JAARBERICHT 2009 - VNG · van 1200 brede basisscholen in 2011 al in 2009 is gehaald, ondersteunen...

B R E D E S C H O L E N I N N E D E R L A N D

JAARBERICHT 2 0 09

Hoe staat de brede school er in 2009 voor in Nederland? Hoeveel brede scholenzijn er in het primair - en voortgezet onderwijs? Hoe verloopt de samenwerking?Hoe staat het met gebouwen en financiën? En wat moet het opleveren? In dit jaar-bericht 2009 presenteren we de meest recente stand van zaken, feiten en cijfersover de brede school. De gegevens zijn verzameld bij brede scholen zelf, gemeen-ten en schoolbesturen. U kunt de jaarberichten bij Oberon bestellen.

ONDERZOEK & ADVIES

POSTBUS 1423

3500 BK UTRECHT

TEL. : 030 - 230 60 90

FAX : 030 - 230 60 80

E-MAIL : [email protected]

INTERNET : www.oberon.eu

JAA

RB

ERICH

T 20

09

In opdracht van het Ministerie vanOnderwijs, Cultuur en Wetenschap

BS-Jaarbericht-2009-omslag 14-01-10 13:10 Pagina 1

Colofon

© OberonNiets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op wat voor wijze dan ook, of opgeslagen worden in een gegevensbestand zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Uitgave & tekstClaudy OomenJoke Kruiter Michiel van der GrintenJessica van der LindenEdwin Dubbelman

VormgevingCas de Vries, Dvada, Utrecht

DrukKDS, Den Haag

FotografieSijmen Hendriks

ISBN/EAN: 978 90 77737 61 3

Utrecht, december 2009


BREDE SCHOLEN IN NEDERLAND

JA A R B E R I C H T 2 0 0 9

BS-Jaarbericht-2009-binnen 26-01-10 16:16 Pagina 1

Brede scholen in Nederland - Jaarbericht 2009 ● 3

Voorwoord 4

Inleiding 6

Trends 10

1 De cijfers 16

2 De brede school in het primair onderwijs 22

3 De brede school in het voortgezet onderwijs 42

4 Gemeenten over de brede school 58

5 Slotbeschouwing 74

INHOUDSOPG AVE


4 ● Jaarbericht 2009 - Brede scholen in Nederland

We leven in dynamische tijden en in eensamenleving waarin we snel en adequaatmoeten inspelen op verandering. En dieverandering heeft, of we dat nu willen of niet,grote consequenties voor ons onderwijs. Dezemaatschappelijke ontwikkelingen vragen omeen samenhangend antwoord. Van belang is datwe dat op een zodanige manier organiseren dathet uitdagend is voor kinderen en jongeren,werkbaar voor leraren en aantrekkelijk voorouders. Brede scholen kunnen daaraan eenbijdrage leveren. Daarom vinden wij hetfantastisch om te zien dat Nederland in 2009zo’n 1200 brede basisscholen kent en ruim 400brede scholen in het voortgezet onderwijs. Ookzien we dat de brede school al lang geenrandstedelijk fenomeen meer is, maar dat bredescholen overal in Nederland te vinden zijn: inalle provincies, in grote en kleine steden en ophet platteland, in achterstands- énnieuwbouwwijken. In maar liefst 88% van degemeenten staat al een brede school. Omdat dedoelstelling van het kabinet voor het realiserenvan 1200 brede basisscholen in 2011 al in 2009

is gehaald, ondersteunen wij gemeenten nu omte komen tot 1500 brede scholen voor primaironderwijs.

In het voortgezet onderwijs is de brede schoolook niet meer weg te denken. Daar treffen webrede scholen aan onder grote en kleine scholenen in alle schooltypen, van vmbo totgymnasium. Eenderde van de vo-locatiesbeschouwt zichzelf als brede school en opereertook als zodanig. Daarom stellen wij vast dat debrede school de afgelopen jaren definitief voetaan de grond heeft gekregen in het voortgezetonderwijs.

De ontwikkeling van brede scholen wordt doorverschillende motieven ingegeven. Aanvankelijkis deze samenwerking vooral op gang gekomenin achterstandswijken in de grote steden. Juistomdat een breed aanbod aan voorzieningenvoor kinderen die extra zorg nodig hebben veelkansen biedt. Maar daarin is veranderinggekomen. Talentontwikkeling voor álleleerlingen is nu de drijfveer.

VOORWOORD



Hebben we met de ontwikkeling van de bredescholen nu een stadium bereikt waarin we ookhet beste onderwijs bieden? Wij denken dat weop dit punt nog veel meer kunnen bereiken alswe ook inhoudelijk de handen steviger ineenslaan. Want juist dat samenwerken aan eengeïntegreerd programma om kinderen enjongeren maximale talentontwikkeling tebieden, staat nog in de kinderschoenen. Maarhet is wél een belangrijke toekomstambitie vanveel brede scholen in zowel primair als

voortgezet onderwijs. En dat is juist ook ónzeambitie: brede scholen die werken vanuit deinhoud – één doorlopende leerlijn, éénpedagogische visie en één geïntegreerd binnen-en buitenschools curriculum.

Het enthousiasme en de bevlogenheid diesamenhangen met de brede school ontwikkelingspreekt voor ons ook weer uit dit jaarbericht. Wijzullen de komende jaren ons best doen om uhierin te ondersteunen.

Sharon A. M. DijksmaSTAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Marja van BijsterveldtSTAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP


In de jaarberichten brede school rapporteert Oberon inopdracht van het ministerie van OCW over brede scholen inNederland1. Vanaf 2001 monitoren en beschrijven we deontwikkeling van brede scholen. In het nu voor u liggendejaarbericht 2009 presenteren we, op basis van gegevensdie we bij gemeenten, schoolbesturen en brede scholenhebben verzameld, een actueel beeld van de brede schoolin het primair- en voortgezet onderwijs.

1 In 2001, 2002, 2003 en 2005 verschenen jaarberichten over de brede school in

het primair onderwijs. In 2003 en 2005 rapporteerden we over de brede school

in het voortgezet onderwijs. Vanaf 2007 zijn alle gegevens opgenomen in één

jaarbericht over brede scholen in het primair – en voortgezet onderwijs.

INLEIDING



Definitie

Sinds de eerste brede scholen rond 1995 vanstart gingen, zijn er honderden brede scholen inhet po en vo bijgekomen in Nederland. Die brede scholen ontwikkelen zich op hun eigenmanier en hebben hun eigen ‘gezicht’. Scholen,instellingen en gemeenten bepalen gezamenlijkhoe hun brede scholen er uit zien. Nietteminblijkt dat een paar kenmerken steeds terug -keren:• Verbreding van functie en doelstellingen;• Verbreding van organisatie(s);• Verbreding van het aanbod;• Verbreding van de doelgroep.

Op basis van onderzoeksresultaten, literatuuren overleg met experts hebben we de volgendebeknopte beschrijving opgesteld:

De uitbreiding van het aanbod wordt gereali-seerd door het onderwijsaanbod te combinerenmet activiteiten op het gebied van kunst en cultuur, sport en bewegen, zorg, welzijn, veilig-heid, burgerschap, techniek en multimediaen/of educatie. In het primair onderwijs dientde samenwerking verder te gaan dan de wettelijk verplichte afspraken tussen onderwijsen kinderopvang. Verder geldt dat de scholenzichzelf als brede school dienen te beschouwen.Verbreding van de doelgroep is geen criterium:leerlingen staan centraal, extra activiteitenvoor ouders of wijkbewoners zijn denkbaar maarniet vereist. Ook huisvesting hanteren we nietals criterium: een multifunctionele accommoda-

tie is niet per definitie een brede school enomgekeerd kan een brede school ook heel goedopereren vanuit bestaande ‘stand alone’ gebouwen.

Werkwijze

GemeentenDe dataverzameling bij gemeenten heeft net alsvoorgaande jaren in twee ronden plaats -gevonden. In de eerste ronde (begin 2009) isper fax of telefonisch bij alle gemeenten inNederland nagegaan of er brede scholen zijn ofworden ontwikkeld. In de tweede ronde (april enmei 2009) hebben we gemeenten met bredescholen nogmaals benaderd met een digitalevragenlijst. Bij gemeenten die de digitale vragenlijst niet hebben ingevuld, is telefonischeen verkorte vragenlijst afgenomen.

Brede scholen in het primair onderwijsOok de dataverzameling bij brede scholen in hetprimair onderwijs verliep in twee delen. In hetnajaar van 2008 hebben we alle schoolbestureneen lijst met hun scholen gestuurd met de vraagdaarop aan te geven welke van die scholen brede school zijn of onderdeel uitmaken van eenbrede school. Vervolgens hebben we begin 2009de contactpersonen van die brede scholen bena-derd met een digitale vragenlijst. Bij bredescholen die de digitale vragenlijst niet hebbeningevuld, is telefonisch een verkorte vragenlijstafgenomen.

Brede scholen in het voortgezet onderwijsDe dataverzameling in het voortgezet onderwijsheeft, net als bij gemeenten en primair onder-wijs, in twee ronden plaatsgevonden. In novem-ber 2008 zijn alle vo-scholen (op locatieniveau)in Nederland benaderd voor een eerste screening. Hierbij was de centrale vraag of deschool een ‘brede school’ is. Zij kregen hierbij dedefinitie van de brede school (zoals hierbovenbeschreven) voorgelegd. In de tweede rondezijn alle vo-scholen die op basis van de eerste


INLEIDING

Er is sprake van brede school wanneer een schooleen bredere maatschappelijke functie heeft dan dievan onderwijsgever alleen, daarbij structureelsamenwerkt met instellingen voor welzijn, zorg,kinder opvang, sport en/of cultuur en samen metdie voorzieningen zorg draagt voor een substantiëleuitbreiding van het aanbod.


screening als ‘brede school’ kunnen wordenaangemerkt, benaderd met een digitale vragen-lijst. Bij brede scholen die de digitale vragenlijstniet hebben ingevuld, is een verkorte telefonische vragenlijst afgenomen.

Respons

GemeentenVoor de eerste dataverzamelingsronde ondergemeenten zijn alle 441 gemeenten benaderdén bereikt: de respons in deze ronde bedroeg100%. Deze 388 (88%) gemeenten geven aandat ze één of meer brede scholen hebben. Deze388 gemeenten hebben we in de tweede rondeopnieuw benaderd. 176 van hen vulden een digitale vragenlijst in en 92 werkten mee aaneen telefonische verkorte versie van de vragen-lijst. Op die manier zijn uiteindelijk bij 268gemeenten gegevens verzameld. De totale

respons van de tweede ronde komt daarmee op69%. Responsanalyse heeft uitgewezen dat derespons representatief is wat betreft provincie,stedelijkheid en gemeentegrootte.

Brede scholen in het primair onderwijsIn het primair onderwijs hebben we eerst alleschoolbesturen met po-scholen benaderd. Ditzijn 1184 besturen met 7059 scholen onder hunbeheer. Van die schoolbesturen hebben 556(47%) aangegeven welke van hun scholen bredeschool zijn. Deze schoolbesturen hebben gezamenlijk 3590 scholen onder hun hoede, datis 51% van het totaal aantal scholen voor primair onderwijs. Dat betekent dus dat we vande helft van de po-scholen weten of ze een brede school zijn of daar deel van uitmaken. Volgens de besturen is dat voor 855 (24%) hetgeval. Een aantal van deze 855 scholen vormensamen met één of meer andere po-scholen een



brede school. In totaal gaat het om 751 bredescholen (waar dus 855 po-scholen bij betrokkenzijn). De contactpersonen van de 751 bredescholen zijn vervolgens benaderd met een digitale vragenlijst. Deze vragenlijst werd ingevuld door 282 brede school coördinatoren.Daarmee is er in de tweede ronde een responsvan 38% bereikt. Responsanalyse heeft uitgewezen dat de respons representatief is watbetreft provincie, met Noord-Brabant als uit-zondering (daar hebben relatief minder bredescholen de vragenlijst ingevuld). Wanneer wenaar stedelijkheid kijken, valt op dat bredescholen in middelgrote gemeenten (20-50.000inwoners) ondervertegenwoordigd zijn en bredescholen uit grote gemeenten (150-250.000inwoners) oververtegenwoordigd. Op die gebieden is het beeld dat geschetst wordt inhoofdstuk 1 en 2 van dit jaarbericht niet hele-maal representatief voor alle brede scholen inhet po. Wel komt de verdeling over de verschillende wijken overeen met het landelijkebeeld.

Brede scholen in het voortgezet onderwijsVoor de eerste screening zijn alle 1267 vo-scho-len in Nederland benaderd (locatieniveau). 632scholen werkten mee aan deze screening (50%respons). Van de 632 locaties die hebben deelgenomen aan de screening voldoen er 306aan de criteria van de brede school: er is sprakevan verbreding van functie, aanbod en organisa-tie. Responsanalyse heeft uitgewezen dat derespons op de screening representatief is naarschoolsoort, schoolgrootte, stedelijkheid enprovincie.De locaties die voldoen aan de criteria van debrede school zijn benaderd voor het verdie-pingsdeel van het onderzoek. Hiervan hebbener in totaal 147 gerespondeerd (48%). 119 vanhen hebben een digitale vragenlijst ingevuld en28 scholen werkten mee aan een verkorte tele-fonische vragenlijst. Ook hier is de responsrepresentatief wat betreft schoolsoort, school-grootte, stedelijkheid en provincie.

Leeswijzer

We openen met de trends. Daarin zetten we demeest opvallende resultaten uit dit jaarberichtvoor u op een rij. We vergelijken de stand vanzaken in 2009 met die van eerdere jaren engeven aan welke ontwikkelingen het meest inhet oog springen. In hoofdstuk 1 presenterenwe de belangrijkste cijfermatige gegevens. Hoeveel brede scholen zijn er, waar staan ze en hoezien ze er uit? We vervolgen met drie inhou -delijke hoofdstukken over de ontwikkelingen inhet primair onderwijs (hoofdstuk 2), het voortgezet onderwijs (hoofdstuk 3) en gemeen-ten (hoofdstuk 4). We beschrijven telkens deinhoud, het proces, de opbrengsten, de succes-sen en knelpunten en het toekomstperspectief.We sluiten het jaarbericht af met een slot -beschouwing waarin we de ontwikkeling vanbrede scholen in een breder perspectief bezien.


INLEIDING



Hoe staat de brede school er in Nederland voor in 2009?Welke zaken springen het meest in het oog? Wat is erveranderd ten opzichte van voorgaande jaren?

TRENDS



TRENDS

Aantal brede scholen stijgtverder

Brede scholen staan overal

1T R E N D

2T R E N D

De brede school is niet meer weg te denken uit de Neder-landse samenleving. Inmiddels staan er brede scholen innegen van de tien gemeenten (88%) en zien we het aantalbrede scholen verder stijgen, zij het wat minder hard danvoorheen. Op dit moment komen er jaarlijks zo’n 100 bredescholen bij in het primair onderwijs en zo’n 30 in hetvoortgezet onderwijs.In 2009 telt Nederland 1200 brede scholen in het primaironderwijs en ruim 400 in het voortgezet onderwijs. Datbetekent dat éénderde van alle locaties voor voortgezetonderwijs als brede school opereert. In het primair onderwijs gaat het om een kwart van alle basisscholen.Omdat daar soms meerdere scholen samen één bredeschool vormen, ligt het totaal aantal betrokken scholen inhet primair onderwijs hoger dan de genoemde 1200,namelijk op 1700.

De brede school is al lang geen randstedelijk fenomeenmeer. In de beginjaren troffen we brede scholen vooral aanin achterstandswijken van grote steden. Maar tegen -woordig zijn brede scholen overal in Nederland te vinden:in alle provincies, in grote en kleine steden en op het platteland, in achterstands- én nieuwbouwwijken. In hetvoortgezet onderwijs treffen we brede scholen aan ondergrote en kleine scholen en in alle schooltypen, van vmbotot gymnasium. Sinds 2007 zijn er vooral veel brede scholen bijgekomen in nieuwbouwwijken en sociaal-econo-misch sterke wijken. De komende jaren verwachten we degroei vooral in dorpskernen. De helft van de nog te realiseren brede scholen in het primair onderwijs is daargepland.



Talentontwikkeling is hetnieuwe leidmotief

Het activiteitenprogrammais uitgebreid

De ontwikkeling van brede scholen wordt door verschillen-de motieven ingegeven. Dat is terug te zien in de mix vanprofielen waarmee brede scholen hun imago vormgeven.Het kansenprofiel heeft lang op nummer één gestaan. Hetging in de beginjaren van de brede school vooral om hetterugdringen van onderwijsachterstanden. Maar daarin isverandering gekomen. Tweederde van de huidige bredescholen opereert in de eerste plaats vanuit een verrijkings-profiel. Talentontwikkeling voor álle leerlingen is hetmotief. Daartoe wordt een gevarieerd programma van activiteiten en verdiepingsmogelijkheden op diverse gebieden aangeboden. Sport en cultuur zijn daarbij domi-nant en winnen steeds meer terrein. Daarnaast is het wijk-profiel in opkomst. Ruim de helft van de brede scholen herkent zich in dat profiel. Zowel in nieuwbouw- als in achterstandswijken zien we dat brede scholen het hart vande wijk willen zijn. Een toenemend aantal brede scholenvoegt ook het opvangprofiel aan haar werkwijze toe. Dezebrede scholen willen een sluitend dagarrangement vanonderwijs en opvang bieden voor kinderen van werkendeouders.

Het programma van brede scholen is uitgebreid en heeftaan diversiteit gewonnen. Het aantal activiteiten voor leer-lingen is de afgelopen jaren flink gestegen. Het programmais zeer gevarieerd, met aanbod op het gebied van sport &bewegen, kunst & cultuur, educatie, zorg, techniek, multi-media en diverse vormen van voorschoolse-, tussen -schoolse en naschoolse opvang. Elk van deze disciplinesbiedt weer een scala aan activiteiten, denk bijvoorbeeldaan clinics van sportverenigingen, musicalproducties,exposities, huiswerkbegeleiding, natuurtochten, weer-baarheidstrainingen, voedingslessen, websites bouwen entechniekdagen. Deze activiteitenprogramma’s staan nietlos van het reguliere onderwijs. Driekwart van de bredescholen geeft aan dat er (op onderdelen) een doorgaandelijn is gerealiseerd tussen het binnen-en het buiten -schoolse programma.

3T R E N D

4T R E N D



TRENDS

Samenwerking verlooptsoepel

Te weinig personeel

De school is de spil van de brede school. De belangrijkstepartners zijn de kinderopvang, welzijninstellingen, sport-verenigingen, instellingen voor kunst & cultuur en zorg-verleners. Brede scholen zijn positief over het verloop vande samenwerking. Op de helft van de brede scholen wordtface-to-face samengewerkt. Dat wil zeggen dat de partijenelkaar kennen, expertise uitwisselen, activiteiten op elkaarafstemmen en elkaars ruimten gebruiken. Een groot aantalbrede scholen (30% in het voortgezet onderwijs en ruim40% in het primair onderwijs) gaat nog een stap verder enwerkt hand-in-hand: in onderlinge synergie komen de dis-ciplines gezamenlijk tot een samenhangend aanbod. Deovertreffende trap daarvan, cheek-to-cheek samenwerking,waarbij partijen opgaan in één organisatie, komt in depraktijk maar weinig voor. De gemeente is voor brede scho-len een belangrijke partner. Onmisbaar als het gaat om hetmeefinancieren en randvoorwaarden creëren. Maar daarnaast zien brede scholen voor de gemeente ook eencoördinerende rol weggelegd ten aanzien van het bijeen-brengen van organisaties, zorgen voor afstemming enstroomlijnen van initiatieven.

De meerderheid van de brede scholen geeft aan dat ze teweinig personeel en budget hebben om de brede schooldraaiende te houden. Samenwerken kost tijd. Scholen eninstellingen moeten elkaar zien te vinden, in onderlingoverleg een visie ontwikkelen, het programma opzetten,de voortgang volgen en bijsturen. Dat vraagt om coördina-tie, maar die is lang niet overal voorhanden. Tweederdevan de brede scholen moet het zonder coördinator doen enals er wel een coördinator is, zijn daar maar weinig urenvoor beschikbaar. Ook op gemeentelijk niveau is er in min-der dan de helft van de gevallen een coördinator aange-steld. Op de werkvloer laat de personele capaciteit even-eens te wensen over. Al met al constateren brede scholendat er te weinig mensen en uren zijn om het beoogde pro-gramma goed uit te kunnen voeren. De komst vancombinatie functionarissen lijkt hierin snel verandering tebrengen. Op veel brede scholen zijn inmiddels combinatie-functies ingericht op het snijvlak van onderwijs en sport ofcultuur.

6T R E N D

5T R E N D



Huisvesting onder één dakheeft de voorkeur

Rendement nog nauwelijksaangetoond

Brede scholen en gemeenten geven de voorkeur aan eenmultifunctionele accommodatie waarin meerdere discipli-nes onder één dak zijn gehuisvest. In werkelijkheid zitslechts de helft van de brede scholen in zo’n multi -functionele accommodatie. In het primair onderwijsbetreft dat veelal nieuwbouw of een bestaand gebouw datmet een verbouwing of aanbouw is aangepast aan de eisenvan brede school. In het voortgezet onderwijs is het aantal nieuwe accommodaties nog zeer beperkt. Daar opereert men meestal vanuit een bestaand schoolgebouw.Ruimtegebrek is niet het probleem, de meeste brede vo-scholen beschikken over voldoende vierkante meters.Maar bijna de helft vindt wel dat de huidige gebouwen quainrichting en indeling ongeschikt zijn om de brede schoolprogrammering behoorlijk te kunnen vormgeven.

Brede scholen zelf en ook gemeenten zijn ervan overtuigddat de brede school werkt. Zij zien resultaten van bredescholen bij kinderen, ouders en op wijkniveau maar kunnen dat niet altijd met cijfers onderbouwen. De helftvan de brede scholen voert zelf evaluaties uit en een kwartvan de gemeenten doet dat op schooloverstijgend niveau.Maar het gros van die evaluaties is gericht op het proces.Het rendement van brede scholen in termen van bijvoor-beeld leerprestaties, sociale vaardigheden of ontwikkelings kansen van kinderen is nog nauwelijks inbeeld gebracht. Aan de proceskant melden brede scholen dat de samen-werking tussen scholen en instellingen is versterkt, dathet activiteitenaanbod is uitgebreid en dat kinderen vakerin aanraking komen met kunst en sport. De komendeperiode verwachten ze onder andere de doorgaande lijnen de zorg voor leerlingen verder te versterken. Bredescholen zijn redelijk tevreden over waar ze nu staan. Demeerderheid is naar eigen zeggen goed op weg, een kleindeel ziet zichzelf als koploper in Nederland.

7T R E N D

8T R E N D


1DE CIJFERS



Brede scholen in 9 van de 10 gemeenten

In het overgrote deel van de gemeenten wordtgewerkt aan de ontwikkeling van brede scholen.In de afgelopen jaren steeg het percentage altot 76% in 2007, nu zijn er zelfs brede scholen in88% van de gemeenten. Dat betekent dat er in387 van de 441 gemeenten brede scholen zijn ofworden ontwikkeld. Zes procent van de gemeen-ten heeft voornemens om brede scholen te ontwikkelen en eveneens zes procent ziet niks inhet concept.

Brede scholen overal in Nederland

Met een zo hoog percentage gemeenten die aanbrede scholen werken, is het niet verwonderlijkdat brede scholen overal in Nederland te vindenzijn. In alle provincies, in vrijwel alle grote, middelgrote en kleinere steden en als het gaatom brede scholen in het primair onderwijs ookin het overgrote deel van de dorpen (80%). Degroei in het aantal gemeenten met brede scho-len sinds 2007 komt vooral op het conto van deplattelandsgemeenten. Er zijn dan ook opvallend veel gemeenten in meer landelijkeprovincies als Drenthe, Zeeland en Limburg dieaan brede scholen in het primair onderwijs wer-ken. Mogelijk heeft dit te maken met de kansendie de brede school biedt om voorzieningen inkleine gemeenten te behouden. In de provinciesZuid-Holland, Utrecht en Overijssel zijn er relatief iets meer gemeenten die nog geen bredescholen hebben, maar ook in deze provinciesheeft ruim driekwart van de gemeenten inmid-dels één of meer brede scholen. In het voort -gezet onderwijs zijn brede scholen evenwichtigverdeeld over alle provincies, over stad en platteland, over alle schooltypes en grote enkleine scholen.


De Cijfers

Hoeveel brede scholen zijn er inNederland? In welke gemeenten enwijken zijn ze te vinden? En hoe zijn zegehuisvest?

DE CIJFERS

Figuur 1.1 Brede schoolontwikkeling in Nederlandse gemeenten, in procenten (n=441)

2001 2002 2003 2005 2007 2009

36 3529

53

25 22

54

24 22

62

1721

76

159

88

6 6

100

75

50

25

0

brede scholen worden ontwikkeld

voornemens om brede scholen vorm te geven

geen brede school ontwikkeling



Figuur 1.2 Gemeenten met brede scholen

gemeenten waar brede scholen wordengerealiseerd

gemeenten met het voornemen om eenbrede school vorm te geven

gemeenten waar geen brede schoolontwikkeling is


Aantal brede scholen in het primaironderwijs blijft stijgen

In 2007 gaven de gemeenten aan dat ze in 2010zo’n 1200 brede scholen in het primair onder-wijs gerealiseerd wilden hebben. Nu, in 2009, isdat aantal al bereikt: gemeenten geven op ditmoment aan dat er ruim 1200 brede scholengerealiseerd zijn. Daarnaast zijn er momenteel

500 brede scholen in voorbereiding voor het primair onderwijs. Het tempo van de groeineemt af: tussen 2005 en 2007 kwamen er zo’n200 brede scholen per jaar bij, tussen 2007 en2009 zijn dat er ongeveer 100 per jaar.

Kwart van de basisscholen maakt onderdeeluit van een brede school

Het aantal basisscholen dat deel uitmaakt vaneen brede school ligt hoger dan het aantal bredescholen, omdat in een aantal gevallen meerderebasisscholen deel uitmaken van één bredeschool verband. We hebben dat cijfer geverifieerd via de schoolbesturen. De school-besturen geven aan dat 24% van hun scholeneen brede school is of daar onderdeel van uitmaakt. Dat betekent dat er landelijk op eentotaal van ruim 7000 scholen voor primaironderwijs zo’n 1700 scholen bij een bredeschool betrokken zijn.

Groei van het aantal brede scholen in hetvoortgezet onderwijs

Van alle 1267 vo-scholen in Nederland kan 33%als brede school worden aangemerkt. Dat wilzeggen dat zij voldoen aan de drie bindende criteria voor de brede school, namelijk verbreding van functie, aanbod en organisatie


DE CIJFERS

Figuur 1.3 Gemeentegrootte en ontwikkeling van brede scholen (n=441)

Figuur 1.4 Aantal brede scholen in het primair onderwijs volgens gemeenten (n=387)

Inwonertal Stand van zaken 2009

100.000+Alle grote gemeenten (n=25)werken, soms al vanaf de jaren 90,aan brede school ontwikkeling.

50.000-100.000

Bijna alle (98%) middelgrotegemeenten (n=43) werken aan debrede school

20.000-50.000

Ook in het grootste deel (92%) vande kleinere gemeenten (n=190)staan of ontstaan brede scholen

Minder dan20.000

80% van de plattelandsgemeenten(n=183) heeft of ontwikkelt bredescholen.


én dat zij zelf vinden dat ze een brede school (inontwikkeling) zijn. Naar schatting zijn er daar-mee in totaal ruim 400 brede vo-scholen inNederland. De stijging in het aantal brede scho-len zet zich voort, maar is minder sterk dan invoorgaande jaren. Tussen 2005 en 2007 nam hetaantal brede vo-scholen met ongeveer 70 perjaar toe. Tussen 2007 en 2009 kwamen er jaar-lijks zo’n 30 brede vo-scholen bij.

Toename in sociaal-economisch sterkewijken

In 2007 stond nog de helft van de brede scholenin een achterstandswijk. Op dit moment geldtdat nog maar voor een derde. Het percentagebrede scholen in dorpskernen bleef ten opzichtevan 2007 vrijwel gelijk. Er zijn verhoudingsge-wijs vooral brede scholen bijgekomen in sociaal-economisch sterke wijken, in herstructurerings-wijken en in nieuwbouwwijken.

Nieuwe brede scholen verwacht indorpskernen

De grootste groei voor de komende periodewordt verwacht in dorpskernen: de helft van denog te realiseren brede scholen is daar gepland.Ook in nieuwbouwwijken en sociaal-economisch

sterke wijken staat nog een redelijk aantal brede scholen in de planning. In achterstands-wijken en herstructureringswijken zullen er naarverwachting niet veel brede scholen meer bijkomen; met name achterstandswijken zijn alvoor een groot deel voorzien van brede scholen.


Figuur 1.5 Aantal operationele brede scholen in het voortgezet onderwijs (n=623)

% Operatio -nele bredescholen

% brede scholen in voorbereiding

In achterstands wijken 34 10

In sociaal-economischsterke wijken

16 16

In herstructu rerings -wijken

12 7

In nieuwbouw wijken 11 19

In dorpskernen 26 48

Totaal 100 100

2 In de analyse hebben

4.10tsingen gemaakt

naar het type wijk

waarin de brede

school staat. Wanneer

hier relevante ver-

schillen uitkomen,

wordt dat in de tekst

gemeld.

Figuur 1.6 Waar zijn brede scholen in het primaironderwijs te vinden volgens gemeenten(n=268)2



DE CIJFERS

De helft opereert vanuit eenmultifunctionele accommodatie

De helft van de brede scholen in het primaironderwijs is dus gehuisvest onder één dak. Deandere helft maakt gebruik van meerderegebouwen, een kwart doet dat in accommoda-ties in elkaars directe nabijheid en eveneens eenkwart gebruikt locaties verspreid over de wijk. Eris iets vaker sprake van nieuwbouw (37%) enverbouwing (17%) dan in 2007. De verschillen inhuisvesting tussen brede scholen in verschillen-de typen wijken zijn groot. In nieuwbouwwijkenzitten véél meer brede scholen in multifunctio-

nele accommodaties (63%) dan in achters-tandswijken (24%). Van de brede scholen in het voortgezet onder-wijs zit ruim de helft onder één dak in een multi-functionele accommodatie. Dat is in de meestegevallen (79%) een bestaand schoolgebouw datmultifunctioneel wordt gebruikt. De overigebrede vo-scholen zitten in een verbouwd of eennieuw gebouw.

Onder 1 dak(multifunctioneleaccommodatie(MFA))

In accommodatiesin elkaars directenabijheid

Verspreid overlocaties in de wijk

Figuur 1.7 Wijze van huisvesting van brede scholen in het primaironderwijs volgens gemeenten (n=219)

Figuur 1.8 Aard van de locatie van brede scholen in het primaironderwijs volgens gemeenten (n=221)

Bestaande gebouwen

Verbouwingbestaande gebouwen

Nieuwbouw

Figuur 1.9 Wijze van huisvesting van brede scholen in hetvoortgezet onderwijs (n=123)

Bestaand gebouw

Verbouwing van eenbestaand gebouwt.b.v. de brede school

Nieuwbouw

Figuur 1.10 Aard van de locatie van brede scholen in het voortgezetonderwijs (n=122)

Onder 1 dak(multifunctioneleaccommodatie(MFA))

In accommodatiesin elkaars directenabijheid

Verspreid overlocaties in de wijk


2DE BREDE SCHOOL IN HET PRIMAIR ONDERWIJS



Inhoud

Waarom is men met de brede schoolbegonnen? Welke doelen zijn ergeformuleerd? Welke profielen zijnpopulair en hoe ziet het activiteiten -programma er uit?

Aanleiding: optimale ontwikkelingskansen

Kinderen optimale ontwikkelingskansen bieden:dat is de belangrijkste aanleiding om bredescholen in het primair onderwijs op te zetten.Bijna driekwart van de brede scholen noemt ditals één van de aanleidingen. Daarnaast willensteeds meer brede scholen inspelen op maat-schappelijke ontwikkelingen en de veranderen-de rol van de school in de samenleving. Bijnatwee derde noemt dit als aanleiding (in 2007was dat de helft van de brede scholen).

Doelen: betreffen in de eerste plaatskinderen

●

‘’De partijen moeten kijken naar hun eigenwinst en de winst bij de andere partij. Jemoet duidelijk voor ogen hebben wat je

komt halen en brengen. Hiervoor moeten jedoelen scherp gesteld zijn.’’

●

De brede scholen hebben verschillende doelstel-lingen geformuleerd. Deze gaan zowel over hetproces, als over de verwachte resultaten. Weonderscheiden doelen voor kinderen, ouders, dewijk en de organisaties die betrokken zijn bij debrede school. Als we die categorieën samennemen worden de volgende doelen het meestegenoemd:

Doelen top 51. Ontwikkelingskansen bieden aan kinderen2. Een doorgaande lijn in het aanbod realiseren3. Uitbreiding/verbetering van het

activiteitenaanbod voor kinderen4. Samenwerking tussen instellingen verbeteren5. Sociale cohesie/veiligheid in de wijk versterken

De doelen in deze top 5 hebben betrekking opkinderen, het aanbod, de instellingen en dewijk. Opvallend is dat doelstellingen voorouders in deze lijst niet voorkomen.

Doelen voor kinderenKinderen ontwikkelingskansen bieden, daardraait het om in brede scholen. Dat kan onderandere door uitbreiding of verbetering van hetactiviteitenaanbod, bijvoorbeeld door kinderenmeer te laten sporten en bewegen, meer in aan-raking te brengen met kunst en cultuur en doorte werken aan sociale vaardigheden.


DE BREDE SCHOOL IN HET PRIMAIR ONDERWIJS

(%)

Optimale ontwikkelingskansen voor kinderen 71

Maatschappelijke ontwikkelingen/veranderende rol van de school inde samenleving

65

Ontwikkelen van nieuwe huisvesting 34

Professionals meer laten samenwerken 32

Initiatieven van derden (bijvoorbeeld de gemeente) 32

Op initiatief van de gemeentelijke politiek 26

Aansluiten bij de belevingswereld van kinderen 21

De concurrentiepositie van de school en andere organisaties versterken 18

Andere onderwijsinnovaties 9

Op verzoek van ouders 3

Iets anders 10

Figuur 2.1 Aanleidingen om een brede school te ontwikkelen voor bredescholen in het po (n=179)


Top 5 doelen voor kinderen (n=172)1. Ontwikkelingskansen bieden2. Uitbreiding/verbetering activiteitenaanbod3. Kinderen meer laten sporten en bewegen4. Kinderen meer in aanraking brengen met kunst

en cultuur5. De sociale vaardigheden van kinderen verbeteren

Er zijn verschillen zichtbaar tussen brede scholen in verschillende type wijken. In nieuwbouwwijken en sociaal-economisch sterkewijken staat het bieden van ontwikkelings -kansen lager in de top vijf dan in herstructure-ringswijken en achterstandswijken. Ook het verbeteren van sociale vaardigheden en hetmeer laten sporten en bewegen wordt vakergenoemd door brede scholen in achterstands-wijken dan door scholen in sociaal-economischsterke wijken.

●

“Kinderen een harmonieuze ononderbrokenontwikkelingslijn bieden”

●

Doelen voor oudersDe meeste brede scholen hebben naast doelenvoor kinderen ook doelen voor ouders opgesteld, maar dit is niet het hoofddoel van debrede school, eerder een nevendoel. Meestalgaat het om doelen die (indirect) de ontwikkeling van kinderen betreffen, zoals hetversterken van de ouderbetrokkenheid en hetbieden van opvoedingsondersteuning. Een aan-tal brede scholen richt zich daarnaast ook recht-streeks op ouders: op de derde plaats staat hetvergemakkelijken van de combinatie van arbeiden zorg voor werkende ouders.

Top 3 doelen voor ouders (n=172)1. Ouderbetrokkenheid versterken2. Opvoedingsondersteuning bieden3. Combinatie arbeid-zorg gemakkelijker maken

Bij de doelen voor ouders zijn verschillen zicht-baar tussen de brede scholen in verschillendetype wijken. Zo vinden brede scholen in herstructureringswijken en achterstandswijkenhet versterken van ouderbetrokkenheid en hetbieden van opvoedingsondersteuning belangrij-ker dan brede scholen in sociaal-economischsterke wijken en nieuwbouwwijken. Het tegen-overgestelde is te zien bij het vergemakkelijkenvan de combinatie arbeid-zorg. Dit doel staat bijbrede scholen in nieuwbouw- en herstructure-ringswijken hoger in de top 5 dan in achters-tandswijken.

Doelen voor de wijkVeel brede scholen richten zich ook op de wijkals geheel, dat wil zeggen op alle wijkbewonersen niet alleen op ouders en kinderen. Het gaatdan vooral om het versterken van de socialecohesie en de veiligheid in de wijk, en om hetbieden van activiteiten en voorzieningen voorde wijkbewoners.

Top 3 doelen voor de wijk (n=172)1. Sociale cohesie/veiligheid in de wijk versterken2. Activiteiten/voorzieningen voor wijkbewoners3. Iets anders, zoals behoud van voorzieningen.

Ook hier is weer verschil te zien tussen bredescholen in verschillende type wijken. Bredescholen in achterstandswijken vinden het versterken van de sociale cohesie en veiligheidin de wijk een belangrijker doel dan scholen indorpskernen.

●

“De school als laagdrempelige spil in dewijk”

●

Doelen voor instellingenDe instellingen hopen dat de brede school ookeen meerwaarde heeft voor de betrokken orga-nisaties. Zij streven vooral naar een doorgaandelijn in het aanbod van de verschillende partnersen naar verbeteringen in de samenwerking.



Top 3 doelen voor instellingen (n=172)1. Een doorgaande lijn in het aanbod realiseren2. Samenwerking tussen instellingen verbeteren3. Onderwijs aantrekkelijker maken

Profiel: verrijking en wijk staan voorop

Brede scholen kleuren hun aanbod anders indan voorheen. Ten opzichte van 2007 hebbenhet verrijkingsprofiel en het wijkprofiel aankracht gewonnen. Dat is ten koste gegaan vanhet kansenprofiel dat van de eerste naar de derde positie is gezakt. Brede scholen in

achterstandswijken kiezen vaker voor eenkansen profiel dan brede scholen in sociaal-eco-nomisch sterke wijken. Het wijkprofiel wordt inachter standswijken én in nieuwbouwwijken vaakgehanteerd.

Doelgroep: vooral 4-12 jarigen

Kinderen in de basisschoolleeftijd vormen van-zelfsprekend de belangrijkste doelgroep vanbrede scholen in het primair onderwijs. Vrijwelalle brede scholen organiseren activiteiten voordeze doelgroep. Een behoorlijk aantal bredescholen organiseert ook activiteiten of opvangvoor baby’s en peuters, maar verhoudingsgewijs



Figuur 2.2 Profielen van brede scholen in het primair onderwijs (n=270)

Verrijking

Wijk

Kansen

Opvang

Zorg

0 10 20 30 40 50 60 70 80%

Beschrijving van de profielen

VerrijkingsprofielDe brede school is gericht op talentontwikkeling bij alle leerlingen met een breed aanbod aansportieve -, sociale - en culturele activiteiten

WijkprofielDe brede school is gericht op versterking van de wijk met aanbod voor kinderen, ouders énoverige buurtbewoners

KansenprofielDe brede school is gericht op het scheppen van kansen en het voorkomen en bestrijden vanonderwijsachterstanden

OpvangprofielDe brede school is gericht op het bieden van sluitende arrangementen van onderwijs en opvangvoor werkende ouders

ZorgprofielDe brede school is gericht op verbreding en verbetering van de zorg voor kinderen metproblemen

64

56

43

30

28


zijn dat er minder dan in 2007 (het aandeel isgedaald van 93% naar 71%). Het aandeel bredescholen dat activiteiten voor ouders organiseertis eveneens gedaald (van 74% naar 63%). Ookhet aandeel brede scholen met activiteiten voor12+ tieners (van 42% naar 28%) en wijk -bewoners (van 57% naar 36%) daalde sterksinds 2007. Dat betekent dat zowel de nieuwegeneratie brede scholen als vorige lichtingenzich steeds sterker concentreren op het aanbodvoor kinderen van vier tot twaalf jaar.

0-4 jarigenHet aanbod voor baby’s en peuters bestaat in deeerste plaats uit opvang. Ruim een derde van debrede scholen biedt educatieve activiteiten in devoorschoolse periode en er is aandacht voorzorg en begeleiding van baby’s en peuters.Bewegingsaanbod of kunstzinnige activiteitenstaan minder vaak op het programma.

4-12 jarigenVoor kinderen in de basisschoolleeftijd is onder-wijs, logischerwijs, het meest genoemde onder-deel van de brede school. Maar ook sport &bewegen en kunst & cultuur scoren hoog, tien

procent hoger dan in 2007. Op ruim de helft vande brede scholen wordt ook opvang geboden enis er aandacht voor zorg & begeleiding en tech-niek & multimedia, maar hun aandeel ligt lagerdan voorheen. Er zijn verschillen tussen bredescholen in verschillende type wijken: bredescholen uit herstructurerings- en nieuwbouw-wijken bieden meer op opvanggericht aanbodaan dan brede scholen in aandachtswijken.

TienersHet aanbod voor deze doelgroep is, net als invoorgaande jaren, gering. Als er al activiteitenvoor kinderen in de 12+ leeftijd worden georga-niseerd, betreft dat meestal sport.

OudersHet aanbod voor ouders is vooral gericht opeducatie en zorg, bijvoorbeeld in de vorm vanopvoedingsondersteuning. Een beperkt aantalbrede scholen organiseert daarnaast ook sportieve en culturele activiteiten voor ouders.

WijkbewonersEr zijn relatief weinig brede scholen met aanbodvoor wijkbewoners. Het percentage brede


100%

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

71

97

28

63

36

0-4 jarigen 4-12 jarigen 12+ Ouders Wijkbewoners

Figuur 2.3 Brede school aanbod naar doelgroep (n=162)


scholen dat culturele en sportieve activiteitenvoor wijkbewoners organiseert is sinds 2007 metruim 10% gedaald. Dat is opvallend gezien degroeiende populariteit van het wijkprofiel. Kennelijk zijn brede scholen wel gericht op dewijk maar komt dat (nog) niet tot uiting in activiteiten voor wijkbewoners.

De helft biedt wekelijkse activiteiten

Voor de belangrijkste doelgroep, kinderen van 4tot 12 jaar, hebben we uitgebreider naar hetaanbod gekeken. We keken niet alleen naar

welke activiteiten worden uitgevoerd, maar ookhoe vaak. Sport en bewegen worden het meestaangeboden. Op ruim de helft van de bredescholen in een wekelijkse frequentie. Ook educatieve activiteiten en zorg & begeleidingkennen vaak een wekelijkse frequentie. Overigens zijn er ook flink wat brede scholen diedeze activiteiten hooguit enkele keren per jaaraanbieden. Voor kunst & cultuur is dat op r elatief veel brede scholen het geval. Dat geldtook voor het aanbod op het vlak van techniek enmultimedia. Dat heeft in hoge mate een incidenteel karakter.



Figuur 2.4 Brede school aanbod naar type activiteit (n=162)

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

00-4 jarigen 4-12 jarigen 12+ Ouders Wijkbewoners

Educatief (%)

Kunst en cultuur (%)

Sport en bewegen (%)

Opvang (%)

Zorg en begeleiding (%)

Techniek en multimedia (%)

Een keer perjaar (%)

Enkele kerenper jaar(%)

Maandelijks(%)

Wekelijks (%) Nvt (%)

Sport en bewegen 2 25 9 57 7

Educatief 3 30 10 47 10

Zorg en begeleiding 5 28 13 39 15

Kunst en cultuur 7 37 15 35 7

Techniek en multimedia 11 29 12 26 23

Figuur 2.5 Frequentie van het aanbod van 4-12 jarigen (n=145)


Voorbeelden van activiteiten

Aan de brede scholen is gevraagd welke activiteiten kenmerkend zijn voor hun aanbod. We gevenhieronder per discipline een overzicht van activiteiten die veel worden genoemd.


Sport en bewegen• Atletiek, teakwondo, skaten, hockey, basketbal, tennis,

judo, dans, tai chi, kleutergym, zwemmen, skeeleren,streetdance, voetbal, korfbal, turnen, softbal, volleybal

• Sport scoort, Cruijff Courts, dagelijks gebruikplayground, straatspeeldag, sporttoernooien

• Samenwerking met sportvereniging, gastlessen vansportverenigingen, clinics

• Beweegteams, bewegingslessen• Spelen olv volwassenen na schooltijd, sport en spel,

spelinstuif, begeleid buitenspel in de wijk

Educatief• Voorlezen, bibliotheekbezoek, boekenpret, leestassen,

leesweekend, klasoverstijgend lezen, maak je eigenboek, taalspeelgroepen, verhalen vertellen

• Bliksemstages (bezoeken van bedrijven waar kindereneen ochtend komen kijken en meehelpen)

• Creatief schrijven, Kinderpersbureau, typecursus,wijkkrant

• Engels (voor kleuters), Spaans• Gastlessen door externen, extra lessen buiten

schooltijd, huiswerkbegeleiding• Natuur- en milieueducatie, ontdek je natuurtalent,

natuurpad in de wijk, natuurtochten, proefjes doen,gezonde voeding

Kunst en cultuur• Spelen met muziek, musical, blazersklassen, gitaar,

djembé, koor, percussie, kleutermuziek, rappen,kinderboek & muziek

• Drama, improvisatietoneel, circus, straattheater, toneel• Dans, capoeira, jazzballet, kinderdansfestival,

streetdance• Beeldhouwen, tekenen en schilderen, illustreren,

keramiek, klei/boetseren, knutselen, graffiti• Film, een soap maken, fotograferen (met een

kunstenaar uit de wijk)• Een tentoonstelling/expositie maken, beeldentuin

maken,• Mode, lopen op de catwalk, pimp je kleding• Bezoeken van voorstellingen, tentoonstellingen,

museum, museumnacht, concerten• Afname kunstmenu, kunstenplan, kinderkunstatelier,

creatieve instuif, kunstroute, cultuurwijzer

Opvang• Opvang van 07.00-19.00, sluitende dagarrangementen• Naschoolse opvang, tussenschoolse opvang,

voorschoolse opvang, ontbijtservice, huiskamer• Kinderopvang (0-4 jarigen)• Peuterspeelzaal• Gezamenlijke activiteiten door school, naschoolse

opvang en welzijn• Kleuters kunnen worden opgevangen als de oudere

kinderen met naschoolse activiteiten bezig zijn

Zorg en begeleiding• Buurtnetwerk, zorg(advies)team, centrum voor jeugd

en gezin, consultatiebureau, preventieteam, zorgloket• EHBO lessen, cursus weerbaarheid, Club Extra

(motoriek), fijn spelen, gezond eten, sociale vaardig -heden, zelfverdediging, rots en water training,speelleerclub

• Overleg, procedures, één lijn, • Ondersteuning van creatief therapeut, schoolmaat -

schappelijk werk, gezinscoaches, logopedie,oudercontactmedewerkers, wijkverpleegkundige

• Koffiesteunpunt, ouderbijeenkomsten, cursusopvoeden doe je zo, positief opvoeden, themabijeen -komsten, voorlichting

• Huiswerkbegeleiding

Techniek en multimedia• Computercursus, smartboarden, website bouwen,

digitale fotografie/video/film, digitaal trapveld,toetsenbordvaardigheid

• Workshop over de invloed van media, lessen in demediatheek

• Houtbewerking, timmeren, bandenplakcursus• Technika 10, dag van de techniek, deelname first lego

league, technieklessen, techniek en elektro,Slingertouw, wetenschap en techniek


Sluitende dagarrangementen op bijna dehelft van de brede scholen

Als een brede school een doorlopend aanbodheeft van ’s ochtends vroeg (vóór – of vanaf deaanvang van de school) tot het eind van de middag of het begin van de avond, hebben wehet over een sluitend dagarrangement. Bijna dehelft van de brede scholen (41%) biedt zo’narrangement. Op de grote meerderheid van diebrede scholen sluiten alle activiteiten quabegin- en eindtijden netjes op elkaar aan, maarop sommige scholen mist er nog een schakel. Ophet gros van de brede scholen lopen de dagar-rangementen ook door tijdens schoolvakanties.

Doorgaande lijn binnen-buitenschoolsgedeeltelijk gerealiseerd

Veel brede scholen streven nadrukkelijk naareen doorgaande lijn in het aanbod. Dat kanbetrekking hebben op een doorgaande lijn vanvoorschoolse voorziening naar de basisschoolen van de basisschool naar het voortgezetonderwijs, maar ook op een doorgaande lijn vanbinnenschoolse naar buitenschoolse activitei-ten. Dat laatste heeft een kwart van de brede

scholen al gerealiseerd. Ruim de helft geeft aandat het bij sommige activiteiten wel al is gelukt,en bij andere nog niet. De overige brede scholenhebben nog geen doorgaande lijn in het aanbod.

Opvang in de brede school

Lang niet alle brede scholen bieden dagarrange-menten, maar een behoorlijk deel van de bredescholen biedt wel meerdere vormen van opvang.Op het grootste deel van de brede scholen worden in elk geval tussenschoolse opvang(87%), naschoolse opvang (78%) en naschoolseactiviteiten (81%) aangeboden. In vergelijkingmet 2007 bieden brede scholen vaker naschool-se opvang aan. Ook opvang voor schooltijd(58%) en vakantieopvang (32%) voor 4-12 jari-gen komt regelmatig voor. Een weekendschoolvoor 4-12 jarigen wordt nog nauwelijks aan -geboden. Voor de kinderen die nog niet naarschool gaan is er op driekwart van de bredescholen een peuterspeelzaal, op ruim een derdevan de brede scholen is een voorschool, en opbijna de helft wordt kinderopvang voor 0-4 jari-gen geboden. Tieneropvang komt bijna nergensvoor.



Figuur 2.6 Soorten opvang in de brede school (n=160)

46

75

38

58

87

78

81

6

32

6

Opvang voor 0-4 jarigen: kinderopvang

Opvang voor 0-4 jarigen: peuterspeelzaal

Voorschool voor 2-4 jarigen

Opvang voor schooltijd (voor 8.30)

Tussenschoolse opvang (overblijven)

Naschoolse opvang/BSO

Naschoolse activiteiten

Weekendschool

(Zomer)vakantieopvang

Tieneropvang

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%


Proces●

‘’Cheek to cheek samenwerking is niet beterdan andere samenwerkingsvormen. Iedereorganisatie moet voor zichzelf bepalen bijwelke vorm van samenwerking zij zich pret-

tig voelt.’’ ●

Welke organisaties participeren in debrede school? Welke rol spelen zij? Hoeverloopt de samenwerking? En wat is ergeregeld met betrekking tot financiënen andere randvoorwaarden?

De partijen: basisschool is de spil

In vrijwel alle brede scholen speelt de basisschool een actieve rol. Samen met de peuterspeelzaal of voorschool en de kinderop-vang vormen zij het hart van de brede school.Ook de gemeente is meestal betrokken, zij hetsoms wat meer op afstand. Belangrijke partnerszijn verder het welzijnswerk, sportverenigingen,bibliotheken en centra voor kunst en cultuur ofmuziekscholen. Met name de sportverenigingenzijn de afgelopen twee jaar in hoog tempo actiefbij brede scholen betrokken geraakt.

Gezien de grote rol van basisscholen is het nietverwonderlijk dat zij door bijna de helft van debrede scholen als voortrekker van het procesworden gezien. Daarnaast worden ook gemeen-ten (25%) regelmatig als voortrekker genoemd.

Gemeenten financieren en faciliteren

Veel gemeenten zijn actief betrokken bij de bre-de school. Volgens de brede scholen heeft degemeente met name de volgende rollen:1. Financieren: subsidies verstrekken en geld -

stromen ontschotten (72%)

2. Faciliteren: randvoorwaarden scheppen(55%)

3. Regisseren: regie voeren en het procesmanagen (31%)

4. Initiëren: aanjagen, stimuleren en coördine-ren (29%)

5. Coördineren: afstemmen, organisaties bijeenbrengen, initiatieven stroomlijnen (26%)

Brede scholen zien voor gemeenten vooral eenrol in de randvoorwaardelijke sfeer weggelegd:financieren en faciliteren. Gemeenten zijn hethier mee eens maar dichten zichzelf een grotererol toe op het vlak van regisseren, initiëren encoördineren (zie hoofdstuk 4).

Verschil in draagvlak bij management enwerkvloer

Het valt op dat het draagvlak voor de bredeschool vooral gezocht moet worden bij hetmanagement van de betrokken organisaties. Opde werkvloer, onder andere binnen de school-teams is er wat dat betreft nog werk aan de winkel. Dat heeft overigens geen consequentiesvoor de kwaliteit van de samenwerking: die verloopt op driekwart van de brede scholen soepel. Op een behoorlijk deel van de bredeschool is er een gedegen organisatie en een vaste overlegstructuur en op ruim de helft vande brede scholen kent en gebruikt men elkaarsexpertise. Een punt van zorg is de personelecapaciteit: slechts 39% geeft aan dat deze voldoende is.

Samenwerking: komt goed van de grond

Er zijn enkele brede scholen waar de partnersnog teveel met de ruggen tegen elkaar staanmaar over het algemeen komt de samenwerkinggoed van de grond. De helft van de brede scho-len werkt “face to face”: scholen en instellingenstemmen af, wisselen expertise uit en gebruikenaf en toe elkaars ruimten. Een bijna even grotegroep werkt nog intensiever samen, in een“hand in hand” relatie: synergie is het uitgangs-punt en samen realiseren de partners een





Figuur 2.7 Ranglijst van betrokken partijen volgens brede scholen in het po (n=132-163)

% Actief betrokken % Wel betrokken, geen activiteit % Niet betrokken

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

Basisschool

Peuterspeelzaal

Kinderopvang

Welzijnswerk

Sportvereniging

Voorschool/vve

Gemeente

Bibliotheek

Centrum voor kunst en cultuur

Muziekschool

Maatschappelijk werk

GGD

Jongerencentrum

Thuiszorg/consultatiebureau

Bewonersvereniging

Oudervereniging

Bureau jeugdzorg

Speeltuin(vereniging)

ROC

Politie

Woningbouwvereniging

Onderwijsbegeleidingsdienst

Allochtonenorganisatie

Hogeschool

School voor voortgezet onderwijs

School voor speciaal onderwijs

Horeca



voorzieningenniveau van hogere kwaliteit. Hetintegrale bedrijfsmodel waarin partners opgaanin één organisatie wordt weliswaar veel bespro-ken, maar komt in de praktijk nog nauwelijksvoor.

Een minderheid van de brede scholen heefteen coördinator

Op 30% van de brede scholen is een locatie-manager of coördinator brede school aan ge steld.Ruim twee derde moet het dus zonder coördina-tor op locatie stellen. Bij de brede scho len meteen coördinator is daar gemiddeld 12,5 uur perweek voor beschikbaar. De helft heeft 8 uur ofminder per week voor deze taak, een klein deel(9%) heeft een fulltime functie van 36 uur.

Breed overleg tussen partners

Op vrijwel alle brede scholen is een overleg-structuur opgezet waaraan de partners deel -nemen (89%). Bij een derde van de brede scholen neemt een deel van de partners deelaan dat overleg, bij ruim de helft worden allepartners bij het overleg betrokken. Bijna eenkwart van de brede scholen overweegt om departijen samen te brengen in één rechtspersoon(14%) of heeft dat al gedaan (9%). Meestal gaathet dan om een stichting, soms kiest men vooreen vereniging.

% (zeer) eens

Er is breed draagvlak voor de brede school bij het management van de organisaties 75

De samenwerking tussen de organisaties verloopt soepel 74

Er is een gedegen organisatie en een vaste overlegstructuur 66

De verschillende disciplines kennen elkaar en gebruiken elkaars expertise 59

Er is breed draagvlak voor de brede school op de werkvloer 54

Er is voldoende personele capaciteit om de brede school draaiende te houden 39

Er is concurrentie tussen de betrokken organisaties 18

Figuur 2.8 Brede scholen in het po over samenwerking (n=156-158)

Figuur 2.9 Typering van de samenwerking in de brede school in het po (n=158)

Back tot back

Face to face

Hand in hand

Cheek to Cheek

Samenwerkingsvormen

Back to back: De organisaties hebben geen zicht op elkaar, er is geen ofminimale samenwerking en ruimten worden niet gedeeld of multifunctioneelgebruikt.

Face to face: De organisaties hebben een open houding naar elkaar. Zekennen elkaars expertise, stemmen hun werkzaamheden op elkaar af enenkele ruimten worden multifunctioneel gebruikt.

Hand in hand: Het geheel is meer dan de som der delen. Er is sprake vansynergie en door nauw samen te werken kunnen de organisaties samen eenkwalitatief hoger voorzieningenniveau realiseren. Waar mogelijk wordt vanelkaars ruimten gebruik gemaakt.

Cheek to cheek: De afzonderlijke organisaties geven hun autonomie(gedeeltelijk) op en gaan op in één organisatie, die een integraal aanbodverzorgt. Wat het gebruik van het gebouw betreft geldt: niets is van iemand,alles is voor iedereen.




Combinatiefuncties slaan aan

Op driekwart van de brede scholen zijn naaraanleiding van de impuls brede scholen, sporten cultuur één of meerdere combinatiefunctio-narissen aangesteld. Een “combinatiefunctie” iseen functie waarbij een werknemer in dienst isbij één werkgever, maar tegelijk – of in iedergeval voor een substantieel deel – werkt tenbehoeve van tenminste twee werkvelden/secto-ren. De combinatiefunctionarissen werken metname in de sectoren sport, onderwijs en cultuur.

Figuur 2.10 Sectoren waarin combinatiefunctionarissenopereren (n=167)

De brede scholen zijn uitermate goed te sprekenover komst van de combinatiefunctionarissen.De meerwaarde zit hem volgens hen onder meerin:• de bekendheid met kinderen, ouders en

school• de mogelijkheden om de doorgaande lijn in

het programma aan te brengen/te versterken • praktische afstemming en coördinatie• kwaliteitsverbetering van activiteiten

Gebouwen: te krap en beheer nog niet goedgeregeld

Over het algemeen vinden brede scholen dat erefficiënt gebruik gemaakt wordt van ruimtes.

Ook maakt men regelmatig gebruik van elkaarsruimtes. Maar op ruim de helft van de bredescholen (60%) is er onvoldoende geschikteaccommodatie voorhanden. Ook de afsprakenover beheer en exploitatie zijn op meer dan dehelft van de brede scholen (59%) nog niet naarwens. Als er afspraken daarover worden vast -gelegd, kiest men relatief vaak voor gesplitstbeheer (33%): elke instelling zorgt voor hetbeheer van zijn eigen ruimtes. Een kleiner deel(24%) kiest voor gebundeld beheer in de vormvan een zelfstandige beheersorganisatie voorhet hele gebouw. Gebundeld beheer door ééngebruiker die het beheer van het hele gebouwverzorgt, komt evenveel voor (23%). Uitbeste-ding van het beheer aan een derde partij is min-der populair (11%). Op een kwart van de bredescholen is een beheerder aangesteld, meestalvoor 10 à 20 uur per week.

Figuur 2.11 Brede scholen in het po over gebouwen(n=147-150)

Financiering: beperkt

Brede scholen brengen verschillende extra kosten met zich mee. De meest genoemde kostenposten zijn het activiteitenaanbod voorkinderen, de kosten voor uitvoerend personeelen kosten voor PR en communicatie. Twee derdevan de brede scholen heeft voor alle kosten -posten samen minder dan €25.000 per jaar tebesteden. Een derde doet het zelfs met minderdan €10.000. Er zijn echter ook een paar brede

Ja (%)

Sport 76

Onderwijs/educatie 54

Cultuur 32

Opvang 22

Welzijn 16

Zorg 0

Anders (alle uitvoerende taken,naschoolse activiteiten)

11

% (zeer)eens

Er wordt efficiënt gebruik gemaakt van de beschikbare ruimtes

72

Betrokken organisaties maken regelmatiggebruik van elkaars ruimtes

66

Er zijn duidelijke afspraken over beheeren exploitatie

41

Er is voldoende geschikte accommodatievoorhanden

40



scholen die jaarlijks meer dan €100.000 kun-nen besteden. De belangrijkste financierings -bronnen zijn subsidies, eigen budget van deschool en eigen budget van de participerendeorganisaties. Bij subsidies gaat voor het overgrote deel om gemeentelijke subsidies, aldan niet toegekend voor specifieke onderdelen(bijvoorbeeld coördinatie, activiteiten, start-subsidies). Daarnaast wordt ook gebruikgemaakt van rijksregelingen, provinciale subsidies en incidenteel van fondsen als JantjeBeton of het Oranjefonds.

Activiteitenaanbod voor kinderen

Uitvoerend personeel

PR en communicatie

Exploitatielasten

Beheer

Locatiemanagement

Activiteitenaanbod voor ouders

Externe ondersteuning/advies

Evaluatie

Kosten voor extra zorg en begeleiding

Anders

59

49

45

41

39

38

35

25

23

19

16

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

Figuur 2.12 Extra kostenposten (n=155)




Opbrengst

Hoe ver zijn brede scholen? Evaluerenzij? En zijn er al resultaten zichtbaar?

Brede scholen zijn naar eigen zeggen aardigop weg

De brede scholen in het primair onderwijs zijnpositief over de voortgang. Ruim de helft is naareigen zeggen aardig op weg, een klein deel zietzichzelf als koploper. Een kleiner deel van debrede scholen geeft aan dat ze nog in de start-blokken staan.

Figuur 2.13 Hoe zou u uw brede school op dit moment

willen typeren? (n=248)

Zelfevaluatie aan de hand vankwaliteitscriteria

Kwaliteitsbeleid is in opkomst. Bijna twee derdevan de brede scholen evalueert zichzelf aan dehand van kwaliteitscriteria. Dit is meer dan in2007, toen was dat slechts een derde. Een kleindeel van de brede scholen laat door een onaf-hankelijke partij controleren of zij aan de kwaliteitscriteria voldoen. Een kwart van debrede scholen maakt (nog) geen gebruik vankwaliteitscriteria.

Opbrengsten worden in kaart gebracht

Op iets meer dan de helft van de brede scholenworden de opbrengsten geëvalueerd (48%) of isevaluatie al afgerond (6%). Sommige bredescholen treffen voorbereidingen voor de evalu-atie (19%), anderen zijn daar nog helemaal nietmee bezig (28%).

Veel resultaten, maar moeilijk aantoonbaar

Brede scholen zien veel resultaten van hun aanpak, met name bij kinderen. Maar het blijftlastig om deze aan te tonen. Brede scholenbenoemen vooral resultaat op het vlak van uitbreiding van het activiteitenaanbod, behoudvan voorzieningen en versterking van samen-werking. Ongeveer de helft van brede scholenkan deze resultaten ook onderbouwen metgegevens.

Resultaten voor kinderen Driekwart van de brede scholen geeft aan dathet activiteitenaanbod voor kinderen is uit -gebreid. Daarnaast komen op ongeveer de helftvan de brede scholen de kinderen vaker in aan-raking met kunst en cultuur en zijn kinderenmeer gaan sporten en bewegen. Brede scholengeven ook aan dat er meer sluitende dagarran-gementen onderwijs en opvang zijn. Ook is eendeel van de brede scholen van mening dat kin-deren met problemen beter geholpen worden.Anderen zien op dat vlak echter geen resultaten.Op het gebied van sociale vaardigheden en ontwikkelingskansen van kinderen worden ookresultaten gesignaleerd, maar die kunnen inveel gevallen nog niet worden aangetoond.Resultaten op het gebied van leerprestaties engedragsproblemen komen langzamerhand ookin beeld maar zijn nog moeilijk te onderbouwen.Ten opzichte van 2007 is het totaalbeeld min ofmeer gelijk, hoewel het percentage brede scholen dat resultaten ziet iets is toegenomen.

(%)

wij zijn koploper in Nederland 8

wij zijn aardig op weg 60

onze brede school staat eigenlijk nog in de kinderschoenen

27

we moeten eigenlijk nog echt beginnen 5



Ik zie nog geenresultaat

(%)

Ik zie nog geenresultaat, maar

verwacht het wel(%)

Ik zie resultaatmaar kan dat nog

niet aantonen(%)

Er zijnaantoonbare

resultaten (%)

Kinderen

Het activiteitenaanbod voor kinderen is uitgebreid 6 9 12 74

Kinderen komen vaker in aanraking met kunst en cultuur 14 14 20 52

Kinderen zijn meer gaan sporten en bewegen 16 17 18 49

Er zijn meer sluitende dagarrangementen onderwijs-opvang(bijv. van 7.30 tot 18.30)

34 14 8 45

Kinderen met problemen worden beter geholpen 31 23 21 26

De sociale vaardigheden van kinderen zijn verbeterd 14 23 40 23

De ontwikkelingskansen voor kinderen zijn groter 7 23 52 19

De leerprestaties van kinderen zijn verbeterd 33 27 29 11

Gedragsproblemen bij kinderen zijn afgenomen 39 28 24 10

Figuur 2.14 Resultaten voor kinderen (n=133-229)


(%)


verwacht het wel(%)


niet aantonen(%)

Er zijnaantoonbare

resultaten (%)

Ouders

Er zijn meer sluitende dagarrangementen onderwijs-opvang(bijv. van 7.30 tot 18.30)

39 15 8 39

Er is een ontmoetingsplek voor ouders 38 16 10 36

Het activiteitenaanbod voor ouders is uitgebreid 40 20 12 28

Ouders worden beter begeleid bij opvoedingsproblemen 29 24 21 27

De betrokkenheid van ouders bij de ontwikkeling van hunkind is vergroot

38 22 23 18

Het scholingsniveau van ouders (bijvoorbeeld taal of ict) isverbeterd

63 18 9 10

Figuur 2.15 Resultaten voor ouders (n=133-229)


Resultaten voor ouders Brede scholen geven aan dat zij ouders meersluitende dagarrangementen van onderwijs enopvang kunnen aanbieden. Datzelfde geldt voorontmoetingsplekken voor ouders. Dit beeld isgekanteld ten opzichte van 2007. Toen lagen demeest genoemde resultaten op het vlak van uit-breiding van activiteiten voor ouders en hulp bijopvoedingsproblemen. Die categorieën scorennu lager.

Resultaten voor de wijk De belangrijkste resultaten in de wijken zijn volgens de brede scholen dat het voorzie -ningenniveau is behouden en uitgebreid. In ongeveer een derde van de brede scholen is eenconcentratie van voorzieningen en een ontmoetingsplaats voor wijkbewoners gereali-seerd. Op het gebied van concentratie van voor-zieningen en het verminderen van overlast vanrondhangende jongeren ziet men nog mindervaak resultaat.




(%)


verwacht het wel(%)


niet aantonen(%)

Er zijnaantoonbare

resultaten (%)

De wijk

Het voorzieningenaanbod is behouden 19 15 15 51

Het activiteitenaanbod voor de wijk is uitgebreid 23 18 13 46

Er is een concentratie van voorzieningen 39 15 10 36

Er is een ontmoetingsplaats voor wijkbewoners 44 16 7 33

De sociale cohesie in de wijk is versterkt 41 24 21 14

Er is minder last van rondhangende jongeren 60 16 10 14

Figuur 2.16 Resultaten voor de wijk (n=133-229)


(%)


verwacht het wel(%)


niet aantonen(%)

Er zijnaantoonbare

resultaten (%)

Organisaties

De samenwerking is versterkt 5 16 32 47

Er wordt expertise uitgewisseld 12 20 27 41

Er is een gezamenlijke visie ontwikkeld 13 24 27 36

Er is een doorgaande lijn ontwikkeld 14 33 24 30

Zorg en signalering zijn verbeterd 20 31 26 23

Figuur 2.17 Resultaten voor de organisaties (n=133-229)


Resultaten voor de organisaties Brede scholen geven aan dat de samenwerkingtussen instellingen is versterkt, expertise wordtuitgewisseld en een gezamenlijke visie is ontwikkeld. Daarnaast verwachten brede scholen verbeteringen op het vlak van de doorgaande lijn en rond zorg en signalering,maar deze resultaten zijn nog minder vaak aangetoond.





Successen en knelpunten

Welke successen boeken brede scholen?Waar gaan ze de mist in?

Successen: samenwerking enactiviteitenaanbod

●

“Eén en één is drie: door gezamenlijkeinspanningen is meer mogelijk.”

●

De grootste successen zijn volgens brede scholen gelegen in de samenwerking tussen deverschillende disciplines en de uitbreiding vanhet activiteitenprogramma. Een kleiner aantalbrede scholen noemt de deelname aan activitei-ten, de betrokkenheid van ouders en kinderenen realisatie van dagarrangementen als grootste succes.

Knelpunten: financiën entijdsdruk/werkdruk

●

“Er zijn geen faciliteiten voor zowel definanciële, inhoudelijke als de beheersmati-

ge ontwikkeling.”●

Het grootste knelpunt voor brede scholen zijnde financiën, dat wil zeggen geldgebrek. Daarnaast worden ook tijdsdruk/werkdruk enhuisvesting als knelpunt ervaren. Een kleineregroep brede scholen ziet de verkokering van hetbeleid en het niet van de grond komen van activiteitenaanbod en de samenwerking alsgrootste knelpunten.

Figuur 2.19 Grootste knelpunten volgens brede scholen in het po (n=155)

Figuur 2.18 Grootste succes volgens brede scholen in het po (n=126)

samenwerking

activiteiten aanbod

deelname aan activiteiten

betrokkenheid ouders en kinderen

dagarrangementen

dynamiek/enthousiasme

overig

financiën

tijdsdruk/werkdurk

huisvesting

verkokering van beleid

activiteitenaanbod komt niet van de grond

samenwerking komt niet van de grond

overig

61

52

36

9

8

7

24

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%



Toekomst

Waar willen brede scholen heen? Hoeziet de school van de toekomst er uit?

Ambities: versterken en uitbreiden

Brede scholen hebben uiteenlopende ambitiesvoor de toekomst. Ze willen vooral de inhoudvan de brede school versterken. Een kleiner deelzoekt het in uitbreiding of verbetering van acti-viteiten of in versterking of uitbreiding van desamenwerking. We vatten de ambities hierondersamen en geven daar telkens een citaat bij.

Ambitie Citaat

1. Versterken van de inhoud van de brede school(23%)

‘’Komen tot een doorgaande lijn in de pedagogischeaanpak’’.‘

2. Meer/betere activiteiten (18%)’Meer gezamenlijke activiteiten en meer scholing eninformatie, zoals themabijeenkomsten voor ouders’’.

3. Versterken/uitbreiden samenwerking (17%)’’Consolidatie en uitbouwen van de samenwerking enrealiseren van een passend aanbod bij de vragen dieop ons afkomen’’.

4. Betere huisvesting/beheer/exploitatie (11%)‘’In een nieuw gebouw vele maatschappelijke,welzijns- en zorginstellingen bundelen in éénomgeving’’.

5. Dagarrangementen bieden (10%)‘’Dagarrangementen van 07.00 tot 19.00 waarbij erook warme maaltijden aangeboden kunnen worden’’.

6. Overig (13%)‘’Meer vanuit de visie en de doelen voor de wijkwerken en daarop aansluiten’’.



3DE BREDE SCHOOL IN HET VOOR TGEZET ONDERWIJS



InhoudHoe is de brede school in het voortgezetonderwijs inhoudelijk ingevuld? Welkedoelen hebben brede vo-scholen voorogen, voor welk brede schoolprofielkiezen ze en hoe ziet hetactiviteitenaanbod er uit?3

Aanleidingen: ontwikkelingskansen ennieuwe rol binnen samenleving

Waarom starten vo-scholen met de ontwikkelingvan een brede school? Het bieden van optimaleontwikkelingskansen voor leerlingen is debelangrijkste reden. Ook willen scholen mee-

gaan met de maatschappelijke ontwikkeling: zezien dat de school een andere rol krijgt binnende samenleving. Het versterken van de concur-rentiepositie van de school is voor zo’n 40% vande brede vo-scholen een reden om met de bredeschool te starten. Dit is veel meer dan in 2007(19%). De ontwikkeling van nieuwe huisvestingspeelt voor 29% van de scholen een rol. In 2007was dat nog maar voor 21% een aanleiding.

Doelen: participatie belangrijker danleerprestaties

●

‘’Zonder visie, missie, regie en structuur vanalle betrokken partijen is het moeilijk om

een succesvolle brede school te ontwikkelen.’’

●

Wat willen de vo-scholen met de brede schoolbereiken? We hebben de scholen een aantaldoelen voorgelegd en aan ze gevraagd of datdoelen zijn die zij nastreven voor de bredeschool. De doelen gaan zowel over het proces alsover de beoogde resultaten. Als we alle catego-rieën samennemen komt de volgende top 5 vanmeest gestelde doelen naar voren:

Doelen top 5 (n=107)1. Voorbereiding op de maatschappij/

maatschappelijke participatie van leerlingenverhogen

2. Uitbreiding/verbetering van hetactiviteitenaanbod

3. Sociale vaardigheden van leerlingen versterken4. Maatwerk/mogelijkheden tot talentontwikkeling

bieden voor leerlingen5. Leerlingen in aanraking brengen met kunst en

cultuur

Opvallend is dat al deze doelen betrekking hebben op de leerlingen. Doelen voor ouders ofde school en de omgeving (partners in de wijk)zijn kennelijk minder belangrijk.

Figuur 3.1 Aanleidingen om een brede school teontwikkelen voor brede scholen in het vo(n=108)

3 Brede vo-scholen in

Nederland zijn gelijk-

matig verdeeld over

alle schoolsoorten. In

de analyse hebben we

uitsplitsingen

gemaakt naar school-

soort. Wanneer hier

relevante verschillen

uitkomen, wordt dat

in de tekst gemeld.

(%)

optimale ontwikkelingskansen voorleerlingen

76

maatschappelijke ontwikkeling /veranderende rol van de school in desamenleving

73

aansluiting bij de belevingswereld vanleerlingen

61

wens tot samenwerking met partnersbuiten de school

52

concurrentiepositie van de schoolversterken

39

initiatieven van derden (gemeenten,externe partijen)

33

ontwikkeling van nieuwe huisvesting 29

andere onderwijsinnovaties 23

politieke keuzes 4

DE BREDE SCHOOL IN HET VOOR TGEZET ONDERWIJS


Doelen voor leerlingenOmdat de doelen voor leerlingen het belangrijkstzijn voor brede vo-scholen, komt de alge menetop 5 overeen met de top 5 voor leerlingen.

Top 5 doelen voor leerlingen (n=107)1. Voorbereiding op de

maatschappij/maatschappelijke participatie vanleerlingen verhogen

2. Uitbreiding/verbetering van hetactiviteitenaanbod

3. Sociale vaardigheden van leerlingen versterken4. Maatwerk/mogelijkheden tot talentontwikkeling

bieden voor leerlingen5. Leerlingen in aanraking brengen met kunst en

cultuur

●

‘’Leerlingen zo veel bagage meegeven datze zich kunnen voorbereiden op de

maatschappij’’●

Doelen voor oudersBij de doelen voor ouders is geen top 5 samen testellen, omdat eerder is gebleken dat er eigenlijk maar twee belangrijke doelen die brede vo-scholen hebben voor ouders. Het versterken van ouderbetrokkenheid wordt door63% van de brede scholen nagestreefd. Opvoedingsondersteuning bieden staat bij veelminder brede scholen op de doelenlijst (36%).

Doelen school en omgevingHier kunnen we een top 3 samenstellen. Ruim dehelft van de brede scholen streeft naar verster-king van de samenwerking met de partners enhet verhogen van de sociale cohesie. Opvallendis ook dat minder dan de helft van de scholengericht wil werken aan een doorgaande lijn inhet aanbod.


Beschrijving van de profielen

Verrijkings/talentenprofielDe brede school is gericht op talentontwikkeling bij alle leerlingen met eenbreed aanbod aan sport, cultuur, natuur & techniek en ICT

KansenprofielDe brede school is gericht op het scheppen van kansen en het voorkomen enbestrijden van onderwijsachterstanden

ZorgprofielDe brede school is gericht op verbreding en verbetering van de zorg voorleerlingen met problemen

WijkprofielDe brede school is gericht op versterking van de wijk met aanbod voorleerlingen en overige jongeren in de wijk, ouders en buurt

OpvangprofielDe brede school is gericht op het bieden van sluitende dagarrangementen vanonderwijs en opvang voor leerlingen

Verrijking/talenten

Kansen

Zorg

Wijk

Opvang

65

54

44

27

12

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

Figuur 3.2 Profielen brede scholen VO (n=106)




Top 3 doelen school en omgeving (n=107)1. Samenwerking met organisaties in de wijk

versterken2. Sociale cohesie/veiligheid in de wijk versterken3. Doorgaande lijn in het aanbod realiseren

●

‘’Samenwerking en bevorderen sociale cohesie in het dorp’’

●

Profielen: vooral talent en kansen

De brede school bestaat niet, iedere bredeschool is verschillend. Wel kunnen we binnen debrede school onderscheid maken tussen ver-schillende profielen. We geven hieronder aanom welke profielen het gaat en hoeveel procentvan de brede vo-scholen dit profiel heeft. Deprofielen zijn niet onderscheidend, dat wil zeggen dat brede scholen onder meerdere profielen tegelijk kunnen vallen.

Het verrijkings/talentenprofiel is het profielwaar de meeste brede scholen in het vo ondervallen. Brede scholen richten zich daarbij vooralop kunst en cultuur (86%) en sport (83%). Ookvalt een flink aantal brede vo-scholen onder hetkansenprofiel en/of het zorgprofiel. Het wijk-profiel en het opvangprofiel zijn in het vo veel

minder gangbaar, in tegenstelling tot het PO.Dit is niet verwonderlijk, omdat vo-scholen vaakeen groter afzetgebied hebben en omdatopvang minder belangrijk is bij oudere kinde-ren.Een aanvullende analyse laat zien dat nieuwerebrede scholen (vanaf 2007) minder vaak kiezenvoor een kansen- en een wijkprofiel dan scholendie voor 2007 gestart zijn.

Activiteitenaanbod: breed programma

Het activiteitenaanbod van de brede school iszeer divers (Figuur 3.3). Driekwart of meer brede vo-scholen bieden activiteiten op hetgebied van sport en bewegen en kunst en cultuur. Activiteiten op het gebied van zorg enbegeleiding worden door bijna driekwart van descholen aangeboden. Educatieve brede school-activiteiten komen iets minder vaak voor, maartoch nog op meer dan de helft van de scholen.Uitsplitsing naar schoolsoort laat zien dat bredescholen met havo/vwo minder sportactiviteitenaanbieden dan de andere brede scholen en relatief meer techniek. Brede scholen voor praktijkonderwijs bieden meer zorgactiviteitenaan dan andere brede scholen.Hoe vaak vinden brede schoolactiviteitenplaats? Dit verschilt per type activiteit. Activitei-ten op het gebied van sport en bewegen, zorgen begeleiding en educatie worden op zo’n 60%van de brede scholen wekelijks aangeboden.

Activiteiten

% bredescholen dat

activiteitaanbiedt

frequentie activiteiten

% één maalper jaar

% enkelemalen per jaar

% maandelijks % wekelijks

Sport en bewegen 84 4 25 11 60

Kunst en cultuur 79 2 41 24 33

Zorg en begeleiding 73 1 17 15 67

Educatief 58 4 24 13 59

Techniek en multimedia 44 7 44 10 39

Figuur 3.3 Overzicht van het aanbod voor leerlingen, inclusief frequentie (n = 125; n frequentie = 41–79)


Activiteiten op het gebied van kunst en cultuuren techniek en multimedia vinden minder vaakplaats: de meeste scholen bieden deze enkelemalen per jaar aan.

44% van de brede scholen in het VO zegt zichniet op andere doelgroepen te richten dan deeigen leerlingen. 56% van de brede scholendoet dat dus wel. Eén derde richt zich op ouders,één derde op andere wijkbewoners en 16% opjongeren van buiten de school.

Activiteiten voor andere doelgroepen: ouders,wijkbewoners, jongeren van buiten de schoolKenmerkende activiteiten voor ouders zijn metname cursussen. Deze zijn meestal gericht opopvoedingsvraagstukken die te maken hebbenmet pubergedrag, maar ook wel op het leren vanhet Nederlands of ICT. Daarnaast betrekken veelbrede scholen ouders ook bij brede school -activiteiten voor leerlingen. Voorbeelden van het aanbod voor wijkbewonerszijn een lees/internetcafé en activiteiten op hetgebied van bewegen, sport en spel.Jongeren van buiten de school kunnen op debrede school terecht voor onder andere sport -activiteiten, lessen techniek of Nederlands, ofspecifieke activiteiten voor de wijk.


Voorbeelden van activiteiten

Aan de brede scholen is gevraagd welke activiteiten kenmerkend zijn voor hun brede school -aanbod. We geven hieronder per discipline een overzicht van activiteiten die het vaakst zijngenoemd.

Sport en bewegen• Sportoriëntatie/kennismaking• Clinics• Workshops• Extra sportaanbod/buitenschools sportprogramma• Toernooien/competities• Sportklassen/talentklassen

Kunst en cultuur• Workshops/cursussen in verschillende disciplines

(met name dans, zang, toneel)• Projecten• Naschools programma• Bezoek aan culturele instellingen (exposities

musea, voorstellingen theater)• Eigen producties (toneel, dans of musical)• Kunstklassen/talentklassen

Zorg en begeleiding• Trainingen (sociale vaardigheden, weerbaarheid,

faalangstreductie, agressiebeheersing, etc.)

• (extra) Inzet van zorgteams• Schoolmaatschappelijk werk• (extra) Mentoruren• Leerlingmediation

Educatief• Huiswerkbegeleiding• Extra lessen/steunlessen• Projecten• Maatschappelijke stages• Talentlessen

Techniek en multimedia• Computercursus• Projecten (in samenwerking met hoger onderwijs

en bedrijfsleven)• Technasium of betalab• Talentklas of scienceklas• Film, licht, geluid• Ontwerpen (websites/mediaproducten)




Proces

Hoe gaat het met de voortgang van debrede school in het voortgezetonderwijs? In welke fase van het procesbevinden brede scholen zich nu, hoeverloopt de samenwerking met externepartners en zijn de noodzakelijkerandvoorwaarden gerealiseerd?

Start en ontwikkeling: brede scholen inverschillende fasen

De meerderheid van de brede scholen in het vo(52%) is gestart tussen 2004 en 2008. Eénderdeis daarvoor gestart, en ruim 10% is net van startgegaan (in 2008 of 2009). De ontwikkeling vande brede school kan in verschillende fasen wor-den opgedeeld (Figuur 3.4).

De brede scholen bevinden zich in verschillendefasen van het proces. Ruim een derde is bezigmet uitvoering, een kwart zit in de oriënterendefase, een kwart is al aan het consolideren en eenklein deel is zich aan het voorbereiden. Hetbeeld is vergelijkbaar met dat van 2007, in 2009zitten er wel iets meer scholen in de initiatief -fase. Dat kan verklaard worden door de start -datum: relatief veel brede scholen in deresponsgroep zijn gestart in 2007, 2008 of

2009. Dat zijn dus ‘nieuwe’ brede scholen dievaker in de initiatieffase zitten.

Partners: veel partners, niet allemaal evenactief

Behalve de gemeente zijn partners uit de secto-ren sport, cultuur en zorg de actiefste partnersin de brede vo-school (Figuur 3.5). In vergelijking met 2007 zijn de zorginstellingenschoolmaatschappelijk werk en GGD/school-arts/jeugdhulpverlening uit de ‘Top 3 vanactiefste partners’ verdwenen, ten gunste vansportverenigingen en centra voor kunst en cultuur.

De politie, theaters/podia, bibliotheken, welzijnsinstellingen en kunstenaars maken detop 10 van actiefste partners compleet. Wanneer we een verdere vergelijking maken methet beeld van 2007, valt op dat met name eenaantal culturele partners actiever is gewordensinds 2007. Het gaat dan om theaters/podia,individuele kunstenaars en amateurkunstver-enigingen (hoewel de laatste nog steeds bijmaar weinig brede vo—scholen betrokken zijn).

2007 (%) 2009 (%)

Initiatief: oriëntatie en visieontwikkeling 14 24

Voorbereiding: projectorganisatie- en planning, financiering, bouwprocessen 20 16

Uitvoering: implementatie van inhoudelijke en organisatorische veranderingen 42 37

Consolidatie: evaluatie en bijstelling en/of uitbreiding van de aanpak 24 24

Figuur 3.4 Fase van het brede schoolproces waarin de brede scholen zich bevinden (n=139)



Figuur 3.5 In hoeverre nemen de volgende scholen, instellingen en organisaties deel aan uw brede school? (n=103 – 114)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

Gemeente

Sportvereniging

Centrum voor kunst & cultuur

(School)maatschappelijk werk

Politie

Theater/podium

GGD/schoolarts/jeugdhulpverlening

Bibliotheek

Welzijnswerk

Kunstenaar(s)

Bedrijfsleven

Bureau Jeugdzorg

Jongerencentrum

Commerciële sportschool

Oudervereniging

PO-school

Museum/galerie

ROC

Andere VO-scholen

Muziekschool

Buurtvereniging

HBO/Universiteit

Amateurkunstvereniging

Woningbouwvereniging/corporatie

Actief betrokken Wel betrokken, geen activiteit Niet betrokken




Samenwerking: nog altijd face to face

●

‘’Idealiter wordt er gezamenlijk tussen vra-ger (school) en aanbieder (externe partij)

een win-win situatie gecreëerd waarbij iederhet maximale voordeel behaalt’’.

●

Binnen de brede school zijn verschillendesamenwerkingsvormen denkbaar. Het model vanWillemsen maakt onderscheid tussen vier mogelijke vormen van samenwerking. In hetvoortgezet onderwijs wordt vooral face to face

samengewerkt; meer dan de helft van de scholen staat open voor de partners en stemtwerkzaamheden af. Eén derde gaat een stap verder en werkt hand in hand samen. Op slechts2% van de brede scholen is er sprake van cheekto cheek samenwerking. Blijkbaar kiest vrijwelniemand ervoor om de eigen autonomie op tegeven en op te gaan in één organisatie. Ruimtien procent staat back to back en werkt dushaast niet samen binnen de brede school. De cijfers zijn vergelijkbaar met die van 2007.

Wie is de trekker van de brede school? Veel scholen (41%) vinden dat zij dat zelf zijn. Daar-naast wordt de gemeente regelmatig als trekkergezien (21%), of een combinatie van de schoolen de gemeente (11%). 10% van de scholen zietwelzijn als trekker van de brede school.

Meer gemeenten met coördinerende rol

De gemeente is actief als partner en wordt regel-matig als trekker gezien, maar wat is de preciezerol van de gemeente in de brede school? Hetscheppen van randvoorwaarden, door te finan-cieren en faciliteren, staat nog steeds voorop.Opvallend is dat de gemeente in vergelijkingmet 2007 vaker een coördinerende rol heeft(stijging van 22% in 2007 naar 36% in 2009).Dat wil zeggen dat de gemeente zorgt voorafstemming, het bijeenbrengen van organisa-ties en het stroomlijnen van initiatieven.

Combinatiefunctionarissen in opkomst

Een ruime helft van de scholen (58%) zet medewerkers van externe partners in bij de uitvoering van brede schoolactiviteiten. Dehelft hiervan doet dat voor 5 t/m 16 uur, éénderde voor 1 t/m 4 uur en 16% voor 17 uur ofmeer. Zo’n 80% van de scholen vindt dat dezemedewerkers deskundig genoeg zijn om invul-ling te geven aan de activiteiten, de overigescholen hebben hier enige twijfel over.

Een kwart van de brede scholen in het vo (27%)zet combinatiefunctionarissen in. De meerder-

Back tot back

Face to face

Hand in hand

Cheek to Cheek

Samenwerkingsvormen

Back to back: De organisaties hebben geen zicht op elkaar, er is geen ofminimale samenwerking en ruimten worden niet gedeeld of multifunctioneelgebruikt.

Face to face: De organisaties hebben een open houding naar elkaar. Zekennen elkaars expertise, stemmen hun werkzaamheden op elkaar af enenkele ruimten worden multifunctioneel gebruikt.

Hand in hand: Het geheel is meer dan de som der delen. Er is sprake vansynergie en door nauw samen te werken kunnen de organisaties samen eenkwalitatief hoger voorzieningenniveau realiseren. Waar mogelijk wordt vanelkaars ruimten gebruik gemaakt.

Cheek to cheek: De afzonderlijke organisaties geven hun autonomie(gedeeltelijk) op en gaan op in één organisatie, die een integraal aanbodverzorgt. Wat het gebruik van het gebouw betreft geldt: niets is van iemand,alles is voor iedereen.

Figuur 3.6 Hoe kunt u de samenwerking met externe partners het best typeren?(n= 98)


heid van de scholen die combinatiefunctionaris-sen inzet, heeft één of twee functionarissen.Een kwart van de scholen heeft 3 t/m 6 functio-narissen, 11% heeft er 7 of meer. Zij zijn vooralwerkzaam in de sectoren onderwijs en sport endaarnaast ook in de welzijnssector, cultuur enzorg. In de meeste gevallen gaat het om combinaties van onderwijs met één van deandere sectoren. Andere combinaties die voorkomen zijn zorg en cultuur, zorg en sport ensport en cultuur.

Welke meerwaarde hebben combinatiefunctio-narissen voor de brede school? Scholen noemenhier het volgende:• Bekendheid met de school én organisaties

buiten de school• Betere samenwerking school-partners• Bredere kijk, bredere expertise• Ontlasting voor docenten vo

Coördinatie en overleg: lang niet op allescholen aanwezig

39% van de brede vo-scholen heeft een bredeschoolcoördinator aangewezen, dat wil zeggen,iemand die de verantwoordelijkheid heeft overde ontwikkeling en organisatie van brede schoolactiviteiten. Dit percentage is iets gestegen tenopzichte van 2007 (32%). Maar nog steeds moetde ruime meerderheid van de brede scholen hetzonder coördinator doen.Het aantal uren dat een brede school -

coördinator heeft voor zijn of haar taken,varieert sterk per school. De helft van de coördinatoren heeft 1 t/m 4 uur per weekbeschikbaar, ruim een derde (38%) heeft 5 t/m16 uur en 12% heeft 17 uur of meer per week terbeschikking. We vroegen de brede scholen ook of er een overlegorgaan is voor de brede school waarin departners participeren. Op ongeveer de helft vande brede scholen is dit aanwezig. In de meestegevallen doet een deel van de partners daar aanmee (40%), in slechts enkele gevallen doen allepartners mee (13%).

Randvoorwaarden: nog werk te verzetten

Is de school zodanig ingericht dat deze ruimtebiedt voor de brede school? Met andere woor-den: zijn de noodzakelijke randvoorwaardengerealiseerd?

Draagvlak is vooral aanwezig bij het manage-ment van de organisaties en in mindere mate opde werkvloer. Ook met de rest van de rand -voorwaarden is het niet zo goed gesteld: slechtsop de helft van de scholen is er sprake van eensoepele samenwerking en een rooster dat voldoende ruimte biedt; een vaste overleg -structuur is er maar op een derde van de bredescholen; en slechts een kwart van de scholenheeft voldoende personele capaciteit om de brede school draaiende te houden. Er is geenverbetering zichtbaar ten opzichte van 2007.


(zeer) eens (%)

Er is een breed draagvlak voor de brede school bij het management van de organisaties 59

De samenwerking tussen de organisaties verloopt soepel 55

Het rooster van de school biedt ruimte om brede schoolactiviteiten te organiseren 52

Er is een breed draagvlak voor de brede school op de werkvloer 45

Er is een gedegen organisatie en een vaste overlegstructuur 37

Er is voldoende personele capaciteit om de brede school draaiende te houden 27

Figuur 3.7 Brede vo-scholen over de randvoorwaarden (n=97)




De brede school in het voortgezet onderwijs isvoornamelijk een schoolse aangelegenheid. Hetis doorgaans een integraal onderdeel van hetschoolbeleid, de inzet van docenten is geïntegreerd in het taakbeleid, brede school -activiteiten vinden voornamelijk binnenshuisplaats en de schoolorganisatie verzorgt eengroot deel van de uitvoering. Toch is de bredeschool niet altijd geïntegreerd in het onderwijs.Op ongeveer de helft van de brede scholen vinden de activiteiten grotendeels onder lestijdplaats, op de andere helft starten ze meestalpas na schooltijd. Op 62% van de brede scholenworden de activiteiten gezien als aanvullendaan het onderwijs, in plaats van verweven methet curriculum (38%). Dat laatste lijkt een achteruitgang ten opzichte van 2007, toen wasdeze verdeling nog fifty-fifty.

●

‘’Soms lijkt het alsof brede school -activiteiten een zeer forse investering

vergen, maar dat is soms ook een mentaliteitskwestie: probeer het concept

brede school niet als extra taak te zienbovenop de reguliere schoolactiviteiten

maar bekijk het meer als onderdeel van deschool - dus vanuit de core business.’’

●

Beschikbare financiën variëren sterk

Het ontwikkelen en realiseren van de bredeschool kost (extra) geld. Welk budget is erbeschikbaar, waar halen scholen dat vandaan enwaar zetten ze het voor in?

Het beschikbare budget varieert sterk per bredeschool (Figuur 3.9). Eén derde moet het doenmet een zeer beperkt budget van minder dan €10.000 per jaar. Bijna de helft van de bredescholen heeft tussen de €10.000 en €50.000beschikbaar. Een kleinere groep heeft nog meerte besteden. Het beeld is vergelijkbaar met datvan 2007.

Voldoet het beschikbare budget? Een ruimehelft (54%) komt er mee uit, de andere (krappe)helft dus niet. Financieringsbronnen die wordeningezet zijn hoofdzakelijk het eigen school -budget (84%) en subsidies (64%), bijvoorbeeldvanuit de gemeente, BOS of maatschappelijkestage. Budget van de participerende organisa-ties en ouderbijdragen worden slechts door éénderde van de brede scholen ingezet. Sponsoring komt nauwelijks voor (7%).

Meer dan driekwart van de scholen besteedtgeld aan coördinatie en uitvoerend personeel.Ook aan het activiteitenaanbod voor leerlingenwordt vaak geld besteed. Het verschil met 2007is minimaal. Huisvesting is hier buiten beschou-wing gelaten. De kosten voor nieuwbouw liggenbij benadering tussen de 2,5 en 48 miljoen europer brede school; een verbouwing kost bij bena-dering tussen de v 50.000 en 1 miljoen euro.

Inzet van docenten in bredeschool activiteiten is geïntegreerdin het taakbeleid

De brede school is een integraalonderdeel van het schoolbeleid

Brede schoolactiviteiten vindenvoornamelijk binnenshuis plaats

De schoolorganisatie verzorgteen groot deel van de uitvoering

Brede schoolactiviteiten zijnaanvullend aan het onderwijs

Brede schoolactiviteiten vindengrotendeels onder lestijd plaats

Inzet van docenten in bredeschoolactiviteiten wordt

‘gestapeld’ op de reguliere uren

De brede school is een op zichzelf staand project

Brede schoolactiviteiten vindenveelal buiten de school plaats

De uitvoering wordt voor -namelijk door externen verzorgd

Het brede schoolaanbod isonlos makelijk met het

curriculum verweven

Brede schoolactiviteiten startengrotendeels na schooltijd

16 %

80 % 20 %

67 % 33 %

65 % 35 %

62 % 38 %

57 % 43 %

84 %

Figuur 3.8 Inbedding van de brede school in de schoolorganisatie (n=96 – 124)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%


Huisvesting: niet voldoende, wel efficiëntgebruikt

Brede scholen zijn niet erg enthousiast over deruimtes die gebruikt worden voor de bredeschoolactiviteiten. Volgens iets minder dan dehelft van de scholen is er voldoende geschikteaccommodatie voorhanden en maken de part-ners regelmatig gebruik van elkaars ruimtes. Dehelft van de brede scholen heeft afsprakengemaakt over beheer en exploitatie (de anderehelft dus niet). Het beeld ziet er iets positieveruit dan in 2007, maar het gaat dan slechts omstijgingen van enkele procenten. Ondanks ditoverwegend negatieve beeld vinden veel scholen (65%) wel dat er efficiënt gebruik wordtgemaakt van de beschikbare ruimtes.


Figuur 3.9 Welk budget is er jaarlijks beschikbaar voor uw brede school?(n=117)

Minder dan € 10.000

€ 10.000 – € 50.000

€ 50.000 – € 100.000

> € 100.000

Coördinatie


Activiteitenaanbod voor leerlingen

Beheer/exploitatie

Overleg

Kosten voor extra zorg en begeleiding van leerlingen


Evaluatie

Activiteitenaanbod voor ouders/wijkbewoners

81

78

74

51

44

43

39

31

27

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

Figuur 3.10 Welke extra kostenposten brengt de brede school met zich mee? (n=95)




Opbrengst

Hoe brengen brede scholen deresultaten in beeld en welke resultatennemen zij waar?

Brede scholen aardig op weg

Hoe plaatsen scholen hun eigen brede school indie van de algehele ontwikkeling in Nederland?We hebben scholen gevraagd hoe zij hun bredeschool zouden typeren (Figuur 3.12). Slechts 5%ziet zichzelf als koploper. De meerderheid vande brede scholen is naar eigen zeggen ‘aardig opweg’. Toch nog een aardig deel ziet zichzelf alsbeginneling en ruim 10% vindt dat de bredeschool eigenlijk nog moet starten. Nieuwe bredescholen vinden zichzelf minder vaak koploper ofaardig op weg dan oudere brede scholen. Hetbeeld komt overeen met dat van 2007.

Figuur 3.12 Hoe zou u uw brede school op dit momentwillen typeren? (n=120)

De helft evalueert de opbrengsten

Op 42% van de brede scholen vindt géén evalu-atie plaats. Een derde van de scholen evalueertde ontwikkeling van de brede school wel, 16%treft voorbereidingen daartoe en 8% heeft deevaluatie al afgerond. Hoe verder de bredeschool is, hoe verder men is gevorderd met deevaluatie. Nieuwe brede scholen (gestart vanaf

2007) evalueren minder vaak dan oudere. Doorde jaren heen is het beeld niet veranderd.

Resultaten moeilijk aan te tonen

Welke resultaten zien scholen zelf van de bredeschool? Hierbij zien we grote verschillen tussenresultaten die volgens de scholen ‘aantoonbaar’zijn en resultaten die wel opgemerkt worden,maar nog niet aan te tonen zijn (Figuur 3.13).Duidelijk is in ieder geval dat het activiteiten-aanbod op een groot aantal brede scholen isverbeterd of uitgebreid. Andere resultaten voorleerlingen zijn moeilijker aantoonbaar, maarveel scholen hebben het idee dat leerlingenvaker in aanraking komen met kunst en cultuur,dat ze meer maatwerk ontvangen, dat leerlingenmet problemen beter worden geholpen en datleerlingen vaker deelnemen aan maatschappe-lijke activiteiten. Het minste resultaat zienscholen op het voortijdig schoolverlaten en deleerprestaties, al zijn de verwachtingen van hetlaatste wel hooggespannen.Wat betreft ouders en de wijk zien brede scholenveel minder resultaat. In de relatie school-thuishebben de scholen het meeste vertrouwen.Opvallend is ook dat scholen vinden dat de relatie met de partners ten goede komt aan deleerlingen: het onderwijs is volgens veel scholenaantrekkelijker geworden, er is sprake vanexpertise-ontwikkeling en volgens het meren-deel van de scholen is er ook van een doorgaan-de lijn in het aanbod.

Wanneer we de waargenomen resultaten vergelijken met de doelen die scholen hebbengeformuleerd voor de brede school, dan komthet beeld op een aantal punten aardig overeen.Het verbeteren van het activiteitenaanbod iseen belangrijk doel dat volgens veel scholen ookgerealiseerd is. Maatschappelijke participatiestaat bij veel scholen hoog op de agenda enkomt ook weer terug in de resultaten. Dit geldtook voor sociale vaardigheden, al zijn resultatenop dit gebied moeilijker aantoonbaar.

(%)

wij zijn koploper in Nederland 5

wij zijn aardig op weg 51

onze brede school staat eigenlijk nog inde kinderschoenen

32

we moeten eigenlijk nog echt beginnen 12



Ik zie noggeen

resultaat (%)

Ik zie noggeen resul -

taat, maar ikverwacht het

wel(%)

Ik zieresultaat,

maar kan ditnog niet

aantonen(%)

Er zijnaantoonbareresultaten(%)

Resultaten voor leerlingen

Het activiteitenaanbod voor leerlingen isverbeterd/uitgebreid

7 13 20 61

Leerlingen komen vaker in aanraking met kunsten cultuur

16 11 26 47

Leerlingen ontvangen maatwerk (ze krijgenmogelijkheden voor talentontwikkeling)

12 25 29 34

Leerlingen met problemen worden betergeholpen

16 21 33 30

De sociale participatie is gestegen (leerlingennemen meer deel aan maatschappelijkeactiviteiten)

15 20 36 29

Leerlingen zijn meer gaan sporten en bewegen 19 15 39 27

Het schoolklimaat is veiliger geworden 15 23 37 25

Het voortijdig schoolverlaten is verminderd 36 14 25 25

De sociale vaardigheden van leerlingen zijnverbeterd

10 20 46 24

De leerprestaties van leerlingen zijn verbeterd 26 32 31 11

Resultaten voor ouders/wijk

Het activiteitenaanbod in de wijk is uitgebreid 44 33 11 12

De relatie tussen school en thuis (driehoekouders-school-kind) is verbeterd

31 24 35 10

De sociale cohesie/veiligheid in de wijk isversterkt

39 32 22 7


Resultaten voor school en partners

Het onderwijs is aantrekkelijker geworden 9 21 38 32

Partners wisselen expertise uit 12 27 42 19

Er is sprake van een doorgaande lijn in hetaanbod

17 23 43 17

Figuur 3.13 Resultaten van de brede school (n=92)





Wat gaat er goed in de brede school? Enwat kan er nog verbeterd worden?

Breed activiteitenaanbod grootste succes

Wat zien brede vo-scholen zelf als grootste succes van de brede school? De meeste scholenspreken hier van het brede activiteitenaanbod(28%), het vaakst noemen zij dan activiteitenop het gebied van sport en cultuur. Daarnaastzien scholen (16%) dat de brede school leidt totmeer enthousiasme en betrokkenheid van leer-lingen en dat de brede school leidt tot meersociale cohesie, betere sociale vaardigheden ofeen betere sfeer op school (15%). Een aantalbrede scholen ziet de goede samenwerking metexterne partners als de grootste verdienste vande brede school (11%). Een goede relatie met deomgeving is volgens hen essentieel en zorgt erook voor dat de samenleving de school binnen-komt. Enkele scholen noemen het multifunctio-nele gebouw dat openstaat voor de wijk en demogelijkheden tot talentontwikkeling van leerlingen als het grootste succes.

Tijds-werkdruk en financiën grootsteknelpunten

Wat belemmert brede scholen in het voortgezetonderwijs in hun ontwikkeling? We zien hier eenaantal klassieke knelpunten naar voren komen:tijds- en werkdruk en financiële tekorten wer-ken nog steeds het meest belemmerend (Figuur3.14). Twee derde van de scholen ervaart problemen met het afstemmen met de partners,maar slechts voor enkele brede scholen is dateen ernstig knelpunt. Ook ruimtegebrek of hetgebrek aan kwalitatief goede ruimte wordt doormeer dan de helft als knelpunt gezien – één vijfde ziet dit als een groot knelpunt. Er wordenhaast geen andere knelpunten genoemd. Eenenkeling noemt hier de roosters van leerlingenof de bouwvergunning.

Figuur 3.14 Wat zijn de knelpunten voor de verdere ontwikkeling van de brede school? (n=94)

Tijds- en werkdruk personeel en coördinatie

Financiële tekorten

Moeilijk om tot afstemming te komen met partners

Gebrek aan (kwalitatief goede) ruimte

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

groot knelpunt

klein knelpunt


ToekomstHoe zien brede vo-scholen de toekomst van debrede school? Wat willen ze de komende jarenbereiken?

Ambities: borgen, uitbouwen, inbedden

Brede scholen hebben uiteenlopende ambitiesvoor de toekomst. We vatten ze hieronder samenen geven daar telkens een citaat bij.Brede scholen willen de brede school in iedergeval graag voortzetten en mogelijk verder uitbouwen, graag met een uitgebreid

activiteitenaanbod. Daarnaast willen scholen debrede school graag beter inbedden in het curriculum, waarbij de doorgaande lijn prioriteit heeft. Ook het versterken van desamen werking met de externe partners staat opde agenda.

Scholen die aangeven dat ze geen brede schoolzijn maar wel overwegen het concept in de toekomst vorm te geven, hebben grotendeelsdezelfde ambities als brede scholen (in ontwik-keling). Andere ambities die ze noemen zijn hetversterken van het profiel van de school, hetvastleggen en implementeren van de ambities,en het creëren van draagvlak binnen de eigenschool.


Ambitie Citaat

Continueren/uitbouwen/borgen (33%)‘’Uitbouwen waar nodig, stabiliseren wat werkt,afbouwen wat overbodig is’’.

Uitbreiden activiteiten (22%)

‘’Dagopvang (7.30-17.30) realiseren in samenwerkingmet sportorganisaties, ouders, leerlingen,cultuurinstellingen, school, welzijnscentrum engemeente’.’

Inbedden brede school in programma/doorgaande lijn(10%)

‘’Het binnen- en buitenschoolse leren met elkaarverbinden, waardoor de ontwikkeling van elke leerlingen de voorbereiding op de samenleving versterktwordt’’.

Samenwerking met partners versterken (10%)‘’Nog veel meer gebruik gaan maken van elkaarsexpertise, tijd en energie. Krachtenbundeling’’

Wijkfunctie (nader) vormgeven (7%)‘’De school zou meer een functie in de wijk kunnenvervullen t.a.v. culturele, kunstzinnige ensportactiviteiten’’.

Overig (19%)‘’Insteken op talentontwikkeling en recht doen aanverscheidenheid. Kinderen een geweldige schooltijdgeven met een optimaal rendement’’.


4GEMEENTEN OVER DE BREDE SCHOOL


Inhoud

Wat was voor gemeenten de aanleidingom te starten met de brede school? Watwillen ze bereiken? Welke anderebeleidsontwikkelingen raken aan debrede school?

Aanleidingen: breder aanbod voor kinderenin geclusterde gebouwen

De aanleiding voor de meeste gemeenten ombrede schoolontwikkeling in gang te zetten, ishet creëren van een breed aanbod op sociaal,cultureel en sportief gebied. Daarnaast spelenschaalvoordelen door clustering van gebouweneen rol. Ook het bieden van sluitende dag -arrangementen voor werkende ouders en wijkontwikkeling is voor gemeenten een redenom brede scholen te ontwikkelen. De aanleidin-gen vormen dus een combinatie van inhoudelijkezaken zoals het creëren van een breed aanbod enpraktische zaken zoals huisvesting en dag -arrangementen voor ouders en aspecten als wijkontwikkeling.

Doelen: doorgaande lijn in aanbod en meerontwikkelingskansen

De doelen die gemeenten noemen lopen net alsin 2007 uiteen, maar in de doelen die genoemdworden zien we wel een verschuiving ten opzichte van 2007. Toen bestond de top vijf ach-tereenvolgens uit: ontwikkelingskansen bieden,verbeteren van de samenwerking, sociale cohesie versterken, ouderbetrokkenheid vergroten en combinatie arbeid zorg makkelijkermaken. Sociale cohesie versterken en ouder -betrokkenheid zijn nu uit de top vijf verdwenen.Nieuw in de top vijf van 2009 zijn het realiserenvan een doorgaande lijn in het aanbod en hetuitbreiden en verbeteren van het activiteiten-aanbod voor kinderen.

Doelen top 5 1. Een doorgaande lijn in het aanbod realiseren2. Ontwikkelingskansen bieden voor kinderen3. Samenwerking tussen instellingen verbeteren4. Uitbreiding/verbetering van het

activiteitenaanbod voor kinderen5. Combinatie arbeid-zorg makkelijker maken voor

ouders


GEMEENTEN OVER DE BREDE SCHOOL

(%)

Het creëren van een breed aanbod op sociaal, cultureel en sportief gebied 78

Schaalvoordelen door clustering van gebouwen 53

Sluitende dagarrangementen voor werkende ouders bieden 52

Wijkontwikkeling 50

Achterstandsbestrijding 34

Behoud van voorzieningen op het platteland 33

Tegengaan van segregatie 11

Anders, namelijk: ontwikkelingskansen bieden, doorlopende lijn, talentontwikkeling, leefbaarheid 20

Figuur 4.1 Aanleidingen voor gemeenten om brede school te ontwikkelen (n=184)


Doelen voor kinderenHet merendeel van de door gemeenten genoem-de doelen voor kinderen heeft betrekking op hetbieden van ontwikkelingskansen voor kinderen.Een ander veel genoemd doel dat hieraan kanbijdragen is het uitbreiden en verbeteren vanhet activiteitenaanbod. Zo wil een aantalgemeenten met brede scholen kinderen meer inaanraking brengen met kunst en cultuur. Daarmee willen brede scholen kinderen dusvooral meer bieden naast het reguliereonderwijs aanbod.

Top 3 doelen voor kinderen (n=182)1. Ontwikkelingskansen bieden2. Uitbreiding/verbetering activiteitenaanbod3. Kinderen meer in aanraking brengen met kunst

en cultuur

●

“Kinderen gelijke kansen bieden om huntalenten te ontwikkelen”

●

Doelen voor oudersGemeenten met brede scholen willen met namede combinatie arbeid en zorg makkelijker makenen daarnaast de ouderbetrokkenheid bij de brede school versterken. Enerzijds zijn er dusbrede scholen die zich vooral richten op hetbetrekken van ouders (vooral kansenprofiel),anderzijds zijn er brede scholen die er vooralvoor willen zorgen dat ouders makkelijker arbeiden zorg kunnen combineren (vooral opvang -profiel). Brede scholen richten zich dus op tweedoelgroepen ouders. Soms gebeurt dat binnenéén brede school, soms richt een brede schoolzich op één van beide doelgroepen.

Top 3 doelen voor ouders (n=182)1. Combinatie arbeid-zorg makkelijker maken2. Ouderbetrokkenheid versterken3. Opvoedingsondersteuning bieden

Doelen voor de wijkDe doelen van de brede scholen voor de wijkrichten zich vooral op het versterken van desociale cohesie. Daarnaast worden het biedenvan activiteiten en voorzieningen voor wijk -bewoners, het behoud van voorzieningen en hetverbeteren van de leefbaarheid van de wijkgenoemd als doelen voor de wijk.

Top 3 doelen voor de wijk (n=182) 1. Sociale cohesie/veiligheid in de wijk versterken2. Activiteiten/voorzieningen voor wijkbewoners3. Anders, namelijk: behoud voorzieningen,

leefbaarheid verbeteren

Doelen voor professionals en gemeente Voor professionals en gemeente is het belang-rijkste doel het realiseren van een doorgaandelijn in het aanbod. Hierbij is het belangrijk datde organisaties hun onderlinge samenwerkingverbeteren en integraal gemeentelijk beleidrealiseren.

Top 3 doelen voor professionals en de gemeente(n=182)1. Een doorgaande lijn in het aanbod realiseren2. Samenwerking tussen instellingen verbeteren3. Integraal gemeentelijk beleid realiseren

●

“Af van losse projecten en meer structureelaanbod van voorzieningen en activiteiten”

●

Beleid: positieve gevolgen verwacht vannieuw beleid

Net als in 2007 is er een aantal nieuwe beleids-ontwikkelingen rondom onderwijs en jeugd dieraken aan de brede school. Deze ontwikkelingenkunnen de brede school ontwikkeling zowel posi-tief als negatief beïnvloeden. De gemeentenverwachten vooral positieve gevolgen van deharmonisatie van kinderopvang, peuterspeel-zaal en vve en van de ontwikkeling van Centra



voor Jeugd en Gezin. Ook de Impuls brede scho-len, sport en cultuur en de Lokale EducatieveAgenda dragen volgens meer dan de helft vande gemeenten in positieve zin bij aan de bredeschool. Van de overige beleidsontwikkelingen

verwacht meer dan de helft van de gemeentengeen gevolgen; negatieve gevolgen van debeleids ontwikkelingen zien de meeste gemeen-ten niet.



positievegevolgen (%)

negatievegevolgen (%)

geengevolgen (%)

Harmonisatie van kinderopvang, peuterspeelzaal en voor-en vroegschoolse educatie

65 5 30

De ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin 57 0 43

Impuls brede scholen, sport en cultuur 54 0 46

Lokale Educatieve Agenda 52 0 48

Het instellen van Zorg- en Adviesteams 38 1 62

Passend onderwijs 32 1 67

VSV: aanval op de uitval 13 0 87

Figuur 4.2 Gevolgen van recente beleidsontwikkelingen voor de brede school (n=163-169)


Proces

Welke organisaties zijn betrokken bij debrede school? Spelen zij een actieve rolof zijn ze meer zijdelings betrokken?Hoe zijn de rollen verdeeld? Hoe staathet met de financiering? En wat is ergeregeld met betrekking tot eigendom,beheer en exploitatie van gebouwen?

Voortgang van het proces: nieuwkomers enoudgedienden

Brede scholen bevinden zich in verschillendefasen, omdat er nog altijd nieuwe brede scholenbijkomen, maar er ook brede scholen zijn die almeer dan tien jaar bestaan. Een deel van de brede scholen bevindt zich nog in de initiatief-fase. Dit houdt in dat ze zich oriënteren en eenvisie ontwikkelen. Ongeveer een kwart is zichaan het voorbereiden. Iets minder dan de helftvan de brede scholen is daadwerkelijk bezig metde uitvoering van de brede school. Deze bredescholen bevinden zich in de uitvoerings- en consolidatiefase.

Figuur 4.3 Fases van het brede schoolproces volgensgemeenten (n=268)

De rolverdeling: gemeente neemt veelrollen op zich

Bij het brede schoolproces zijn veel verschillen-de rollen denkbaar voor de deelnemende partij-en. De gemeenten zien voor zichzelf veel ver-schillende rollen weggelegd, maar ook deschoolbesturen vervullen enkele belangrijke rollen.

De rol van de gemeente in het po en voDe meeste gemeenten vinden dat de vijf hier -onder genoemde rollen allemaal op hen van toepassing zijn als het gaat om brede scholen inhet po, net als in 2007. Daarbij vindt iets minderdan twee derde van de gemeenten dat de bredeschool op den duur zonder de steun van degemeente moet functioneren. Ook in het voort-gezet onderwijs wordt op steeds grotere schaalaan brede schoolontwikkeling gewerkt. Van degemeenten met brede scholen is 15% betrokkenbij de ontwikkeling van de brede school in hetvo. Meestal is hun rol bij de brede school in hetvoortgezet onderwijs meer op afstand dan bij debrede school in het primair onderwijs.

Figuur 4.4 Rollen gemeenten in het po (n=182) en vo(n=33)


bredescholen (%)

Initiatief: oriëntatie en visie-ontwikkeling

29

Voorbereiding: projectorganisatie en –planning, financiering,bouwprocessen

24

Uitvoering: implementatie vaninhoudelijke en organisatorischeveranderingen

21

Consolidatie: evaluatie en bijstellingen/of uitbreiding van de aanpak

27

PO (%) VO (%)

Faciliteren: randvoor -waarden scheppen

79 45

Financieren: subsidiesverstrekken, geld stromenontschotten

78 48

Regisseren: regie voeren enproces managen

76 45

Initiëren: aanjagen, stimu -leren en coördineren

68 36

Coördineren: afstem men,organisaties bijeen brengen,initia tieven stroom lijnen

62 36

Geen rol 2 3


De rol van de schoolbesturen en woning -corporatiesSchoolbesturen en woningcorporaties hebbenvolgens gemeenten ieder hun eigen rol binnende brede schoolontwikkeling. De schoolbesturenhebben volgens ongeveer de helft van degemeenten vooral een faciliterende en initië-rende rol. Ook de coördinerende rol van deschoolbesturen wordt door veel gemeentengenoemd. Woningcorporaties hebben in ietsminder dan de helft van de gemeenten (47%)een rol binnen de brede schoolontwikkeling. Dierol bestaat volgens de gemeenten met name uitfaciliteren en financieren.

Politiek draagvlak

In de meeste gemeenten is er bij de politiek vol-doende draagvlak voor de brede school: wet-houders staan achter de brede school en de

gemeenteraad is positief over de brede school-ontwikkeling. Dit blijkt ook uit de bereidheid omeigen gemeentelijk geld in de brede school teinvesteren. Meer dan de helft van de gemeentenis ook tevreden over de wettelijke en beleidsma-tige ruimte die beschikbaar is om een bredeschool te realiseren.

Combinatiefunctionarissen: aangesteld bijonderwijs en sport

Van de gemeenten geeft 16% aan dat er op debrede scholen combinatiefunctionarissen zijnaangesteld. Nog niet alle gemeenten zijngestart met combinatiefunctionarissen; deinvoering ervan verloopt in tranches. De sectoren waar de meeste combinatie -functionarissen werken, zijn onderwijs/educa-tie, sport en cultuur. Volgens een aantalgemeenten zit de meerwaarde van decombinatie functionarissen met name in dedoorgaande lijn en de samenhang en daarnaastook in het versterken en uitbreiden van het aanbod.

Figuur 4.6 Sectoren waarin combinatiefunctionarissenwerkzaam zijn (n=26)



(zeer) meeeens (%)

Onze wethouders staan achter debrede school

96

Onze gemeente steekt eigengemeentelijk geld in deontwikkeling van brede scholen

87

Onze gemeente heeft de leiding bijde ontwikkeling van brede scholen

76

Onze gemeenteraad heeft zichpositief uitgelaten over deontwikkeling van brede scholen

64

Op den duur zouden brede scholenzonder steun van de gemeentemoeten functioneren

61

Onze gemeente heeft voldoendespeelruimte (wettelijk, beleidsmatig)om brede scholen te realiseren

59

Onze gemeente heeft vooral eenmakelaarsfunctie in de bredeschool: ze brengt partijen bij elkaar

51

Figuur 4.5 Gemeenten over hun rol in de brede school(n=173-175)

(%)

Onderwijs/educatie 81

Sport 73

Cultuur 54

Welzijn 27

Opvang 15

Zorg 0

Anders, namelijk: ouderbetrokkenheiden iets anders

4


De organisatie: stuurgroep enprojectleiding in de helft van de gemeenten

De organisatie rondom een brede school bestaatop gemeentelijk niveau vaak uit een project -leider en een stuurgroep. Op locatieniveau zijnveelal locatiecoördinatoren actief.

Projectleiding en coördinatieMinder dan de helft (43%) van de gemeentenheeft een gemeentelijk projectleider bredescholen aangesteld. Het aantal uren varieertvan 2 tot 40 uur per week. Gemiddeld gaat hetom 15 uur in de week. Net als in 2007 heeft ietsminder dan een derde van de gemeenten coördinatoren op brede scholen aangesteld.Gemiddeld gaat het om een aanstelling van 11uur, de aanstellingen variëren van 1 tot 36 uur.

StuurgroepNet als in 2007 is in 59% van de gemeenten eengemeentelijke stuurgroep (ook wel regiegroepgenoemd) ingesteld, die verantwoordelijk isvoor de koers en de voortgang van het brede

schoolproces. Ambtenaren maken bijna altijddeel uit van de stuurgroep (85%). Ook bestuur-ders van bij de brede school betrokken scholenen instellingen (68%), portefeuillehouders(63%) en directieleden (59%) maken deel uitvan de stuurgroep. Externe adviseurs (38%) zijnminder vaak betrokken net als vertegenwoordi-gers van andere partijen zoals kinderopvang,woningcorporatie, peuterspeelzaalwerk en wel-zijn (30%).

Financiering: diverse financieringsbronnenen kostenposten

Wat kost een brede school? Welke budgettenworden daarvoor gebruikt? Hebben gemeentenvoldoende financiële armslag?

Budgetten en kostenpostenDe totale hoeveelheid geld voor huisvesting diegemeenten beschikbaar hebben voor de bredeschool loopt uiteen: 32% heeft minder dan €50.000 te besteden en 6% meer dan 20 mil-joen euro. Deze verschillen hebben vooral te


Projectleiding

Activiteitenaanbod voor kinderen

Onderhoud gebouw


PR en communicatie

Exploitatielasten

Beheer

Activiteitenaanbod voor ouders

Evaluatie

Locatiemanagement

Kosten voor extra zorg en begeleiding van kinderen


57

44

42

28

28

26

25

21

16

15

14

13

0 10 20 30 40 50 60%

Figuur 4.7 Door de gemeente (gedeeltelijk) betaalde brede school zaken (n=173)


maken met de keuze voor wel of geen nieuw-bouw en met het aantal brede scholen in eengemeente.

De budgetten die binnen gemeenten beschik-baar zijn naast het budget voor huisvestinglopen eveneens uiteen: 38% heeft minder dan €50.000 te besteden en 1% meer dan 20 mil-joen. De periodes waar de budgetten betrekkingop hebben lopen uiteen van één jaar tot enkeletientallen jaren. De gemiddelde duur van eenperiode waarover budgetafspraken zijn gemaaktis ongeveer vijf jaar.

Het beschikbare budget wordt in veel gemeen-ten besteed aan projectleiding (Figuur 4.7).Minder dan de helft van de gemeenten besteedthet geld ook aan activiteitenaanbod voor kinderen en onderhoud van gebouwen.

Per jaar besteden gemeenten gemiddeld zo’n €7.500 aan activiteiten en organisatie van brede scholen. In een aantal gemeenten looptdit bedrag op tot €100.000 euro. 28% van degemeenten heeft een gemeentelijke financiëlestimuleringsregeling voor brede scholen. In bijna de helft van die gemeenten kan iedere

brede school gebruik maken van de stimule -ringsregeling. In de overige gemeenten kan datniet, omdat ze daarvoor niet voldoende midde-len hebben. Van de gemeenten met een stimule-ringsregeling geeft een klein deel aan dat alleenbrede scholen, die aan gemeentelijke criteriavoldoen, gebruik kunnen maken van de regeling.

FinancieringsbronnenDriekwart van de gemeenten betaalt de bredeschool (gedeeltelijk) vanuit eigen middelen. Bijnieuw- of verbouw van gebouwen wordt hetonderwijshuisvestingsbudget ingezet. Daar-naast maakt 40% van de gemeenten gebruik vansubsidieregelingen van het rijk om de bredeschool te bekostigen. Budgetten van participe-rende instellingen en provinciale subsidies worden minder gebruikt.

Begrotingstekort in veel gemeentenBij meer dan een derde van de gemeenten(39%) is sprake van een begrotingstekort voorde brede school. De tekorten lopen op tot 10miljoen euro. Gemiddeld ligt het tekort tussende €800.000 en €900.000. Sommige gemeen-ten hebben echter geen idee hoe groot hettekort precies is.



Eigen geld/ gemeentelijke reserves

Onderwijshuisvesting

Subisdieregelingen rijksoverheid

Eigen bijdrage van participerende instellingen

Subsidies provincies

Opbrengst verkoop vrijkomende gronden

Onderwijsachterstandenbeleid

Eigen bijdragen van woningcorporties

Subsidiebudgetten van instellingen

Sociaal beleid/Welzijnsbeleid

77

57

40

38

30

24

22

20

20

17

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90%

Figuur 4.8 Financieringsbronnen voor brede scholen (n=173)


Eigendom, beheer en exploitatie: gemeentemeestal eigenaar van MFA

Eigendom, beheer en exploitatie van een bredeschoolgebouw spelen een grote rol in het bredeschoolproces. Tweederde van de gemeentenvindt dat brede scholen beter gedijen in eenmultifunctionele accommodatie. Eenderde vindtdat de huisvestingsverordening te weinig moge-lijkheden biedt om goede huisvesting voor bre-de scholen te realiseren.

EigendomHet eigendom van multifunctionele accommodaties ligt in meer dan de helft van degemeenten bij het gemeentebestuur (57%). Ookschoolbesturen zijn regelmatig eigenaar van deMFA (35%). Woningcorporaties (20%), eenstichting brede school (8%) en Vereniging vanEigenaren (7%) zijn minder vaak eigenaar.

BeheerVoor veel brede scholen is geen beheer -constructie ingericht. Brede scholen die dat welhebben, hebben meestal een zelfstandigebeheerorganisatie die zorgt voor het beheer vanhet hele gebouw (gebundeld beheer). Dezebeheerorganisatie is vaak samengesteld uit vertegenwoordigers van de verschillende

partijen. In 19% van de gemeenten is er sprakevan gesplitst beheer, waarbij elke instelling voorhet beheer van zijn eigen ruimtes zorgt. Wanneer het beheer is uitbesteed, dan wordt ditmeestal overgelaten aan een woningcorporatie(43%) of aan een andere organisatie zoals eenschoolbestuur of ‘stichting voor beheer welzijnsgebouwen’ (36%).

ExploitatieDe gemeente en andere organisaties, zoals eenschoolbestuur of één van de partijen zijn hetvaakst verantwoordelijk voor de exploitatie vande brede school (respectievelijk 27% en 26%).In een deel van de gemeenten zijn een beheer-der of beheerstichting verantwoordelijk voorexploitatie van de brede school (19%). Dat geldtin mindere mate ook voor woningcorporaties(8%) en ‘stichtingen brede school’ (6%). Organisaties voor ‘facility management’ zijnnauwelijks in beeld (1%).


(%)

Er is geen beheerconstructie 35

Gebundeld beheer: er is eenzelfstandige beheersorganisatie voor hethele gebouw

24

Gesplitst beheer: elke instelling zorgtvoor het beheer van zijn eigen ruimtes

19

Gebundeld beheer: men wijstgezamenlijk één gebruiker aan die hetbeheer verzorgt

14

Uitbesteding: het beheer is uitbesteedaan een derde partij

8

Figuur 4.9 Beheerconstructies voor de brede school(n=177)


Opbrengst

Hoe ver zijn de brede scholen op weg?Wordt er al geëvalueerd? Zijn er alresultaten te zien?

Gebruik van kwaliteitscriteria stabiel

Net als in 2007 maakt meer dan een derde vande gemeenten gebruik van kwaliteitscriteriawaaraan brede scholen moeten voldoen om brede school te mogen heten of om voorgemeen telijke subsidie in aanmerking te komen.In de meeste gevallen gebeurt dat in de vormvan een zelfevaluatie voor de brede school.

Figuur 4.10 Kwaliteitscriteria voor de brede school(n=175)

Beperkte evaluatie

In bijna driekwart van de gemeenten met bredescholen wordt niet geëvalueerd. Een deel treftvoorbereidingen voor evaluatie, in een anderdeel is evaluatie gaande. Bij een paar gemeen-ten is evaluatie afgerond.

Figuur 4.11 Evaluatie van de brede school (n=245)

Resultaten verwacht, maar moeilijkaantoonbaar

In veel gemeenten verwacht men verschillendeopbrengsten van de brede school. Voor een deelzijn die resultaten al zichtbaar, het is echter moei lijker om ze aan te tonen. Gemeenten zienvooral resultaat waar het gaat om het activitei-tenaanbod en behoud en concentratie van voor-zieningen. Ongeveer de helft van de gemeentenkan deze resultaten ook aantonen. Men ziet min -der resultaat als het gaat om lange termijn doe-len, zoals het verbeteren van het scholingsni-veau van ouders, verminderen van kosten op hetgebied van huisvesting en het verminderen vanoverlast van rondhangende jongeren. Gemeen-ten verwachten hier op termijn wel resultaat.

Resultaten voor kinderenEén van de belangrijkste aantoonbare resulta-ten is dat het activiteitenaanbod voor kinderenis uitgebreid. Daarnaast zijn er volgens een der-de van de gemeenten meer sluitende dag -arrangementen onderwijs en opvang. Kinderenzijn volgens gemeenten meer gaan sporten enbewegen en komen vaker in aanraking metkunst en cultuur. Gemeenten zien ook resulta-ten op het gebied van ontwikkelingskansen enhulp aan kinderen met problemen, maar kunnendie nog niet aantonen. Er zijn nog niet veelgemeenten die resultaat zien op het gebied vangedragsproblemen, leerprestaties en socialevaardigheden. Resultaten op deze punten worden door ongeveer de helft van de gemeen-ten wel verwacht.



(%)

Nee 63

Ja, in de vorm van zelfevaluatie 33

Ja, met een onafhankelijke controledoor een andere partij

4

(%)

Er is nog geen sprake van systematischeevaluatie

72

Er worden voorbereidingen getroffenvoor evaluatie

11

Evaluatie is gaande 12

Evaluatie is afgerond 5



Ik zie nog geenresultaat (%)


verwacht het wel(%)


niet aantonen(%)

Er zijnaantoonbare

resultaten (%)

Kinderen

Het activiteitenaanbod voor kinderen is uitgebreid 4 28 16 52

Er zijn meer sluitende dagarrangementen onderwijs-opvang

19 31 15 35

Kinderen zijn meer gaan sporten en bewegen 18 33 22 28

Kinderen komen vaker in aanraking met kunst en cultuur 19 35 19 28

Kinderen met problemen worden beter geholpen 18 40 28 14

De ontwikkelingskansen voor kinderen zijn groter 9 44 34 12

De sociale vaardigheden van kinderen zijn verbeterd 19 45 27 9

De leerprestaties van kinderen zijn verbeterd 28 48 17 8

Gedragsproblemen bij kinderen zijn afgenomen 44 38 14 5

Figuur 4.12 Resultaten voor kinderen volgens gemeenten (n= 156 - 192)



verwacht het wel(%)


niet aantonen(%)

Er zijnaantoonbare

resultaten (%)

Ouders

Er zijn meer sluitende dagarrangementen onderwijs-opvang (bijv. van 7.30-18.30 uur)

22 31 15 32

Er is een ontmoetingsplek voor ouders 31 31 11 27

Het activiteitenaanbod voor ouders is uitgebreid 44 27 10 19

Ouders worden beter begeleid bij opvoedingsproblemen 28 42 18 12

De betrokkenheid van ouders bij de ontwikkeling van hunkind is vergroot

30 39 22 9

Het scholingsniveau van ouders (bijvoorbeeld taal of ict)is verbeterd

68 22 5 5

Figuur 4.13 Resultaten voor ouders volgens gemeenten (n=166-189)






verwacht het wel(%)


niet aantonen(%)

Er zijnaantoonbare

resultaten (%)

Professionals

De samenwerking is versterkt 4 27 32 36

Er is een gezamenlijke visie ontwikkeld 10 30 28 32

Er wordt expertise uitgewisseld 7 33 35 25

Zorg en signalering zijn verbeterd 8 41 33 18

Het werkklimaat is verbeterd 16 41 25 18

Er is een doorgaande lijn ontwikkeld 5 39 41 15

Gemeente

Regiovoering door de gemeente is verbeterd 18 28 29 25

Er wordt integraal beleid gevoerd 8 37 33 23

Er zijn minder kosten gemaakt op het gebied vanhuisvesting

66 24 4 7

Figuur 4.15 Resultaten voor professionals en gemeenten volgens gemeenten (n=113-121)



verwacht het wel(%)


niet aantonen(%)

Er zijnaantoonbare

resultaten (%)

Wijk

Het voorzieningenaanbod is behouden 13 24 14 49

Er is een concentratie van voorzieningen 17 27 11 45

Het activiteitenaanbod voor de wijk is uitgebreid 28 30 12 30

Er is een ontmoetingsplek voor wijkbewoners 35 27 11 27

De sociale cohesie in de wijk is versterkt 30 41 21 8


Figuur 4.14 Resultaten voor de wijk volgens gemeenten (n= 169-191)


Resultaten voor oudersOngeveer een derde van de gemeenten geeftaan dat er meer sluitende dagarrangementenonderwijs en opvang zijn. Een kwart van degemeenten heeft een ontmoetingsplek gereali-seerd voor ouders en heeft het activiteitenaan-bod voor ouders uitgebreid. Een deel van degemeenten ziet wel resultaten op het gebiedvan begeleiding van ouders bij opvoedings -problemen en betrokkenheid van ouders bij deontwikkeling van hun kind, maar kunnen dienog niet aantonen.

Resultaten voor de wijkDe belangrijkste aantoonbare resultaten voorde wijk zijn volgens de gemeenten dat het voor-zieningenniveau is behouden en dat een con-centratie van voorzieningen gerealiseerd is. Inminder dan een derde van de gemeenten is eenactiviteitenaanbod voor de wijk gerealiseerd;iets meer dan een kwart van de gemeenten

heeft een ontmoetingsplek voor wijkbewonersgerealiseerd. Er zijn nog niet veel gemeentendie resultaat zien op het gebied van socialecohesie in de wijk en rondhangende jongeren.

Resultaten voor professionals en gemeenteEen deel van de gemeenten geeft aan dat desamenwerking tussen instellingen is versterkt,dat er een gezamenlijke visie wordt ontwikkelden dat expertise wordt uitgewisseld. Meer daneen kwart van de gemeenten ziet wel resultatenop het gebied van zorg en signalering, het werk-klimaat en ontwikkeling van een doorgaandelijn, maar kan die nog niet aantonen. Een kwartvan de gemeenten ziet dat de regievoering bin-nen de gemeente is verbeterd en dat er inte-graal beleid wordt gevoerd. Meer dan de helftvan de gemeenten ziet nog géén resultaat alshet gaat om het verminderen van kosten op hetgebied van huisvesting.




Wat gaat er goed in de brede school? Enwat kan er nog verbeterd worden?

Grootste succes: samenwerking tussenpartijen

De belangrijkste successen binnen de bredeschool hebben te maken met de inzet van ensamenwerking tussen organisaties. Een aantalgemeenten noemt als grootste succes het

activiteitenaanbod. Ook het realiseren van huisvesting, de doorgaande lijn, draagvlak enhet vergoten van ontwikkelingskansen wordengezien als successen van de brede school.

Het grootste knelpunt: financiën

Net als bij de brede scholen in het primair envoortgezet onderwijs is bij de gemeenten hetgrootste knelpunt in de ontwikkeling van bredescholen geldgebrek. Een ander groot knelpunt istijdsdruk en werkdruk. Andere knelpunten hebben te maken met huisvesting, gebrek aansamenwerking, knellende weten regelgevingen verkokering van beleid.



Figuur 4.17 Grootste knelpunten volgens gemeenten (n=156)

Financiën

Gebrek aan samenwerking

Huisvesting, beheer en exploitatie

Tijdsdruk/werkdruk

Verkokering van beleid

Knellende weten regelgeving, namelijk: arbeidsvoorwaarden en CAO’s, Wet kinderopvang

Iets anders

Figuur 4.16 Grootste successen volgens gemeenten (n=115)

Inzet van / samenwerking tussen partijen

Activiteitenaanbod

Huisvesting

Doorgaande lijn

Draagvlak

Ontwikkelingskansen vergroten

Overig


Toekomst

Hoe zien gemeenten de toekomst vande brede school? Wat willen ze dekomende jaren bereiken?

Ambities: uitbreiden

Gemeenten hebben uiteenlopende ambitiesvoor de brede school. Veel gemeenten willen hetaantal brede scholen uitbreiden. Sommigegemeenten willen dat in specifieke delen van degemeente (achterstands- en herstructurerings-wijken of juist nieuwbouwwijken). Het hangtvaak van de financiële mogelijkheden af hoeveelscholen er breed kunnen worden. Daarnaast iser aandacht voor de kwaliteit van bestaandebrede scholen. Zo willen gemeenten de huidigevoorzieningen versterken en/of behouden en desamenwerking verbeteren. Ook willen gemeen-ten de bestaande brede scholen verder profes-sionaliseren en verdiepen. Dit willen ze doen

door de samenwerking te verbeteren en het activiteitenaanbod uit te breiden en/of te ver-beteren. Daarnaast wil een kleiner deel van degemeenten de ontwikkelingskansen van kinde-ren vergroten, de doorgaande lijn verbeteren enhet beleid rondom de brede school verder uitwerken. We vatten de ambities hierondersamen en geven daar telkens een citaat bij.

Alle scholen breed of op zijn minst in elkewijk een brede school

Ondanks dat veel gemeenten het aantal bredescholen willen uitbreiden, vindt minder dan dehelft (44%) dat op termijn alle scholen breedmoeten worden. Een vergelijkbare groep (43%)vindt dat er tenminste in elke wijk een bredeschool zou moeten staan. Ongeveer een kwartvindt juist dat dat helemaal niet de bedoeling is.49% vindt dat de brede school op termijn allevoorzieningen voor 0-12 jarigen zou moetenomvatten. De gemeenten zijn dus verdeeld inhun opvattingen.


Ambitie Citaat

Brede scholen (gebouwen) realiseren/ aantal bredescholen uitbreiden (30%)

‘’De ambitie is om alle scholen tot brede school temaken en dan met name in een brede school netwerk.’’

Behouden/versterken huidige voorzieningen (9%) ‘’Het borgen, versterken en verdiepen van debestaande brede school.’’

Verbeteren van de samenwerking (8%) ‘’Ook inhoudelijke samenwerking realiseren als departners niet in één gebouw gehuisvest zijn.’’

Verbeteren/uitbreiden activiteitenaanbod (3%) ‘’Uitbreiding van het huidige aantal thema’s. Nualleen nog maar op zorg en kinderen gericht.’’

Verbeteren doorgaande lijn (3%) ‘’Verbetering doorgaande lijn: onderlinge uitwisseling,overdracht, professionalisering.’’

Beleid is nog niet geformuleerd/moet nog verder vormkrijgen (3%)

‘’We zijn in de voorbereidende fase om een nieuwplan te maken voor de brede school ontwikkeling inde komende jaren in de hele gemeente.’’

Realiseren van combinatiefuncties (2%) ‘’Creëren van combinatiefuncties.’’




Meer steun van het rijk gewenst

De rijksoverheid ondersteunt de ontwikkelingvan brede scholen door middel van het facilite-ren van communicatie, het uitzetten van onder-zoek, de ontwikkeling van brochures en hand -reikingen, regelingen voor extra investeringenin huisvesting en de invoering van combinatie-functies op het snijvlak van onderwijs, sport encultuur. Iets meer dan de helft van de gemeen-

ten vindt dat voldoende. De overige gemeentenverwachten meer steun van het rijk op hetgebied van de brede school, met name in devorm van financiële ondersteuning. Maar deoverheid kan wat betreft gemeenten ook zorgenvoor versoepeling van de regelgeving (bijvoor-beeld door bundeling van subsidiestromen van-uit verschillende departementen) en voor meerstructurele ondersteuning (minder ad hoc).

Meer of andere financiering / subsidies / middelen

Regelgeving

Structurele ondersteuning

Meer communicatie / bekendheid

Harmonisatie psz / kov

71

8

7

2

2

0 10 20 30 40 50 60 70 80%

Figuur 4.19 Gewenste ondersteuning door de rijksoverheid (n=85)


5SLOTBESCHOUWING


SlotbeschouwingDe brede school is omstreeks 1995 in Nederlandgeïntroduceerd. In een handvol gemeentenstartten toen de eerste pilots. Daarin werd eennog niet eerder vertoonde verregaande samen-werking tussen onderwijs en andere disciplinesnagestreefd, in eerste instantie met name wel-zijn. Achterstandsbestrijding was in die dagenhet leidmotief. Schoolleiders gaven aan dat zijmet de rug tegen de muur stonden en anderepartijen nodig hadden om hun leerlingen meerkansen op een voorspoedige schoolloopbaan tekunnen bieden.

Tien jaar later stapte de kinderopvang definitiefaan boord toen schoolbesturen verantwoorde-lijk werden voor het (laten) organiseren vanvoor- en naschoolse opvang of van faciliteitenwaarbinnen andere partijen dat doen. Aan dezemaatregel lag een geheel ander motief tengrondslag, namelijk de behoefte van werkendeouders aan sluitende dagarrangementen vanonderwijs en opvang. Maar de uitwerking ervansloot naadloos aan bij het principe van multi -disciplinaire samenwerking dat in brede scholeninmiddels gangbaar was. Ondertussen zatenarchitecten en onderwijshuisvesters ook nietstil en verrees de ene na de andere multi -functionele accommodatie. Meer recent is metde introductie van combinatiefunctionarissenop het personele vlak een impuls gegeven aande verbindingen tussen onderwijs, sport en cultuur. Voortgestuwd door een mix van deze enandere maatschappelijke trends heeft de bredeschool de afgelopen jaren een gestage opmarsdoorgemaakt.

Van adoptie naar implementatie enconsolidatie

Inmiddels is de brede school niet meer weg tedenken uit de Nederlandse samenleving. Scholen en instellingen voor kinderopvang, wel-zijn, sport, cultuur en zorg zoeken elkaar steedsvaker op om de samenwerking rondom kinderen

en jongeren te intensiveren. Aanvankelijk wasde opkomst van brede scholen vooral zichtbaarin het primair onderwijs maar inmiddels wordthet concept in het voortgezet onderwijs zekerzo sterk neergezet. In vrijwel alle gemeentenzijn brede scholen gerealiseerd en de ambitiesvan de betrokkenen reiken nog veel verder. Debrede school ontwikkelt zich in hoog tempo toteen standaardvoorziening in alle wijken enbuurten in de stad en op het platteland. Neder-land staat daarin overigens niet alleen. In deons omringende landen komen soortgelijkevoorzieningen tot stand. Vanaf 2001 hebben we de ontwikkeling van brede scholen in Nederland systematischgevolgd en in beeld gebracht met de Jaarberich-ten4. Dit jaarbericht 2009 markeert volgens onsde overgang naar een nieuwe fase in die ontwikkeling. De brede school heeft in Neder-land vaste voet aan de grond gekregen. Deadoptiefase lijkt daarmee achter de rug. Het isniet meer de vraag óf de brede school er komt.De vraag is nu hoe nieuwe brede scholen hetbeste tot stand kunnen worden gebracht en hoede kwaliteit van bestaande brede scholen kanworden gewaarborgd en verbeterd. Daarmeestaat het komende decennium in het teken vanimplementatie en consolidatie. Dat stelt uitvoerders en bestuurders van scholen, instellingen, gemeenten, woningcorporaties,provincies en rijksoverheid de komende jarenvoor nieuwe opgaven. In deze slotbeschouwingschetsen we de hoofdlijnen daarvan.

Variatie in motieven enverschijningsvormen

Een in het oog springend kenmerk van bredescholen is dat ze op lokaal niveau door scholen,gemeenten en instellingen worden vorm -gegeven. Dat maatwerk, gestuurd door behoef-ten en wensen van kinderen, jongeren en oudersin nieuwbouw wijken, dorpskernen en aandachtswijken, resulteert in brede scholenvan zeer verschillende snit. Maar het onder -liggende principe is steeds hetzelfde, namelijkstructurele samenwerking tussen meerdere


SLOTBESCHOUWING

4 Jaarbericht – Brede

scholen in Nederland.

Oberon, 2001, 2002,

2003, 2005, 2007,

2009.


disciplines op basis van een gedeelde pedagogi-sche visie. De diversiteit in verschijningsvormenvan brede scholen komt voort uit de mix vanmotieven van verschillende aard die er aan tengrondslag liggen. We zetten de belangrijkstedaarvan hier nog eens kort op een rij. Het isoverigens goed denkbaar dat onderstaande lijstde komende jaren verder groeit als gevolg vannieuwe ontwikkelingen in de samenleving.• Talenten ontwikkelen: kinderen en jongeren

een verrijkend programma bieden op hetgebied van onder meer sport & bewegen,kunst & cultuur en techniek & media;

• Kansen creëren: terugdringen van cognitieveen sociaal-emotionele achterstanden vanleerlingen en het bevorderen van een gezonde leefstijl door middel van extra educatie, zorg en begeleiding;

• Dagarrangementen bieden: de combinatie vanarbeid en zorg voor ouders vereenvoudigendoor schooltijden en opvangtijden beter opelkaar af te stemmen en een sluitend arrange-ment van onderwijs en voor-, tussen- ennaschoolse opvang te realiseren;

• Sociale cohesie versterken: met de bredeschool een ontmoetingsplek bieden voor kinderen, ouders en overige wijkbewoners,het hart in de buurt, de school meer verbinden met de directe omgeving en de veiligheid in de buurt verbeteren;

• Behoud van voorzieningen op het platteland:het voorzieningenniveau in dorpskernen oppeil houden door basisscholen en kinder -opvang te combineren met dorpshuizen,bibliotheekfilialen en overige diensten;

• Efficient bouwen: gebouwen van een hogerekwaliteit en met meer mogelijkheden realise-ren door op één kavel meerdere voorzienin-gen in een multifunctionele accommodatieonder te brengen;

• Goed werkgeversschap: op een krappe arbeids-markt aantrekkelijkere, bredere functies metmeer uren en mogelijkheden creëren.

Deze motieven prikkelen schoolleiders enmanagers van kinderopvang, zorg en welzijn omsamen met culturele instellingen en sport -verenigingen een brede school te realiseren. Dat

is het beste te kenschetsen als een krachten-bundeling van maatschappelijke ondernemersin de wijk. Schoolbesturen en gemeenten zijndaarbij onmisbaar, maar ook de inbreng vanwoningcorporaties en ondersteuning door provincies en rijk dragen bij aan het welslagenvan de onderneming.

Werken aan vijf pijlers tegelijk

De brede school is te beschouwen als een nieuwe pedagogische infrastructuur voor kinde-ren van 0-12 en jongeren van 12-18 jaar. Nieuwin die zin dat de lappendeken van voorzieningenvoor onderwijs, kinderopvang, welzijn, zorg,sport en cultuur plaats maakt voor een samen-hangende multidisciplinair aanbod van hogekwaliteit, in en rondom scholen. Die samenhangzit hem in de volgende pijlers:

1. VisieEen brede school kan niet zonder een visie op dewijze waarop de ontwikkelingsomgeving voorkinderen moet worden vormgegeven. Eén gezamenlijke visie is niet per definitie vereist,maar de samenwerkingspartners moeten het welover een aantal basale zaken eens zijn. Bijvoor-beeld over de balans tussen inspannen en ontspannen, tussen veiligheid en uitdaging,tussen minimale controle en maximale steun5.

2. ProgrammaDe inhoud van de brede school wordt bepaalddoor het aanbod aan activiteiten van de partici-perende disciplines. Brede scholen bieden eengevarieerd programma van onderwijs, opvang,zorg en vrijetijdsbesteding. De kunst is om indat programma doorgaande lijnen aan te bren-gen opdat de verschillende activiteiten elkaarversterken. De kunst is ook om begin- en eindtijden zodanig op elkaar af te stemmen datouders hun werk en de zorg voor hun kinderenbeter kunnen combineren. Naar verwachtingzullen veel scholen er dan ook voor kiezen om detraditionele schooltijden te veranderen.


5 Jeanette Doornenbal

in Nieuwe tijden in

onderwijs en opvang.

Oberon & Duin. 2009


3. OrganisatieMultidisciplinaire samenwerking is de essentievan de brede school. Bestuurders en managersvan scholen en instellingen zullen daarover eenen ander moeten afspreken, bijvoorbeeld overde inzet en aansturing van combinatiefuncties,werving en selectie, scholing en dagelijksbeheer. Integrale bedrijfsvoering is daarbij hetleidende principe. Alle organisaties hebben temaken met dezelfde kinderen en ouders. Dus hetligt voor de hand om die eenheid van werkenook te laten terugkomen in het organisatie -model.

4. FinancieringDe financiering van brede scholen is opgebouwduit een groot aantal geldstromen van verschil-lende aard: de gemeentelijke middelen in hetgemeentefonds, de lumpsum en het eigen vermogen van schoolbesturen, private

bijdragen vanuit de kinderopvang en woning-corporaties, subsidieregelingen van diversedepartmenten van de rijksoverheid en bijdragenvan provincies. Binnen de gemeentelijke begroting volgen diverse geldstromen weer huneigen koers, denk aan onderwijshuisvesting ensubsidiecontracten met welzijnsinstellingen ensportverenigingen. De uitdaging is om dezevaak tijdelijke middelen te bundelen in een zostabiel mogelijk meerjarig financieringskader.Want de brede school kan moeilijk als een tijdelijke voorziening worden beschouwd, maarde financiering is dat nog wel.

5. HuisvestingUit dit jaarbericht blijkt dat de huisvesting vanveel brede scholen te wensen overlaat. Bredescholen geven zelf aan dat ze bij voorkeur metmeerdere disciplines onder één dak opereren.Daar ligt een bouwopgave voor de komende


SLOTBESCHOUWING


jaren. Bestaande gebouwen moeten aan deeisen van de brede school worden aangepast.Maar vooral zullen er in een hoger tempo multi-functionele accommodaties gerealiseerd moe-ten worden. Dat is een gemeentelijke aangele-genheid. Zij zullen in overleg met school -besturen, woningcorporaties en overige partners hun onderwijshuisvestingsbeleid moeten verruimen tot integraal accommodatie-beleid.

De implementatie van brede scholen in Neder-land is in volle gang. Een weg terug is moeilijkvoorstelbaar. Daarvoor zijn de organisatorischeen personele ingrepen en multifunctionelegebouwen te definitief van aard. Dat betekentdat brede scholen niet als een project, maar alseen structurele innovatie beschouwd dienen teworden. Die innovatie is nog niet ten einde, eer-der halverwege, met alle strubbelingen vandien. Een brede school tot stand brengen is vaakeen lokale worsteling van gemotiveerde partij-en, veelal op alle bovengenoemde terreinentegelijk. Scholen en instellingen hebben de verantwoordelijkheid om er voor te zorgen datde brede scholen die zij realiseren van de bestekwaliteit zijn. Dat is een zaak van ondernemenin de wijk, elkaar blijven opzoeken, budgettenbijeen sprokkelen en woekeren met personeleinzet in gebouwen die daar soms nog verre vangeschikt voor zijn. Beleidsvoerders en bestuur-ders hebben de verantwoordelijkheid hen in degelegenheid te stellen om die kwaliteit te realiseren en te waarborgen. Zij dienen de partijen niet aflatend steun te bieden, ook intijden dat rijks- en gemeentebegrotingen krimpen, reserves van woningcorporaties ver-dampt lijken en nieuwe colleges zich aandienen.Gemeenten hebben daarin een spilfunctie. Zijmoeten samen met schoolbestuurders enmanagers van instellingen de benodigde multi-disciplinaire verbindingen blijven initiëren enbewaken. Gemeenten hebben ook het voortouwin het voorzien in geschikte huisvesting voorbrede scholen. Samen met de rijksoverheid kunnen gemeenten, schoolbestuurders en private partners een efficiencyslag maken door

beleid en geldstromen rond de brede school tebundelen. Het rijk dient ondertussen inspiratieen steun te blijven bieden door haar subsidie -beleid ten aanzien van huisvesting en personeelvoort te zetten, eventuele belemmeringen inregelgevingen uit de weg te ruimen en zorg teblijven dragen voor onderzoek, evaluatie, informatievoorziening en communicatie.



Colofon

© OberonNiets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op wat voor wijze dan ook, of opgeslagen worden in een gegevensbestand zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Uitgave & tekstClaudy OomenJoke Kruiter Michiel van der GrintenJessica van der LindenEdwin Dubbelman

VormgevingCas de Vries, Dvada, Utrecht

DrukKDS, Den Haag

FotografieSijmen Hendriks

ISBN/EAN: 978 90 77737 61 3

Utrecht, december 2009


B R E D E S C H O L E N I N N E D E R L A N D

JAARBERICHT 2 0 09

Hoe staat de brede school er in 2009 voor in Nederland? Hoeveel brede scholenzijn er in het primair - en voortgezet onderwijs? Hoe verloopt de samenwerking?Hoe staat het met gebouwen en financiën? En wat moet het opleveren? In dit jaar-bericht 2009 presenteren we de meest recente stand van zaken, feiten en cijfersover de brede school. De gegevens zijn verzameld bij brede scholen zelf, gemeen-ten en schoolbesturen. U kunt de jaarberichten bij Oberon bestellen.

ONDERZOEK & ADVIES

POSTBUS 1423

3500 BK UTRECHT

TEL. : 030 - 230 60 90

FAX : 030 - 230 60 80

E-MAIL : [email protected]

INTERNET : www.oberon.eu

JAA

RB

ERICH

T 20

09

In opdracht van het Ministerie vanOnderwijs, Cultuur en Wetenschap


JAARBERICHT 2009 - VNG · van 1200 brede basisscholen in 2011 al in 2009 is gehaald, ondersteunen...

Documents

Transcript of JAARBERICHT 2009 - VNG · van 1200 brede basisscholen in 2011 al in 2009 is gehaald, ondersteunen...