L Hoe meer je - WordPress.com · men”, zegt hij, „doen me denken aan mensen die in andermans...
1
nrc ·next Dinsdag 27 juli 2010 20 ● Zin nrc ·next Dinsdag 27 juli 2010 Zin ● 21 gek genoeg Dromen voor dummy’s L eonardo DiCaprio schijnt gezegd te hebben dat hij Inception, de film over dromen waarin hij nu de hoofdrol speelt, niet helemaal be- grijpt. Zijn personage heet Dom Cobb. Domkop dus. Toeval? Ach, zo- dra het over dromen gaat, zoek ik graag betekenis waar die niet is. Geldt niet voor iedereen; wat dat betreft heb je twee soorten mensen. Bij mij thuis slapen die in één bed. Als ik ’s ochtends wakker word is dat meestal vanuit een kleurige, bizarre wereld vol mensen die ik zelden of nooit spreek, maar die ineens iets van me willen, wat ik dan druk dekbed- veroverend omarm of bestrijd. Dromen verdampen meteen aan de wakkere lucht en dat vind ik jammer: zonde van de na te bespreken gratis fictie. Het met mij in mijn hoofd sa- menlevende onderbewuste is het met me eens. Het heeft buiten mij om strategieën ontwikkeld om dromen vast te houden. De eerste is: zorgen dat ik nog even niet wakker word, maar de droom steeds maar door blijf dromen, vrij irritant, tot het bewuste deel van mijn persoonlijkheid het in de gaten krijgt en mij de ogen opent. Dan komt de volgende strategie automatisch in actie. Die houdt in dat ik, kan ik niks aan doen, direct de droom tegen de vergetelheid ga be- schermen door hem te vertellen aan de man op wie ik net het dekbed heb veroverd. En die man is het tweede type mens. Hij ‘droomt niet’, althans hij onthoudt zelden een droom en hecht er ook geen enkele waarde aan. „Mensen die hun dromen serieus ne- men”, zegt hij, „doen me denken aan mensen die in andermans stront staan te roeren om te zien wat voor emoties iemand heeft.” Probeer daar ’s ochtends maar eens een droom aan te vertellen – je stuit op een muur van onbegrip, cynisme en soms zelfs logica: „Dus je moest in Marokko al je tanden en kiezen laten trekken omdat je hier de tandarts niet meer kon betalen, maar je had wel geld voor een vliegticket?” Eh, ja. Het gaat eigenlijk het best, dat ver- tellen, als hij nog niet helemaal wak- ker is. Zo droomde ik laatst dat ik Ed Nijpels moest interviewen. „En toen kwam ik daar”, schudde ik aan mijn nog slapende man, „en toen was het een vrouw!” „Ja”, kreeg ik terugge- mompeld, „dat gerucht gaat inder- daad.” Kijk, daar heb je wat aan. Ellen de Bruin Door Marte Kaan Een jeugdnachtmerrie: oud worden en sterven zonder dat ik hem heb ont- moet. Weten dat de persoon die mij aanvult, begrijpt en tot grote spiritu- ele, intellectuele en seksuele hoogtes zou stuwen, ergens rondloopt en hem nooit tegenkomen. Inmiddels heb ik een fikse reeks re- laties achter de rug en ben ik zoetjes- aan prettig gedesillusioneerd ge- raakt. Hierdoor heeft mijn nachtmer- rie aan kracht ingeboet. De ware be- staat niet. Gelukkig. Ik ben in de minderheid. Maar liefst 70 procent van de Nederlanders gelooft in de ware, zo blijkt uit een onderzoek dat de psychologieglossy MIND magazine uit liet voeren. Dit cij- fer weerspiegelt de hoge verwachtin- gen die mensen hebben ten aanzien van de liefde. De realiteit is cynischer: slechts 43 procent zou zeker opnieuw voor zijn huidige partner kiezen. Dat betekent dus dat 57 procent dat niet zou doen. Ook de scheidingscijfers liegen er niet om. Verschillende on- derzoeken laten verschillende cijfers zien, maar gemiddeld komt het erop neer dat één op de twee tot drie stel- len niet voor altijd bij elkaar blijft. Desondanks gelooft dus toch het leeuwendeel van de Nederlanders dat de ware bestaat. Of misschien werkt het andersom: juist door dat geloof in de ware, lopen er zoveel relaties op de klippen. Een voorbeeld. Aantrekke- lijk stel met interessante levens en ba- nen, ogenschijnlijk stabiele relatie, vier gezonde kinderen, gelukkig. Een gezin om jaloers op te zijn. Tot zij ver- liefd wordt en zonder met haar ogen te knipperen haar gezin in de steek laat en zwanger wordt van de nieuwe liefde. De enige verklaring voor zo- veel blinde vernietigingsdrang is dat ze denkt dat dit de ware is. Je zou het liefdesfundamentalisme kunnen noemen. Zo bezien ondermijnt het geloof in ware liefde paradoxaal ge- noeg de realistische liefde – die liefde waarin iemand niet per se altijd lek- ker ruikt en onbenullig uit de hoek kan komen. In de wereldliteratuur zijn ver- schillende voorbeelden te vinden van liefdesfundamentalisten die zichzelf opblazen in naam der liefde: van Ro- meo en Julia tot Madame Bovary en Anna Karenina. Afgezien van de soci- ale en culturele codes die in dit soort verhalen sterker golden dan vandaag, is het hun geloof in de ware liefde dat hun noodlottig wordt. De Amerikaanse schrijver David Foster Wallace schreef dat wanneer je intelligentie heel belangrijk vindt, je jezelf altijd een beetje dom zult voe- len. Is rijk worden je doel, dan heb je nooit genoeg. En ben je geobsedeerd door schoonheid, dan ben je nooit knap genoeg. Hetzelfde geldt mis- schien voor de liefde: hoe meer je er- van verwacht, hoe groter de teleur- stelling. Er is een hele industrie ontstaan om het geloof in de ware te facilite- ren. Had je vroeger simpele datingsi- tes waar je mensen kon ontmoeten met dezelfde hobby, tegenwoordig kun je je karakter en waardepatroon uitgebreid in kaart laten brengen, wat dan wordt weergegeven in staaf- en cirkeldiagrammen en vergeleken met die van potentiële partners. Dat heeft zin, blijkt. Onderzoekers aan de Universiteit van Iowa toonden aan dat mensen die het sterkst overeenko- men wat betreft persoonlijkheid de gelukkigste huwelijken hebben. De datingsite Liefde & Zo vraagt mensen naar hun levenswaardenpatroon, on- derscheiden in de diagrammen ‘le- venshouding’ en ‘levensinvulling’. Alleen karakter is volgens bedenkers van het concept te oppervlakkig, ‘het allerbelangrijkste is dat je hetzelfde wilt in het leven, dat je voor een deel dezelfde doelen, waarden en priori- teiten hebt’. Dit klinkt mooi en goed. Maar hoeveel heeft dit nog met liefde te maken? De technische en rationele benade- ring van datingssites impliceert dat er een vorm van perfectie – de ware – mogelijk is. Ook al is dit wat anders dan het romantische geloof in de wa- re dat wordt aangeduid met termen als ‘juiste chemie’, ‘klik’ of, voor de spiritueel aangelegden: ‘soul mate’, ondergraven beide varianten van het geloof in de ware, zowel de technisch- rationele en de magisch-spirituele, de oersaaie maar ware regel dat duurza- me liefde noeste arbeid is. Of, precie- zer geformuleerd: het onderhouden van een relatie is het werk. Liefde is hiervoor zowel de motor als de belo- ning. Wanneer twee geliefden wel die goddelijke liefde ervaren waarin ze als een twee-eenheid door het leven gaan (dat soort mensen bestaat), komt er vroeg of laat een moment waarop de eenheid scheuren begint te vertonen. Toen ik dat een paar jaar te- rug zag gebeuren bij een bevriend stel, verdween mijn laatste hoop op een ware liefde. Als zelfs dit harmoni- euze koppel uit elkaar viel – ze vond hem „oninteressant en best saai”– dan waren mijn kansen voorgoed ver- keken. Het bleek gelukkig geen exis- tentieel probleem en het wonderstel overleefde deze kritische fase. Ze ble- ken gewoon menselijk. Om het nog menselijker te maken bleek dat ze beiden verliefd waren geworden op een ander. Ook daar kwamen ze zon- der kleerscheuren doorheen. De rela- tie was van de ware liefde getransfor- meerd in een gewone liefde met alle- daagse ergernissen en lustdromen over een ander. Een discussie over de vraag of de ware bestaat is even ondoenlijk als een discussie over de vraag of god be- staat. Bewijs het tegendeel maar eens. Zoals sommige mensen eerder ge- neigd zijn in een god te geloven, zijn er ook mensen die het in zich hebben te geloven dat hun ware ergens rond- loopt. Dat geloof kan verschillende doelen dienen: het kan een vorm van zelfglorificatie zijn of een manier om geen verantwoordelijkheid te nemen voor het feit dat je nog steeds alleen bent. Dat ik niet in de ware geloof wil niet zeggen dat ik niet in ware liefde geloof. Die ware liefde kun je met tal- loze mensen beleven, uiteraard niet met iedereen, maar zeker met velen. Heb je eenmaal iemand gevonden met wie je het uit kunt en wilt hou- den, dan kun je je liefde waarmaken door niet meteen je koffer te pakken wanneer het eerste minpunt zich aan- dient – hij of zij verandert in een au- tist tijdens een familiebezoek of maakt onder invloed van zenuwen af- schuwelijk foute grappen. En wan- neer je geluk hebt vergeeft de ander jou ook die eigenschappen waar je niet al te trots op bent. Hoe meer je verwacht, hoe groter de teleurstelling Bestaat de ware liefde of niet? Van de Nederlanders gelooft 70 procent in de ware liefde. Volgens Marte Kaan bestaat de ware niet. Gelukkig. Deel 1 van een drieluik over de liefde. Het geloof in de ware ondermijnt paradoxaal genoeg de realistische liefde Je kunt je liefde waarmaken door niet meteen je koffers te pakken In 2008 studeerde Ellen Blom af aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. „Ik deed in mijn examen- jaar onderzoek naar de relatie tus- sen films en mijn werk als schilder, en ben toen begonnen met het ver- zamelen van stills, stilstaande beel- den uit films.” Ze kijkt de films vertraagd en maakt dan screenshots met de computer. „Ik kies alleen beelden waar geen acteurs in voorkomen. Wat er dan overblijft zijn landschappen en ob- jecten.” Deze foto komt uit de Ame- rikaanse horrorfilm The Evil Dead uit 1981. „Het gaat over twee jonge koppels die naar een afgelegen va- kantiehuisje in de bossen gaan. Langzaam worden ze door demo- nen overgenomen. Omdat special effects snel verouderen, is het af en toe een beetje slapstick. Soms lijkt een beeld uit zo’n film van een bos niet spannender dan een vakantie- foto. De een ziet de spanning wel en de ander niet.” Met acrylverf schil- dert ze transparante lagen over el- kaar en probeert zo snelheid in haar werk te brengen. De filmbeelden ko- men de ene keer letterlijker in haar werk terug dan de andere keer. Voor meer informatie: www.paintingellenblom.com Vandaag heb ik een vroege vlucht vanaf Schiphol. De jonge trein- conducteur loopt geroutineerd naar de intercom en noemt de ste- den op die we nog aandoen. Hij pauzeert even na iedere zin en herhaalt het daarna in het Engels voor de buitenlandse reizigers. Ik zit op het balkon. Om hem niet van zijn apropos te brengen, kijk ik maar naar een ander punt. Ik stel me voor hoe zijn stem in de coupé moet overkomen: vriende- lijk, en vooral rustig. Dan wendt hij zich mij en zegt verontschuldigend: „Ik heb net koffie op, weet je, en dan gaat het niet zo snel omdat ik dan altijd erg moet boeren.” Mirjam Musch Zelf een ikje insturen? Inzen- den kan via nrc.nl/ik Illustratie Tomas Schats bron van de kunst [email protected] Deze rubriek gaat over kunstenaars en hun verzameling als bron van inspiratie. Stuur je bijdrage naar [email protected] Foto Hollandse Hoogte
Transcript of L Hoe meer je - WordPress.com · men”, zegt hij, „doen me denken aan mensen die in andermans...
nrc ·nextDinsdag 27 juli 201020 ! Zin nrc ·next
Dinsdag 27 juli 2010 Zin ! 21! gek genoeg
Dromen voor dummy’s
L eonardo DiCaprio schijnt gezegdte hebben dat hij Inception, de
film over dromen waarin hij nu dehoofdrol speelt, niet helemaal be-grijpt. Zijn personage heet DomCobb. Domkop dus. Toeval? Ach, zo-dra het over dromen gaat, zoek ikgraag betekenis waar die niet is.
Geldt niet voor iedereen; wat datbetreft heb je twee soorten mensen.Bij mij thuis slapen die in één bed.Als ik ’s ochtends wakker word is datmeestal vanuit een kleurige, bizarrewereld vol mensen die ik zelden ofnooit spreek, maar die ineens iets vanme willen, wat ik dan druk dekbed-veroverend omarm of bestrijd.
Dromen verdampen meteen aan dewakkere lucht en dat vind ik jammer:zonde van de na te bespreken gratisfictie. Het met mij in mijn hoofd sa-menlevende onderbewuste is het metme eens. Het heeft buiten mij omstrategieën ontwikkeld om dromenvast te houden. De eerste is: zorgendat ik nog even niet wakker word,maar de droom steeds maar door blijfdromen, vrij irritant, tot het bewustedeel van mijn persoonlijkheid het inde gaten krijgt en mij de ogen opent.
Dan komt de volgende strategieautomatisch in actie. Die houdt indat ik, kan ik niks aan doen, direct dedroom tegen de vergetelheid ga be-schermen door hem te vertellen aande man op wie ik net het dekbed hebveroverd. En die man is het tweedetype mens. Hij ‘droomt niet’, althanshij onthoudt zelden een droom enhecht er ook geen enkele waarde aan.„Mensen die hun dromen serieus ne-men”, zegt hij, „doen me denken aan
mensen die in andermans strontstaan te roeren om te zien wat vooremoties iemand heeft.”
Probeer daar ’s ochtends maar eenseen droom aan te vertellen – je stuitop een muur van onbegrip, cynismeen soms zelfs logica: „Dus je moest inMarokko al je tanden en kiezen latentrekken omdat je hier de tandartsniet meer kon betalen, maar je hadwel geld voor een vliegticket?” Eh, ja.
Het gaat eigenlijk het best, dat ver-tellen, als hij nog niet helemaal wak-ker is. Zo droomde ik laatst dat ik EdNijpels moest interviewen. „En toenkwam ik daar”, schudde ik aan mijnnog slapende man, „en toen was heteen vrouw!” „Ja”, kreeg ik terugge-mompeld, „dat gerucht gaat inder-daad.” Kijk, daar heb je wat aan.
Ellen de Bruin
Door Marte KaanEen jeugdnachtmerrie: oud wordenen sterven zonder dat ik hem heb ont-moet. Weten dat de persoon die mijaanvult, begrijpt en tot grote spiritu-ele, intellectuele en seksuele hoogteszou stuwen, ergens rondloopt enhem nooit tegenkomen.
Inmiddels heb ik een fikse reeks re-laties achter de rug en ben ik zoetjes-aan prettig gedesillusioneerd ge-raakt. Hierdoor heeft mijn nachtmer-rie aan kracht ingeboet. De ware be-staat niet. Gelukkig.
Ik ben in de minderheid. Maarliefst 70 procent van de Nederlandersgelooft in de ware, zo blijkt uit eenonderzoek dat de psychologieglossyMIND magazine uit liet voeren. Dit cij-fer weerspiegelt de hoge verwachtin-gen die mensen hebben ten aanzienvan de liefde. De realiteit is cynischer:slechts 43 procent zou zeker opnieuwvoor zijn huidige partner kiezen. Datbetekent dus dat 57 procent dat niet
zou doen. Ook de scheidingscijfersliegen er niet om. Verschillende on-derzoeken laten verschillende cijferszien, maar gemiddeld komt het eropneer dat één op de twee tot drie stel-len niet voor altijd bij elkaar blijft.
Desondanks gelooft dus toch hetleeuwendeel van de Nederlanders datde ware bestaat. Of misschien werkthet andersom: juist door dat geloof inde ware, lopen er zoveel relaties op deklippen. Een voorbeeld. Aantrekke-lijk stel met interessante levens en ba-nen, ogenschijnlijk stabiele relatie,vier gezonde kinderen, gelukkig. Eengezin om jaloers op te zijn. Tot zij ver-liefd wordt en zonder met haar ogente knipperen haar gezin in de steeklaat en zwanger wordt van de nieuweliefde. De enige verklaring voor zo-veel blinde vernietigingsdrang is datze denkt dat dit de ware is. Je zou hetliefdesfundamentalisme kunnennoemen. Zo bezien ondermijnt hetgeloof in ware liefde paradoxaal ge-noeg de realistische liefde – die liefdewaarin iemand niet per se altijd lek-ker ruikt en onbenullig uit de hoekkan komen.
In de wereldliteratuur zijn ver-schillende voorbeelden te vinden vanliefdesfundamentalisten die zichzelfopblazen in naam der liefde: van Ro-meo en Julia tot Madame Bovary enAnna Karenina. Afgezien van de soci-ale en culturele codes die in dit soortverhalen sterker golden dan vandaag,is het hun geloof in de ware liefde dathun noodlottig wordt.
De Amerikaanse schrijver DavidFoster Wallace schreef dat wanneer jeintelligentie heel belangrijk vindt, jejezelf altijd een beetje dom zult voe-len. Is rijk worden je doel, dan heb jenooit genoeg. En ben je geobsedeerddoor schoonheid, dan ben je nooitknap genoeg. Hetzelfde geldt mis-schien voor de liefde: hoe meer je er-van verwacht, hoe groter de teleur-stelling .
Er is een hele industrie ontstaanom het geloof in de ware te facilite-ren. Had je vroeger simpele datingsi-tes waar je mensen kon ontmoetenmet dezelfde hobby, tegenwoordigkun je je karakter en waardepatroonuitgebreid in kaart laten brengen,wat dan wordt weergegeven in staaf-
en cirkeldiagrammen en vergelekenmet die van potentiële partners. Datheeft zin, blijkt. Onderzoekers aan deUniversiteit van Iowa toonden aandat mensen die het sterkst overeenko-men wat betreft persoonlijkheid degelukkigste huwelijken hebben. Dedatingsite Liefde & Zo vraagt mensennaar hun levenswaardenpatroon, on-derscheiden in de diagrammen ‘le-venshouding’ en ‘levensinvulling’.Alleen karakter is volgens bedenkersvan het concept te oppervlakkig, ‘hetallerbelangrijkste is dat je hetzelfdewilt in het leven, dat je voor een deeldezelfde doelen, waarden en priori-teiten hebt’. Dit klinkt mooi en goed.Maar hoeveel heeft dit nog met liefdete maken?
De technische en rationele benade-ring van datingssites impliceert dater een vorm van perfectie – de ware –mogelijk is. Ook al is dit wat andersdan het romantische geloof in de wa-re dat wordt aangeduid met termenals ‘juiste chemie’, ‘klik’ of, voor despiritueel aangelegden: ‘soul mate’,ondergraven beide varianten van hetgeloof in de ware, zowel de technisch-rationele en de magisch-spirituele, deoersaaie maar ware regel dat duurza-me liefde noeste arbeid is. Of, precie-zer geformuleerd: het onderhoudenvan een relatie is het werk. Liefde ishiervoor zowel de motor als de belo-ning .
Wanneer twee geliefden wel diegoddelijke liefde ervaren waarin zeals een twee-eenheid door het levengaan (dat soort mensen bestaat),komt er vroeg of laat een momentwaarop de eenheid scheuren begint tevertonen. Toen ik dat een paar jaar te-rug zag gebeuren bij een bevriendstel, verdween mijn laatste hoop opeen ware liefde. Als zelfs dit harmoni-euze koppel uit elkaar viel – ze vondhem „oninteressant en best saai” –dan waren mijn kansen voorgoed ver-keken. Het bleek gelukkig geen exis-tentieel probleem en het wondersteloverleefde deze kritische fase. Ze ble-ken gewoon menselijk. Om het nogmenselijker te maken bleek dat zebeiden verliefd waren geworden opeen ander. Ook daar kwamen ze zon-der kleerscheuren doorheen. De rela-tie was van de ware liefde getransfor-meerd in een gewone liefde met alle-daagse ergernissen en lustdromenover een ander.
Een discussie over de vraag of deware bestaat is even ondoenlijk alseen discussie over de vraag of god be-staat. Bewijs het tegendeel maar eens.Zoals sommige mensen eerder ge-neigd zijn in een god te geloven, zijn
er ook mensen die het in zich hebbente geloven dat hun ware ergens rond-loopt. Dat geloof kan verschillendedoelen dienen: het kan een vorm vanzelfglorificatie zijn of een manier omgeen verantwoordelijkheid te nemenvoor het feit dat je nog steeds alleenbent.
Dat ik niet in de ware geloof wilniet zeggen dat ik niet in ware liefdegeloof. Die ware liefde kun je met tal-loze mensen beleven, uiteraard nietmet iedereen, maar zeker met velen.Heb je eenmaal iemand gevondenmet wie je het uit kunt en wilt hou-den, dan kun je je liefde waarmakendoor niet meteen je koffer te pakkenwanneer het eerste minpunt zich aan-dient – hij of zij verandert in een au-tist tijdens een familiebezoek ofmaakt onder invloed van zenuwen af-schuwelijk foute grappen. En wan-neer je geluk hebt vergeeft de anderjou ook die eigenschappen waar jeniet al te trots op bent.
Hoe meer jev e r wa ch t ,hoe groter deteleurstellingBestaat de ware liefde of niet?
! Van de Nederlanders gelooft70 procent in de ware liefde.
! Volgens Marte Kaan bestaatde ware niet. Gelukkig. Deel 1van een drieluik over de liefde.
! Het geloof in de wareondermijntparadoxaal genoegde realistische liefde "
! Je kunt je liefdewaarmaken doorniet meteen je kofferste pakken "
In 2008 studeerde Ellen Blom af aande Hogeschool voor de Kunsten inUtrecht. „Ik deed in mijn examen-jaar onderzoek naar de relatie tus-sen films en mijn werk als schilder,en ben toen begonnen met het ver-zamelen van stills, stilstaande beel-den uit films.”Ze kijkt de films vertraagd en maaktdan screenshots met de computer.„Ik kies alleen beelden waar geenacteurs in voorkomen. Wat er danoverblijft zijn landschappen en ob-jecten.” Deze foto komt uit de Ame-rikaanse horrorfilm The Evil Deaduit 1981. „Het gaat over twee jongekoppels die naar een afgelegen va-
kantiehuisje in de bossen gaan.Langzaam worden ze door demo-nen overgenomen. Omdat speciale ff e c t s snel verouderen, is het af entoe een beetje slapstick. Soms lijkteen beeld uit zo’n film van een bosniet spannender dan een vakantie-foto. De een ziet de spanning wel ende ander niet.” Met acrylverf schil-dert ze transparante lagen over el-kaar en probeert zo snelheid in haarwerk te brengen. De filmbeelden ko-men de ene keer letterlijker in haarwerk terug dan de andere keer.
#! Voor meer informatie:w w w. p a i n t i n g e l l e n b l o m . c o m
Vandaag heb ik een vroege vluchtvanaf Schiphol. De jonge trein-conducteur loopt geroutineerdnaar de intercom en noemt de ste-den op die we nog aandoen. Hijpauzeert even na iedere zin enherhaalt het daarna in het Engelsvoor de buitenlandse reizigers.
Ik zit op het balkon. Om hemniet van zijn apropos te brengen,kijk ik maar naar een ander punt.Ik stel me voor hoe zijn stem in de
coupé moet overkomen: vriende-lijk, en vooral rustig.
Dan wendt hij zich mij en zegtverontschuldigend: „Ik heb netkoffie op, weet je, en dan gaat hetniet zo snel omdat ik dan altijderg moet boeren.”
Mirjam Musch
#! Zelf een ikje insturen? I n ze n -den kan via nrc.nl/ik
Illustratie Tomas Schats
! bron van de kunst
#! Deze rubriek gaat over kunstenaars en hun verzameling als bron vaninspiratie. Stuur je bijdrage naar [email protected]
Foto Hollandse Hoogte
