JAARBOEK 2006 - FWObouwen ze aan een toekomst voor onze samenleving. In dit jaarboek vindt u een...

J A A R B O E K 2 0 0 6

J A A R B O E K 2 0 0 6

Fundamenteel onderzoek is maatschappelijk relevant. Negen voorbeelden uit

negen uiteenlopende disciplines. Negen mensen met een spraakmakende

carrière die hun loopbaan begonnen als onderzoeker.

De kennis en expertise die ze verwierven als mandataris van het Fonds

Wetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen investeerden ze in functies die een

verschil maken. Geruggesteund door een sterke wetenschappelijke basis

bouwen ze aan een toekomst voor onze samenleving.

In dit jaarboek vindt u een overzicht van hoe het Fonds Wetenschappelijk

Onderzoek – Vlaanderen fundamenteel wetenschappelijk onderzoek stimuleert

en ondersteunt.

We vatten onze inspanningen van 2006 samen en tonen in negen verhalen

hoe belangrijk kennisgrensverleggend onderzoek blijft voor de praktijk.

J A A R B O E K 2 0 0 6

Met de wetenschap een mooie toekomst tegemoet

3

I N H O U D

Woord van de voorzitter 4

Voorwoord van de secretaris-generaal 6

Interviews met vroegere mandaathouders 8

Financiering en aanwending 2006 26

Opdracht 38

Onderzoek 39

Prijzen 40

Schenkingen en erfenissen 41

Bestuur 42

Wetenschappelijk advies 46

Het FWO team 48

Administratie 50

Colofon 51

4

ven om iets te doen wat in die periodeniet voor de hand lag, maar dat pas veellater bijzonder relevant bleek te zijn.”Marc Zabeau van zijn kant zegt: “Dankzijhet NFWO heb ik daar (Cold SpringHarbor Laboratories, New York, V.S.) tweejaar aan toponderzoek kunnen doen.”Wouter Deploey heeft “het feit dat hijFWO-Aspirant was geweest, beschouwdals een teken van kwaliteit.” Jos Peeters vertelt: “Het NFWO was devoedingsbodem van alle kansen die ik inmijn carrière gekregen heb.” En zo gaathet verder. Het loont de moeite om depersoonlijke getuigenissen in dit jaar-boek te lezen om een beeld te krijgenvan hoe wetenschappers hun doctorstitelverzilverd hebben in een grote verschei-denheid van professionele domeinen bui-ten de universiteit. Sinds zijn oprichting in 1928 ondersteunthet FWO onderzoekers in hun passievoor wetenschappelijke vindingen. In aldie jaren heeft het Fonds de stevigereputatie opgebouwd van onderzoeksor-ganisatie die grote inspanningen levertom de wetenschappers te koesteren envoor hen optimale omstandigheden tescheppen zodat ze hun onderzoek in allevrijheid kunnen uitvoeren. Het lag daaromvoor de hand dat het FWO het Europeeshandvest voor de onderzoeker onlangsmee ondertekend heeft. Met dit Europesekwaliteitsmerk bevestigen wij formeel dat

Elk jaar verwerven zo’n 1000 jongeonderzoekers een doctorstitel aan eenuniversiteit in Vlaanderen. Voor een rede-lijk aantal onder hen bieden zich interes-sante mogelijkheden aan om na het doc-toraat een loopbaan op te bouwen in hetwetenschappelijk onderzoek. Dat is echterniet de enige ‘afzetmarkt’ voor hoogge-kwalificeerde wetenschappers. Heel watdoctores zoeken professioneel hun wegbuiten academie en onderzoekswereld.Wat is dan de waarde van het doctoraat?Tot wat dient deze investering? Het zijnvragen die regelmatig publiekelijk rijzenen waarover diverse opinies in omloop zijn.Het FWO investeert veel in doctoraatson-derzoek. Wij willen de vraag naar hetbelang van het doctoraat dan ook nietuit de weg gaan. In het Jaarboek 2006laten we enkele wetenschappers aan hetwoord die sinds het behalen van de doc-torstitel een indrukwekkende loopbaanhebben opgebouwd in uiteenlopendesectoren buiten het wetenschappelijkonderzoek. Ze zijn zeer positief over deperiode die zij als doctorandus of postdochebben doorgebracht, en ook over de roldie het FWO (voorheen NFWO) in huncurriculumontwikkeling heeft gespeeld. Ikdoe een greep uit de getuigenissen diein het Jaarboek zijn opgenomen.Chris Van den Wyngaert stelt: “Ik vindhet nog altijd geweldig dat het FWO mijde intellectuele ademruimte heeft gege-

Woord van de voorzitter

J A A R B O E K 2 0 0 6

5

voor de wetenschappers van vandaag dewaarborgen op vrijheid en onafhankelijk-heid van onderzoek van kracht blijven,maar ook de ethische en deontologischeregels en de verplichting te streven naaruitmuntendheid. Op die wijze dient dewetenschap de samenleving.De onderzoekers die met het FWO ver-bonden zijn, zijn volledig vrijgesteld voorhet wetenschappelijke onderzoek. Zij rap-porteren aan het FWO en zijn internatio-naal samengestelde adviesorganen overhun methoden en onderzoeksresultatendie aan de internationale wetenschaps-standaarden moeten beantwoorden.Het Fonds biedt veel mogelijkheden maareist van de wetenschappers een zéérgrote inzet. In dat opzicht zijn de rechtenen plichten van FWO-onderzoekers verge-lijkbaar met deze die gelden in de sterkesectoren op de arbeidsmarkt. Ten einde de toegang tot onderzoeksfaci-liteiten te verbreden heeft het FWOonlangs de voorwaarden en de modalitei-ten voor het verkrijgen van mandatenaangepast. Zo is er meer flexibiliteit inge-bouwd in de termijnen omwille vansociale en medische redenen.Leeftijdsgrenzen en nationaliteitsbeper-kingen zijn grotendeels afgeschaft.Wat telt is de kwaliteit en de gedreven-heid van de potentiële wetenschappers.Postdoctorale Onderzoekers kunnen voort-aan de toelating krijgen om onder dezelf-

de voorwaarden als de professorenbeperkte nevenactiviteiten uit te oefenen,bijvoorbeeld met het oog op valorisatievan hun vindingen. De mobiliteitstoelagevoor verblijven in het buitenland kan nuook voor kortere periodes worden toege-kend, zodat zo’n verblijf gemakkelijker tecombineren is met het privéleven.Transparantie in de procedures en eenduidelijke gedragscode voor de expertsdie de dossiers evalueren zijn eenbelangrijke beleidsoptie van het FWO.Het Bureau en de Raad van Bestuurwensen dat commissieleden zich strikthouden aan de vastgelegde gedragslijnen de deontologie van hun opdrachtrespecteren. Verder besteden we voortaannog meer zorg aan de terugkoppelingvan evaluatieresultaten, in het bijzondernaar aanvragers die niet geselecteerdzijn voor een mandaat of project. Een belangrijk aspect met betrekking totde wetenschappelijke commissies vanhet FWO is hun samenstelling en de pro-cedure die we daarbij volgen. In hetnajaar van 2006 heeft het FWO-bestuuracties genomen om meer vrouwelijkeexperts in de commissies aan te stellenen de selectie van kandidaat-leden trans-paranter te maken. Viceminister-presidentFientje Moerman heeft ons verzocht deuitvoering van die acties te versnellen enhaar vraag kracht bijgezet in een nieuwaddendum bij de FWO-Beheersovereen-

komst 2002-2007. In het voorjaar 2007lanceren we de eerste open oproep voorkandidaat-experts voor de FWO-commis-sies. Kwaliteit, transparantie en diversiteitstaan hierbij vooraan. Het FWO is een dynamische organisatiedie gelijke tred wil houden met de ont-wikkelingen in de samenleving. Het daadwerkelijk stimuleren en onder-steunen van de wetenschapsbeoefeningis onze hoofdtaak. We spannen ons inom die opdracht efficiënt uit te voerenmet een professioneel team van leiding-gevenden en medewerkers, die zichgedragen weten door betrokken bestuur-ders en onderzoeksverantwoordelijken inde universiteiten. Tegelijk spannen weons in om het FWO verder te versterkenals organisatie die ten dienste staat vande wetenschappers, aan wie we kansengeven om hun onderzoek, dat uitnieuwsgierigheid ontstaat, in de besteomstandigheden tot volle ontwikkeling tebrengen en te laten renderen. De samen-leving kan hiermee alleen maar haarvoordeel doen.

Prof. Marc Vervennevoorzitter

zoeken hoe de werking, de indeling en desamenstelling van de wetenschappelijkecommissies optimaal kan worden georga-niseerd. Deze commissies spelen immerseen cruciale rol. Zij evalueren niet alleenalle aanvragen voor mandaten en projec-ten, maar volgen ook de uitvoering vanalle onderzoeksprojecten gesteund doorhet FWO nauwgezet op.

De aansturing van het Fonds zal verbeterdworden door het versterken van debesluitvormingsvoorbereiding en -begelei-ding. Dit is des te meer nodig nu er eengroeiende interactie is met het Vlaamsebeleidsvormingsproces inzake wetenschap,technologie en innovatie.

Een belangrijke realisatie is de invoeringvan de aanvraagprocedures online, zowelvoor mandaten, onderzoeksprojecten alsreiskredieten. Quasi de volledige commu-nicatie met de aanvragers, de referenten,promotors, diensthoofden en onthaalin-stellingen verloopt nu elektronisch endeels geautomatiseerd. Dit past in de e-government actie van de overheid enlaat de administratie toe de aangroeiendestroom aanvragen vlot te blijven verwerken.

Het FWO is meer en meer verweven methet internationale onderzoeksgebeuren.Om de Vlaamse onderzoekers meer kan-sen te geven om te participeren in inter-natio-nale samenwerkingsverbanden, zal hetFWO de internationale dimensie uitbouwenmet bijzondere aandacht voor de nieuweEuropean Research Council, de ERA-netplus actie in het zevende kaderprogrammaen uiteraard de European Science Foun-dation (ESF en COST) en de EuropeanHeads of Research Councils (EuroHORCs).

FWO in beweging

Op 20 januari 2006 kreeg het FondsWetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen(FWO) bij Koninklijk Besluit rechts-persoonlijkheid als Stichting van open-baar nut. Daarmee wordt de bestaandetoestand juridisch verankerd. Het FWO isnu officieel samen met zijn zusterorgani-satie het Fonds de la RechercheScientifique – FNRS van de FranseGemeenschap en met het beperkteFederaal Fonds voor WetenschappelijkOnderzoek (FFWO) de rechtsopvolgervan het oude Nationaal Fonds voorWetenschappelijk Onderzoek (NFWO).

De volgende stap is dat de nieuwe stich-ting FWO wordt ingebracht in de dienstenvan de Vlaamse overheid als een externprivaatrechtelijk verzelfstandigd agent-schap (EVA). Het FWO wordt hiermee eenvolwaardige partner zowel in het beleids-vormingsproces als in de beleidsuitvoe-ring. Het nieuwe EVA-statuut waarborgtdaarenboven de volledige wetenschap-pelijke onafhankelijkheid van het FWO.

Het FWO zal zijn opdracht, het onder-steunen en uitbouwen van kwalitatiefhoogstaand fundamenteel wetenschap-pelijk onderzoek op initiatief van deonderzoekers via interuniversitairewetenschappelijke competitie, ononder-broken kunnen voortzetten en optimali-seren.

Het doel van het FWO is mensen, ideeënen werkinstrumenten te ondersteunenom nieuwe vindingen en ontdekkingenmogelijk te maken. Het FWO is daarwaar een nieuwe ontdekking start.

Vanuit deze algemene doelstelling heefthet FWO zich beraden over zijn toekomstigbeleid en heeft vijf beleidsdoelstellingenvoor de FWO-organisatie geformuleerd.

• Het FWO wil de onderzoeksvriendelijkeinstelling blijven die vertrouwen heeftin de onderzoekers.

• Het verdelen van de budgetten moetblijven gebeuren op basis van excellen-tiecriteria met als essentiële elementende peer review en de wetenschappelijkekwalificaties.

• Het FWO wil kwaliteitsvol onderzoekblijven stimuleren op een internationaalniveau.

• Het FWO wil de aanwezigheid vanVlaamse onderzoekers in de internatio-nale en Europese onderzoekscène ver-sterken.

• Het FWO wil meer maatschappelijke uit-straling geven aan het Vlaams onder-zoek.

Dit houdt concreet in dat het FWO desterke punten van zijn werking wil con-solideren en de minder sterke punten opzo kort mogelijke termijn verbeteren.Aanpassingen zijn nodig door de sterkeuitbreiding van het Fonds, dat zijn mid-delen over 10 jaar zag verdubbelen, doorde grote dynamiek in het onderzoeks-landschap en de bekommernis voor eengrotere openheid en transparantie in eenkader van groeiende internationale com-petitiviteit en samenwerking.

In de eerste plaats wil het FWO onder-

6

J A A R B O E K 2 0 0 6

Voorwoord secretaris-generaal

Verder wil het FWO zijn bijdrage leverenom de beeldvorming van het fundamenteelonderzoek in de media te verbeteren.Hiervoor is een communicatiestrategieuitgewerkt om het Vlaams onderzoekmeer voor het voetlicht te brengen metde klemtoon op het hoge internationaalniveau van onze onderzoekers en op derol van het FWO in het stimuleren vanexcellent onderzoek.

De nieuwe FWO-website is een eersterealisatie en werd zeer goed onthaald,op de eerste plaats door onze onderzoe-kers. Ook dit jaarboek, het derde op rij,past in het nieuwe communicatiebeleid.Dit jaar brengt het getuigenissen vanmaatschappelijk belangrijke mensen, diein het begin van hun loopbaan een FWO-mandaat hebben gehad en die een inte-ressante loopbaan hebben uitgebouwdbuiten de onderzoekswereld.

Ook in de FWO-administratie beweegt erveel. Het personeelsbeleid wordt meerafgestemd op dit van de VlaamseGemeenschap, zoals flexibele werktijden,actief vormingsbeleid, uitbreiding staf-functie, meer afstemming ondersteunendediensten, vraaggestuurde informatica.

2006 is financieel een goed jaar geweestvoor het fundamenteel onderzoek. Het Fonds kreeg in zijn lange geschiedenisnooit meer middelen. De nieuwe stichtingFWO start onder een gunstig gesternte.Ook voor 2007 zijn de financiële vooruit-zichten zeer positief.

In 2006 werd de basistoelage van deVlaamse Gemeenschap geïndexeerd enverhoogd met 2,7 miljoen EUR om de

jaarlijkse instroom voor Aspiranten teverhogen met 20 extra mandaten tot 190nieuwe doctorandi. Tevens werd er reedsgeanticipeerd op eenzelfde verhoging in2007 om de instroom van postdocs teverhogen met 30 extra mandaten.Daarnaast zijn er extra toelagen voor hetondersteunen van projecten aan groteinternationale onderzoeksfaciliteiten tenbedrage van 750.000 EUR, in afwachtingvan een structurele financiering. Er is 12miljoen EUR per jaar, gedurende vijf jaar,toegewezen voor het Odysseusprogramma.Dit brain gain programma wil toponder-zoekers en beloftevolle PostdoctoraleOnderzoekers uit het buitenland aantrek-ken, zowel Vlamingen als niet-Vlamingen. Het programma zorgt voor een belangrijkestartfinanciering om een eigen onder-zoeksploeg uit te bouwen en zich in teschakelen in het Vlaamse onderzoeksbe-stel. In 2006 gebeurde reeds een eersteselectie. De grote groep volgt in 2007.

Het FWO wordt tevens de meta-evaluatietoevertrouwd van de selectiepanels diein de universiteiten de toponderzoekerszullen selecteren voor de Methusalem-financiering. Tenslotte wordt het FWO in2007 betrokken bij het opzetten van deHerculesfinanciering voor middelgrote engrote apparatuur.

De recuperatie van de werkgeversbijdragenvoor sociale zekerheid voor een deel vande postdoctorale mandaathouders wordtna jarenlange onzekerheid een structurelemaatregel. Daarenboven neemt de fede-rale regering in 2007 nieuwe maatregelenom de tewerkstelling in het fundamenteelonderzoek aanzienlijk te verhogen. De toelagen voor het FGWO en IIKW

7

daarentegen zijn reeds jaren gestagneerden zelfs verminderd.

Ook 2007 zal niet ongemerkt voorbijgaanaan het FWO. In de aanloop tot de nieuwebeheersovereenkomst 2008-2013 wordtonze instelling doorgelicht. De procedurestart eerstdaags. Het wordt een interes-sant leerproces. Ik kijk alvast uit naar deresultaten. Het FWO kan er alleen goedbij varen.

Elisabeth Monardsecretaris-generaal

8

Omdat hij zijn aanvraag voor een docto-

raatsbeurs bij het NFWO te laat had

ingediend, zag Dirk Carrez zich verplicht

eerst een jaartje langs het toenmalige

IWONL (nu IWT) te passeren. Financieel

lang niet zo interessant vond Carrez.

“Maar met daarna twee NFWO-mandaten

van telkens twee jaar kon ik wel mijn

doctoraat over vijf jaar spreiden.

En dat loonde de moeite. Want dat gaf

mij de kans om veel dieper op mijn

onderwerp in te gaan.”

Dirk Carrez studeerde af aan de land-

bouwfaculteit van de Universiteit Gent

en startte zijn doctoraat onder het pro-

motorschap van professor Fiers. Hij koos

als onderwerp de productie van recombi-

nante menselijke eiwitten in filamenteuze

schimmels. Op dat moment was er in

België niemand met dat soort onderzoek

bezig. “Een zeer fundamenteel onder-

zoeksdomein waar we met drie doctorandi

aan werkten. Maar de eerste twee jaren

bleven resultaten uit. Pas na twee jaar

onderzoek konden we de eerste resulta-

ten voorleggen en op basis daarvan

meedoen met enkele excellentiecentra op

dat domein. Pas na drie jaar werden echt

serieuze resultaten geboekt. Het was

namelijk bijzonder moeilijk om eiwitten

goed te secreteren. Zonder de ondersteu-

ning van het toenmalige FWO zouden we

gewoon niet verder gekund hebben.”

Na vijf jaar doctoraal onderzoek kreeg

Carrez nog twee jaar extra FWO-steun als

Postdoctoraal Onderzoeker. Die periode

werkte de groep samen verder met een

netwerk van een viertal laboratoria, waar-

onder TNO in Nederland, de universiteit

van Schotland en enkele labo’s in Spanje.

De groep slaagde er effectief in een sys-

teem te ontwikkelen voor het produceren

van recombinante eiwitten in schimmels.

Een echte doorbraak.

Toen eind de jaren 80 het postdoctoraal

onderzoek van Carrez en zijn groep ten

einde liep, werd ook het permanente

D I R K C A R R E Z Industr ia l Biotek Di rector / Landbouwwetenschappen • Molecula i re b io logie

J A A R B O E K 2 0 0 6

Dirk Carrez:“Zonder de ondersteuning van het toenmalige FWO zoudenwe gewoon niet verder gekund hebben.”

associatie voor de biotechindustrie op en

hield zich ook bezig met innovatie. “We

hadden toen ook een zitje in de VRWB”,

vertelt Carrez. “Dat was interessant

omdat ik dan de biotechindustrie kon

combineren met het innovatiebeleid. Het

was ook de periode van de omvorming

van het federale NFWO tot het FWO-

Vlaanderen. Daardoor kreeg het FWO in

Vlaanderen een stevigere poot aan de

grond. Dat kwam al snel tot uiting door

enerzijds de systematische verhoging van

de middelen en anderzijds de diversifica-

tie in fundamenteel en strategisch basis-

onderzoek. Een zeer positieve evolutie.”

Sinds een drietal jaren houdt Carrez zich

vooral bezig met de Europese associatie

van de biotechindustrie. In die context

coördineert hij het industrieel biotechno-

logieplatform dat gefinancierd wordt door

de Europese Commissie. Carrez: “Het is

een samenwerkingsverband tussen over-

heid, academici en de industrie om te

zien welk type onderzoek in de toekomst

nodig is, zowel basisonderzoek als toe-

gepast en industrieel onderzoek. Een

deel daarvan gaat uiteraard naar

Europese kaderprogramma’s, maar een

groot gedeelte van de onderzoeksprojec-

ten zal in de lidstaten worden uitgevoerd.”

Carrez is van oordeel dat het FWO daarin

een belangrijke rol kan spelen. “Zowel

het FWO als het IWT kunnen ervoor zorgen

dat de grote ontwikkelingen op Europees

niveau op het vlak van basisonderzoek

en toegepast onderzoek een plaats krij-

gen in het Vlaamse wetenschaps- en

innovatiebeleid. We staan voor grote uit-

dagingen en er valt nog een hele weg af

te leggen. De industrie is vragende partij.

We hopen ook dat het basisonderzoek

mee op de trein spingt. Uiteraard moet

dat fundamenteel blijven, maar het zou

goed zijn als er een soort van netwerk

tot stand kon komen van financierings-

organismen zoals het FWO, maar dan op

Europees vlak.”

Dirk Carrez (°1961) is Public Policy Directorvan EuropaBio, de Europese associatie van

de bio-industrie. Hij coördineert er tevens

de activiteiten van de industriële biotech-

nologie Council.

mandaat bij het FWO afgeschaft. Carrez

heeft toen geluk gehad. De Belgische

chemiereus Solvay had een aantal bedrij-

ven opgekocht en wilde verdergaan in

het domein van de enzymen. Om die

doelstelling te realiseren wilde Solvay in

zijn onderzoekscentrum in Brussel een

onderzoeksgroep starten die exact het-

zelfde zou doen als Carrez’ groep, maar

dan op industriële schaal. Carrez: “Men

vroeg mij om deze groep te starten.

Ik heb niet geaarzeld. Het was een zeer

luxueuze situatie om na zeven jaar

onderzoek aan de universiteit naadloos

te kunnen overstappen naar de industrie

en daar gewoon in het zelfde domein

verder te doen. Daar kregen we de

mogelijkheid om op industriële schaal

fermentaties uit te voeren op industriële

stammen die zodanig gewijzigd waren

dat ze eiwitten op grote hoeveelheden

konden aanmaken. Het systeem dat wij

aan de universiteit hadden ontwikkeld,

konden we daar perfect op toepassen.

Bovendien konden we het onderzoek dat

we opgestart hadden binnen ons

Europees netwerk voortzetten.”

Na het Solvay-avontuur stapte Carrez

over naar Fedichem, de federatie van de

chemische nijverheid. Daar startte hij de

b io logie

9

1 0

J A A R B O E K 2 0 0 6

Chris Van Den Wyngaert zetelt momen-

teel als hoogste Belgische magistraat in

het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag,

net onder de secretaris-generaal van de

Verenigde Naties. Het hoogste buiten-

landse juridische mandaat dat België

ooit gehad heeft sinds Charles de

Visscher van 1946 tot 1952 als enige

Belgische rechter een zetel had in het

Internationaal Gerechtshof na WO II.

Vandaag zegt ze dat deze functie het

rechtstreekse gevolg is van het intellec-

tuele emancipatietraject dat ze dankzij

het FWO heeft kunnen afleggen.

“Tijdens mijn laatste jaar rechten aan de

VUB stelde professor Bart De Schutter

mij voor om te doctoreren en daarvoor

een beurs aan te vragen bij het NFWO.

Dat was voor mij totaal nieuw. Ik kom uit

een gezin van middenstanders die het

weliswaar financieel goed hadden, maar

weinig vertrouwd waren met hogere stu-

dies. Dat ik naar de universiteit ging was

al erg uitzonderlijk. Maar het voorstel om

te doctoreren was nog een grotere reve-

latie”, vertelt Chris Van Den Wyngaert.

“Ik was erg op mijn onafhankelijkheid

gesteld en wilde mij niet politiek binden.

In die tijd was het erg moeilijk om een

juridische carrière te ambiëren zonder

politieke kleur te bekennen. Daarom was

ik bijzonder in mijn nopjes toen ik de

kans kreeg om via een doctoraat aan

onderzoek te kunnen doen op een totaal

vrije manier.”

In 1974 kandideerde Van Den Wyngaert

bij het NFWO met een onderzoeksproject

over de politieke misdrijven in het uitle-

veringsrecht, een toen erg exotisch

onderwerp dat deel uitmaakt van het

internationaal strafrecht. Een thema waar

toen nauwelijks iemand mee bezig was

en waarvan je niet zou denken dat het in

aanmerking zou komen voor een FWO-

doctoraatsbeurs. Actueel was het toen

echter wel. Wie herinnert zich niet de

aanslagen van de Rote Armee Fraktion,

de Bader-Meinhoff groep, de Rode

Brigades, de CCC ...

“Het idee om over die materie onderzoek

te doen werd door de toenmalige selec-

tiecommissie als waardevol ervaren en ik

kreeg de kans om daar op te werken. Ik

vond dat een enorm voorrecht”, zegt Van

Den Wyngaert. Ze startte in 1974 met een

FWO-mandaat van één jaar als

Navorsingsstagiair gevolgd door een

Aspirantenbeurs, van tweemaal twee jaar.

Haar juridisch onderzoek in het kader

van het internationaal strafrecht trok Van

Den Wyngaert na haar doctoraat door op

Europees vlak. Ook toen kon ze een

beroep doen op het FWO. Ze kreeg een

Postdoctoraal Onderzoeksmandaat als

Aangesteld Navorser, dat uitmondde in

een mandaat van Bevoegdverklaard

Navorser met onbepaalde duur. Over haar

postdoctoraal onderzoek getuigt Van Den

Wyngaert dat het nogal avant-gardistisch

was: “Europa had op dat moment name-

lijk nog geen bevoegdheden inzake straf-

recht. Dankzij die twee FWO-mandaten

heb ik dus aan de ontwikkeling van dat

juridisch domein kunnen meewerken.

De kennis die ik toen vergaarde heb ik

later kunnen gebruiken, toen de Europese

J A A R B O E K 2 0 0 6

C H R I S V A N D E N W Y N G A E R T

1 1

Commissie mij aanzocht om mee te werken

aan een nieuw concept voor fraudebe-

strijding. Dat werd het fameuze Corpus

Juris, gekoppeld aan een voorstel tot

oprichting van een Europees parket.

Ik vind het nog altijd geweldig dat het

FWO mij de intellectuele ademruimte heeft

gegeven om iets te doen wat in die

periode niet voor de hand lag, maar dat

pas veel later bijzonder relevant bleek te

zijn.”

In 1985 ruilde Van Den Wyngaert het

FWO-mandaat voor een opdracht als

hoogleraar aan de Universiteit

Antwerpen. Een niet zo evidente keuze

vond ze. “Ik vond het bijzonder boeiend

om in volledige vrijheid aan onderzoek

te kunnen doen en daar nog voor

betaald te worden ook. Maar ik kreeg

meer en meer de behoefte om de weten-

schap die ik vergaard had niet enkel via

publicaties te communiceren, maar ook

verbaal, didactisch door te geven.”

Intellectuele emancipatie, ademruimte,

bewegingsvrijheid, dat zijn de woorden

die Chris Van Den Wyngaert in de mond

neemt als zij het FWO wil typeren. De

aanzet om daar ten volle gebruik van te

maken kwam van haar promotor. Die had

Chris Van Den Wyngaert (°1952) is hoogleraar aan de rechtsfaculteit van de

Universiteit Antwerpen en zetelt momen-

teel met een VN-mandaat als magistraat in

het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag.

haar niet alleen aangeraden te doctoreren,

maar ook gesuggereerd om zoveel moge-

lijk naar internationale congressen te

gaan, professionele contacten te leggen

en een netwerk uit te bouwen van mensen

die haar wetenschappelijk konden bij-

staan. “Ik heb zijn raad opgevolgd”, zegt

ze nu, “en het merkwaardige is dat een

aantal mensen die ik dertig jaar geleden

ontmoet heb, vaak ook hetzelfde pad

gekozen hebben als ik en ook nu in Den

Haag rechter zijn.”

Na een onderbreking van zes jaar als

magistraat aan het Joegoslaviëtribunaal

zal Van Den Wyngaert in 2009 zeer waar-

schijnlijk naar haar universiteit terugkeren.

”Zonder het FWO had ik wellicht nooit

een doctoraat gedaan en zeker ook niet

het pad gevonden van het intellectuele

emancipatietraject dat ik heb kunnen

afleggen.”

Internat ional Cr iminal Tr ibunal for the former Yugoslav ia ICTY / Internat ionaal st ra f recht

Chris Van Den Wyngaert: “Zonder het FWO had ik wellicht nooit het pad gevondenvan het intellectuele emancipatietraject dat ik heb kunnen afleggen.”

J A A R B O E K 2 0 0 6

terecht kon.”

Dus vroeg Joris een beurs aan bij het

toenmalige NFWO en kreeg die ook.

Twee keer twee jaar. “Niet zo evident”,

zegt Joris, “want doctoreren in de antro-

pologie is in de regel een zeer traag pro-

ces. Je moet je een vreemde cultuur en

taal eigen maken. Je moet aan veldwerk

doen, de zogenoemde ‘participerende

observatie’. Pas na een aantal jaren kan

je je probleemstelling duidelijk formule-

ren. Die NFWO-beurs garandeerde vrij-

heid van onderzoek. Ik kon mij de eerste

jaren naar hartelust inwerken in een cul-

tuur en mijn onderzoeksterrein zelf afba-

kenen.”

Christ’l Joris : “Ik vind het heel belangrijk dat jonge mensen de vrijheid krijgen om aan onderzoek te doen,zonder dat daarvoor onmiddellijk de juste retour wordtaangerekend voor de gedane investeringen.”

Christ’l Joris heeft ruim haar tijd geno-

men voor haar doctoraat. Dertien jaar

deed ze erover. De weg die ze daarbij

bewandelde is op z’n zachtst gezegd

atypisch voor een doctoranda: lid van

de Raad van Bestuur van het familiebe-

drijf ETAP sinds haar 21ste, veldwerk in

Sicilië, assistentschap, met beide voeten

in de geestelijke gezondheidssector bij

de migranten in Brussel … en tussen al

die activiteiten door nog eens drie kin-

deren op de wereld zetten. Il faut le faire.

Via een omweg langs de Koning

Boudewijnstichting kwam ze terug in het

familiebedrijf terecht waar ze eigenlijk

nooit uit weggeweest is.

Joris’ belangstelling voor vreemde cultu-

ren dateert van toen haar vader op een

dag van een prospectiereis naar India

terugkwam met een prachtige film.

Na een jaar schoollopen in Zuid-Afrika in

haar laatste jaar middelbaar besloot ze

om antropologe te worden. Maar antro-

pologie kon je enkel in postgraduaat

doen. Dus ging Joris eerst psychologie

studeren aan de K.U.Leuven, met antro-

pologie als keuzevak. Het postgraduaat

volgde daarna.

Joris: “Professor Roossens, die toen het

postgraduaat leidde, was in die periode

gestart met een grootschalig onderzoeks-

project rond thuiscultuur en thuisland

van migranten. Zijn stelling was dat als

wij de ‘thuis’cultuur van de migranten

beter zouden kennen, we in België mis-

schien een aangepaster beleid voor hen

konden uitstippelen. Roossens vroeg mij

toen of ik geïnteresseerd was om over

die thematiek te doctoreren.

Ik hapte toe omdat de thematiek maat-

schappelijk relevant was en erg toepas-

singsgericht. Ik vond het belangrijk

omdat een academische carrière in de

antropologie zeer onwaarschijnlijk leek

en ik me met iets heel concreets wilde

bezighouden waarmee ik in de praktijk

J A A R B O E K 2 0 0 6

1 2

C H R I S T ’ L J O R I S Pres ident Di recteur-Generaal ETAP Socia le en cul ture le antropologie

Joris stapte in het project van professor

Roossens en kreeg Sicilië als thuisland

aangewezen waar ook Johan Leman

reeds enkele jaren onderzoekswerk had

verricht. Daarnaast werkten nog twee

mededoctorandi op het thuisland Marokko

en een op Algerije. Joris opteerde voor

onderzoek naar de constructie van het

moederbeeld in Sicilië en de rol van

emoties. De titel van haar doctoraatsthesis:

La Mamma sarà sempre la Mamma.

Een benadering van de culturele levens-

cyclus van de Siciliaanse vrouw.

Maar na vier jaar stond Joris niet ver

genoeg in haar onderzoek om resultaten

te kunnen voorleggen die een verlenging

van haar mandaat konden wettigen.

Joris: “Om aan mijn doctoraat verder te

kunnen werken mocht ik twee jaar deel-

tijds assistent worden. En om in contact

te blijven met het migrantenmilieu en

mijn netwerk verder uit te breiden ben ik

daarna gaan werken in de geestelijke

gezondheidszorg in Brussel. In die perio-

de werd ik ook moeder van drie kinde-

ren. Het liep allemaal door elkaar. Had ik

die eerste vier jaar geen financiering van

het NFWO gekregen, dan lijkt het mij nu

weinig waarschijnlijk dat ik ooit iets zou

hebben afgekregen.”

Eigenschappen die heel goed van pas

komen in de wereld van de bedrijven en

beroepsfederaties waar ik nu in zit.

Ik ben ook voorzitter van FIT, Flanders

Investment & Trade. Daar komt het inter-

nationale meer naar boven. Het respect

voor andere culturen, cultuurverschillen,

andere onderhandelingsgewoonten. Stuk

voor stuk thema’s met een grote maat-

schappelijke relevantie.”

En de rol van het FWO? ”Ik vind het heel

belangrijk”, zo besluit Joris, “dat jonge

mensen de vrijheid krijgen om aan

onderzoek te doen. Ik heb dat destijds

bijzonder geapprecieerd.

Maatschappelijke relevantie is belangrijk,

zonder dat daarvoor onmiddellijk de

juste retour wordt aangerekend voor de

gedane investeringen.”

Christ’l Joris (°1954) is voorzitter van deRaad van Bestuur van ETAP N.V. en van de

Raad van Commissarissen van de ETAP-

holding Parfibel N.V. Ze bekleedt bestuurs-

mandaten in Agoria Vlaanderen, VOKA-

VEV, het VBO, SD Worx, Flanders

Investment & Trade en het Rode Kruis

Vlaanderen. Ze is tevens voorzitter van de

Stichting Gillès en ondervoorzitter van

De Wolkammerij cvba.

Na haar doctoraat kon Joris voor vier jaar

aan de slag bij de Koning Boudewijn-

stichting. Eerste opdracht was een klein

internationaal onderzoek over kinderop-

vang dat wel veel weerklank vond. Ze

kreeg opdrachten onder haar hoede over

milieu, economie en ondernemerschap.

“Opdrachten die mij rechtstreeks in con-

tact brachten met de bedrijfswereld,

weliswaar met een zekere afstand, maar

altijd vanuit interessante invalshoeken en

thema’s”, onderstreept Joris.

Joris staat nu al twaalf jaar in het bedrijfs-

leven, niet als operationeel manager,

maar als bestuurder, belangenbehartiger,

afgevaardigde, vertegenwoordiger en

woordvoerder. Ze is ook voorzitter van

Stichting Gillès, een privé-stichting die

ontwikkelingsprojecten financiert, en

ondervoorzitter van de Wolkammerij in

Hoboken, een sociaal incubatiecentrum

voor duurzame tewerkstelling van mensen

uit risicogroepen.

Wat heeft ze overgehouden aan haar

doctoraatsjaren? Joris: “In Sicilië en bij

de migranten in Brussel heb ik leren uit

mijn doppen kijken, veel en scherp obser-

veren, zoeken naar gelijkenissen en ver-

schillen en netwerken opbouwen.

1 3

Socia le en cul ture le antropologie

1 4

Jos Peeters: “De vaardigheden die ik tijdens mijn doctoraat ontwikkelde, heb ik heel mijn carrièremeegedragen.”

“Eigenlijk”, zo vertelt Jos Peeters, “was

ik voorbestemd om ingenieur te worden

omdat ik naar de industrie wilde. Maar

op de abituriëntendag tijdens het laatste

jaar van het secundair onderwijs, kreeg

ik het virus van de wetenschap te pak-

ken. Ik vond het plots veel boeiender en

uitdagender om de grenzen van de

natuurkunde te verkennen. Ik ben dan

ook natuurkunde gaan studeren, vaste-

stoffysica aan de K.U.Leuven. Maar als

licentiaat in de natuurkunde kon je

enkel in het onderwijs terecht en dat

wilde ik niet. En ook een academische

carrière zag ik niet zitten. De industrie

was mijn droom. En de enige mogelijk-

heid om daar een job te vinden was

doctoreren.”

Die mogelijkheid kwam er toen zijn pro-

motor, professor Witters, hem voorstelde

om via het NFWO een doctoraatsbeurs

aan te vragen. Peeters bekent dat hij

toen wel wat geluk gehad heeft. “Het

was de tijd van de politieke strijd en de

studentenbetogingen rond Leuven

Vlaams. Er schortte namelijk nogal wat

aan de gelijkberechtiging tussen

Vlamingen en Walen. Zo was men tot de

vaststelling gekomen dat Vlaanderen in

het kader van de toekenning van beurzen

binnen het NFWO systematisch achterge-

steld werd. De Franstaligen kregen altijd

meer graden en betere punten. Zij kregen

dus altijd meer beurzen dan de Vlamingen.

Wijlen minister Theo Lefèvre heeft toen

een correctiemechanisme uitgewerkt.

Toen ik als licentiaat afstudeerde kwamen

er dan ook meer beurzen ter beschikking

van de Vlamingen. Ik ben dus een van

die gelukkige Vlamingen die daarvan kon

genieten.”

Peeters vroeg en kreeg een beurs voor

twee opeenvolgende jaren. Nadien werd

die omgezet in een bediendencontract.

Maar hij deed zijn tweede termijn als

NFWO-navorser nooit uit. De verleiding

was te groot. In 1974 kreeg hij een uit-

nodiging om zich bij het toenmalige Bell

Telephone in Antwerpen aan te bieden.

Het was meteen raak. Door het feit dat

hij doctorandus was, kon hij er meteen

starten als manufacturing staff engineer

advance technologies. “Als licentiaat zou

ik gewoon niet aan de bak gekomen

zijn”, weet hij zeker. Peeters heeft zijn

beslissing echter moeten bekopen met

twee jaar lang weekends en vakanties op

te offeren aan zijn doctoraat. Iets wat hij

vandaag iedere doctoraatsstudent

afraadt. Vlak voor Kerstmis 1976 was het

dan zover en kon hij zijn thesis verdedi-

gen. Met goed gevolg overigens. Het was

de start van een rijke loopbaan die hem

voerde van wetenschapper tot achtereen-

volgens technoloog, consultant en busi-

ness strateeg, succesvol financier en

ondernemer. Vandaag staat hij aan het

hoofd van Capricorn Venture Partners NV,

een Belgische risicokapitaalverstrekker

gespecialiseerd in early stage technologi-

sche groeibedrijven.

Jos Peeters onderstreept dat hij zonder

de beurs van het NFWO nooit aan een

doctoraat had kunnen beginnen: “Het

J O S P E E T E R S Managing Partner Capr icorn Venture Partners Fys ica

J A A R B O E K 2 0 0 6

NFWO was de voedingsbodem van alle

kansen die ik in mijn carrière gekregen

heb. Ik ben er bijzonder dankbaar voor.

Ik kon mijn doctoraatsonderzoek doen in

een team van vier medestudenten. Wij

waren bezig met vier verschillende expe-

rimenten. Buiten het feit dat het over de

eigenschappen van de conductie-elektronen

in aluminium ging, hadden ze alleen

gemeen dat ze nog nooit met succes uit-

gevoerd en bovendien aartsmoeilijk

waren.”

Peeters vindt zichzelf een typisch voor-

beeld van een onderwijssysteem dat

investeert in de breedte, in het uitbouwen

van competentiepolen van mensen die

later in een brede waaier van verant-

woordelijkheden en functies terechtkomen.

Hij vindt dat men vandaag soms te utili-

tair denkt als men over onderzoek praat.

“Mijn onderzoek was l’art pour l’art”,

mijmert hij. “Met de studie van conduc-

tie-elektronen in aluminium waren mis-

schien hooguit tien mensen wereldwijd

bezig. Ik was de eerste die het fenomeen

van ruimtelijke resonanties van de con-

ductie-elektronen in aluminium kon aan-

tonen. Dat was heel leuk. Maar nu, dertig

jaar later, zijn er nog steeds geen toe-

passingen van gekomen. Hoewel mijn

werk dus niet bepaald baanbrekend was,

heeft het mij enorm veel inzichten bijge-

bracht. De vaardigheden die ik toen ont-

wikkeld heb om zo’n experiment tot een

goed einde te brengen heb ik heel mijn

carrière meegedragen.”

Daarom vindt hij dat men in Vlaanderen

breed moet zaaien op het vlak van oplei-

ding en het uitbouwen van competenties.

Doctoraten enkel focussen op industriële

toepassingen die zo snel mogelijk geld

opbrengen vindt hij te beperkend.

Peeters: “Ik pleit voor voldoende investe-

ringen in fundamenteel onderzoek.

Ik heb geen probleem met toegepast

onderzoek zoals dat bijvoorbeeld aan het

IMEC en het VIB gebeurt. Daarmee heb-

ben we Vlaanderen trouwens op de

wereldkaart gezet. Maar men moet blijven

investeren in competentie- en excellen-

tiepools op het vlak van fundamenteel

onderzoek. In het verlengde daarvan

moet men natuurlijk ook zorgen voor de

doorstroming van onderzoekers naar ken-

nis- en onderzoeksinstellingen en naar

de industrie. In heel die problematiek

speelt het FWO een doorslaggevende rol.”

Fys ica • Vastestoffys ica

1 5

Jos Peeters (°1948) is stichter enManaging Partner van Capricorn Venture

Partners N.V., een risicokapitaalverschaffer

gespecialiseerd in startende hightech

groeibedrijven.

J A A R B O E K 2 0 0 6J A A R B O E K 2 0 0 6

Wat jonge onderzoekers tijdens hun doc-

toraatsstudie leren, is in team, samen

met studiegenoten, werken aan een

onderzoeksproject en de meetbare out-

put ervan publiceren in wetenschappelij-

ke tijdschriften of ten beste geven op

symposia en congressen. De vaardighe-

den die ze daarbij verwerven blijken

vaak van doorslaggevend belang voor

het succes in hun latere loopbaan. Toch

zijn er disciplines en vakgebieden waar

dat veel minder het geval is en waar

‘werken in eenzaamheid’ van doorslag-

gevend belang lijkt voor de kwaliteit van

het geleverde denkwerk. Filosofie bij-

voorbeeld.

Toen Patricia De Martelaere in 1984 pro-

moveerde tot doctor in de wijsbegeerte

op het proefschrift “Hume’s ‘gematigd

scepticisme: futiel of fataal?”, had ze de

gewoonte aangekweekt om elke dag van

8 uur tot 12 uur en van 14 uur tot 18 uur

te lezen. Ze vond het niet meer dan nor-

maal dat ze moest werken voor het loon

dat het NFWO vier jaar lang elke maand

op haar rekening stortte. Toen was ze

Aspirant. Na haar doctoraat kreeg ze vier

opeenvolgende jaren een mandaat van

Aangesteld Navorser. De ene verlenging

liep naadloos over in de andere. Het liep

allemaal van een leien dakje.

“Misschien woonde ik toen, zonder het

te beseffen, wel in een ivoren toren”,

vertelt De Martelaere. “Er zijn nu een-

maal types van mensen en dus ook

types van onderzoekers. En ik ben zeker

niet het type dat met enthousiasme in

teamverband aan een gezamenlijk project

zou werken. Als ik de kans niet had

gekregen om ‘in eenzaamheid’ te werken,

dan had ik wellicht afgehaakt. Ik begrijp

heel goed dat men zicht wil hebben op

de output van wetenschappelijk onder-

zoek. Maar anderzijds kan de druk die

daardoor ontstaat ook ten koste gaan

van de kwaliteit. Voor een aantal mens-

wetenschappen is dat zo en zeker voor

filosofie. Door in eenzaamheid te werken,

leer je je eigen intuïtie tot op het bot

door te denken. Terwijl je in groeps- of

projectverband het risico loopt afgeleid

te worden van de dingen die je zelf zo

wezenlijk vindt.”

Het NFWO heeft De Martelaere in ieder

geval de kans gegeven om ‘in eenzaam-

heid’ tot op het bot te gaan en nieuwe

pistes te verkennen. “Pure luxe”, zegt ze

nu. “Als ‘eenzame onderzoeker’ had ik

een haast onbeperkte vrijheid. Ik kon

gewoon doen wat mij echt interesseerde

en heb dat ook gedaan, filosoferen, mijn

eigen denken uitspitten en confronteren

met dat van anderen, steeds verder gaan

en onbetreden paden bewandelen.

Ik kreeg carte blanche. Het waren gouden

tijden.”

In het bewandelen van onbetreden

paden heeft Patricia De Martelaere tij-

dens haar latere loopbaan in ieder geval

haar sporen verdiend. Haar bibliografie

liegt er niet om: een waslijst van weten-

schappelijke publicaties, lezingen en

voordrachten, essays, een paar romans

en populariserend wetenschappelijk

werk. Een domein doorgronden tot het

tijd is voor de verovering van een nieuw.

De Martelaere: “Ik heb in mijn publica-

ties nogal wat verschillende domeinen en

J A A R B O E K 2 0 0 6

P A T R I C I A D E M A R T E L A E R E

1 6

1 7

genres bespeeld en dat is in mijn acade-

mische carrière tot nu toe ook zo

geweest. Na Hume heb ik gewerkt aan

een project rond fictie en filosofie.

Daarna heb ik gewerkt rond de natuur-

opvatting in het Darwinisme. En nu,

sinds een jaar of tien, ben ik gefasci-

neerd door het Taoïsme.”

Een verklaring voor deze veranderings-

drift heeft De Martelaere niet, tenzij de

evolutie in haar eigen denken en leven.

“Ik vind het bijzonder boeiend dat ik dat

tot nu toe allemaal heb kunnen doen.

Bovendien heb ik mijn onderzoek ook

kunnen vertalen naar mijn onderwijsacti-

viteit. Ik geef al heel wat jaren college

wijsgerige antropologie over het

Darwinisme, zowel in Brussel als in

Leuven. Mijn filosofisch denkwerk heeft

voor een stuk zijn weerslag gevonden in

de thema’s van mijn meer literair werk.

En sinds vorig jaar doceer ik in Leuven

het vak Taoïsme.”

Het tiental jaren dat De Martelaere nu

bezig is met de studie van het Taoïsme

doet haar nog het sterkst terug denken

aan haar vroegere periode als NFWO-

Aspirant. “Om deze filosofische strekking

te begrijpen moest ik me er helemaal in

verdiepen. Opnieuw dat ‘leren in een-

zaamheid’. Want zoiets kan je niet doen

in team- of projectverband. Dat soort van

studie vindt daar geen baat bij.”

Ook presentaties op congressen en sym-

posia zijn de laatste tijd niet meer aan

De Martelaere besteed. “Ik begrijp heel

goed dat men resultaten van weten-

schappelijk onderzoek wil bekendmaken

op symposia en congressen. Dat is echt

nuttig en nodig. Maar vanuit mijn stand-

punt vind ik de carrousel van commen-

taar op commentaar op commentaar

soms erg frustrerend. Vaak wil men impo-

neren, scoren, en vergeet men gewoon

naar mekaar te luisteren.”

“Mijn dankbaarheid om mijn carrière ‘in

eenzaamheid’ te hebben kunnen starten

is in ieder geval bijzonder groot”, zegt

De Martelaere. “Daarom pleit ik ervoor

om jongeren die dat willen, de kans te

blijven geven om ‘in eenzaamheid’ aan

hun eigen weg te timmeren, zoals ik dat

destijds heb kunnen doen.”

K.U.Brussel / Wi jsbegeerte • Taal f i losof ie

Patricia De Martelaere: “Het NFWO heeft me de kans gegeven om ‘in eenzaamheid’ tot op het bot te gaan.”

Patricia De Martelaere (°1957) is auteuren hoogleraar wijsbegeerte aan de

K.U.Leuven en de K.U.Brussel. Ze doceert

wijsgerige antropologie, hedendaagse

wijsbegeerte, taalfilosofie, het seminarie

Hume en Nietzsche en Taoïsme.

Mei ’68. De studentenrevolte in Parijs

waait over naar Vlaanderen. Aan de

Vlaamse universiteiten gonst het van

protestbewegingen en politieke activiteit.

Marc Zabeau is negentien en student

aan de Gentse universiteit. Ook hij ont-

snapt niet aan de roes en de zuigkracht

van de maatschappelijke aardschok die

Europa op zijn grondvesten doet daveren.

In 1971 studeert hij af als licentiaat in de

zoölogie. “In die jaren vond ik politiek

bijzonder boeiend en heb me er dan

ook sterk in geëngageerd”, getuigt

Zabeau nadien.

Dat die politieke activiteit zijn tol opeiste

bleek ook uit de eindresultaten van zijn

licentiaatsthesis: geen grootste onder-

scheiding. Dat was een kleine streep door

de rekening, want Zabeau wilde doctoreren

en zocht daarvoor een geschikte beurs.

Hij kandideerde bij het toenmalige

NFWO, maar ving bot. “In die tijd”, zo

zegt hij, “konden enkel primussen een

NFWO-beurs krijgen. Grootste onderschei-

ding in het laatste jaar was een minimum.

En aangezien ik niet tot de beste studen-

ten behoorde, kwam ik niet voor het

NFWO in aanmerking.”

Zabeau liet er echter geen gras over

groeien en begon met een IWONL beurs

aan zijn doctoraat. Na amper 33 maan-

den leverde hij zijn werkstuk in. In 1974

promoveerde Marc Zabeau bij professor

J. Schell tot doctor in de genetica op een

proefschrift over de genetica van de

Escherichia coli. Dat bleek in zo’n goede

aarde te vallen, dat Schell hem voorstel-

de om bij het NFWO een beurs aan te

vragen als Postdoctoraal Onderzoeker.

“Een NFWO-beurs was het beste wat je

kon krijgen”, zegt Zabeau nu. “In de eer-

ste plaats het kwaliteitslabel. Als je een

NFWO-beurs kreeg, was dat het resultaat

van een uiterst strenge selectie.

Het alternatief was een beurs van het

IWONL. Die moest je bovendien elk jaar

opnieuw aanvragen en de financiële

tegemoetkoming was niet eens de helft

van een beurs van het NFWO. Je kon er

dus echt niet veel mee doen. Een NFWO-

beurs daarentegen gold voor twee

opeenvolgende jaren en bezorgde je een

maandinkomen van rond de 22.000 à

23.000 oude Belgische frank. Daar kon je

toen royaal mee rondkomen. En de twee-

de belangrijke reden was dat je met een

NFWO-beurs naar het buitenland kon.

En daar aasde ik op, want ik was bijzonder

M A R C U S Z A B E A U Univers i te i t Gent / Bio logie • Molecula i re b io logie • Genet ic engineer ing

Marc Zabeau: “Zonder NFWO had mijn carrière er helemaalanders uitgezien.”

1 8

J A A R B O E K 2 0 0 6

gemotiveerd om een paar jaar aan een

gerenommeerde onderzoeksinstelling te

gaan werken.”

En zo gebeurde het dat Zabeau in 1976

zijn lang verwachte NFWO-beurs kreeg.

Als Fullbright Hayes postdoctoral fellow

trok hij voor twee jaar naar de Cold

Spring Harbor Laboratories, New York, VS

en werkte er met dr. Roberts op type II-

restrictie-enzymen. “Dankzij het NFWO

heb ik daar twee jaar aan toponderzoek

kunnen doen”, zo onderstreept hij.

“Zonder NFWO had mijn carrière er hele-

maal anders uitgezien.”

Zijn overstap van de Gentse universiteit

naar een wereldvermaard laboratorium

was voor Zabeau een revelatie, een

wereld van verschil in denken, visie, aan-

pak. “Het belangrijkste is de kwaliteit

van de mensen met wie je in zo’n top-

instituut kan samenwerken. Het verschil

tussen studenten die de stap gezet heb-

ben om, al was het maar één of twee

jaar, naar een goede onderzoeksinstelling

in het buitenland te gaan en zij die zo’n

stap nooit gezet hebben en aan hun

eigen universiteit zijn gebleven, is enorm.

Het zijn gewoon twee verschillende cate-

gorieën”, zo stelt Zabeau met klem.

Na twee jaar Cold Spring Harbor zou

Zabeau normaliter naar België zijn terug-

gekeerd om er een klassiek NFWO-traject

als onderzoeker te volgen. Maar het lot

besliste daar anders over. In 1978 kreeg

hij een aanbod om een onderzoeksgroep

te leiden aan het pas opgerichte

European Molecular Biology Laboratory in

Heidelberg, Duitsland. Hij bleef er tot in

1983. Dat was het begin van Zabeau’s

internationale carrière.

Tijdens zijn periode in het EMBL was hij

benoemd tot prof. Genetic Engineering

aan de VUB. In 1983 werd hij onder-

zoeksdirecteur van Plant Genetics

Systems N.V. in Gent. Voorts was hij

stichter en directeur van achtereenvolgens

Helix CV.(Gent, 1988), KeyeGene N.V.

(Wageningen, 1989), GenScope Inc. (V.S.,

1995) en Methexis (Gent, 1997). Van 1999

tot 2002 was hij wetenschappelijk direc-

teur van het departement Plant Systems

Biology van het VIB. En sedert dat jaar is

hij ook professor Genome Biology en

Functional Genomics aan de Unversiteit

Gent.

Sinds zijn postdoctoraal mandaat als

Navorser bij het NFWO vindt Zabeau dat

er veel veranderd is. “Als je vroeger de

engineer ing

1 9

kans kreeg om als beginnend onderzoeker

in het buitenland te werken en je wilde

nadien terugkeren, dan was het beste

wat je kon krijgen een assistentenjob bij

een prof. Een onderzoeker van 30 werd

verondersteld om zich uit te sloven voor

een prof, maar niet om zelf eigen projec-

ten of een onderzoeksgroep te leiden.

Dat was maar voor je weggegelegd als je

40 of 45 was. Prof. werd je pas op je

50ste. Dat is nu gelukkig veranderd. Als

jong onderzoeker met een paar jaar bui-

tenlandse ervaring heb je vandaag in

Vlaanderen mogelijkheden om mee een

onderzoeksgroep uit te bouwen. Als je

vandaag een FWO-mandaat in je cv hebt

staan, dan heb je echt een streep voor.”

Marc Zabeau (°1949) is deeltijds hoogle-raar aan de Vrije Universiteit Brussel

(Genomics + Proteomics) en aan de

Universiteit Gent (Genome Biology +

Functional Genomics) en CEO van het

biotechbedrijf Methexis N.V.

2 0


R E N E L U Y C K X CEO Ster ia Belg ium / Scheikunde • Fys io-chemie

Om zijn doctoraatstudie te financieren

kon Luyckx het eerste jaar rekenen op

een IWONL-beurs, gevolgd door twee

opeenvolgende NFWO-mandaten. Maar

een academische carrière zat er niet in.

Luyckx: “De statuten waren in die perio-

de heel precair en bovendien zat het

academisch kader aan de VUB helemaal

vol. De oplossing moest dus uit een

andere hoek komen. Het toeval wilde dat

toen de vraag op de markt van de infor-

matica enorm toenam. Als je dan in die

schemerzone zat tussen informatica en

wetenschappen, dan lagen de mogelijk-

heden als het ware voor het rapen.”

René Luyckx: “Het FWO vervult de rol van promotor vanhet lange termijndenken in wetenschappelijk onderzoekop een uitstekende manier.”

28 mei 1970. De Vrije Universiteit Brussel

is een feit. De afsplitsing van de Université

Libre de Bruxelles is bezegeld.

Vlaanderen is een universiteit rijker.

Een universiteit die vrij onderzoek als

basisprincipe in haar missie opneemt.

Een woelige beginperiode waar een

gloednieuw corps jonge, gedreven pro-

fessoren de dienst uitmaakt. In die sfeer

studeert René Luyckx er scheikunde.

Hij promoveert in 1979 tot doctor in de

theoretische fysische scheikunde op een

proefschrift over een onderdeel van de

kwantummechanica: het ontwerp van

simulatiemodellen om te onderzoeken

hoe elektronen rond atomen draaien en

hoe elektronenwolken elkaar beïnvloeden

en aanleiding geven tot Vanderwaals-

krachten. Een combinatie van wiskunde

met informatica uitgetest op – naar

toenmalige maatstaven – enorme super-

computers.

“Henk Lekkerkerker was onze promotor”

vertelt Luyckx, “een wereldautoriteit in

het domein van de fase-overgangen en

onlangs nog bekroond met de Bakhuys

Roozeboommedaille. Hij is nu nog

steeds actief aan de universiteit van

Utrecht. Wij waren met drie doctorandi

die onder zijn leiding allemaal onder-

zoek deden in hetzelfde domein. Maar

wat een sfeer! Deze periode was beslis-

send voor mijn carrière! Je leerde werken

in een team als collega’s van hetzelfde

niveau. Er heerste wel een zekere hiërar-

chie, maar die was gebaseerd op respect

voor elkaar, samenwerking en wederzijds

vertrouwen. Je kreeg een zeer grote vrij-

heid, maar je verantwoordelijkheid om

resultaten te halen en te publiceren was

navenant. Met ons team hebben we in

totaal zo’n 17 publicaties uitgebracht in

gerenommeerde wetenschappelijke tijd-

schriften. Die manier van aanpakken

beschouw ik vandaag nog steeds als

heel erg waardevol.”

J A A R B O E K 2 0 0 6

2 0

In die periode was informatica nog een

onderdeel van de wiskunde. Informatica-

opleidingen op een gestructureerde basis

bestonden er nog niet echt. De deur naar

de informaticawereld ging voor Luyckx

open toen hij aan de VUB een cursus

programmeren gaf. Hij kwam in contact

met iemand die ook gedoctoreerd had en

naar de privé was overgestapt. “Zo ben

ik ook in de privé terechtgekomen” zegt

Luyckx. “Mijn eerste job was consultant

bij Dolmen. Ik ging naar bedrijven om

daar te analyseren hoe hun bedrijfspro-

cessen verliepen. Dat had weliswaar niet

veel met mijn doctoraat te maken. Ik

moest alles van begin af leren. Als je van

de ene omgeving in de andere stapt is

het de eerste jaren gewoon keihard wer-

ken om bij te benen.”

Een cultuurschok? Luyckx: “Ja, maar zo is

het leven in de industrie nu eenmaal. Het

belangrijkste wat je in een doctoraatsop-

leiding leert, is leren leren en leren in

team werken. Een doctoraat doe je niet

alleen. Je leert kritisch denken, zaken tot

op het bot doorgronden, samenwerken,

het werk van mekaar kritisch, maar op

een constructieve manier evalueren. Dat

zijn allemaal vaardigheden die je later in

je carrière broodnodig hebt.”

-chemie

omstandigheden een keuze kunnen

maken tussen academia en de industrie.

Maar daarvoor is misschien wel iets meer

dan nu contact nodig met de industrie.

In die context is kennisoverdracht overi-

gens hét sleutelbegrip voor de toekomst.

Zo’n carrièrepad kan nationaal zijn, maar

ook internationaal. Ik denk overigens dat

het goed is dat jonge doctorandi of doc-

tors internationaal gaan. Kwaliteit zoekt

kwaliteit. De rest komt wel.”

Luyckx komt nog even terug op één van

zijn stokpaardjes, de hiërarchie binnen

een organisatie. “Wil je vandaag succes

hebben”, zo onderstreept hij, “dan moet

je leren je medewerkers en collega’s op

een evenwaardig niveau te behandelen.

De strikt afgelijnde hiërarchische relaties

van vroeger doen het vandaag niet meer.

Ik zie vandaag meer en meer een nieuw

soort hiërarchie ontstaan die gebaseerd

is op wederzijds respect. Dat is bijzonder

waardevol.”

En de rol van het FWO? Luyckx vindt het

van enorm groot belang dat we blijven

aandacht besteden aan fundamenteel

onderzoek. “Ik heb de indruk dat men

over wetenschappelijk onderzoek nog te

vaak denkt op te korte termijn. Wil men

fundamentele dingen onderzoeken, dan

moet je spreken in termen van 10, 15

jaar. Het FWO vervult de rol van promotor

van het lange termijndenken in weten-

schappelijk onderzoek op een uitsteken-

de manier. Alleen komt het fonds daar

wat te weinig mee naar buiten.”

“Waar we ook iets aan zouden moeten

doen,” vervolgt Luyckx, “is het uitteke-

nen van een carrièrepad voor doctorale

onderzoekers, zodat ze in optimale

2 12 1

René Luyckx (°1954) is CEO van Steria

Benelux en lid van het directiecomité van

de Steria Group. Met een omzet van 1,2

miljard euro en 9.000 medewerkers

wereldwijd behoort de Steria Group tot de

tien grootste informaticadienstenbedrijven

in Europa. Luyckx is ook lid van het directie-

comité van Agoria Brussel.

Wouter De Ploey kende het FWO al van

thuis uit. Het letterwoord rolde er gere-

geld over de tafel. Zijn vader was immers

professor geografie en had een aantal

medewerkers die via het FWO onder-

zoeksbeurzen hadden bekomen voor

hun doctoraten. Vandaar. Na zijn huma-

niora ging De Ploey economie en filosofie

studeren aan de K.U.Leuven. Na zijn

licentie kreeg hij via het FWO een man-

daat van Aspirant dat hem de mogelijk-

heden gaf om aan zijn doctoraat te

beginnen. Met een beurs van de Belgian

American Educational Foundation (BAEF)

trok hij naar de universiteit van Michigan

(Ann Harbor) waar hij zijn doctoraat

afwerkte en ook een PhD in economie

haalde.

Eén van de grote troeven van het FWO

is volgens De Ploey dat je een doctoraat

in het buitenland kan afwerken onder het

promotorschap van een hoogleraar aan

een Vlaamse universiteit. “Daardoor kan

je expertise opdoen die niet altijd aan-

wezig is in eigen land”, aldus De Ploey.

De Ploey is ook sterk overtuigd van de

meerwaarde van een FWO-mandaat.

Toen hij veertien jaar geleden ging solli-

citeren bij McKinsey – hij is er nu direc-

W O U T E R D E P L O E Y Pr inc ipal McKinsey & Company Economie

2 2

J A A R B O E K 2 0 0 6

Wouter De Ploey: “Het FWO mag ook buiten de academische wereld gerust wat meer uitpakken met

zijn kwaliteitslabel.”

tor van kwaliteitsonderzoek genoegzaam

gekend en geprezen wordt in academi-

sche milieus vindt De Ploey dat het FWO

ook buiten de academische wereld wat

meer mag uitpakken met zijn kwaliteits-

label. “Het is inderdaad zo dat thema’s

van doctoraten voor het bedrijfsleven

niet altijd even relevant zijn. Maar dat is

niet de toegevoegde waarde van het

FWO. Het gaat hem veel meer om de

vaardigheid op te bouwen van probleem-

oplossend vermogen en logisch denken,

goed analyse- en synthesevermogen. Die

vaardigheden bouw je al op in de loop

van bachelor en masters. Maar ze worden

nog versterkt tijdens een doctoraat, en

zeker tijdens postdoctoraal onderzoek.

Dat je daar als maatschappij, via het

FWO, in investeert, lijkt mij een heel

belangrijke opdracht.”

teur en senior partner van het Business

Technology Office – werd het feit dat hij

FWO-Aspirant was geweest, beschouwd

als een teken van kwaliteit. “Wanneer wij

nu op zoek gaan naar een profiel van

een doctor in de wetenschappen”, zo

zegt hij, “dan nemen wij de vermelding

van een FWO-mandaat in het cv als een

heel belangrijke erkenning van de kwali-

teit van het profiel van die kandidaat.

Daarom doen we ook inspanningen om

mensen met een Aspirant FWO-mandaat

op zak aan te trekken.”

Bij zijn huidige werkgever houdt De Ploey

zich bezig met het adviseren van banken,

verzekeringsmaatschappijen en andere

dienstverleners over strategische, organi-

satorische en operationele kwesties,

vooral op het vlak van transacties en IT-

problemen. “Voor dat soort van activitei-

ten is diepgaand probleemoplossend ver-

mogen een van de cruciale vaardighe-

den”, stelt De Ploey. “Met name in

management is het belangrijk om moei-

lijke strategische en organisatorische

vraagstukken te kunnen aanpakken op

een zeer coherente en logische manier.

Daar moet je mensen voor trainen. Eén

van de manieren om dat te doen, is

mensen aan te moedigen om via een

doctoraat de uitdaging aan te gaan om

een vraagstelling, een problematiek,

diepgaand en rekeninghoudend met

hoge kwaliteitseisen aan te pakken. Het

trainen en vormen van mensen in logisch

doordenken van problemen gekoppeld

aan een zekere gedrevenheid en enthou-

siasme is een belangrijke vaardigheid,

niet alleen voor het bedrijf waar ik nu

werk, ook voor onze hele maatschappij.”

Het FWO is volgens De Ploey dan ook

het uitgelezen instrument voor afgestu-

deerden om doctoraatsjaren en eventueel

een postdoctoraal onderzoek financieel

op een comfortabele manier aan te vat-

ten en door te komen, in plaats van

onmiddellijk in het bedrijfsleven te stap-

pen. Die speciale aandacht voor het FWO

blijkt ook uit het feit dat het FWO elk

jaar een McKinsey-prijs uitreikt voor laat-

stejaars doctorandi over een onderwerp

met een grote maatschappelijke relevan-

tie. De Ploey: “De selectie van die prijs

gebeurt door het FWO en het FNRS.

Wij zitten in die selectiecommissie en

dan zie je wel de kwaliteit van de dos-

siers die er passeren. De kwaliteitsnor-

men die het FWO vandaag hanteert zijn

zeer hoog.”

Ondanks het feit dat het FWO als promo-

Economie • Internat ionale handel

2 3

Wouter De Ploey (°1965) is directeur en

senior partner van het departement

Business Technology Office van McKinsey

& Company. Hij leidt de European

Payments Working Group die gespeciali-

seerd is in financiële dienstverlening aan

banken, verzekeringsmaatschappijen en

andere dienstverleners.

J A A R B O E K 2 0 0 6J A A R B O E K 2 0 0 6J A A R B O E K 2 0 0 6

“Aan het einde van mijn licentiaatsoplei-

ding was een doctoraat voor mij zoiets

als la voie royale. En een financiering

krijgen van het FWO (het toenmalige

NFWO) werd beschouwd als de meest

aantrekkelijke manier om aan een docto-

raat te werken”, zegt Jean De Cannière

overtuigend. In 1975 kreeg hij van het

FWO een mandaat van Navorsingsstagiair

voor één jaar. De volgende stap kon een

mandaat van Aspirant zijn, maar dat was

voor De Cannière niet het geval.

Hij startte als assistent aan de K.U.Leuven

en verdeelde zijn tijd tussen werken aan

zijn doctoraat en werken voor zijn prof.

“Toen heb ik aan den lijve ondervonden

wat het betekent een doctoraat af te

werken in combinatie met een assistent-

schap. Een mandaat van het FWO is hoe

dan ook de meest interessante manier

om doctoraatswerk te doen”, onder-

streept De Cannière met klem.

In 1979 promoveerde De Cannière aan

de K.U.Leuven tot doctor in de wiskunde

op een proefschrift over operatorenalge-

bra’s. Na tien maanden obligate leger-

dienst diende hij bij het FWO zijn kandi-

datuur in als Aangesteld Navorser. Dat

werd hem toegekend en in 1981 werd hij

vervolgens Bevoegdverklaard Navorser

met een contract van onbepaalde duur.

De Cannière maakte gretig gebruik van

alle faciliteiten die een FWO-mandaat

maar kon bieden: vrijheid en mobiliteit.

In 1978 was hij al voor vijf maanden

naar de universiteit van Trondheim,

Noorwegen, getrokken. Een goed jaar

later volgde een verblijf van vijf maanden

in Odense, Denemarken. In 1981 en 1982

was hij twee jaar lang Visiting Lecturer

aan de University of California in Berkeley,

VS en vertoefde hij vervolgens vier

maanden aan de University of Minnesota

in Minneapolis.

De Cannière over die periode: “Dankzij

mijn FWO-mandaat van Bevoegdverklaard

Navorser heb ik het geluk gehad om een

aantal van de meest markante wiskundigen

van de 20ste eeuw persoonlijk te kennen.

In Berkeley liepen er zeker zo’n zes

Fieldsmedaille-winnaars rond (de Fields-

medaille is voor de wiskunde wat de

Nobelprijs is voor andere wetenschap-

pen). Ronkende namen als Shiing-Shen

Chern, Gerhard Hochschild, Stephen

Smale, de Fransman Alain Connes en

landgenoot Jean Bourgain (FWO!), het

waren contacten van het allerhoogste

niveau.”

“Ik was me al heel snel bewust van de

enorme kans die ik via het FWO had

gekregen”, zegt De Cannière nadien.

Twee kanttekeningen wil hij daar nog

maken: “Een belangrijk punt als je een

mandaat van het FWO krijgt, is dat het

langzaam tot je doordringt dat je tot een

soort van elitecorps behoort. Ik mag dat

echt wel zo zeggen. Het FWO levert elite-

onderzoekers af. Te vergelijken met de

geest van de grandes écoles in Frankrijk.

Maar eenmaal je tot dat corps behoort,

krijg je natuurlijk ook de verantwoorde-

lijkheid om resultaten op hoog niveau

neer te zetten.

Een tweede kanttekening die De Cannière

maakt, heeft betrekking op het kwaliteits-

imago van het FWO. Toen hij in 1984

beslist had om geen academische carrière

te ambiëren, maar naar het bedrijfsleven

over te stappen, ontdekte hij dat er via

het FWO heel wat deuren voor hem open

gingen. De Cannière kon beginnen bij

IBM en is er nog steeds. Sinds die over-

stap heeft De Cannière niet meer aan

onderzoek gedaan. Een breuk?

De Cannière: “Mijn onderzoek heb ik niet

meer verdergezet in het bedrijfsleven.

Maar mijn onderzoekscarrière heeft mij

bij mijn huidige werkgever wel een speci-

aal profiel gegeven. Door mijn onderzoek

J A A R B O E K 2 0 0 6

J E A N D E C A N N I E R E Strategie Outsourc ing & Integrated Technology IBM Belg ium / In format ica

2 4

2 5

ben ik er namelijk in getraind om proble-

men op een zeer gestructureerde manier

en op een hoog abstractieniveau te

behandelen. Ik ben hier ook binnen-

gekomen met een goede ervaring in

teamwerking, speciaal op internationaal

vlak. Onderzoek is enerzijds heel indivi-

dueel, maar heeft ook een sterk samen-

werkingsaspect. En, niet onbelangrijk, als

onderzoeker verwerf je een zekere onaf-

hankelijkheid van denken, een kritische

ingesteldheid. Binnen een bedrijf als IBM

betekent dat ongetwijfeld een meerwaarde

in de wisselwerking met een sterke

bedrijfscultuur”.

Waarom dan die stap? “Er was de aan-

trekkingskracht van een nieuwe uitda-

ging”, zegt De Cannière. “Ik vroeg me af

of ik niet meer aan de maatschappij kon

bijdragen in een bedrijf dan in het onder-

zoeksdomein waar ik mee bezig was.

Misschien ben ik in mijn zelfoordeel te

streng geweest. Ik heb trouwens nog

altijd een soort van heimwee naar die

pure wiskunde. Maar op een bepaald

moment zie je dat je ook capaciteiten en

competenties hebt in andere gebieden en

die wilde ik uitproberen.”

De Cannière heeft de wiskunde nooit los-

gelaten. Het is voor hem trouwens nog

altijd een hobby. Hij is lid van het

Belgisch Wiskundig Genootschap en van

de American Mathematical Society. En als

collega’s of vrienden hem om advies vra-

gen over de loopbaanperspectieven van

hun kinderen, dan onderstreept hij stee-

vast de waarde van het doctoraal onder-

zoek. De Cannière: “Als jongeren weten-

schappelijk-creatief talent hebben, dan

geef ik altijd zeer uitdrukkelijk de raad

een aantal jaren te besteden aan onder-

zoek en aan een doctoraat. En daarvoor

is het FWO een uitstekende partner.”

Outsourc ing & Integrated Technology IBM Belg ium / In format ica • Wiskunde

Jean De Cannière: “Als je een mandaat van het FWO krijgt,dringt het langzaam tot je door dat je tot een soort vanelitecorps behoort.”

Jean De Cannière (°1952) is bij IBM Global

Services Client Director voor Fortis wereld-

wijd. Hij is tevens lid van de Raad van

Bestuur van IBM Belgium en voorzitter van

de ondernemingsraad van IBM Belgium.

J A A R B O E K 2 0 0 6

Financiering en aanwending 2006

2 6

J A A R B O E K 2 0 0 6

Mandaten 40,3 %

Projecten 53,0 %

Administratief beheer 3,7 %

Reisbeurzen, internationale contacten 2,0 %

ESF, EURYI, internationale samenwerking 1 %

Financiering

Het FWO heeft verschillende financieringsbronnen om onderzoekers te steunen.

De betoelaging voor 2006 bedraagt 151,4 miljoen euro en is als volgt onderverdeeld:

• Vlaamse Gemeenschap

Toelage, inclusief Odysseusprogramma en grote onderzoeksfaciliteiten en humanitaire

acties 121 miljoen euro (79,9 %)

Toelage van de Nationale Loterij 11,7 miljoen euro (7,7 %)

• Federale Overheid

Wetenschapsbeleid 7,1 miljoen euro (4,7 %)

Sociale Zaken, Volksgezondheid 2,0 miljoen euro (1,3 %)

Economische Zaken en Energie 1,9 miljoen euro (1,3 %)

• Mecenaat

Nationale Loterij: zie Vlaamse Gemeenschap

Schenkingen van bedrijven en particulieren

• Gunstmaatregelen die deze bedragen verhogen:

Voor zijn mandatenbestand van postdoctoralen wordt het FWO voor 65 % vrijgesteld

van de bedrijfsvoorheffing, wat het FWO 5,3 miljoen euro (3,5 %) extra oplevert.

Bovendien is het FWO vrijgesteld van de werkgeversbijdragen voor sociale zekerheid

voor Postdoctorale Onderzoekers, die extra zijn bijgekomen t.o.v. het referentie

betrokken personeelsbestand op 31 december 1995. Dit laat een extra besteding toe

door het FWO van 2,3 miljoen euro (1,5 %).

2 7

Het FWO kan van inkomstenbelastingen vrijge-stelde beurzen toekennen op grond van art.90, 2° van het Wetboek van deInkomstenbelastingen 1992, die onderworpenzijn aan het stelsel van de sociale zekerheidvolgens art. 15, 2° van het Koninklijk Besluitvan 28 november 1969.

2 8


Aanwendingen van middelen

Financiering in k €

1991 % 1995 % 2000 % 2006 % 2007** %

Vlaamse Gemeenschap* 42.717 73 58.104 78 91.175 78 121.038 80 130.643 73

Nationale Loterij 11.924 20 11.411 15 10.470 10 11.712 8 11.712 7

Federaal 4.132 7 5.087 7 12.088 10 11.058 7 11.224 6

Fiscale en parafiscale gunstmaatregelen - - 2.504 2 7.607 5 24.754 14

Totaal 58.773 100 74.602 100 116.237 100 151.415 100 178.333 100

Index 100 127 193 258 303

* Met inbegrip van acties Levenslijn en Kom op tegen Kanker (950 k €).

* * Voor 2007 zijn dit geraamde bedragen, waarbij reeds rekening is gehouden met de federale maatregel voor jobcreatie in fundamenteel onderzoek (Fonds Maribel Onderzoek).

1992 1995 2000 2006 2007*

Mandaten 45% 47% 48% 38% 40,3%

Kredieten en Onderzoeksprojecten** 47% 46% 46% 55,5% 53,0%

Internationale samenwerking m.i.v. ESF* 3% 2% 2% 3% 3,0%

Allerlei (administratie, commissies e.d.) 5% 5% 4% 3,5% 3,7%

* o.m. EUROCORES, Scientific Programmes, EURYI, enz.** vanaf 2006: Odysseustoelage inbegrepen.

2 9

aangevraagd

toegekend

Aanvragen en toekenningen in 2006 voor 2007

Reis

beur

zen

voor

cong

ress

enen

verb

lijve

nin

het

buite

nlan

d

Proj

ecte

n&

kred

iete

nbe

drag

enin

100.

000

EUR

Post

doct

oraa

lOnd

erzo

eker

s

Aspi

rant

en

BIO

LOG

ISCH

EW

ETEN

SCH

APPE

N

Aspiranten 64 22Postdoctoraal Onderzoekers 83 35Projecten & kredieten (bedragen in 100.000 EUR) 168 42Reisbeurzen voor congressen en verblijven in het buitenland 268 214

0

100

150

250

300

50

200

Reis

beur

zen

voor

cong

ress

enen

verb

lijve

nin

het

buite

nlan

d

Proj

ecte

n&

kred

iete

nbe

drag

enin

100.

000

EUR

Post

doct

oraa

lOnd

erzo

eker

s

Aspi

rant

en

CULT

UU

R-EN

TAAL

WET

ENSC

HAP

PEN


0

100

150

250

50

200

3 0


aangevraagd

toegekend

Reis

beur

zen

voor

cong

ress

enen

verb

lijve

nin

het

buite

nlan

d

Proj

ecte

n&

kred

iete

nbe

drag

enin

100.

000

EUR

Post

doct

oraa

lOnd

erzo

eker

s

Aspi

rant

en

EXAC

TEW

ETEN

SCH

APPE

N


0

100

150

250

300

50

200

Reis

beur

zen

voor

cong

ress

enen

verb

lijve

nin

het

buite

nlan

d

Proj

ecte

n&

kred

iete

nbe

drag

enin

100.

000

EUR

Post

doct

oraa

lOnd

erzo

eker

s

Aspi

rant

en

GED

RAG

S-EN

MAA

TSCH

APPI

JWET

ENSC

HAP

PEN


0

100

150

250

50

200

3 1

aangevraagd

toegekend

Reis

beur

zen

voor

cong

ress

enen

verb

lijve

nin

het

buite

nlan

d

Proj

ecte

n&

kred

iete

nbe

drag

enin

100.

000

EUR

Post

doct

oraa

lOnd

erzo

eker

s

Aspi

rant

en

MED

ISCH

EW

ETEN

SCH

APPE

N


0

100

150

250

300

50

200

Reis

beur

zen

voor

cong

ress

enen

verb

lijve

nin

het

buite

nlan

d

Proj

ecte

n&

kred

iete

nbe

drag

enin

100.

000

EUR

Post

doct

oraa

lOnd

erzo

eker

s

Aspi

rant

en

TOEG

EPAS

TEW

ETEN

SCH

APPE

N


0

40

60

120

20

100

80

3 2


aangevraagd

toegekend

Reis

beur

zen

voor

cong

ress

enen

verb

lijve

nin

het

buite

nlan

d

Proj

ecte

n&

kred

iete

nbe

drag

enin

100.

000

EUR

Post

doct

oraa

lOnd

erzo

eker

s

Aspi

rant

en

TOTA

ALFW

O

Aspiranten 598 191Postdoctoraal Onderzoekers 445 152Projecten & kredieten (bedragen in 100.000 EUR) 986 252Reisbeurzen voor congressen en verblijven in het buitenland 1.424 1.045

0

300

600

900

1200

1500

3 3

In functie op 1 oktober 2006

Biologische wetenschappen 73Cultuur- en taalwetenschappen 117Exacte wetenschappen 128Gedrags- en maatschappijwetenschappen 99Medische wetenschappen 193Toegepaste wetenschappen 56

Aantal Aspiranten: per gebied


Aantal Postdoctoraal Onderzoekers: per gebied

3 4


Personeel 46.019.557 €Uitrusting 4.663.734 €Werking 22.041.555 €

Besteding aan projecten: totaal

In functie op 1 januari 2007

Biologische wetenschappen 5.246.620 €Cultuur- en taalwetenschappen 6.106.300 €Exacte wetenschappen 10.003.887 €Gedrags- en maatschappijwetenschappen 8.177.600 €Medische wetenschappen 9.294.530 €Toegepaste wetenschappen 7.190.620 €

Projecten per gebied: personeel

3 5

Biologische wetenschappen 783.400 €Cultuur- en taalwetenschappen 0 €Exacte wetenschappen 1.856.259 €Gedrags- en maatschappijwetenschappen 85.000 €Medische wetenschappen 1.395.975 €Toegepaste wetenschappen 543.100 €

Projecten per gebied: uitrusting

Biologische wetenschappen 3.816.242 €Cultuur- en taalwetenschappen 733.900 €Exacte wetenschappen 3.274.382 €Gedrags- en maatschappijwetenschappen 1.007.550 €Medische wetenschappen 11.525.598 €Toegepaste wetenschappen 1.683.883 €

Projecten per gebied: werking

3 6

J A A R B O E K 2 0 0 6


Wetenschappelijke personeelsleden per wetenschapsgebied

Technische personeelsleden per wetenschapsgebied


3 7

Mandaten 40,3 %Projecten 53,0 %Administratief beheer 3,7 %Reisbeurzen, internationale contacten 2,0 %ESF, EURYI, internationale samenwerking 1,0 %

3 8

J A A R B O E K 2 0 0 6

O P D R A C H T

Het doel van het Fonds Wetenschappelijk

Onderzoek – Vlaanderen (FWO) is, histo-

risch en statutair, het bevorderen van

het wetenschappelijk onderzoek in de

verschillende Gemeenschappen in België.

Het FWO heeft geen filosofische of poli-

tieke doctrine en maakt geen enkel

onderscheid tussen geleerden en vorsers

op basis van geloof, opvattingen, of de

instelling waaraan ze verbonden zijn.

De huidige beheersovereenkomst (2004-

2007), die afgesloten werd tussen de

Vlaamse Gemeenschap en het FWO,

bepaalt de missie als volgt: “De taak

van het Fonds is het stimuleren en

ondersteunen van het kennisgrensverleg-

gend fundamenteel wetenschappelijk

onderzoek in alle wetenschapsgebieden

aan de universiteiten in de Vlaamse

Gemeenschap (inclusief samenwerkings-

verbanden tussen de Vlaamse universi-

teiten en andere onderzoeksinstellingen),

op basis van wetenschappelijke interuni-

versitaire competities.”

Dit fundamenteel onderzoek wordt

gedragen door uitmuntende en hoogge-

specialiseerde onderzoekers. Het ligt aan

de basis van nieuwe kennis en know-

how en heeft een grote maatschappelij-

ke en culturele waarde. Op langere ter-

mijn zal deze kennis en het gevormde

menselijke kapitaal de basis leggen voor

het gericht, toegepast, technologisch,

strategisch, beleidsondersteunend en

-voorbereidend onderzoek. Dit onderzoek

komt dus de volledige gemeenschap en

de maatschappij ten goede door het

scheppen van welvaart en welzijn.

In tegenstelling tot andere onderzoeks-

types kan het fundamenteel onderzoek

enkel rekenen op overheidssteun omdat

het zelden op korte termijn tot economi-

sche valorisatie leidt. De mandaathouders

van het Fonds worden erg streng gese-

lecteerd en krijgen optimale kansen om

een vorming van internationaal erkend

hoog niveau te bereiken. Het mandaten-

bestand van het FWO is niet alleen een

belangrijke kweekschool van toekomstige

academici en toponderzoekers, maar ook

vaak de start naar een vruchtbare loop-

baan buiten de academische en onder-

zoekswereld.

Niet-gouvernementele ‘research councils’

zijn in Europa een traditie. Dit blijkt uit

het feit dat de European Science

Foundation (ESF) 76 dergelijke instellingen

uit 30 landen omvat. Ook het FWO is lid

van ESF en betrokken bij verschillende

Europese onderzoeksinitiatieven. ESF telt

zeer gevarieerde instellingen, maar de

constante is de ondersteuning van het

fundamenteel onderzoek met overheids-

geld via onafhankelijke instellingen.

De inbreng van de wetenschappelijke

gemeenschap als initiatiefnemer en eva-

luatieorgaan is daarbij een onmisbare

factor.

Het FWO is het centrale orgaan en

mediator tussen de overheid en de

Vlaamse wetenschappelijke gemeenschap

voor fundamenteel onderzoek op initia-

tief van de onderzoekers en via interuni-

versitaire wetenschappelijke competitie.

3 9

O N D E R Z O E K

1. Het FWO geeft financiële steun aan individuele onderzoekers

onder de vorm van:

• Mandaten voor Aspiranten 2x2 jaar

• Bijzondere Doctoraatsbeurzen 1 jaar

• Klinische Doctoraatsbeurzen 2 jaar halftijds

• Mandaten voor Postdoctorale Onderzoekers 3x3 jaar

• Fundamenteel Klinische Mandaten 2x5 jaar halftijds

• Kredieten aan Navorsers 1 jaar

• Reisbeurzen

- Bijwonen van congressen in het buitenland

- Korte en langere studieverblijven in het buitenland

• Mobiliteit van onderzoekers

- Verblijf Postdoctorale Onderzoekers FWO in het buitenland

(mobiliteitstoelagen)

- Visiting Postdoctoral Fellowships

- Bilaterale uitwisselingsprojecten

2. Het FWO betoelaagt onderzoeksteams via:

• Onderzoeksprojecten 3-4 jaar, verlengbaar (omvattend:

personeel, werking en uitrusting)

- de ondersteuning van projecten aan grote internationale

onderzoeksfaciliteiten o.a. CERN, ESRF-Grenoble met

DUBBLE, Mercator telescoop-La Palma, DESY-Hamburg, …

- Odysseusprojecten

• Middelgrote en grote uitrusting (m.i.v. corpora en databanken)

zal worden ondergebracht in het toekomstige Herculesprogramma. (De omschrijving van al deze initiatieven kan

gevonden worden op de website:

http://www.fwo.be.)

3. Het FWO stimuleert nationale en internationale samenwerking

door steun toe te kennen voor:

• Wetenschappelijke Onderzoeksgemeenschappen

• Organisatie van congressen in België

• Sabbatical leaves voor Vlaamse professoren

• Deelname aan onderzoeksinitiatieven en samenwerking in het

raam van de European Science Foundation (ESF)

- European Collaborative Research Projects (EUROCORES)

- European Young Investigator awards (EURYI-awards)

- Exploratory workshops

- European Research Conferences

- Research Networking Programmes

- Related expert groups

- Forward looks

4 0

J A A R B O E K 2 0 0 6

P R I J Z E N

Vijfjaarlijkse prijzen van het FWO

Dankzij schenkingen en legaten werden volgende prijzen ingesteld:

• 2 prijzen Dr. A. De Leeuw-Damry-Bourlart, één voor de exacte

wetenschappen en één voor de toegepaste wetenschappen

• 2 prijzen Dr. Joseph Maisin, één voor de fundamenteel bio-

medische wetenschappen en één voor de klinisch biomedische

wetenschappen

• de prijs Ernest John Solvay voor de taal-, cultuur-, maatschappij-

en gedragswetenschappen

De prijzen bedragen 100.000 EUR en worden om de vijf jaar uit-

gereikt (volgende selectie in 2010). Qua belangrijkheid kunnen

ze beschouwd worden als ‘Vlaamse Nobelprijzen’. De Raad van

Bestuur van het FWO doet voor de wetenschappelijke evaluatie

een beroep op jury’s die uitsluitend samengesteld zijn uit bui-

tenlandse experts van hoog wetenschappelijk niveau. De prijzen

worden tijdens een officiële plechtigheid door Z.M. de Koning

uitgereikt.

Prijzen via mecenaat

Het privé-mecenaat is een kans voor bedrijven e

JAARBOEK 2006 - FWObouwen ze aan een toekomst voor onze samenleving. In dit jaarboek vindt u een...

Documents

Transcript of JAARBOEK 2006 - FWObouwen ze aan een toekomst voor onze samenleving. In dit jaarboek vindt u een...