuiker? Denkt u er dan aan dat u bij elke nieuwe injectie of controle ook een nieuw naaldje of een nieuwe lancet op de prikpen zet? U zult de enige niet zijn, die dit wel eens vergeet. Dat is jammer, want niet alleen kunnen de injecties door kleine beschadigingen van de naald pijnlijker zijn; u loopt ook een grotere kans op infecties. Daarom: nieuwe injectie, nieuwe naald.

Bent u net bekend met diabetes type 2 en krijgt u voor het eerst metforminetabletten? Houd u dan aan de gebruiksinstruc-ties. Als het goed is, zult u namelijk te horen krijgen dat u de dosering langzaam op moet bouwen. Dit ver-kleint de kans op misselijkheid. Neem de tabletten tijdens of na de maaltijd in. Ook hierdoor verkleint u de kans op maag-/darmklachten. Raadpleeg uw arts bij blijvende klachten van vermoeidheid.

En dan nog even dit...

Het kan een gevolg zijn van uw aandoening. Maar onlangs is bekend geworden dat jarenlang gebruik van metformine bij sommige mensen kan leiden tot een tekort aan vitamine B12*.

Dit vitaminetekort kan klachten veroorzaken, zoals vermoeidheid. Daarnaast zijn er voor vermoeidheid natuurlijk nog tal van andere oorza-ken te bedenken. Niet alle oorzaken zijn te verhelpen, maar een tekort aan vitamine B12 wél (meestal met injecties). Blijf er in ieder geval niet mee rondlopen.

Hebt u diabetes type 2? Dan is gezond leven niet alleen voor u belangrijk, maar ook voor uw familieleden. Want zij lopen een wat grotere kans om zelf ook diabetes type 2 te krijgen. Gezond leven (gezond gewicht, actief bewegen) halveert dit risico weer. Kijk voor meer informatie op www.kijkopdiabetes.nl.

Wél doen of juist niet doenSoms kan men op betrekkelijk eenvoudige wijze de eigen gezondheid of die van familieleden bevorderen. Door iets te doen of door iets juist niét te doen. Zeker als het om diabetes gaat. Een aantal voorbeelden...

Niét doenRoken: niet doen! Roken is misschien wel het meest ongezonde wat men kan doen. Wilt u stoppen, maar lukt het niet? Vraag uw arts of apotheker om advies. Want u kunt op allerlei manieren hulp krijgen.

Tot slotLoopt u met een vraag rond over diabetes of over uw medicatie? Vraag ons gerust om advies.

*(Bron: www.diabetesfonds.nl/nieuws/metformine-bij-behandeling-diabetes-type-2-kanleiden-tot-tekort-aan-vitamine-b12)

Wij vinden de kwaliteit van onze dienstverlening erg belangrijk. Vandaar dat wij graag willen weten wat uw mening daarover is. Op www.serviceapotheek.nl vindt u een korte enquête, onder de knop ‘Uw mening telt!‘. Wij zouden het op prijs stellen als u deze wilt invullen.

Enquête

Uw mening telt!

√Kijk ook eens op www.serviceapotheek.nl!Onze website is compleet vernieuwd en u vindt er uitgebreide informatie over bijvoorbeeld veilig op reis, geneesmid-

delen, aandoeningen en zelfzorg. U kunt er uw vragen stellen, nieuws lezen en de Service Apotheek bij u in de buurt

vinden. Dit is natuurlijk nog lang niet alles, maar kijkt u zelf eens rond op www.serviceapotheek.nl...

KOAG-nr.: 112-0810-1146 PQC: 2010-253

Verkouden?Ben je de zakdoeken ook zo beu?

Otrivin® Duo voor een dubbele werking:• Bij een verstopte neus én• Bij een loopneusOtrivin® Duo is een geneesmiddel. Lees voor gebruik de bijsluiter. Niet gebruiken bij kinderen jonger dan 18 jaar.v

28 leef! leef! 29

COPD begint vaak met een onschuldig hoestje, maar langzaamaan gaan de longen verder achteruit. Mensen met COPD krijgen het steeds vaker be-nauwd. Op den duur kunnen ze zelfs 24 uur per dag afhankelijk worden van extra zuurstof. Ook hebben ze dan hulpmiddelen nodig, zoals een scootmobiel.

In Nederland zijn ruim 320.000 mensen met de diagnose COPD. Naar schatting hebben nog eens 300.000 mensen een zeer hoog risico op COPD zonder dat zij dit zelf weten. Terwijl het juist zo belangrijk is er op tijd bij te zijn. Hiermee kan erger worden voorkomen. Roken is de belangrijkste oorzaak van COPD. Daarom is stoppen met deze gewoonte stap één bij de behandeling.

Benauwd en moe‘Hoe goed ik ook voor mezelf zorg, de COPD gaat nooit meer weg’, zegt Gerard Hazelhoff (43). ‘Ik was altijd erg ondernemend,

COPD: vroege diagnose heel belangrijkHoe gezond zijn úw longen?

Ellen, Gerard en Hilda hebben COPD. Dit is een ernstige longziek-te, waarbij ademen steeds moeilijker wordt. Helaas is de ziekte bij hen pas in een laat stadium ontdekt. Als COPD in de begin-fase wordt vastgesteld, kan veel leed worden voorkomen. Wilt u weten of u risico loopt op deze ongeneeslijke ziekte? Vul dan de COPD risicotest in. Doe de COPD

risicotest!Bent u 40 jaar of ouder, hoest u regelmatig of bent u soms benauwd?

Vul dan de COPD risicotest in op www.astmafonds.nl.

Gratis COPD-pocketDe gratis informatiepocket over COPD staat vol met interessante weetjes en handige tips. Ook leest u ervaringen en adviezen van onder meer Willem van Hanegem, Marco Borsato, Sonja Bakker, artsen en longverpleegkundigen.

U kunt de COPD-pocket gratis aanvragen via www.astmafonds.nl of telefoonnummer 0800 – 00 02.

maar nu ben ik te benauwd en te moe om lang weg te gaan. Samen met familie of vrienden iets leuks doen, is daardoor lastiger geworden. Voor de zekerheid heb ik altijd zuurstof bij me. Die gebruik ik als ik iets moet doen waar ik erg kortademig van word, bijvoorbeeld een trap oplopen.’

Ook Hilda Kuiper (45) zag haar leven drastisch veranderen door COPD.

Door de ziekte moest ze haar werk én haar hobby – zingen – opgeven. ‘In mijn hoofd ben ik nog dezelfde persoon als altijd.

Hilda de harde werker, de zangeres. Hilda die zo graag de trap op wil rennen. Maar ik woon in een lichaam dat achteruit-gaat en niet doet wat ik wil. Daardoor voel ik mij vaak beperkt.’

Een ziekte die nooit meer geneestEllen Gadellaa (57) kan door COPD bijna niets meer zelfstandig doen. Ze staat op de wachtlijst voor een long-transplantatie.

‘Veel mensen denken: als je COPD hebt, moet je een beetje hoesten en ben je af en toe wat kortademig. Maar kijk naar mij: de ziekte kan héél ernstig zijn. COPD doet jou en je omgeving ontzettend veel verdriet. Het is een ziekte die je sloopt en die nooit meer geneest. Ik ben pas gestopt met roken toen het te laat was. Had ik die sigaret maar veel eerder weggegooid.’

SERVICE APOTHEEK HELPT

SERV

ICE APOTHEEK HELPT

ERVICEAPOTHEEKHELP

ERVIC

APOTHEE HELPVICEKHE

VICE APOTHEEK HE

Stop!

30 leef! leef! 31

In de jaren tachtig toen ik mijn oplei-ding tot verpleegkundige volgde, werd er in een paar hoorcolleges aandacht besteed aan de verschijnselen van diabetes.

Als aankomende verpleegkundigen werd ons vooral geleerd om te kijken hoe je diabetes kon herkennen. Welke symptomen en complicaties er waren en met name welke bijwerkingen er verder konden ontstaan als een patiënt in een ‘hyper’ of ‘hypo’ terecht zou komen. In de huidige opleiding wordt vooral aandacht besteed aan hoe je diabetes kunt voorkomen. Aankomende verpleegkundigen zijn nu gericht op preventie.

Column

Diabetes een leven lang

Diabetes is tegenwoordig een hot item. Te veel mensen krijgen de ziekte. In het rijke westen moet ik daarbij aanvullen. Diabetes is een gecom-pliceerde ziekte. Niet alleen zijn er minstens vijf soorten diabetes, en zijn de gezondheidsrisico’s alles behalve mild, ook de medische en verpleeg-kundige diabetesbehandeling vraagt van de patiënt aanzienlijk meer dan alleen maar het volgen van een aantal simpele voorschriften.

De behandeling van diabetes is erop gericht te streven naar een zo goed mogelijke regulatie van de bloedglu-cosewaarden. Hierdoor wordt het risico op complicaties op de lange

termijn zo klein mogelijk gehouden. Maar de behandeling van diabetes is vandaag de dag uitgebreider dan alleen een bezoek aan de dokter. De diabetesverpleegkundige begeleidt mensen om de behandeling zo goed mogelijk te laten slagen. Dat wil zeggen educatie en psychosociale begeleiding en hulp bij het leren leven met deze chronische ziekte. De bege-leiding is een onmisbaar onderdeel van de gespecialiseerde medische en verpleegkundige diabetesbehandeling en is levenslang noodzakelijk.

Leven met diabetes is een leven lang. Veel mensen zijn in het begin onzeker en durven niet te kijken naar de toekomst. Diabetes heeft een enorme impact op het dagelijkse leven van de patiënt. Elke dag weer de juiste balans vinden en nadenken over eten, bewegen (sporten) en de inname van medicijnen. Het in balans houden van de diabetes kan immers op langere termijn complicaties uitstellen of zelfs voorkomen. Dit perspectief houdt men-sen op de been. Proberen, met hulp van de dokter en de diabetesverpleeg-kundige, zo gezond en vitaal mogelijk te blijven leven. Maar wel met het vasthouden aan wat je lief hebt en waardevol is: gezondheid, liefde, werk, ambities en sporten. Maar ook er zijn voor de ander, je kinderen, je klein-kinderen en vrienden. En ondertussen leven, het liefst alles uit het leven halen. Dat lukt gelukkig veel mensen met diabetes, hoewel de een het beter kan dan de ander.

Geen mens is hetzelfde. Diabetes wordt – op een geven moment – iets van jezelf, het wordt heel persoonlijk, het ‘is jouw ziekte’ en het gaat mee door alle fasen van het leven. Gelukkig zijn veel patiënten in al deze fasen niet alleen op zichzelf aangewezen. Familie en vrienden bieden steun en nabijheid. Zij helpen, relativeren, luisteren en bemoedigen. Maar uiteindelijk is het de persoon met diabetes die zelf kiest, voelt, leert en het lichaam in balans moet houden een leven lang.

Drs. Theo de Zwart medisch ethicus – Ziekenhuis Rijnstate (Arnhem)

ALMELO Acacia Service Apotheek 0546-816340ALMELO Service Apotheek Van Goinga 0546-456066ALPHEN A.D. RIJN Service Apotheek Allart 0172-421000AMERSFOORT Service Apotheek Keyser 033-4632824AMERSFOORT Service Apotheek Schuilenburg 033-4768292AMERSFOORT Service Apotheek Soesterkwartier 033-4615474AMSTERDAM De Schinkel Apotheek 020-6157042AMSTERDAM Service Apotheek Koning B.V. 020-6131544AMSTERDAM Service Apotheek Mediport 020-6824141AMSTERDAM Rijn Service Apotheek 020 6444829AMSTERDAM Service Apotheek Sam van Houten 020-4489670AMSTERDAM Schelde Service Apotheek 020-6799785APELDOORN Service Apotheek de Taling 055-5419678ARNHEM Service Apotheek Erckens 026-3272320ARNHEM Service Apotheek Kisters-Ascherman 026-3612216ARNHEM Service Apotheek Presikhaaf 026-3612216 ASSEN Service Apotheek Kloosterveen 0592-461185ASSEN Service Apotheek Marturia 0592-461599ASSEN Service Apotheek Themmen 0592-357288BAARN Service Apotheek Julius 035-5412432BARENDRECHT Service Apotheek Carnisselande 0180-699600BARNEVELD Service Apotheek Asklepios 0342-412208BARNEVELD Service Apotheek De Burgt 0342-401896BENNEKOM Bennekomse Service Apotheek 0318-414292BERGEN (LB) Service Apotheek Maasduinen 0485-348100 BERGEN OP ZOOM Service Apotheek De Poort 0164-213355BERGSCHENHOEK Service Apotheek Parkzoom 010-5249414BEUNINGEN Service Apotheek Blanckenburgh 024-6774255BEVERWIJK Service Apotheek Kroonenberg B.V. 0251-230815BILTHOVEN Noorder Service Apotheek Bilthoven 030 2283491BLADEL Service Apotheek Bladel 0497-386885 BLARICUM Gooische Service Apotheek Blaricum 035-5383338BORNE Service Apotheek Stoop 074-2661560BOSKOOP Boskoopse Service Apotheek 0172-217834BOXMEER Service Apotheek Boxmeer 0485-574454BOXMEER Service Apotheek Rochus 0485-520012BREDA Service Apotheek Haagse Beemden 076-5416026BREDA Service Apotheek Kroeten 076-5493854BREDA Service Apotheekvan den Bergh en

van den Reek076-5217586

BREDA Service Apotheek Woltermann 076-5653003 BUSSUM De Gooise Service Apotheek B.V. 035-6914112CUIJK Service Apotheek Cuijk 0485-315152CUIJK Service Apotheek De Valuwe 0485-321444DEN BURG De Texelse Service Apotheek 0222-312112DEN HAAG Alpha Service Apotheek 070-3662265 DEN HAAG Service Apotheek Bouwlust 070-3665058DEN HAAG Service Apotheek Brusse 070-3662600 DEN HAAG Service Apotheek Den Heijer 070-3540412 DEN HAAG Service Apotheek Hofstad 070-3464748 DEN HAAG Service Apotheek Jager Bruining 070-3456971DEN HAAG Waldeck Service Apotheek 070-3911094DEN HAAG Service Apotheek Zuiderpark 070-3022010DEN HELDER Service Apotheek Zuiderhaaks B.V. 0223-623132DEURNE Service Apotheek de Schelde 0493-311112DEURNE Service Apotheek In ‘t Groen 0493-313167DEVENTER Flora Service Apotheek 0570-654321DEVENTER Service Apotheek de Vijfhoek 0570-511500DEVENTER Service Apotheek Keizerslanden 0570-625799DEVENTER Service Apotheek Meindersma 0570-612335DEVENTER Service Apotheek Zandweerd 0570-640915DOETINCHEM Service Apotheek Hof van Cambridge 0314-394844DOKKUM Service Apotheek Dokkum bij het

Ziekenhuis0519-297177

DOKKUM Service Apotheek Dokkum-centrum 0519-292454DORDRECHT Service Apotheek Crabbehof 078-6173700DORDRECHT Service Apotheek Galilea-Zuid 078-6181235DRACHTEN Service Apotheek De Wiken 0512-584736DRUTEN Service Apotheek Druten 0487-512746DUIVEN Service Apotheek Duiven 0316-261000 EDE Acacia Service Apotheek 0318-631211EEMNES Service Apotheek Eemnes 035-5382066 EERSEL Service Apotheek Eersel 0497-514250 EINDHOVEN Service Apotheek Arnouts 040-2111960EINDHOVEN Service Apotheek De Roosten 040-2122056EINDHOVEN Service Apotheek Gestel 040-2529259EINDHOVEN Service Apotheek Haagdijk 040-2432096 EINDHOVEN Service Apotheek Jansen 040-2410041 EINDHOVEN Service Apotheek Lingmont 040-2414454EINDHOVEN Service Apotheek Ridas 040 2518105ELIM Service Apotheek Het Dwarsgat 0528-352400ELST Park Service Apotheek 0481-372626EMMEN Service Apotheek Emmen 0591-635636EPE Service Apotheek Epe 0578-627199EWIJK Service Apotheek Ewijk 0487-524020FINSTERWOLDE Service Apotheek Reiderland 0597 332494 FRANEKER Service Apotheek Post 0517-395341FRANEKER Service Apotheek Saxenoord 0517-391800

GELDROP Service Apotheek Coevering 040-2854707GELEEN Service Apotheek Kluis 046-4742192GENEMUIDEN Service Apotheek de Muiden 038-3855030 GOOR Goorse Service Apotheek 0547-285555GORINCHEM Service Apotheek Laag Dalem 0183-648599GORINCHEM Service Apotheek Poels 0183-660770 GOUDA Service Apotheek Driewegplein 0182-591500 GOUDA Service Apotheek Grendel B.V. (D) 0182-520422GOUDA Service Apotheek Grendel B.V. (H) 0182-512898GOUDA Service Apotheek Heerkens 0182-537979GOUDA Service Apotheek Joh. Rond 0182-533433GRAVE Service Apotheek Grave 0486-472195HAARLEM Marnix Service Apotheek 023-5256357HAARLEM Service Apotheek van Gogh 023-5367374HAARLEM Teyler Service Apotheek B.V. 023-5353431HASSELT Service Apotheek Hasselt 038-4773238HEELSUM Service Apotheek Heelsum 0317-350567 HEEMSKERK Service Apotheek Waterrijck BV 0251-206026HEEMSTEDE Aerdenhout Service Apotheek B.V. 023-5240758HEERDE Service Apotheek Heerde 0578-692790 HEEZE Service Apotheek Heeze 040-2264344HELLENDOORN Service Apotheek Schotman 0548-654372HELMOND Service Apotheek De Bus 0492-552455HELMOND Service Apotheek de Rijpel 0492-511013HELMOND Service Apotheek Leliestraat 0492-543557 HELMOND Service Apotheek Leonardus 0492-508001HENGELO, GLD Service Apotheek Hengelo 0575-461010HETEREN Service Apotheek De Hoeve 026-4722262HOEVEN Service Apotheek Hoeven 0165-504840HOLLANDSCHE-VELD

Service Apotheek Tjan 0528-342995

HOLTEN Service Apotheek Holten 0548-361111HOOFDDORP Service Apotheek Veen 023-5617336HOOG KEPPEL Service Apotheek Hummelo en

Keppel0314-381212

HOOGEVEEN Service Apotheek Duivenstede 0528-262102HOOGEZAND Service Apotheek Kranenborg B.V. 0598-393581IJMUIDEN IJmuider Service Apotheek Ledeboer 0255-514229IJSSELMUIDEN Service Apotheek IJsselmuiden 038-3314327 IJSSELSTEIN Service Apotheek Zenderpark 030-6868666KAMPEN Service Apotheek Brun Aqua 038-3312525KAMPEN Service Apotheek de Wetering 038-3322550 KAMPEN Service Apotheek Ebbingepoort 038-3312475 KERKRADE Service Apotheek MC de Linde 045-5466166KERKRADE Service Apotheek Terwinselen 045-5667066KERKRADE-WEST Service Apotheek M.C. West Kerkrade 045-5415440KRIMPEN A/D IJSSEL

Service Apotheek Vrijhof 0180-515122

LANDGRAAF Service Apotheek Landgraaf 045-5697900LANDGRAAF Service Apotheek M.C. Putstraat 045-5327888LANDGRAAF Service Apotheek Nieuwenhagen 045-5312294LAREN Gooische Service Apotheek Laren 035 5382124LEENDE Service Apotheek Leende 040-2062915LEERDAM Leerdamse Service Apotheek 0345-612620LEERDAM Service Apotheek Het Eiland 0345-618183LEERSUM Service Apotheek De Drie Leliën 0343-453855LEEUWARDEN Service Apotheek Bilgaard 058-2660609LEEUWARDEN Service Apotheek Boiten BV 058-2121825LEKKERKERK Service Apotheek Lekkerkerk 0180-669193LEUSDEN Service Apotheek Leusden 033-4942303MAASBRACHT Service Apotheek Maasbracht 0475-464636MAASTRICHT Centrum Service Apotheek Schoepp 043-3212964MAASTRICHT Service Apotheek America 043-3632255MAASTRICHT Service Apotheek Caberg 043-3432217MAASTRICHT Service Apotheek Ten Horn 043-3634840MAASTRICHT Service Apotheek van Thoor 043-3546333MALDEN Service Apotheek Malden 024-3582418MEPPEL Service Apotheek Rembrandt van Rijn 0522-246576MILL Service Apotheek St. Willibrord 0485-453127MOERGESTEL Service Apotheek Moergestel 013-5130757MOLENHOEK Service Apotheek de Vuursteen 024-3880411MUNTENDAM Service Apotheek Eppinga 0598-622729MUSSELKANAAL Service Apotheek Musselkanaal 0599-413100NEDERWEERT Service Apotheek Maar 0495-626930NEEDE Service Apotheek Neede 0545-292575 NIEUWE PEKELA Service Apotheek Nieuwe Pekela 0597-646812NIEUWLEUSEN Service Apotheek Nieuwleusen 0529-483622NIJMEGEN Apotheek Servicepunt Hees 024-3730208 NIJMEGEN Service Apotheek Binnendijk 024-3771462NIJMEGEN Service Apotheek Dukenburg 024-3441700 NIJMEGEN Service Apotheek Hazenkamp 024-3592535NIJMEGEN Service Apotheek Malvert 024-3443738NIJMEGEN Service Apotheek Neerbosch-Oost 024-3782312NIJMEGEN Service Apotheek Nijmegen-Oost 024-3606437NIJMEGEN Service Apotheek Van der Ploeg 024-3297060NIJMEGEN Zuider Service Apotheek 024-3550300NIJVERDAL Service Apotheek Mijnhardt 0548-612345NOOTDORP Service Apotheek Nootdorp 015-3107227

NUENEN Service Apotheek Aan de Berg 040-2906030NUENEN Service Apotheek Nuenen 040-2833335OIRSCHOT Service Apotheek Oirschot 0499-571923 OISTERWIJK Service Apotheek De Voorste Stroom 013-5210999OMMEN Ommer Apotheek 0529-451519OOSTERBEEK Oosterbeekse Service Apotheek 026-3332770OUD GASTEL Service Apotheek Nieuw Gastel 0165-518821OUDE PEKELA Pekelder Service Apotheek 0597-614101OUDENBOSCH Service Apotheek Oudenbosch 0165-336363OUDEWATER Service Apotheek Oudewater 0348-561382PURMEREND Kennedy Service Apotheek 0299-423661PURMEREND Service Apotheek Wheermolen 0299-474945RAALTE Raalter Service Apotheek 0572-351397REEUWIJK Service Apotheek Reeuwijk 0182-392042RENKUM Service Apotheek Renkum 0317-312900REUSEL Service Apotheek Reusel 0497-620310 REUVER Service Apotheek Reuver 077-4741210 RHENEN Service Apotheek Deys 0317-612481RHOON Service Apotheek Portland 010-4933355RIDDERKERK Service Apotheek Bolnes 0180-413022 RIDDERKERK Service Apotheek Slikkerveer 0180-412570 RIJNSBURG Service Apotheek Rijnsburg 071-4079114ROTTERDAM De Binnenweg Service Apotheek 010-4772237ROTTERDAM Dorpsweg Service Apotheek 010-4813376 ROTTERDAM Ramleh Service Apotheek 010-4522704ROTTERDAM Service Apotheek Pendrecht 010-2931440ROTTERDAM Service Apotheek Van Waert 010-4808636SASSENHEIM Service Apotheek Sassenheim 0252-210169SCHIEDAM Service Apotheek Nieuwland 010-7891620SINT WILLEBRORD Saturnus Service Apotheek 0165-386373SITTARD Service Apotheek de Baandert 046-4525499SITTARD Service Apotheek Overhoven-

Hoogveld046-4584950

SNEEK Service Apotheek van der Sluis 0515-425050SPIJKENISSE Service Apotheek Bernisse 0181-690551 STEIJL TEGELEN Service Apotheek de Goede 077-3732767 SUSTEREN Service Apotheek Susteren 046-4493326t HARDE Service Apotheek ‘t Harde 0525-653701 TER AAR Service Apotheek ter Aar 0172-605000TILBURG Service Apotheek de Quirijnstok 013-4555933TILBURG Service Apotheek Klijsen 013-4551333UTRECHT Service Apotheek Koert B.V. 030-2718585UTRECHT Service Apotheek Medisina 030-2612516VAASSEN Service Apotheek Vaassen 0578-569900VEENDAM Service Apotheek Sorghvliet 0598-618050VEENDAM Service Apotheek van Aken 0598-613714VEGHEL Service Apotheek ‘t Zuid 0413-367468VEGHEL Service Apotheek Veghel 0413-243130VENLO Service Apotheek Groenveld 077-3540726VENLO Service Apotheek Pans 077-3820523 VENLO Service Apotheek Wolters 077-3821355VIJFHUIZEN Service Apotheek Vijfhuizen 023-5580895VLISSINGEN Service Apotheek De Singel 0118-412730VOORBURG Service Apotheek Savalle 070-3001920WAALRE Service Apotheek Aalst-Waalre 040-2221414WAGENINGEN Service Apotheek van Weringh 0317-412531WASPIK Service Apotheek Waesbeeck 0416-313777 WASSENAAR Service Apotheek Langstraat 070-5111350WASSENAAR Service Apotheek Wassenaar-Zuid 070-5179144WATERINGEN Service Apotheek De Beemd 0174-210450WATERINGEN Wateringse Service Apotheek 0174-293973WEERT Service Apotheek Hupperetz B.V. 0495-534152WERKENDAM Service Apotheek de Kruijf BV 0183-503222WIJCHEN Service Apotheek van Poppel 024-6411222WILDERVANK Service Apotheek Wildervank 0598-696737WINSCHOTEN Service Apotheek Boschplein 0597-412331 WINSCHOTEN Service Apotheek Hommesplein 0597-413361WOERDEN Service Apotheek Woerden 0348-500294WOLVEGA Service Apotheek De Griffioen 0561-612708WOLVEGA Service Apotheek West 0561-616888ZAANDAM Service Apotheek ‘t Kalf 075-6159228ZANDVOORT Service Apotheek Beatrixplantsoen 023-5713073ZEIST Service Apotheek van Zanten 030 6916956 ZETTEN Service Apotheek Midden-Betuwe 0488-420911ZEVENAAR Anjer Service Apotheek BV 0316-341500ZEVENHUIZEN (ZH) Service Apotheek Zevenhuizen-

Moerkapelle0180-328008

ZOETERMEER Buytenwegh Service Apotheek 079-3212300ZOETERMEER Centrum Service Apotheek 079-3164646ZUIDBROEK Service Apotheek GHC Oosterbroek 0598-450775ZUIDLAND Service Apotheek Zuidland 0181-451605 ZUIDWOLDE Service Apotheek Zuidwolde 0528-373022ZWOLLE Service Apotheek AA-Landen 038-4541997

Waar vindt u uw Service Apotheek?

Extra weerstand met de voedingssupplementen van

Service Apotheek

Ook dáárvoor kunt u terecht bij uw Service Apotheek!