Kaderconcept januari 2011

Opening van de galerijen naar de Staten-Generaal

door ti jd ruimte

De ti jdelijke afwerking

De gedachte omtrent de ti jdelijke afwerking van de ruimten in de onderhavige vleugel is vooral tot standgekomen vanwege het zeer korte ti jdsbestek waarin e.e.a. gerealiseerd dient te worden. De betreff ende ruimten in de van oorsprong 17de eeuwse vleugel bezitt en hoofdzakelijk een 19de eeuwse afwerking hoewel in enkele vertrekken sporen van oudere afwerkingen, zoals deuren en stucplafonds, te zien zijn.Een “defi niti eve” restaurati e van deze interieurs vraagt een zeer gedegen voorbereiding waarvoor diverse onderzoeken op het gebied van de bouwgeschiedenis, interieurgeschiedenis en geschilderde afwerkingen onmisbaar zijn. Omdat het binnen genoemd ti jdsbestek onmogelijk is om deze onderzoeken te laten uitvoeren en daarop vervolgens een concept-restaurati eplan te baseren, is voor een ti jdelijke af-werking gekozen waarbij de huidige afwerking van de ruimten (wanden, vloeren en plafonds) als het ware zullen worden verhuld.

I N L E I D I N G

Het voorliggende kaderconcept geeft richti ng aan een aantal nader uit te werken ontwerpen ten behoevevan een ti jdelijke (ca. vijf jaar) afwerking van werk- en vergadervertrekken op de eerste en tweede verdiepingvan de huidige Raad van Statevleugel op het Binnenhof (nr. 1) in Den Haag.Deze ti jdelijke afwerking heeft ten aanzien van de ontwerpopgave voor academiestudenten in hoofdzaakbetrekking op de wanden van de betreff ende ruimten.In verband met de ti jdelijke afwerking van de vloeren zullen complete ontwerpen worden aangeleverd,geschikt om moti even middels een digitale techniek te printen op nader te bepalen tapijtt ypen.De ontwerpen van wanden en vloeren dienen aan elkaar gerelateerd te zijn.De plafonds zullen met een unie-materiaal worden bespannen.

2

Deze ti jdelijke afwerking houdt verband met het feit dat de Rijksgebouwendienst een convenant heeft gesloten met de Eerste Kamer der Staten-Generaal inzake huisvesti ng waarbij is toegezegd dat dit Hoge College van Staat met ingang van 7 juni 2011 kan beschikken over bovengenoemderuimten op de eerste verdieping. Vervolgens is overeengekomen dat de vertrekken op de tweede verdieping op 7 september 2011 gebruiksklaar ter beschikken zullen worden gesteld.De Raad van State, de huidige gebruiker van deze vleugel, zal op de begane grond van Binnenhof 1 gehuisvest blijven. Daarnaast blijft het gebruik van de werkkamers van de Vice President van de Raad van State (nrs. 1.4 en 1.5) op de eerste verdieping voor de komende periode van vijf jaar ongewijzigd. Derhalve zullen deze vertrekken niet bij de ontwerpen van ti jdelijke afwerking betrokken worden.

Geschiedenis

Het voorliggende kaderconcept levert een zeer interessante mogelijkheid om voor een periode van ca. 5 jaar een reeks interieurs te creëren waarbij wanden, vloeren en plafonds van een afwerking zullen worden voorzien waarbij in de ontwerpen verschillende historische thema’s kunnen worden belicht en die als het ware een interessante reis door de ti jd kunnen laten zien.Het Binnenhof in Den Haag is immers de bakermat van de Nederlandse parlementaire geschiedenis. Het is vooral ook het terrein waarop zich in de 17de eeuw en 18de eeuw de weg naar een staatkundige eenheid heeft afgetekend.De bewoning door de Stadhouders, het wisselen van de machtsverhoudingen op het Binnenhof, de Stadhouderloze ti jdperken maar ook de bloei van architectuur, de kunst en cultuur die ti jdens het bewind van Stadhouder Frederik Hendrik en zijn echtgenote Amalia van Solms tot buitengewone hoogtenkwamen. Maar ook in latere perioden van de Stadhouders Willem III, IV en V kwamen er nieuwe impulsen tot stand waarmee ook zij hun stempel drukten op de culturele en politi eke ontwikkelingen in de Hofstad in het algemeen en op het Binnenhof in het bijzonder.

Randvoorwaarden

In het kaderconcept is een reis door de ti jd aangegeven die op de Noord-westhoek begint met de Mauritstoren die aan de noord-westzijde van het Binnen-hof het oudste bouwdeel vormt. Deze reis door de ti jd loopt in het kaderconcept in zuidelijke richti ng waar zich het huidige gebied van de Tweede Kamer der Staten-Generaal bevindt en waar we qua ti jd in de 20ste eeuw aankomen. In de verschillende ruimten op eerste en tweede verdieping, die beschikbaar zijn om van een ti jdelijke afwerking te worden voorzien, worden verschillende cultuurhistorische-, geschiedkundige- en politi eke thema’s belicht waarvoor door de academiestudenten ontwerpen kunnen worden uitgewerkt. Het kaderconcept geeft per ruimte de randvoorwaarden aan waarbinnen elk ontwerp dient te passen.

Alle ontwerpen ten behoeve van de ti jdelijke afwerking van de wanden dienen uiteindelijk met een digitale printt echniek op texti ele materialen te worden overgebracht. Deze texti el zal in banen (gespannen of loshangend) in de vertrekken worden aangebracht. Het kaderconcept geeft ook aan dat er qua ontwerp een onderscheid is aangebracht tussen langs-wanden (scheidingswanden tussen de vertrekken) en korte wanden (raam- en deurenwanden). Dit onderscheid houdt ook verband met het vloerontwerp, plafondafdekking en verlichti ng zodat in elke ruimte een totaalontwerp tot stand gebracht kan worden. Per ruimte worden ook voorstellen gedaan tot kleurgebruik. Voor de ontwerpers is het van belang dat rekening wordt gehouden met het feit dat de ti jdelijke afwerking van de werk- en vergadervertrekken een evenwichti g karakter heeft dat er toe zal leiden dat de ruimten een interessante maar tevens een beheerste uitstraling zullen hebben.

Den Haag, 21 januari 2011

Liesbeth C. Sti nissenBeeldend kunstenaarIn opdracht van BBOR

3

4

We staan in de galerij van de westelijke vleugel van het Stadhouderlijk Kwarti er.Aan de Hofvijverzijde kom je uit bij de vergaderzaal van de Eerste Kamer der Staten-Generaal.Aan de andere zijde van deze galerij bevindt zich de voormalige vergaderzaal van de Tweede Kamer der Staten-Generaal,de oorspronkelijke balzaal van Willem V.

De verbinding tussen deze twee bouwdelen is lange ti jd afgesloten geweest.Wat nu werkruimten van de Raad van State en de Eerste Kamer zijn, waren eerti jds de representati eve woonvertrekkenvan de stadhouders uit het Huis van Oranje.

Deze vleugel heeft een bouwgeschiedenis die samenvalt met de historische opbouw van de Nederlandse Staat.In vergelijking met de huidige afwerking van de vertrekken is er van de culturele rijkdom uit de zeventi ende eeuw niet veel bewaard gebleven.Een unieke kans wordt nu geboden om in een ti jdelijke aankleding de schoonheid en rijkdom op historisch- en het decorati eve vlak met elkaar te verbinden.

staatskundige en culturele geschiedenis

Het accent zal hierbij liggen op de staatskundige en culturele geschiedenis van Nederland.Deze geschiedenis, gevormd door de opstand van 1568 -1648, de gebeurtenissen rond de Stadhouderloze ti jdperken van 1651-1672 en 1702-1747,het kortstondige bestaan van de Bataafse Republiek en de omvorming naar de Consti tuti onele Monarchie.Nederland werd na 1848, door de hervorming van de grondwet, in de huidige politi eke vorm gegoten.Dit zijn de wortels die Nederland hebben gevormd.

Dit zoeken, groeien en ingrijpen doet ons denken aan een oude metafoor van tuinieren:“Poten en rooien, veredelen om te creëren en te laten zijn voor nut en genot.”Hier is de scheppende mens acti ef: de architect en de tuinman.Zij faciliteren de mogelijkheden voor opti male groei.

Alle gebruikers van het Binnenhof hebben hun deel bijgedragen aan de vorm en inhoud van Nederland. Dit is een doorlopend proces.De ti jdelijke decorati e behandelt één sti jl-en geschiedenisperiode per kamer, terwijl het vloertapijt met een basisstramien door alle ruimten loopt.De bodem blijft dezelfde; de ti jd is veranderlijk en gaat door.

De GrondgedachteEen ti jdelijke aankleding

Bouwperiode en gebruik.

De stadhouderlijke vleugel werd gebruikt als recidenti e door de Stadhouderlijke families en heeft verschillende bouwperioden doorgemaakt: de Mauritstoren is gebouwd omstreeks 1598;en in de vleugel zijn uitbreidingen gerealiseerd in 1621, 1632, en 1678.Het huidige bouwdeel van de Eerste Kamer der Staten-Generaal is in 1655 door De Staten van Holland en West-Frieslandin het eerste Stadhouderloze ti jdperk gebouwd naar het ontwerp van stadhouderlijk architect Pieter Post.De balzaal van de laatste stadhouder, Willem V, werd opgeleverd omstreeks 1785.Niet veel later, in 1795 vond er wederom een grote omwenteling plaats en werd de balzaaleen vergaderruimte voor de Volksvertegenwoordiging.

In deze zaal worden in 1798 alle burgers gelijk gesteld, de Bataafse Republiek werd ‘één en ondeelbaar benoemd’ en kreeg een centrale overheid.Vijft ien jaar later met weer andere kopstukken aan het roer zou de naam veranderen in Koninkrijk der Nederlanden.Een Eerste en Tweede Kamer vormden samen het wetgevend lichaam.De twee Kamers van de Staten-Generaal nemen elk hun ruimte in aan weerzijde van het voormalige Stadhouderlijk Kwarti er.

5

Eén kamer, één ti jd, één sti jl.

Uitwerking in beeldmateriaal - het tapijt -

De grondgedachte begint bij de vloer.

Het vloertapijt benadrukt “de gang”, als betekenis in het woord “gaan”.

Dat wil zeggen dat het patroon de ruimte niet kamerbreed zal bedekken maar juist de lengte zal benadrukken.

Het patroon loopt als het ware door de muren heen, zoals ook de tijd door het Stadhouderlijk Kwartier loopt.

Het tapijtontwerp heeft als basis de tuinkunst uit de renaissance met zijn geometrische cassette-indeling van perken.

Ditzelfde patroon is ook te herkennen op het plafond van de eerste verdieping.

In de kaders/perken komen fl orale- en tekst-elementen.

Het tapijt zal een basis geven aan de vorm en inhoud van het decoratie programma in een kleurstelling die bij alle kamers zal passen.

De keuze van fl orale en tekstuele elementen worden genomen uit de geschiedenisperiode die de kamer zal beslaan.

Wij denken dan bijvoorbeeld aan de beroemde bloemschilderkunst uit de gouden eeuw en aan geschriften uit deze zelfde periode.

De tuinkunst uit de renaissance en zeker ook de gouden eeuw, illustreert de energie en het enthousiastme van creëren, onderzoeken, uitvinden, en

verzamelen waarin wetenschap gecombineerd wordt met creativiteit en handel.

Deze energieke mix is nog steeds levend, denk aan het samengaan van handel, kunst en wetenschap in de creatieve industrie.

6

Uitwerking in het beeldmateriaal - de langswanden - omgeving

7

Uitwerking in het beeldmateriaal - de kopsewanden - personenOp de kopsewanden, aan de raamzijde en de tegenoverliggende deurwand, worden afb eeldingen van historische fi guren ( personen)geprojecteerd. In de vorm van bijvoorbeeld schilderijen, gravures, foto’s of bewerkingen hiervan.Deze fi guren sluiten aan op het ti jdvak van de betreff ende kamer. Elke kamer krijgt hierdoor een sti jl- en kleurenkenmerk. Deze markeren visueel een bepaalde periode in de ti jd.

Op de langswanden wordt er kadervrij ontworpen. Echter wel in dezelfde kleurstelling en in dezelfde sti jlperiode als de kopsewanden.De beeldelementen zullen o.a. uit de wetenschap, cultuur en natuur afk omsti g zijn.Een sprekend voorbeeld hiervan is de grote belangstelling van Prins Maurits voor de mathemati ca.Hierdoor ontwikkelde hij zich als een uitstekend strateeg. Tegelijkerti jd sti muleerde hij daardoor ook bij anderen de ontwikkeling van de krijgskunde en de cartografi e.

De Opstand,1581 -1648, de Repu-bliek is geborenPeriode 1585- 1625

1585 Maurits, stadhouder,opperbevel leger en vloot.1586 Van Oldenbarneveld,landsadvocaat.Simon Stevin, wiskundige.Hugo de Groot, rechtsgeleerde

land adel/regenten.turfschip van Breda 1590.slag bij Nieuwpoort 1600.twaalfj arig bestand 1609-1621.Nati onale Synode 1618,proces Oldenbarneveld, de Groot,Hogerbeets.

Renaissance, Barok, classisisme

Verdures, wandtapijten.Omgangsvormen en decorati e

Verhoging kennisniveau: land-kaarten, globes, wiskundigeinstrumenten, bibliotheek,menagerie, tuinkunst, hofcul-tuur. Vredeman de Vriesrr

De Opstand,1581 -1648

Periode 1625-1647

1625 Frederik Hendrik, stad-

houderEchtgenote Amalia van SolmsConstanti jn Huygens

krijgsroem “stededwinger”. vrede van Munster,1648 Republiek als onafh anke-lijke staatwindhandel tulpen 1635

Barok, Classisisme

bloei der kunsten; tuin-, schilder-,interieur, mode.vorstelijk vertoon, hofcultuur.Jacob van Campen

STAALKAART ruimte 2.7 2.6 2.1 2.2 2.3

Tijdsperiode

Personen

Invloedrijke gebeurtenissen

Sti jlperiode

Decorati eve elementen

De Opstand,1581 -1648

Periode 1647 - 1650

1647 Willem II, stadhouderMichiel de RuyterChristi aan Huygens

staatsgreep 1650 Amsterdam,door Willem IIGrote Vergadering

Barok, Classisisme

Invloed hof lodewijk XIV

Eerste stadhoudelozeti jdperk

Periode 1650 - 1672

Johan de Witt , raadspensio-naris

Vrede van Rijswijk. Engelse oorlogen, krachti ge vloot, zwak leger; Rampjaar 1672Gebroeders de Witt gelyncht.

Barok, Classisisme

Symetrie, vrij zware profi leringPlasti sch gebeeldhoud orna-ment

Periode 1672 - 1702

1672 Willem III, koning Enge-land, stadhouder, kapitein-ge-neraal in de Republiek

1685 asiel voor franse ‘Hugenoten’ lodewijk XIV.1677 Spinoza’s Ethica.1688 ‘the Glorious Revoluti on’.1687 Newton ‘Principia Ma-themati ca’.

Barok, ClassisismeSpiegels, goudleer, geschilderde wand-bespanning. Daniel Marot

8

Omwenteling/Bataafse Republiek

periode 1751-1795

1751Willem V, stadhouder

Patriott en en Wilhelmina bij Goejanverwellesluis.Groei, bloei zelfb ewustzijn burgers.Wetenschap- en maatschappij interesse in verenigingsleven van burgers: “Maatschappij tot Nut van het Algemeen” 1784

Neo-classisime

Stucplafonds

Koningschap

periode 1795 - 1848

Schimmelpenninck1806 Lodewijk NapoleonHogendorpWillem I

Van statenbond naar een-heidsstaat.VolksvertegenwoordigingNoord- en Zuid Nederland samen:staten- generaal bestaat uit Eerste en Tweede Kamer.staatsonderwijs, schoolwetalgemene belasti ng

Empire, Biedemeier, neo-sti j-lensti jlpluralisme, symetrie in schilderijophanging, spie-gels tussen raam. Voorkeur informeel boven formeel van empire

Nieuwe grondwet

periode 1848 - 1945

ThorbeckeWillem II

Parti jvormingemancipati eKiesrechtConsti tuti onele monarchie.Staat; besturing economie.1870 modern kapitalisme, stoommachine,industrie, han-del, bevolkingsgroei, verzuiling, schoolkwesti e

neo-sti jlen, Art nouveau, Amsterdamse School, Haagse School, de Sti jl

de wederopbouw periode 1945 - 1967

Drees Romme

Nieuwe ministeries(voor ver-zorging van haar burgers).Naast gelijke rechten nu ook gelijke kansen.

ruimtelijk structuralismekostenbesparend en massa-bouw. Massa producten voor interieur

Tweede stadhouderloze ti jdperk,

Periode 1702-1751

1747 Willem IV, stadhouder.

1747 inval Frankrijk en herstel Stadhouderschap:één Stadhouder , voor alle gewesten; erfelijk.1731 ‘de Hollandsche Specta-tor’. Volksopstanden.Vierde Engelse oorlog.1775 Inspirati e Amerikaanse opstand. Pamfl et “Aan het volk van Nederland”.Groei zelfb ewustzijn burgers.

de Verlichti ngRococoNatuurvormen, wandbespan-ning beschilderd en texti el.Spiegels en ruimtewerking

2.4 2.5 1.3 1.6 1.7 1.8

Na 1967

Van Agt Den UylPaars 1

Akkoord van Wassenaar.Europeese eenheid; de gulden wordt vervangen door de euro.De MediaDe zwevende kiezer

9

ti jdsbestek : vanomstreeks 1600

10

totomstreeks 2010

11

12

De vleugel als woning; de Stadhouders en familie

Maurits Frederik Hendrik Willem II Willem III Willem IV Willem V

1567-16251584-1647 x Amalia van Sollms 1584-16471626-1650 x Mary Stuart 1 1631- 16601650-1702 x Mary Stuart II 1662 - 16951711-1751 x Anna van Hanover 1709-17591748-1805 x Wilhelmina van Pruissen 1751-1799

Na 1795 krijgt de vleugel een kantoorfuncti e.

13

14

platt egrond eerste verdiepingrode kamers vallen buiten het kaderconcept

15

Geraadpleegde literatuur

- Het Nederlandse interieur in beeld, 1600 – 1900, C.W. Fock- Wonen als werken, van neo-renaissance tot postmodernisme, 125 Jaar Nederlands interieur, E. Bergvelt, H.Martens- European tapestries in the Rijksmuseum, E . Hartkamp-jonxis, H. Smit- Art and home in the age of Rembrandt, M. Westerman- Het binnenhof. Van Grafelijke residenti e tot regeringscentrum. R.J. Pelt- Maurits, prins van Oranje. K. Zandvliet. Rijksmuseum, 2000- Vorstelijk verzameld. Kunstcollecti e Frederik Hendrik en Amalia . Mauritshuis 1997- Bloemen in het Mauritshuis, e. Runia, 2007- De tulp, A. Pavord, 1999- Romeyn de Hooghe, de verbeelding van de late goude eeuw- Masterplan Eerste Kamer der Staten- Generaal. BBOR 2000

- De geschiedenis van de tuinkunst, C.J.L. Schaum- The anglo – Dutch garden in the age of William and Mary. J.D. Hunt- Aardse paradijzen, de tuin in Nederland. Deel 1 en 2. E. de Jong- Le jardin dans les anciens Pays-bas, l. Baudoux-Roussea- Den Nederlandsen Hovenier. Jan van den Groen 1688, st Martrijs, Utrecht,1988- De wereld als een tuin. Hans Vredeman de Vries- Doolhoven en labyrinten in Nederland. St. doolhof en labyrinth.- Dutch and Flemish etchings , engravings and woodcuts. Hollstein- Mira calligraphiae monumenta, Joris hoefnagel. The Gett y Museum- Het nederlands bankbiljet, 1814- 2002, J. Bolten

Achtergrond- het beginsel van leven en wasdom. Ido de Haan (politi ek na 1813)- gedrukte chaos. Michel Reinders (pamfett en 1672)- Het lange leven van het pamfl et. J.Kruif, m. Meerdrees- De Republiek 1477 - 1806. J.I. Israel- Radicale verlichti ng. J.I Israel- Onderweg. J. de Haan- De geschiedenis in een notedop. H. Belien, M. v Hoogstraten- De geest van Jan Salie. M. Janse