Projectreferenties landbouw voedsel landschap lr

Projectreferenties landschappen voor landbouw en voedsel

September 2013

bureauexpertise en persoonlijke ervaringTerra Incognita stedenbouw en landschapsarchitectuur

3Projectenoverzicht landschap en voedsel • September 2013 • Terra Incognita 2Voedselplantjes wachten op burgers. Deel van de opstelling Utrecht Kiemt.

Projectenoverzicht landschap en voedsel • september 2013 • Terra Incognita 3

Van het Nederlandse Landschap bestaat ongeveer 65% uit landbouw. Dit agrarische landschap is soms authentiek en beschermd. Op andere plekken is het modern en dynamisch. Soms wordt het zelfs verafschuwd. Telkens is het een landschap waarin mens en natuur samenwerken. Op de ene plek harmonischer dan op de andere.

Terra Incognita is er trots op dat we op tal van manieren over agrarische landschappen adviseren. De vragen die we hierbij krijgen zijn zeer gevarieerd. Boeren zijn zelf zelden bewust met landschapsarchitectuur bezig. Toch geven ze vorm aan het landschap en staan ze vaak open voor vraagstukken die daarbij opdoemen. Natuur? Energie? Historie? Wereldvoedselvoorziening? Klimaatverandering? Stadslandbouw? Recreanten op boerenland?? Het zijn nogal wat zaken.

Deze brochure schetst de bagage, de kennis en ervaring, die Terra Incognita heeft van landbouw, voedsel en landschap. Die bagage komt uit Terra Incognita projecten. Daarnaast heeft Frank Stroeken ook bij vorige werkgevers

blijk gegeven van een grote fascinatie voor agrarische opgaven. Enkele markante projecten vindt u ook in deze brochure (met een *).

Terra Incognita ambieert om agrarische landschappen te begrijpen en het wil kansen pakken om agrarische landschappen rijker te maken. Daarvoor bestaat er niet een recept. De gebruikswaarde, de toekomstwaarde en de belevingswaarde van agrarische landschappen moeten optimaal zijn en moeten passen bij de plek en haar gebruikers.

De meeste druk op agrarische landschappen komt vanuit productiedoelen en vanuit natuur en milieuvereisten. We begeleiden graag de vormgeving hiervan. Tegenlijk worden agrarische landschappen ook altijd -in meer of mindere mate- gebruikt door recreanten. Het agrarisch landschap wordt steeds vaker gezien als de achtertuin van de stad. Dat is een positieve ontwikkeling wanneer hier ook markt-relaties door ontstaan. Beleving van het landschap als melkkoe? Wij denken er over na en schetsen graag onze vergezichten, verhalen en oplossingen.

Inleiding landschappen met landbouw en voedsel

5Projectenoverzicht landschap en voedsel • September 2013 • Terra Incognita 4

Mooi Glaslandschap (SIGN/ Innovatienetwerk, 2010-2011)

Hoe kan glastuinbouw bijdragen aan een fraaier landschap? Zeker nu nieuwe kassen groter en hoger zijn dan ooit te voren, wordt een zorgvuldige inpassing in het landschap steeds belangrijker. Het inspiratieboek Mooi Glaslandschap laat zien hoe de glastuinbouw ruimtelijke kwaliteit kan toevoegen. Terra Incognita is de auteur van Mooi Glaslandschap. We verzamelden al het inhoudelijk materiaal. Dit gebeurde in gesprekken met tuinders, in een reeks workshops met ontwerpers en glastuinbouwdeskundigen en in een verkenning van een groot aantal glastuinbouwgebieden in Nederland. Het boek bevat een catalogus met voorbeelden van binnen en buiten de sector. Het is bedoeld als inspiratiebron voor tuinders die plannen hebben om een nieuwe kas te bouwen of die hun bestaande kas willen uitbreiden. Maar ook kassenbouwers, adviseurs en (landschaps)architecten vinden in het boek tal van ideeën voor mooie ontwerpen.

Kas in Beeld (ZLTO, 2011)

Terra Incognita ontwikkelde in opdracht van ZLTO een digitale toolkit voor verbetering van de ruimtelijke kwaliteit in glastuinbouwgebieden.De doelstelling van het project Kas in Beeld is om ondernemers in de glastuinbouwsector bewust te maken, te prikkelen en aan te zetten tot verbetering van de beeldkwaliteit van hun bedrijf. In dit geval is gekozen voor een website als medium. De Toolkit Kas in Beeld reikt concrete hulpmiddelen aan voor ondernemers en adviseurs in de glastuinbouw in de vorm van inspirerende voorbeelden die een stimulans zijn om de beeldkwaliteit van het tuinbouwbedrijf te verbeteren.

In de toolkit komen ook tuinders aan het woord die hebben geinvesteerd in ruimtelijke kwaliteit op hun bedrijf. Zie www.

kasinbeeld.nl en klik door op toolkit.

Glastuinbouw, ruimtelijke kwaliteit

Architectuur in de tuinbouw, Ovata te Bleiswijk


Masterplan Tuil (gemeente Neerijnen, 2011)

Terra Incognita stelde een masterplan op voor de ontwikkeling van het glastuinbouwgebied Tuil. Uitgevoerd i.s.m. Witteveen+Bos.Het masterplan schetst een integrale visie op een ontwikkeling met hoge ruimtelijke kwaliteit. Schaalvergroting en uitbreidings-mogelijkheden voor het kassengebied zijn gekoppeld aan verbetering van het recreatieve routenetwerk en versterking van de aanwezige landschapsstructuur. Wensen van de tuinders en omwonenden zijn in de planvorming betrokken.

Glastuinbouw de Hoven (gemeente Zutphen, 2013)

Terra Incognita voerde een onderzoek uit naar de uitbreidingsmogelijkheden van een glastuinbouwbedrijf in Zutphen De Hoven. Deze uitbreiding is gecombineerd met een sanering van het lokale glastuinbouwlandschap. Na een ruimtelijke en historische analyse zijn er modellen geschetst met uiteenlopende mogelijkheden voor de tuinder. Verschillen hebben betrekking op flexibiliteit en inversteringsniveau en ook op de mate waarin de kassen zichtbaar zijn in het landschap. De visie is in samenwerking met ambtenaren van Zutphen ontwikkeld.

Wonen tussen het glas

Bebouwing lint doorzetten

Boomgaard

CENTRUM

D:\PROJECTS\DONM\Tuil_Est.mxd 10-06-2010 12:29:07Wittev

een+B

os ´0 100 200 300 m

inrijverbod vrachtverkeereenrichtingsverkeer

0 100 200 500 m

regionaal wegennet (met aansluiting op lokale wegen)lokaal wegennet

hoofdwatergangen

fruitteelt en tuinengroene dorpsrand

groene (bedrijfs)kavels

waterrijk natuurgebied

waterbergingsgebiedwater

wegen erfbeplantingbosgebied

recreatieve routes

huidige kassentransformatie naar woon-werklandschap(agrarische) bedrijfsgebouwen en schuren

locatie voor waterbassins(tuinders)woningen en boerderijen(agrarische) bedrijfspercelen

nieuwe kassen

MASTERPLAN GLASTUINBOUW VOOR TUIL

Glastuinbouw, inrichtingsplannen

Masterplan voor glastuinbouwgebied Tuil

Inrichtingsvisie voor glastuinbouw in de Hoven


7 Sprong - inzending prijsvraag Veenkoloniën (Stichting Eo Wijers, 2012)

De inzending ‘7sprong’ van Terra Incognita en Wing werd in maart 2012 gehonoreerd met de tweede prijs van Eo Wijers-prijsvraag.

7sprong beschrijft hoe in het krimpgebied Veenkolonieen nieuwe collectieven kunnen ontstaan die met eigen kracht kwaliteit toevoegen aan de regio. De collectieven vormen een antwoord op het uit elkaar groeien van verschillende economische sectoren en de daarbij horende maatschappelijke groepen. Als aanleiding voor nieuwe combinaties ziet 7sprong het aanstaande Europese landbouwbeleid (GLB) met haar 7% vergroeningsmaatregel. Dit heeft de potentie om nieuwe initiatieven aan te jagen. Getoond wordt hoe dit kan bijdragen tot kachelcollectieven (houtteelt), waterboeren, een voedsellanderij en andere ontwikkelingen. Uiteindelijk leidt dit tot een landschap dat diverser is en dat meer maatschappelijke betekenis heeft.

visie ontwikkeling

7sprong

Analyse

Waar lig ik wakker van

71 | 2 S P R O N G

landbouw waterLandbouw Het inkomen van agrariërs daalt met €50.000,- door het nieuwe Eu-ropese Landbouwbeleid (GLB). De landbouw reageert waarschijnlijk met schaalver-groting en uiteindelijk met veel minder landbouwbedrijven. De afstand tussen de boer, die voor export werkt, en de burger in de dorpen groeit. Ze kennen elkaar niet meer. Boeren voelen dit wanneer de burgers gaan protesteren tegen windenergie, bio-vergisters (Erica) of megastallen. Water en energie In de Veenkoloniën ontstaan mogelijk watertekorten door klimaatveran-dering. De beschikbaarheid van IJsselmeerwater wordt in de toekomst onzeker. De landbouw is hier nu afhankelijk van. Duurzaamheid vraagt dat het ge-bied die afhankelijkheid binnen de eigen regio opvangt. Ook voor energie liggen er kansen in de eigen regio. De energielasten voor burgers zijn in tien jaar sterk gestegen. Verwarming (gas) is de grootste kostenpost in de vele kleine vrijstaande huizen. Voor kansarme burgers zijn goedkope lokale energiebron-nen verleidelijk. Een energievorm met een passende eenvoud is hout.

Burgers. Er is schaalvergroting in voorzieningen. Afstanden worden groter. De helft van de huidige inwoners heeft ooit buiten de Veenkoloniën gewoond. Accepteer die mobiliteit. Verleidt mensen (ouderen die weg moesten, jongeren die weg wilden) om terug te keren of om nieuw te komen. Bouw aan het imago van het gebied. Werk aan een landschap en leefklimaat dat meer is dan linten en leegte!

Kans vanuit Europa en uit de streek. Europa komt met de 7% regel. Om sub-sidie te krijgen moeten boeren 7% van hun grond een duurzame maatschappelijke functie geven. Gebruik dit. Zet de 7% regeling in als katalysator voor waardeontwik-keling in de streek. Verbind agrarisch landschap en woonwereld. Verbind landbouw-doelen met doelen voor water, voor natuur en recreatie. De regeling is een stimulans voor lokale doelen en collectieven.

7% agrarisch landschap

grootschalige landbouw

woonwereld in dorpen

woonwereld in linten

kwelgebied

potentie voor waterfunctie

landbouwers organiseren watersysteem‘waterboeren’

inzijggebieden

wateraanvoergebieden

Industriële samenleving Specialisatie en schaalvergroting. Burgers leven in dorpen en steden. Daarbuiten landbouw-, water- en energiebedrijven voor de regionale en nationale markt.

Postindustriële samenleving Schaalvergroting. Landbouw en energie handelen op de wereldmarkt. Afhankelijkheid van verre regio’s neemt toe. De burgerij verstedelijkt en vervreemdt van zijn eerste levensbehoeften: voedsel. Boer en burger kennen elkaar niet.

Connectieve samenleving (toekomst)Er is grootschalige landbouw- en energieproductie voor de wereldmarkt. Tegelijk zijn er lokale mengzones waarin groepen consumenten verbindingen hebben met producenten. Sociale media maken het mogelijk. Lokale ambities en mondiale actie worden gecombineerd.

Agrarische samenlevingDe burger op het platteland is tegelijk boer, energieproducent en waterbeheerder. Het leven is lokaal in een kleinschalig verweven landschap.

7%

7%

Leemte?

De regio vult zelf de leemte in die ontstaan is door grootschaligheid en specialisatie, die te ver is doorgeschoten.

Collectief!

Het antwoord zit in collectieve organisatie van opgaven die burgers en boeren raken. Ze kijken naar elkaar, in plaats van naar boven. Als zelforganisatie begint, is veel mogelijk.

7% Katalysator!

Europa stimuleert zelforganisatie met de 7% regel. Om kosten te besparen en meerwaarde te vormen ontstaan praktische lokale gebruiksvormen.

Diversiteit en steun!

Er zijn vele aanleidingen voor collectieven met boeren en burgers. Het streekschap (Agenda Veenkolonieen) is aanjager met Streekdeals en procesondersteuning.

Stuwmeer!

We schetsen een stuwmeer van potenties. Daar uit pakken we 4 kansrijke collectieven om te starten. Als de tijd rijp is volgt de rest.Uitproberen en organiseren!

Collectief antwoord7%

Stuwmeer: uitproberen en organiseren

zonnestroom collectief

Inkoop en beheer van panelen, samen voordeliger.

windenergie

Boer en burger met gezamelijk rende-

zwembad voor de buurt

Bewoners onderhouden samen een zwem-bad.

leerpraktijkcentrum

Diversiteit leidt tot brede agrarische praktijk-school.

Ontmoetingspunt, een dag per week in je dorp.

caféboot op het kanaalextreme sports

Recreatief verkeer op boerenland.Zorgverblijf op een groen boerenerf.

boerenzorg met zicht op de ho-

Waterplas. Van boer en recreatieonderne-mer.

waterberging met recreatie wandel- en fietsnetwerk

Routes door bos en boerenland.

Zorgvragers en -verleners helpen de win-kel.

sociale supermarkt

7%

7%

7%

7%

Wing, partner in ruimte en ontwikkeling.Omdat veel mogelijk is.In groene ruimte, beleid en samenwerking.Met kennis van zaken, vertrouwen en creativiteit.

Wing werkt onder meer aan regionale strategieën voor duurzame voedselketens, energienetwerken, landgoederen, kennis- en innovatieagenda’s.

Info: dr.ir. Jannemarie de Jongewww.wing.nl / [email protected]

Terra Incognita verbindt landschap en stad. We bouwen aan de betekenis van het landschap voor gebruikers. Terra Incognita analyseert en ontwerpt. Kansen voor verbindingen vertalen we in landschapsplannen, dorpsuitbreidingen, recreatiegebieden, rivierenstudies en

plannen voor glastuinbouw. En we maken strategische ontwikkelingsvisies.

7sprong heeft raakvlakken met projecten als:

• Vrijetijdslandschappen op particuliere grond (ANWB) • Mooi Glaslandschap (SIGN) en Kas in Beeld (LTO)• Landschapsvisie Etten Leur (gemeente & prov. Brabant) • Kwaliteitskader buitengebied (Peel en Maas).• Utrecht Kiemt (Utrecht Manifest)• Vlaaien op de Neude, 2000 jaar stadslandbouw en voedsellandschap in Utrecht

Info: ir. Frank Stroekenwww.terra-i.nl / [email protected] 2513023 / 06 52159139 QR-code naar digitale

brochure van 7sprong op ISUU.

7 Sprong, inzending Eo Wijers

Visualisatie van voedselcooperatie

Visualisatie van het kachelcollectief

Een van de posters met weergave van de prijsvraaginzending


Stofwisseling van het landschap (Agenda voor de Veenkolonieen 2013)

Bij de prijsuitreiking van de Eo Wijersprijsvraag werd Terra Incognita geadopteerd door burgemeester Galema van Stadskaneel, namens het regionale samenwerkingsverband Agenda voor de Veenkolonieen. Dit ging samen met een beleidsfocus van de Agenda op landbouw in de Veenkolonieen en op duurzaamheid hiervan.

Terra Incognita heeft deelgenomen aan de ambtelijke werkgroep Vergroening en Verduurzaming. In 2013 heeft dit geleid tot een onderzoek naar een Veenkoloniale kwestie: de duurzaamheid van de bodem in de Veenkolonieen in relatie tot de krappe vruchtwisseling in de akkerbouw. Het onderzoek bestond uit literatuuronderzoek en uit interviews met experts en belanghebbenden. Het rapport luidt: stofwisseling van het landschap. Het onderzoek is positief ontvangen in de regio. Voor ons was het onderzoek een aanleiding om fundamentele Wageningse kennis te verdiepen: bodem, water en landgebruik.

Groene zandkoppen in de Veenkolonieen (Agenda voor de Veenkolonieen 2013)

Stofstormen in de Veenkolonien beginnen op de droge zandkoppen, die in grillige patronen voorkomen, in het rechte veenkoloniale landschap. Bij onderzoek naar bodemproblemen opperde Terra Incognita dat op de zandkoppen mogelijk permanent groene terreinen kunnen ontstaan, met subsidie van de GLB/ 5% regeling. Een ruimtelijk onderzoek zal de kansrijkheid van groene zandkoppen verkennen. Het doel hierbij is dat er meerwaarde ontstaat voor landbouw, ecologie en landschapsbeeld. Het onderzoek is gepland in het najaar van 2013.

Veenkolonieen, onderzoek landbouw

Veenkoloniale grond.

Stofstorm in de Veenbolonieen.


Vlaaien op de Neude, 2000 jaar stadslandbouw en voedsellandschap in Utrecht. (Uitgeverij Terra Incognita, 2012)

Uit nieuwsgierigheid en vanuit verbazing (“bestaat zo’n boek niet?”) begon Frank aan een historisch boek dat beschrijft hoe het stadslandschap van Utrecht verbonden was met voedselvoorziening. We zijn diep de inhoud ingedoken, hebben veel aandacht besteed aan fraaie beelden en kregen hulp van een goede vormgever. Vlaaien op de Neude is de eerste NL stadsgeschiedenis geworden vanuit het oogpunt van voedsel. Vlaaien gaat over het ontstaan van het landschap (ontginning) en het ontstaan van de stad. En over al die vormen waarin voedsel binnen in de stad en rond de stad zichtbaar was. Van vee op de Neude tot vlees van de slager; van tuinen aan de Abstederdijk tot de groentenmarkt op de Springweg en van het eerste snelwegrestaurant tot aan de slowfood keuken. Robert Arends maakte 10 nieuwe topografische kaarten van de stad op verschillende schaalniveaus. Recensies waren positief en de 500 exemplaren van het boek zijn in de zomer van 2013, na exact een jaar, uitverkocht. Het succes hadden we niet verwacht. Met een grote smile heffen we de uitgeverij Terra Incognita weer op. Vlaaien is uitsluitend nog als PDF verkrijgbaar.

Boek over historie van stad en voedsellandschap

Cover van het boek

Achterkaft van het boek

Afbeelding uit het boek, een tuin met fruitmuren langs de Vaartse Rijn.

Iconen in de Balij (Staatsbosbeheer, 2010-2013)

Voor de Balij in Zoetermeer ontwikkelden we Iconen, opvallende objecten in het boslandschap met zijn agrarische relicten. We analyseerden o.a. de agrarische historie. Een van de uitkomsten van ons ontwerponderzoek

is de hekzit voor toeschouwers van het boerenland. De hekzit is geplaatst in het voorjaar van 2013.


Atelier Eetbare Stad (Dag van de Architectuur, 2012)

In Atelier Eetbare Stad organiseerde Terra Incognita samen met architectuurcentrum Aorta een workshop waarin experts en publiek, ontwerpen maakten voor Eetbaar Utrecht. Er zijn kansen gezocht voor stadslandbouw in drie verschillende typen gebieden: 60er jaren woonwijk Hoograven, industriegebied en landgoederen zone Amelisweerd. (Verslag is te vinden op de website van www.aorta.nu)

Utrecht Kiemt (Utrecht Manifest, 2012)

Terra Incognita maakte samen met Gent+Monk en Noel van Dooren een publieksopstelling. Het was een onderzoek naar de potenties voor voedselteelt binnen de stad. Burgers werden verleid om planten en ideeen op te halen, waarna met behulp van een fraaie interactieve kaart, gevolgd werd, waar deze planten in de stad terecht kwamen.

Lezingen en artikelen

Over landbouw en de ontwikkeling van steden gaven we op verschillende plekken lezingen. Bijvoorbeeld op de Nationale Milieudag in het Utrechtse Academiegebouw. (VVM, juni 2013). Hun vraag was: wat draagt landbouw bij aan het leven in de duurzame stad? (Zie foto. De lezing en gepresenteerde beelden zijn terug te vinden op www.slideshare.net/FrankStroeken.).

Er verschenen diverse blogs en artikelen over landschap en voedsel. Bijvoorbeeld op verzoek van

architectuurcentrum Aorta, in september 2013. (Deze is te vinden onder http://www.aorta.nu/thermometer/stadslandbouw-en-lage-weide/)

1

ATELIER EETBARE STADWERKATELIER

Stad, voedsel, stadslandbouw

Cover van het workshopverslag Atelier Eetbare Stad

Kaart van Utrecht en opstelling van Utrecht Kiemt Lezing op de nationale milieudag


De landschappelijke betekenis van de Venen

Landschapskader de Venen toont historische structuren in het landschap

Een breed scala aan projecten in het westelijk veenweidengebied heeft veel ervaring opgeleverd; op verschillende schaalniveaus. Enkele voorbeelden:

Landschapskader Utrechtse Venen (Provincie Utrecht, 2011)Het landschapskader benoemt de belangrijkste landschappelijke structuren in de Venen en brengt ze in kaart. Hiermee kunnen plannenmakers en initiatiefnemers beter inspelen op de kwaliteiten in het landschap.

Inrichtingsplan Boterhuispolder (gemeente Leiderdorp, 2008)Terra Incognita maakte het inrichtingsplan voor de Boterhuispolder door met burgers, grondeigenaren en belangengroepen scenarios samen te stellen voor de polder. De scenario’s werden gezamenlijk geevalueerd. Er ontstond overeenstemming over een subtiele dooradering van de agrarische polder met wandel en fietspaden die werd vastgelegd een inrichtingsplan. Dit is later door de Grontmij gedetailleerd. Het plan is uitgevoerd in 2013.

Strategische agenda Gouwe Wiericke (provincie Zuid Holland, 2007 *)In Gouwe Wiericke zijn de wensen en uitgangspunten van diverse gebiedspartijen onderzocht en besproken met de partijen zelf. Het leidde tot een gezamenlijke agenda van deze partijen.

Landschapsplan Zoeterwoude (gemeente Zoeterwoude, 2007 *)In Zoeterwoude is een visie geformuleerd en omgezet in concrete planmaatregelen voor Zoeterwoude. De nadruk lag op recreatieontwikkeling en landschapsbehoud.

Westelijke veenweiden, aantrekkelijk landschap


Kansen voor water en klimaatadaptatie Alblasserwaard Vijfheerenlanden (Waterschap Rivierenlanden en Regio AV, 2012-2013)

Dit ontwerpend onderzoek gaat in op de verwachte gevolgen van klimaatverandering voor dit kwetsbare gebied. De situatie is beknopt geanalyseerd: Hoe was het landschap in het verleden aangepast aan het klimaat? Wat zijn de opgaven? Welke veranderingen worden verwacht? De bodemdaling is grondig onder de loep genomen. Andere onderwerpen zijn waterberging en hoogwaterveiligheid. Er zijn kennishiaten geconstateerd die onzekerheid geven en ook ruimte bieden om te denken in kansen. Veel onderwerpen hebben te maken met het agrarisch grondgebruik. Door vanuit agrariers te denken -maar wel op regionale schaal en lange termijn- komen er kansen in beeld. Enkele van de ideeen: er kan met teelten en bouwkavels geanticipeerd worden op decennialange bodemdaling. Het systeem van huis en veldkavels kan opgeschaald worden naar huis- en veldpolders. Verbreding van de economie naar recreatie. In de regio wordt gewerkt aan een vertaalslag naar beleidsacties.

Waarheen met het Veen (consortium Waarheen met het Veen, 2006-2010)

Waarheen met het Veen was een groot onderzoeksprogramma naar bodemdaling en naar de functionaliteit van het westelijke veenweidegebied. Stroeken maakte namens Haskoning en later vanuit Terra Incognita deel uit van het kernteam waarin deelnamen: Lei, Alterra en de universiteiten Utrecht en Amsterdam. Er zijn uitgebreide modelstudies uitgevoerd naar bodemdaling en de relaties tussen bodemdaling en diverse veenweidefuncties werden verkend. Leerzaam waren de talrijke excursies naar veenweide natuurgebieden met de expertgroep,

Handreiking ruimtelijke kwaliteit voor de Rijn en de Waal (Gelderland/RWS, 2010)

Terra Incognita ontwikkelde richtlijnen en ontwerpprincipes voor Ruimte voor de Rivierprojecten. Deze gaan o.a. over het agrarisch cultuurlandschap rond de rivier.

Landbouw, water en klimaatadaptatie

Bodemkaart van Alblasserwaard Vijfheerenlanden. Duidelijke

natuurlijke patronen.

Hoogtekaart van Alblasserwaard Vijfheerenlanden met menselijke patronen: peilvakken bepalen de

hoogte.

Patronen met verschillende perspectieven voor landbouw Schets waterberging rond Nieuw Lekkerland


Kwaliteitsgidsen voor buitengebied (Gemeente Alphen aan den Rijn, 2011- 2013)

Voor begeleiding van nieuwe ruimtelijke initiatieven heeft de gemeente de ‘Alphense methode’ ontwikkeld: de gemeente bekijkt samen met de initiatiefnemer, hoe een plan een bijdrage kan leveren aan de toekomstambities van de polder. Een reeks van kwaliteitsgidsen, die per polder door Terra Incognita zijn opgesteld, helpt daarbij. In de gidsen wordt kwaliteit onderverdeeld in economische, sociale en ruimtelijke kwaliteiten. De gidsen werden/worden in nauw overleg met de bewoners opgesteld.

De Alphense methode en de combinatie van kwaliteitsgidsen en bestemmingsplan, vormen een werkwijze die richtinggevend is voor andere kwaliteitshandreikingen.

Kwaliteitsatelier Groene Hart (Programmabureau en Woerdens Beraad, 2013)

Terra Incognita leidde een workshop over kwaliteitsinstrumenten en hun invloed op de kwaliteit van agrarische landschappen in het Groene Hart. Het leverde een rijke dialoog op tussen beroepsplanners en agrariers die tegen de RO aanlopen. Kan de overheid ontwikkelingen stimuleren en tegelijk toetsen? Is de RO in staat vertrouwen te schenken aan ondernemers? En welke garanties durven die daarvoor af te geven? Deze discussie zien we als stimulans om als landschapsarchitect te blijven zoeken naar innovatie in ruimtelijke ordeningsinstrumenten.

InitiatiefAmbities

Initiatief

Verrijkt Initiatief

Verhaal van de polder

insp

iratie

- inspiratie - inspiratie - inspiratie - inspiratie - inspiratie - inspiratie - inspiratie - i

nspira

tie

Polder met kwaliteit

Draag het initiatief bij aan de ambities?

NeeJa!

26

9. Draag bij aan de (agrarische) natuur en beheer het landschap

Agrarisch natuurbeheer levert niet alleen een grote bijdrage aan ecologische waarde (biodiversiteit) van het landschap maar ook aan beleving en de diversiteit. Voorbeelden zijn: beheer van slootkanten, beschermen weidevogelnesten, later en gespreid maaien. Daarnaast zorgt het aanleggen van kleine natuurgebiedjes voor schakels in de ecologische structuur. Hierbij valt ten eerste te denken aan de weidevogelnatuur (grutto). Echter ook ecologische slootkanten en geriefhoutbosjes dragen bij.In ‘t verhaal van de polder’ zijn de kleine landschapelementen nader onderzocht.

10. Zorg voor een mozaïek in het graslandbeheerHet versterken van de variatie van het open landschap kan, naast agrarische natuurbeheer, door te variëren in maairegime, akkerbouwproducten en beweiding door koeien en jongvee in de wei. Hierdoor krijgt elke kavel zijn ‘eigen kleur’ wat het verkavelingspatroon versterkt en de variatie van de openheid vergroot.Deze vorm van mozaikbeheer biedt weidevogels op elk moment een schuilplaats in het maaiseizoen. Welk idee geeft

u inspiriatie om

uw initiatief meer

kwaliteit te geven?

27

11. Maak een schakel in een ommetje

Het realiseren van een stuk wandel- of fietspad of een bruggetje in de polder kan een waardevolle schakel zijn in het recreatief netwerk van de polder. Dat kan goed samen gaan met het maken van een rustpunt in de route. Bijvoorbeeld met een voorziening als picknickbank of theetuin of andere horeca. In combinatie met een openbaar weiland annex speeltuin om te struinen of te vliegeren kan een recreatieve pleisterplaats ontstaan.

12. Zoek publieke samenwerkings-verbanden bij initiatievenEen initiatief kan aan waarde winnen wanneer gezocht wordt naar partners en samenwerkingsverbanden. Zo kan een initiatief bijdragen aan het verenigingsleven. Denk bijvoorbeeld aan een kantine die ook beschikbaar is voor carnavalsvereniging, atelierruimte of repetitieruimte voor de harmonie. Bij samenwerking kan gedacht worden aan IVN of natuurmonumenten.

Welk idee geeft

u inspiriatie om

uw initiatief meer

kwaliteit te geven?

16

Ruimtelijke hoofdambitie

De cultuurhistorie blijft goed afleesbaar aan het landschap

Polder DANZ heeft veel cultuurhistorische waarden die je vindt in de bebouwing van de linten, de verkavelingsstructuur, de steilrand tussen het uitgeveende en niet uitgeveende deel van de polder en natuurlijk de Molenviergang. De ambitie is om de cultuurhistorie, het verhaal van de ontstaansgeschiedenis van polder DANZ, nog beter afleesbaar te maken in het landschap. Nieuwe initiatieven gaan niet alleen met respect met deze waarden om maar maken ze ook zichtbaar en dragen hun steentje bij, bijvoorbeeld door informatievoorziening en voorlichting.

2.3. Ruimtelijke ambities voor Polder DANZ

Ruimtelijke ambitie 1:

De openheid wordt rijker en gevarieerder

Openheid en lange zichtlijnen zijn belangrijke kernwaarden van de polder. De ambitie is om de openheid rijker en gevarieerder te maken door bijvoorbeeld agrarisch natuurbeheer waarbij bloeiende graslanden en rijke slootbermen zullen ontstaan. Particuliere initiatieven zullen op verschillende creatieve manieren bijdragen aan het verrijken van de openheid. Belangrijk is dat cultuurhistorische landschappelijke eenheden daarbij herkenbaar blijven.De beleving van de rijke openheid wordt bovendien versterkt door zichtlijnen te benoemen (beleid) en recreatief te ontsluiten. Koeien die veelvuldig in de wei staan, leveren in de zomer een belangrijke bijdrage aan het rijke, gevarieerde open landschap.

Aan welke

ruimtelijke ambitie

kan uw initiatief

bijdragen?

17


De eenheid en eigenheid van de linten wordt versterkt

De bebouwingslinten vormen belangrijke dragers in de open polder. Zowel wonen, bedrijvigheid als recreatie zijn geconcentreerd in de linten. Ook zijn de linten de belangrijkste belevingsassen. De ambitie is om eenheid en eigenheid van de linten te behouden en te versterken zodat elk lint zijn eigen herkenbare signatuur krijgt. Belangrijk daarbij is de kleinschaligheid van de bebouwing en verkaveling, de verzorgde erven en de doorzichten naar het open landschap. Gebouwen in de linten vertonen samenhang in kleur, hoogte, detaillering, materiaalgebruik en erfbeplanting.

Voor de belangrijkste linten worden specifieke ambities geformuleerd op bladzijde 18 en 19. In het verhaal van de polder wordt de karakteristiek van de linten beschreven (blz 36 e.v.).


De natuurwaarden van de polder worden vergroot

Natuurwaarden van Polder DANZ blijven behouden en worden waar mogelijk verder uitgebouwd. Een belangrijke natuurwaarde van de graslanden is de functie als broed- en foerageergebied voor weidevogels. De aanleg van natuurvriendelijke oevers en specifieke maatregelen op het erf verbetert de waterkwaliteit en heeft zo een positieve invloed op flora en fauna. Bovendien zal dat de biodiversiteit vergroten. Naast weidenatuur is er aandacht voor aansluiting op ecologische netwerken die een ander natuurtype kunnen vragen. Door aanleg van wandelpaden, fietsroutes en activiteiten met betrekking tot natuureducatie kan de beleving van natuurwaarden in de toekomst toenemen.

Aan welke

ruimtelijke ambitie

kan uw initiatief

bijdragen?

Planning van kwaliteit in agrarisch landschap

Projectenoverzicht landschap en voedsel • september 2013 • Terra Incognita 13Kwalitetskader Peel en Maas bevat een systematiek voor verevening en er worden voorbeelden geschetst

Kwaliteitskader Buitengebied (Gemeente Peel en Maas, 2009 - 2011)

Terra Incognita heeft, met hulp van Wing, een kwaliteitskader opgesteld voor het agrarische buitengebied van Peel en Maas. In Limburg werkt men al enige tijd met een systematiek, waarin eisen worden gesteld aan ‘inpassing’ in ruil voor ontwikkelingsmogelijkheden binnen ‘referentiematen’ uit het bestemmingsplan. In Peel en Maas heeft men dit nu uitgebreid met ontwikkelingsmogelijkheden die ruimer zijn dan de referentiematen. In ruil voor ontwikkelingsmogelijkheden is er aanvullende kwaliteitsverbetering vereist. Hiervoor is het Kwaliteitskader Buitengebied opgesteld.Het kwaliteitskader bestaat uit een visie op het buitengebied die doorwerkt in een systeem met eisen voor aanvullende kwaliteitsverbetering. Welke tegenprestatie wordt er gevraagd bij een ontwikkeling in een bepaald deel van het buitengebied? Daarnaast werkt de visie door in concrete verbeterpunten voor de verschillende landschappen. De kwantitatieve en kwalitatieve verbeterpunten vormen een leidraad voor een kwaliteitscommissie die deze vorm van ontwikkelingsplanologie gaat begeleiden.

Kwaliteitsworkshops Utrechtse Landschappen (2011-2013)

In 2011 en 2012 heeft Terra Incognita voor de provincie Utrecht ongeveer 12 workshops georganiseerd bij Utrechtse gemeenten en maatschappelijke organisaties. Onderwerp was telkens de kwaliteitsgids Utrechtse landschappen. Terra Incognita ontwikkelde een interactie werkwijze waardoor een groep mensen, met de gids in de hand, ruimtelijke opgaven kan vertalen in inrichtingsvoorstellen.

56

bestaand glas. Hiervoor geldt de verhouding 1:2. Voor 1 m2 nieuwe kas dient gemiddeld 2 m2 oude kas te worden opgeruimd. Deze regeling geldt niet voor glastuinbouwconcentratiegebieden.

In geval van vestiging of uitbreiding van een intensieve veehouderijbedrijf in een nader begrensd LOG en van een glastuinbouwbedrijf in een nader begrensd concentratie- of projectvestigingsgebied dient een bijdrage geleverd te worden in de kosten van aanvullende kwaliteitsverbetering voor het gebied als zodanig. Deze kosten worden opgenomen in de grondexploitatie en op die manier verdisconteerd in de grondprijs danwel in een anterieure overeenkomst. Hier is dus sprake van maatwerk per ontwikkelingsgebied. Het is daarbij niet meer van belang in welke gebiedstype een begrensd LOG of begrensd concentratiegebied ligt. De afweging óf een dergelijk concentratiegebied binnen een gebiedstype past is dan immers al

Bouw nieuwe stalbinnen bestaand bouwblok

Basiskwaliteit (aanleg groen en hemelwatervoor-ziening)

Uitbreiding bestaande stallenbuiten bestaand bouwvlak- binnen referentiemaat:Basiskwaliteit Plus (B+)

Uitbreiding bestaande stallenbuiten bestaand bouwvlak- boven referentiemaat:B+ en Aanvullende Kwaliteitsverbetering

Uitbreiding bestaande stallenbuiten bestaand bouwvlak; boven referentiemaat EN op bolle akkers!B+ en grotere Aanvullende Kwaliteitsverbetering

Bebouwing bestaand

Bebouwing nieuw

Inpassingsgroen

Hemelwatervoorziening 1 2 3 4

gemaakt (in de structuurvisie IV en Glas).

Is er verschil tussen gebiedstypen met veel of weinig landschapswaarde?Er wordt verschil gemaakt tussen plekken met veel landschapsschoon (natuur en cultuurhistorie) en plekken met een basale landschapskwaliteit waarin een meer bedrijvige uitstraling past. Afhankelijk van de landschappelijke waarde van bepaalde gebiedstypen en zones zal een vermenigvuldigingsfactor worden toegepast op de aanvullende kwaliteitsverbetering. In ieder geval wordt voor de volgende gebiedstypen extra zorgvuldigheid betracht:a. beekdalen en het rivierdalb. open bolle akkersc. grootschalige veenontginningen. Per functie is een telkens een functie-specifieke vertaling gemaakt naar de gebiedstypen.

28

Bolle open essen

Bos en natuurgebieden

Rivierdal. Aandacht voor open en dichte delen

Beekdalen. Aandacht voor open en dichte delen

gebiedtype met hoge bescherming

agrarisch gebied met hoge historische en landschappelijke waarde

agrarisch gebied met historische en landschappelijke waarde

witte gebieden en stedelijke gebieden

Planning van kwaliteit in agrarisch landschap

Schetsen uit de workshops


Het agrarische landschap rond de grote steden kan meer recreanten opvangen dan nu gebeurt. Terra Incognita ontwikkelde samen met de ANWB hiervoor het concept ‘vrijetijdslandschappen op particuliere gronden’. Hierin worden grondeigenaren (lees: boeren) uitgedaagd en gestimuleerd om als particulier recreatiebeheerder in het gat te springen dat ontstaat nu de overheid afhaakt bij de aanleg en het beheer van recreatiegebieden. Landschapsontwikkeling Bottom-Up.

Het concept ‘vrijetijdslandschappen op particuliere gronden’: - Een grondeigenaar maakt vrijwillig percelen van zijn grondbezit geschikt voor openbare recreatie. Dit varieert van de aanleg van een boerenlandpad tot een recreatief bos met zwemvijver. De grondeigenaar mag daarbij commerciële activiteiten aanbieden. - De overheid stimuleert deze ontwikkeling in financiële zin door bijvoorbeeld de daling in grondwaarde of afname van agrarische opbrengsten te vergoeden. - De overheid regisseert de ontwikkeling. Ze stelt vast welke gebieden nabij de stad mogen transformeren en ze schets een uitnodigend kader met mogelijkheden. - Voor de stedelijke recreant ontstaat een kleinschalig, toegankelijk en aantrekkelijk landschap in de directe omgeving van de stad.

Vrijetijdslandschappen op particuliere grond

Uitgevoerd door Terra Incognita in opdracht van de ANWB (september 2011).

Een schematische weergave van het concept

Zes ruimtelijke bouwstenen op een agrarische kavel

Visualisatie recreatieve beleving


Westland op zee (Innovatienetwerk, 2007 *)

Het Westland is vol. De kuststrook zit als het ware klem tussen zee en glastuinbouw. Op dit raakvlak van kust en glas schetsten we voor het Innovatienetwerk drie modellen voor kustversterking met glastuinbouw. Nieuw land voor de kust met hoogwaardige tuinbouwbedrijven kan een visitekaartje vormen voor de regio, met high tech prestaties en daarnaast de ruige noordzeekust. Kusttoerisme en voedselproductie vormen samen een uniek landschap met bijzondere voorzieningen. Kaarten en fotovisualisaties lieten de kansen zien. Vlak na de publicatie koos Zuid Holland voor een ecologisch alternatief: de zandmotor.

Inrichtingsplan Midden IJsselmonde (provincie Zuid Holland, 2007 *)

In 2006 was Stroeken landschapsarchitect van Ruimtelijk Perspectief Midden IJsselmonde, een ontwperpproces voorafgaand aan het MER. Er moest natuur en recreatie komen, terwijl de lokale politiek vooral een plek vroeg voor de boeren. In dit spanningsveld benoemden we in overleg met natuurorganisaties oa. ‘natuurakkers’ die nog steeds in de plannen ‘Buytenland’ staan. De uitvoerige planstudie is door ZuidHolland niet gepubliceerd, na politieke spanning vlak voor de verkiezingen.

Antiek / Actueel Landbouw en recreatie in de Zuidvleugel

Ontwikkelingsrichting voor Westland op Zee

Inrichtingsplan voor Midden IJsselmonde uit 2007 Visualisatie van toegankelijk natuurakkers


Plukpark Barendrecht (Projectbureau Betuweroute, 2000 *)

Het had niet veel gescheeld: bijna had Barendrecht het meest prestigeuze standslandbouwproject van Nederland gehad, terwijl het woord stadslandbouw nog niet gebruikt werd. Situatie: voor de Betuweroute en de HSL-zuid is in Barendrecht een sporenoverkapping gebouwd van 1,5 km lang, 8 meter hoog en 60 meter breed. Op deze kap ligt een park, het grootste dakpark van Europa. Stroeken was vanuit Holland Railconsult verantwoordelijk voor de VO en DO fase van dit park. Het idee voor een plukpark, met oude fruisrassen, ontstond uit de wens om iets te maken dat burgers zou verleiden om de hoge trappen naar het park te beklimmen. Zelf plukken, eten en daarbij in het park verblijven, kon dit veroorzaken. Het paste ook bij de agrarische historie. Voor zijn vertrek uit deze werkkring rondde Frank het ontwerp af voor het plukpark, waren er enthousiaste reacties van burgers en was er een ruim budget gereserveerd voor de aanleg èn voor het beheer.

Het park is gebouwd maar in de besteksfase is het eetbaar concept geschrapt. Het is een vlinderpark geworden. De gemeente zag op tegen de onderhoudsinspanningen voor fruitbomen en struiken. Het plukpark was misschien zijn tijd voorruit.

Antiek / Actueel Plukpark Barendrecht

Foto van stationsgevel met op de achtergrond het park op de overkapping

Doorsnede overkapping met gescheiden tunnelbuizen en park

Impressie van fruitbomen


Springlevend veen! Van landbouw in zorgen naar zorgen in landbouw (Provincies Utrecht, Zuid Holland, Noord Holland, 2004 *)

In 2004 onderzocht Stroeken, vanuit Royal Haskoning, de ruimtelijke potenties van zorglandbouw. Zorglandbouw was in 2004 niet zo bekend als in nu. In West Nederland zaten nauwelijks zorgboerderijen, in tegenstelling tot Oost Nederland. Springlevend Veen! constateerde in dit ontwerpend onderzoek, dat er groeipotenties zijn voor vele honderden zorgboerderijen in het Groene Hart wanneer vraag en aanbod matchen. We verkenden de relatie met het landschap. We onderscheidden 4 verschillende typen zorgboerderijen op basis van dagactiviteiten en overnachtingmogelijkheden. De typen transformeren in verschillende mate het landschap. De visie ging ook in op op mogelijkheden om bij te dragen aan groene opgaves rond natuurbeheer, recreatie en landschapsbeheer. Ten slotte verkenden we de ruimtelijke condities voor regionale planning: er is ingegaan op stadsrandzones, dorpsranden, regionale concentratiegebieden, recreatieve zorgzones en het weidse weidengebied. Er is door de opdrachtgever een vervolg aangekondigd. Ooit?

Verschil in verschijning (Wageningen Universiteit, 1992)

In het afstuderwerk van Frank stond de relatie tussen landbouw en landschap centraal. Een onderzoek, met een collega, ging over de vraag: leidt biologische landbouw tot een aantrekkelijker landschap dan gangbare landbouw? Conclusies luidden dat schoonheid niet inherent in de biologische landbouw zit. Het hangt van de boer af en de organisatie van het bedrijf. Biologische woon + werkgemeenschappen zijn meestal herkenbaar in het landschap doordat ze leiden tot veel activiteit en dito onderhoud

aan het landschap. Daarnaast zijn er ecologische verschillen maar die zijn niet altijd herkenbaar. Het onderzoek werkte met kartografie en vele landschapstekeningen. Het leidde tot een wetenschappelijke publicatie in 1993 (Landschap/ WLO).

Antiek / Actueel Zorglandbouw. Biologische landbouw

Cover van Springlevend Veen, ontwerponderzoek naar zorglandbouw

Enkele schetsen die de diversiteit van het landschap op landbouwbedrijven tonen


Terra Incognita is een klein en enthousiast ontwerpbureau uit Utrecht. Het bureau bestaat

uit Jan Maurits van Linge en Frank Stroeken (beiden landschapsarchitect) en Robert Arends

(stedenbouwkundige). Alle drie hebben zij ruime kennis en ervaring in het ontwerpen,

adviseren en begeleiden van workshops en ateliers. Deze expertise hebben zij in de loop

der jaren opgebouwd bij verschillende ontwerpen adviesbureaus en bij gemeenten.

inspirerende samenwerkingsverbanden

Wij werken aan projecten met experts die gevraagd worden door de opgave. Dit betekent

dat wij een projectteam samenstellen op basis van de wensen van een opdrachtgever

en vanuit een inschatting van de kennis die nodig is om de opdrachtgever te helpen.

Wij hebben diverse trouwe samenwerkingspartners met wie we succeslvol meerdere

adviestrajecten hebben doorlopen. Het zijn bijvoorbeeld experts op het gebied van

landbouw, architectuur, duurzaamheid, procesmanagment, grondexploitatie, ecologie of

cultuurhistorie.

wie is Terra Incognita?

Terra Incognita aan de Vaartsche Rijn in Utrecht


bureaufilosofieTerra Incognita stedenbouw en landschapsarchitectuur draait om ervaren ontwerpers die kunnen

communiceren en die tegelijk projectleider en adviseur zijn. Spreken, luisteren en tekenen gaat bij

ons samen. Beelden en woorden vullen elkaar aan. Terra Incognita bundelt gedegen vakkennis en

realistische ontwerpkwaliteit aan interactieve werkprocessen, denkkracht en creativiteit!

integrale ontwerpoplossingen: haalbaar, realistisch én uitvoerbaar

Het combineren van stedenbouw en landschapsarchitectuur is volgens ons een belangrijke

vereiste om passende antwoorden te vinden op de ruimtelijke vraagstukken die voor ons liggen.

Deze vakgebieden bundelen wij binnen ons bureau. Hiermee gaan wij op zoek naar integrale

ontwerpoplossingen die haalbaar, realistisch én uitvoerbaar zijn. Wij denken tijdens het ontwerpen

na over de uitvoeringsaspecten van het plan en formuleren ontwikkelstrategieën voor het vervolg. Zo

helpen wij een opdrachtgever een flinke stap vooruit in de richting van een uitvoerbaar plan.

vraaggerichte plannen: de gebruiker staat centraal

Voor wie maken wij dit plan? Deze vraag staat centraal bij de uitvoering van onze opdrachten.

Vanzelfsprekend streven wij naar mooie landschappen, aantrekkelijke steden en leefbare dorpen.

Maar wie gaat deze gebieden uiteindelijk gebruiken en wat voor praktische eisen stelt hij of zij aan

het gebruik? Door vraaggericht te werken richten wij ons nadrukkelijk op de eindgebruikers van

het plan: hoe wil de nieuwe inwoner van een stads- of dorpsuitbreiding graag wonen, wat maakt

het veenweidelandschap aantrekkelijk voor fietsers en wandelaars uit de omliggende steden en

dorpen, welke eisen stelt een ondernemer aan een bedrijventerrein en hoe kijkt een tuinder naar een

kassengebied? Door gebruikers een centrale rol te geven bij het ontwerpen neemt de gebruikswaarde

van het plan toe.

Vathorst West en Noord | gemeente Amersfoort


Terra Incognita benadert interactie met actoren in het ontwerpproces net zo serieus als

het ontwerpen zelf. Wij voelen ons zeer betrokken bij het ontwerp, ook nadat het plan

is opgeleverd. Wij brengen papieren plannen tot leven!

plannen met draagvlak: een aanpak op maat

Wij ontwikkelen onze plannen graag in nauwe samenspraak met overheden, belangen-

groeperingen, bewoners en ontwikkelaars. De ontwerpers van het bureau leven niet in

een ivoren toren. Het werkatelier vormt daarbij een geschikte werkvorm om samen met

alle betrokken partijen een uitgesproken visie te ontwikkelen. Een visie met duidelijke

keuzes, die uitvoerbaar is en draagvlak heeft. Maar soms is het juist beter om een selecte

groep stakeholders (sleutelfiguren, smaakmakers of dwarsliggers) bij elkaar te brengen,

bijvoorbeeld in een inspirerende werksessie met de schetsrol op tafel. Voor elk project

organiseren wij een aanpak op maat. En daarbij zetten we tal van creatieve middelen in:

moodboards, puzzelstukken, ansichtkaarten, blokkendozen, etcetera.

proces en ontwerp

inspirerende samenwerking in creatieve workshops en interactieve werkateliers


De ontwerpers van Terra Incognita hebben ruime ervaring in het ontwerpen van integrale oplossingen

op uiteenlopende schaalniveaus: van structuurvisies en ruimtelijke ordeningsvraagstukken op regionale

schaal tot concrete inrichtingsplannen en verkavelingsstudies voor steden, dorpen en kleine kernen.

De historie en identiteit van het gebied en de ter plekke aanwezige ruimtelijke kwaliteit - de genius loci -

vormen het vertrekpunt van ons denken.

fascinatie voor het Nederlandse landschap

De belangrijkste inspiratiebron is het Nederlandse landschap: de verstedelijkte delta. Wij zijn gefascineerd

door de dynamiek van het altijd veranderende landschap dat zijn verleden niet wil vergeten. De kwaliteit

van dit maakbare landschap rust in de handen van mensen die bouwen, plannen en ontwikkelen. In deze

Hollandse traditie wil Terra Incognita graag haar steentje bijdragen.

werkvelden en ruimtelijke thema’sIn onze opdrachten onderscheiden wij de volgende werkvelden:

- regio: ruimtelijke visievorming, gebiedsuitwerkingen en ontwerpen op regionale schaal;

- stad: transformatievisies, binnenstedelijke herstructurering en stedenbouwkundige plannen;

- dorpen en kleine kernen: dorpsvisies, centrumplannen, dorpsuitbreidingen en beeldkwaliteit;

- landschap: landschapsvisies, masterplannen;

- land- en tuinbouw: agrarische werklandschappen en glastuinbouw.

innovatief ruimtelijk onderzoekDaarnaast verrichten wij strategisch ruimtelijk onderzoek naar verschillende ruimtelijke thema’s op het

raakvlak van ruimtelijke ordening, innovatie en ontwerp. Zo doen wij op dit moment onderzoek naar

vrijetijdslandschappen, ‘slimme’ werklocaties en versnelling van binnenstedelijke transformatieopgaven.

integrale oplossingen

dorpsuitbreiding Helenaveen | provincie Noord-Brabant

Recreatievisie Groene Hart | ANWB

stedenbouwkundig plan Apollo-Noord | gemeente Soest

Terra Incognita stedenbouw en landschapsarchitectuurIn deze brochure staan enkele projecten van Royal Haskoning met een * gemarkeerd.

Rotsoord 13b3523 CL Utrecht 030 - 251 30 23 [email protected]

Kijk op onze website voor nog veel meer projecten van Terra Incognita. Contactpersoon landbouw en voedsel: Frank Stroeken

Frank @terra-i.nl06 52159139

Projectreferenties landbouw voedsel landschap lr

Design

Transcript of Projectreferenties landbouw voedsel landschap lr