Majeure ontwikkelingen in de landbouw

Provincie Limburg

Januari 2015,

Krijn Poppe

Inhoud

(On)Duurzaamheid

Ontwikkeling in keten

Technologie-ontwikkeling: ICT

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

Bedrijfsstrategieen

Provinciaal beleid....

PPP - Duurzaamheid: complex begrip

De ontwikkeling van onduurzaamheid

Ketenorganisatie verandert (©Gereffi et al., 2005)

Gro

ndsto

f

Ein

dpro

duct

PRIJS

Groenteboer Volledige

IntegratieLeidendeonderneming

Leidendeonderneming

Turnkey leverancier

Relatieleverancier

Markt Modulair Relationeel Gevangen Hierarchie

Laag Mate van coördinatie en machtsverschillen Hoog

Leidendeonderneming

Boeren

Agrarische productieprocessen worden

steeds beter regelbaar

Dit betekent nieuwe business modellen en organisatievormen (als je de grasoogst kunt plannen en kwaliteit kunt vaststellen, kun je een melkveebedrijf opsplitsen)

Het betekent dat sommige processen door anderen op afstand overgenomen kunnen worden

Informatie voor boer en consument

Royal Gala apple

Origin: Girona

Pesticides: No

Organic farming: Yes

Carbon footprint:1,2 kg CO2e

Ontwikkeling van bedrijfssystemen

n.t.w. / ha

Tijd

Agr. Familie-onderneming(mkb) –ag. family firmGezins-

bedrijf(family farm)

Plantageslatifundia,kolchoze

Keuter-boeren(subsis-tencefarm)

Landb beleid

AKIS.gov

AgriFood Netwerken

3rd gen. uni

Stads-landbouw

Hobby-boeren

Metro

polita

n a

gric

ultu

re

Scenarios: qua vadis?

Strong government

Room for markets and networks

Con-

serve Develop

(c) Poppe et al, 2009

De tijden blijven veranderen: op naar 2040

1955

Armoede op de ‘arme zandgronden’

Na WO-II: Voedselschaarste is

aandachtspunt, bij netto-import en

gebrek aan $

Intensivering als strategie

Migratie naar stad en buitenland

Platteland niet in netwerk: slechte

wegen, geen auto’s, geen telefoon

Boeren vaak niet in belastingsysteem

/ geen sociale zekerheid

Landbouw groot aandeel in regionale

economie

Prijsbeleid efficient overdrachts-

mechanisme (voor ALLEN in sector)

Landbouw is ‘eigenaar’ van platteland

2015

Armoede is in de grote steden bij immigranten en gebroken gezinnen

Voedsel genoeg, we over-eten, EU is netto-exporteur, subsidies lastig

Milieuprobleem door intensivering

Platteland is woongebied

Platteland in alle netwerken, incl. internet; auto nuttiger dan in de stad

Boeren vallen onder sociale stelsel en profiteren van 2 typen steun

Landbouw klein aandeel regionale economie

Prijsbeleid/gekoppelde steun geen efficiente transfer mechanismes

Stad en burger zijn ‘eigenaar’ platteland

Historie van GLB in vogelvlucht

1962: Prijsondersteuning via importheffingen en interventies

Leidend tot overproductie (boterbergen en wijnplassen)

● En regionale milieuproblemen (graansubstituten)

Structuurbeleid (kleine boerenvraagstuk, efficiency)

1980 – 1990: Quota (zuivel) en set-aside (braak in akkerbouw)

Overgang naar directe inkomenssteun (bedragen per ha: MacSharry, Fischler).

Deels gekoppeld aan productie (een bepaalde teelt) en op basis van historische rechten

GLB 2014 – 2020: EU besluiten

Pijler 1:

● Basispremie voor alle landbouwgronden per regio

● 30% gekoppeld aan vergroening

● Permanent grasland

● Verplichte diversificatie (3 gewassen)

● 5% biodiversiteitsbraak/buffer (EFA)

● Enkele top-ups (jonge boeren, kleine bedrijven, herintroductie gekoppelde betalingen) en aftopping

Pijler 2:

● Doelgericht, mogelijkheid collectieven.

● Meer aandacht concurrentiekracht en innovatie (EIP productivity & sustainability)

Omgerekende bedrijfstoeslag in euro/ha

naar bedrijfstype in NL, 2014

Keuze in Nederland

Van 1,4 naar 1,9 mln ha een gelijke premie per ha in 2019

● Met een compensatieregeling voor vleeskalveren (10 mnl. voor een duurzaamheidsprogramma)

Verder was al eerder besloten tot afschaffing melkquotum in 2015

En zal ook suikerquotum worden afschaft

Zal in beide gevallen tot productie-uitbreiding leiden

Ter relativering van het belang van GLB

Structuur van de landbouw 1950 - 2005 is vooral bepaald door hogere arbeidskosten en maar beperkt door landbouwbeleid(Silvis et al, 2008)

Ook voor komende jaren zijn de algemeen economische ontwikkelingen, de demografie en de techniek (ICT !) belangrijker dan de toeslagen

Klassieke Nederlandse model

Kostprijsgedreven: bij de boer en in de winkel

op basis van hoog kennisniveau met hoge opbrengsten

Intensivering daar waar bedrijven te weinig grondhebben

Ook gebaseerd op geimporteerd veevoer

Zeer lastig om dit te veranderen naar een systeemgebaseerd op waarde-creatie, beleving.

Cochrane’s Tredmolen

Bedrijvenstoppen niet

maar verlagenkostprijs

Toeleveran-ciers en

onderzoekmakennieuwe

technologie

Eerstetoepassers

hebbentijdelijkvoordeel

Hun lagerekostprijsleidt tot lagere

marktprijs

Productie concentreert op minder bedrijven (NL)

0

20

40

60

80

100

0 25 50 75 100

Percen

tag

e p

ro

du

cti

e

Percentage bedrijven

2006 2012

Bedrijfsmodel gebaseerd op creeren van

toegevoegde waarde op de boerderij

Veelal gericht op verbreding / multifunctionaliteit:

● Natuur, zorg, recreatie (B&B, kano’s, poldersport)

● Specifieke producten (‘slow food’), evt. met eigenproductie voedingsmiddelen (kaas, ijs, vlees)

● Huisverkoop al of niet met on-line etc.

● Specifieke teeltsystemen: gemengd bedrijf, biologisch / biologisch-dynamisch

Afhankelijk van goed contact met consument, die liefstop fietsafstand zit

Hoge mate van ondernemerschap en kennis

Kan dit bedrijfsmodel opgang maken?

Ondernemers nodig, maar is vaak niet knelpunt

Marktontwikkeling wel een probleem

● Gaat vaak om niches, kleine lokale markten

● Logistiek supermarkten is er niet op ingespeeld

● Hoewel ook daar innovaties zijn, bv. Marqt

● Duurzaamheid is vaak geen aankoop-criterium bijconsumenten,

● wel wordt het soms met smaak en kwaliteitgeassocieerd

Kunnen we (als provincie) stimuleren ?

Boeren

● Subsidies kan, maar overheid wordt vaak alsonbetrouwbaar ervaren

● GLB zou wel ruimte bieden tot overheveleninkomenstoeslagen en koppeling daarvan aancertificeringsprogramma’s.

● Duidelijkheid in ruimtelijke ordening (optiewaardekan aanzetten tot intensivering)

● Vergunningenbeleid rond horeca op de boerderij, bed & breakfast, restaurant etc.

● Innovatieprojecten (GLB Pijler 2, EIP)

Kunnen we als provincie stimuleren ?

Marktontwikkeling

● Voorlichting consumenten weinig effectief ?

● Innovatieprojecten ICT en logistiek van de last mile (food webs)

● Innovatief inkopen overheid in zorgdiensten, schoolmaaltijden, catering e.d.

● Ontwikkelen regio-merken (Gouda-Holland etc.)

● Bevorderen (dag-)toerisme naar het platteland

Tijd voor een knelpuntsanalyse samen met de betrokkenondernemers ?

Dank voor de

aandacht,

vragen en

discussie?

krijn.poppe@wur.nl

www.lei.wur.nl