De Oorlogsgravenstichting in 2012

2

Foto’s omslag: (voorzijde) Internationale vrijwilligers aan het werk op het ereveld Loenen (achterzijde) Winnende tekening van Emma Rogier, 13 jaar, tekenwedstrijd Open monumentendag Loenen

DeOorlogsgraven-stichtingin 2012

Vervulling van een ereplicht,toen, nu en in de toekomst

Een terugblik in woord en beeld.

3

“Samenwerking met andere landen bepaalt sinds jaar en dag het Nederlandse buitenlands beleid. Het belang daarvan neemt in deze tijd van groeiende inter-

nationale verwevenheid op alle terreinen toe.”

Hare Majesteit de Koningin, Troonrede 2012

Foto

RV

D/F

rank

van

Bee

k

4

INLEIDING

Op 13 september 1946 werd op initiatief van Dr. A. van Anrooy de Oorlogsgravenstichting opgericht. Namens de Nederlandse overheid onderhoudt de Stichting wereld-wijd ongeveer 50.000 graven van Nederlandse oorlogs-slachtoffers. Deze graven liggen in meer dan 50 landen, verspreid over vijf continenten. Tevens verzorgt de Stich-ting ruim 10.000 in Nederland verspreid gelegen graven van militairen van de geallieerde strijdkrachten.

Daarnaast houdt de Stichting de nagedachtenis in ere van landgenoten van wie de laatste rustplaats niet (meer) aanwijsbaar is. Hun naam wordt vermeld in een gedenkboek, op een gedenkplaat of een monument.

In de database van de Oorlogsgravenstichting, het Slachtofferregister, zijn de personalia van meer dan 180.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers opgenomen. Het register geeft een uitgebreid overzicht van Nederlandse oorlogsgraven over de hele wereld. De gegevens in het bestand worden doorlopend geverifieerd en aangevuld. Het vormt een belangrijke vraagbaak voor nabestaanden, belangstel-lenden, onderzoekers en andere geïnteresseerden.

De werkzaamheden worden in Nederland uitgevoerd door 27 medewerkers en gecoördineerd door het hoofdkantoor in Den Haag. Bij de controle van de in Nederland gelegen oorlogsgraven ontvangt de Stichting assistentie van ruim 430 honoraire medewerkers, zogenaamde ‘consuls’.

Het kantoor in Jakarta coördineert de werkzaamheden van bijna 130 Indonesi-sche medewerkers van de Stichting in Indonesië.De Nederlandse oorlogsgraven die over de rest van de wereld verspreid liggen, worden regelmatig gecontroleerd en onderhouden met de hulp van de Neder-landse diplomatieke vertegenwoordiging ter plaatse. De aansturing loopt via het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag. Ook werkt de Oorlogsgraven-stichting intensief samen met buitenlandse zusterorganisaties.De exploitatiekosten van de Oorlogsgravenstichting worden grotendeels door de overheid gedragen door middel van een doelfinanciering.

5

L.S.

De activiteiten die plaatsvinden in een oorlogsgravenstichting zouden per definitie niet al te talrijk moeten zijn. In dat licht was 2012 voor de Oorlogsgravenstichting een bijzonder jaar en wel om twee redenen.

De raad van bestuur en directie heb-ben de uitkomsten van het seminar dat wij in 2011 ter ere van het 65- jarig bestaan van de OGS hebben ge-houden, nog eens met elkaar bespro-ken. De uitkomst daarvan was dat de OGS alles in het werk dient te stellen om de aansluiting met de maatschap-pij in stand te houden en zo mogelijk te verbeteren. Bekendheid met het werk van de OGS en maatschappelijk draagvlak zijn daarbij de doelstelling. Voor de eerst komende jaren kozen wij daarbij als uitgangspunt een spreuk van Albert Schweitzer die -enigszins vrij vertaald- luidt:

“Het beste pleidooi voor de vrede is een oorlogsgraf.”

Daarmee plaatst de OGS zich in het hier en nu en wendt zij haar blik naar de toekomst. Aldus krijgt elk oorlogsgraf immers betekenis, niet alleen voor familie en vrienden van degene die gevallen is, maar evenzeer voor elke Nederlander die niet een directe band heeft met diegenen die door zorg van de Stichting be-graven zijn. Helaas zijn vede en vrijheid niet voor de gehele wereld vanzelfspre-kend. Het besef dat vele tranen aan de rand van een oorlogsgraf zijn geplengd, zou mensen moeten aanzetten tot uiterste inspanning om andermaal oorlog te voorkomen; een oorlogsgraf dus als “lieu de mémoire”, of zo u wilt als een “Mahnmal”, een waarschuwing voor de samenleving dus. Vanuit deze gedachte hebben wij een meer-jaren-beleidsplan gemaakt en hebben wij getracht dat te vertalen in een praktisch stappenplan.

Hoe dan ook, het werk van de OGS, het gedenken van oorlogsslachtoffers, blijft onverkort relevant. Dat blijkt onder andere uit de belangstelling bij - en de re-acties op de onthulling in 2012 van het Tarakan-monument op ons ereveld te Loenen.

Mr R.S. Croll

6

De Oorlogsgravenstichting krijgt van het ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties een doelsubsidie voor het onderhoud van het Nederlandse oorlogsgraf. Dat is niet meer dan terecht, want de OGS verricht immers een kern taak van de overheid. De kosten die zijn gemoeid met de andere onmisbare activiteiten van de OGS, kunnen echter niet uit de doelfinanciering van de over-heid worden bekostigd. Wij moeten die dus op andere wijze zien te financieren. Daarom roept de Oorlogsgravenstichting een ieder op begunstiger te worden. Zij die al begunstiger zijn, vragen wij om anderen aan te moedigen die stap ook te nemen. Met een vrijwillige financiële bijdrage kunt u ervoor zorgen dat de OGS het verhaal van alle Nederlandse oorlogsslachtoffers aan toekomstige generaties kan doorgeven. Zo houden wij met elkaar de wereld om ons heen alert om de vrede en veiligheid te koesteren.

In 2012 hebben wij bovendien de structuur van onze organisatie in overeen-stemming gebracht met de code good governance. Dat betekent dat de alge-meen directeur vanaf 31 december jl. directeur / enig bestuurder van onze or-ganisatie is geworden. Het dagelijks bestuur werd tegelijkertijd omgevormd tot een raad van toezicht en de overige leden van de raad van bestuur van weleer vormen thans de raad van advies.

Rest mij u te melden dat wij verheugd zijn dat de vice-president van de Raad van State Mr J.P.H. Donner zich bereid heeft verklaard in de loop van 2013 het presidentschap van mij over te nemen. In dat perspectief is Mr Donner in onze laatste vergadering benoemd tot vice-president van de Oorlogsgravenstichting.

Oorlogsgravenstichting

Mr Robert S. CrollPresident

7

ACTIVITEITEN

BinnenlandHerbegrafenissen Militair ereveld Grebbeberg : 3 Totaal aantal slachtoffers op dit ereveld : 848Herbegrafenissen ereveld Loenen : 18Totaal aantal slachtoffers op dit ereveld : 3847

In het verslagjaar zijn op het Militair ereveld Grebbeberg 53 nieuwe grafstenen geplaatst van de steensoort Botticino Classico. Ook het grafmonument Postbrug Sassenheim waaronder elf slachtoffers begraven liggen, is vernieuwd. De Stich-ting werd hiertoe in de gelegenheid gesteld door een schenking van de ‘Dutch Army Shop’.

OnderhoudsbezoekenDe Oorlogsgravenstichting is verantwoordelijk voor het onderhoud aan 12.060 verspreid in Nederland liggende oorlogsgraven. Het gaat hier om 2151 Neder-landse, 7944 gemenebest en 1965 andere geallieerde graven (waaronder Ame-rikanen, Australiërs, Belgen, Britten, Canadezen, Fransen, Nieuw Zeelanders, Polen, Russen). Naast het reguliere onderhoud aan deze graven, zijn in het ver-slagjaar verschillende grote en kleine renovatieprojecten uitgevoerd.

Renovatie Nederlands erehof in VlissingenIn het erehof op de Noorderbegraafplaats in Vlissingen waar veertien Nederland-se marinemannen begraven liggen zijn door zorg van de Oorlogsgravenstichting alle grafstenen vervangen. Het gaat om acht opvarenden van de mijnenlichter Hr.Ms. Bulgia en zes van het hospitaalschip Hr.Ms. Luctor et Emergo. Deze schepen zijn door een bombar-dement van de Duitse Luftwaffe tot zinken gebracht op 12 mei 1940. Beide schepen zijn nog tijdens de oorlog gelicht, maar niet alle slachtoffers zijn daar-bij teruggevonden. Hun namen staan op de gedenkmuur achter de graven. Opvarende van Hr.Ms. Bulgia

8

Renovatie geallieerd erehof in HeemskerkAlvorens met de renovatiewerkzaamheden te kunnen beginnen werd het grind uit de bak verwijderd en werden de oude banden en de betonnen anti spatstrook weggebroken en afgevoerd. Vervolgens werd de grond rondom geëgaliseerd. Hierna werden nieuwe grafbanden geplaatst. Het gemeentelijk monument dat deel uitmaakt van het erehof werd gelijk gesteld met de grafstenen en het hof

Nederlands erehof op de begraafplaats in Vlissingen met de gedenkmuur

Medewerkers van de Stichting leggen de laatste hand aan de banden en grafstenen

9

werd doorgetrokken naar de apart staande grafsteen. Na de renovatie verzorgde de gemeente de beplanting van de graven met geraniums. Adoptie Nederlandse oorlogsgraven door particulierenJong en oud wordt door de Oorlogsgravenstichting in de gelegenheid gesteld om de zorg voor een 'adoptie oorlogsgraf' op zich te nemen. Hiervoor komen graven van oorlogsslachtoffers in aanmerking die in beheer en onderhoud zijn van de Oorlogsgravenstichting en van wie geen nabestaanden meer bekend zijn. De Stichting blijft verantwoordelijk voor het onderhoud. De adoptanten wordt gevraagd aandacht aan het graf te besteden door het te bezoeken en daarop een bloemetje te leggen. De adoptant ontvangt een bevestigingsbrief en een adop-tiecertificaat.

Het eindresultaat, een gerenoveerd erehof

10

Adoptie oorlogsgraven door scholenIn het verslagjaar bleken ook scholen de behoefte te hebben aan de adoptie van een oorlogsgraf. Naast het landelijk onderwijsproject Adopteer een monument van het Nationaal Comité 4 en 5 mei start de Oorlogsgravenstichting met het project voor scholen Adopteer een oorlogsgraf. Een school kan één of meerdere oorlogsgraven in de vestigingsplaats adopteren. In bijna elke plaats in Nederland is wel een oorlogsgraf dat daarvoor in aanmerking komt. Met de symbolische zorg voor een adoptiegraf komt de oorlog “dichterbij“. Leerlingen, die zo direct betrokken worden bij de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, kunnen een beeld krijgen van een individueel slachtoffer door zijn levensverhaal te on-derzoeken en vast te leggen. Het is de ervaring van de Stichting dat verhalen van personen beklijven. De Stichting bevestigt de adoptie schriftelijk en verstrekt daarbij een certificaat.

Leerlingen van de Rehoboth school in Ridderkerk verzorgen de geadopteerde oorlogsgraven op de begraafplaats Rusthof in Ridderkerk.

Asfaltering paden Militair ereveld GrebbebergAan de paden op het Militair ereveld Grebbeberg is in het verslagjaar onder-houd gepleegd. Machines van Wegenbouwbedrijf De Rooij verhinderden vier dagen lang de toegang tot het ereveld. Alle grafstenen en monumenten werden zorgvuldig ingepakt waarna de werkzaamheden konden aanvangen. Omdat de constructie van de paden nog goed was, kon worden volstaan met het aanbren-gen van een extra asfaltlaag van 2,5 cm. over de bestaande paden. Enkele weken later is op het asfalt een nieuwe slijtlaag aangebracht. De werkzaamheden wer-den verricht in opdracht van de Dienst Vastgoed Defensie.

11

Beschietings- en bombardementsslachtoffersHet bestuur van de Oorlogsgravenstichting heeft besloten om de definitie van oorlogsslachtoffers in onze statuten niet uit te breiden tot bombardements- en beschietingsslachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland zijn omgekomen. Wel is besloten om de personalia van die slachtoffers als aparte categorie op te nemen in het Slachtofferregister van de Stichting. Om voor be-zoekers duidelijk te maken dat deze slachtoffers pro forma geregistreerd zijn, wordt in het Slachtofferregister een toelichting getoond.

BegunstigersMet het verstrijken der jaren neemt het aantal begunstigers dat door vergrijzing de Stichting ontvalt toe. Soms wordt het begunstigerschap dan door een kind, kleinkind of ander familielid voortgezet. Dit gebeurt helaas niet in alle geval-len. Hierdoor loopt het aantal begunstigers snel terug. Wij roepen daarom onze begunstigers op om ons te helpen bij het werven van nieuwe begunstigers. Pro-beert u in uw familie-, vrienden- of kennissenkring mensen te interesseren voor het begunstigerschap. Zij steunen daarmee niet alleen ons werk, maar vergroten zo ook ons maatschappelijke draagvlak. Dit laatste is een belangrijk gegeven in tijden van bezuinigingen. Via onze website kunnen zij zich als begunstiger aan-

Met klein materieel wordt de slijtlaag aangebracht

De afgedekte grafstenen op het Militair Ereveld Grebbeberg

12

melden. Op verzoek sturen wij ook graag aanmeldingskaarten toe. Begunstigers krijgen jaarlijks automatisch het Jaarbericht toegestuurd. Daarnaast worden zij actief op de hoogte gehouden van andere activiteiten die de Stichting ontplooit, waaronder de organisatie van pelgrimsreizen en herdenkingen. Verderop in dit verslag vindt u andere voorbeelden van geldelijke ondersteuning van het belang-rijke werk van de Oorlogsgravenstichting.

ConsuldagOp donderdag 30 augustus werd de jaarlijkse contactdag voor de consuls van de Oorlogsgravenstichting gehouden in de gemeente Gilze en Rijen. ’s Ochtends werden de consuls op de vliegbasis Gilze-Rijen ontvangen. Daar werden zij wel-kom geheten door de burgemeester de heer A.F.M. Osterloh die de consuls op zeer betrokken wijze toesprak. Hij vertelde over de ontstaansgeschiedenis van de vliegbasis waar nu de helikopters van de Koninklijke Luchtmacht gestationeerd zijn. Voor de Tweede Wereldoorlog lagen op de plaats van de huidige vliegbasis

Groepsfoto van de consuls van de Oorlogsgravenstichting

13

het vliegveldje Molenheide en het in aanleg zijnde vliegveld Nerhoven. Deze vliegvelden werden door de Duitsers uitgebreid tot één groot militair vliegveld. De aanwezigheid van dit vliegveld had vooral voor het dorp Gilze rampzalige gevolgen. Zo zijn er door bombardementen veel huizen, de kerk en het toenma-lige Raadhuis verwoest. Daarbij was een groot aantal slachtoffers te betreuren, zowel burgers als militairen. Op de begraafplaats in Gilze liggen onder andere de graven van veertig burgerslachtoffers en tien geallieerden. Hierna gaf hij het woord aan de heer G. Flieringa, algemeen directeur van de Oorlogsgravenstich-ting, die het belang van de consulorganisatie voor de Stichting benadrukte. Tot slot kreeg de commandant van de vliegbasis, commodore-vlieger J.W. Wester-beek, het woord. Hij vertelde dat op de vliegbasis Gilze-Rijen het Defensie He-likopter Commando gestationeerd is en dat het DHC een belangrijke bijdrage levert aan internationale operaties in uitzendgebieden. Hij gaf aan dat het on-derhouden van graven van militairen zeer belangrijk is voor de huidige defen-sieorganisatie die wereldwijd betrokken is bij het uitvoeren van vredes- en vei-

14

ligheidsoperaties. Operaties waarbij ook Nederlandse militairen gevallen zijn. “De wetenschap dat goed voor hun graven wordt gezorgd, biedt troost aan de nabestaanden en de dienstkameraden”, aldus commodore Westerbeek. Vervol-gens werden er twee groepen gevormd. De ene groep ging naar de Ecobrug bij Tilburg en de andere groep bleef op de vliegbasis en kreeg daar een rondleiding onder leiding van gidsen. Het programma bestond uit een bezoek aan ‘Konink-lijke Luchtmacht Historische Vlucht’. Een tentoonstelling waar de consuls van alles te horen en te zien kregen over de vliegtuigen die vroeger vlogen en nog steeds vliegen. Ook konden de consuls een ‘Chinook’, een transporthelikopter van de luchtmacht, van dichtbij bewonderen. Hierna werd gezamenlijk de lunch in een Van der Valk Hotel genuttigd. Na de lunch wisselden de groepen. De Ecobrug bij Tilburg is een bijzonder bouwwerk. Naast de nieuwe verkeersbrug over het Wilhelminakanaal is een brug gebouwd, een zogenaamde ecopassage, die ervoor zorgt dat dieren veilig het kanaal kunnen oversteken. Deze tuibrug verbindt de boswachterij Dorst en het natuurgebied Huis ter Heide. De dag ein-digde op de vliegbasis. Daar werd de consuls bij vertrek ook onze nieuwe film ‘Want elk graf heeft z’n verhaal’ deel 3 – Europa uitgereikt. Hierbij werd de hoop uitgesproken dat een ieder zal proberen om met deze film het werk van de Oor-logsgravenstichting in zijn of haar gemeente onder de aandacht van een breed publiek te brengen. De Stichting kijkt terug op een zeer geslaagde dag.

DNA-onderzoekIn het verslagjaar zijn op de gemeentelijke Begraafplaats Wilgenhof in Hoofd-dorp en op de gemeentelijke Begraafplaats Rusthof in Amersfoort de stoffelijke resten opgegraven van onbekenden. Drie in Hoofddorp en twaalf in Amersfoort. De opgravingswerkzaamheden zijn uitgevoerd door de Bergings- en Identifica-tiedienst (BID) van de Koninklijke Landmacht in samenwerking met de Oorlogs-

Een detail van de Ecobrug Een Nederlandse Chinook helikopter

15

gravenstichting. De stoffelijke resten zijn overgebracht naar Kamp Soesterberg waar zij bemonsterd zullen worden. De monsters worden vervolgens door tus-senkomst van het Landelijk Bureau Vermiste Personen van de Nationale Politie overgedragen aan het Nederlands Forensisch Instituut. Het NFI maakt vervolgens een DNA-profiel van de Onbekenden. Deze profielen worden opgenomen in de database Vermiste Personen. Vrijwilligers van de Werkgroep Vermiste Perso-nen Tweede Wereldoorlog onderzoeken vermissingen van oorlogsslachtoffers in Nederland. Zodra zij in contact komen met nabestaanden van vermiste personen adviseren zij hen om hun DNA af te staan voor onderzoek. De eerste resultaten van de onderzoeken in Amersfoort en Hoofddorp worden medio 2013 verwacht. In Hoofddorp wordt onder andere gezocht naar de stoffelijke resten van Nico-laas van der Horst, een verzetsstrijder die samen met vier anderen gefusilleerd is op Schiphol. Na de oorlog zijn hun lichamen gevonden en herbegraven op de begraafplaats Wilgenhof in Hoofddorp. Daar werden twee slachtoffers al snel geïdentificeerd als de 33-jarige advocaat C. Abraham en de 24-jarige student T. Cramer. Op verzoek van hun families zijn zij elders herbegraven. De drie on-bekenden bleven achter en hun graven kwamen in beheer en onderhoud van de Oorlogsgravenstichting. Ook de twaalf onbekenden op de begraafplaats Rusthof te Amersfoort kwamen onder de zorg van de Stichting.

Het erehof in Hoofddorp met de graven van drie onbekenden

16

Geef de oorlogsslachtoffers een gezichtSteeds vaker stellen nabestaanden portretfoto’s ter beschikking van de Stichting om die op te nemen in het Slachtofferregister. Inmiddels zijn al bijna 1000 por-tretfoto’s in het register via de website te zien. Naast de foto’s kunnen hier ook

korte verhalen worden gepubliceerd. Dit maakt het Slachtofferregister interessanter, niet alleen voor de nabestaanden zelf, maar ook voor andere bezoekers zoals schrijvers en onderzoekers. Via de website “Het verhaal bewaard”, de zustersite van “Het leven verlo-ren”, kunnen nabestaanden en bezoekers foto’s, docu-menten, internetlinks en opmerkingen achterlaten die na monitoring door een medewerker van de Stichting getoond worden in het Slachtofferregister. Indien u zelf niet beschikt over een computer of de mogelijkheid om te digitaliseren, vraag dan bijvoorbeeld hulp aan de jongere generatie. Op die manier kunt u het verhaal met hem of haar delen en er zo voor zorgen dat de herinnering aan uw dierbare blijft leven.

Gelegerd in GelderlandIn het kader van het Erfgoedfestival Gelegerd in Gelderland had de Oorlogsgra-venstichting in het informatiecentrum van het ereveld een fototentoonstelling ingericht die militairen uit verschillende oorlogen en conflicten letterlijk een ge-zicht geven. De gezichten waren afgebeeld met in het kort hun levensverhaal. Aan

Portretfoto vanW.J. van Dam

Een bezoeker bekijkt de fototentoonstelling

17

Met respect wordt de kist op het graf geplaatst De commandant en leden van deGravendienst brengen een eregroet

de hand van deze bijzondere portretten werd aanschouwelijk gemaakt wat oorlog teweeg brengt. Voor bezoekers werd duidelijk dat vrede en vrijheid een hoge prijs hebben. Bij de tentoonstelling hoorde een plattegrond van het ereveld waarop de graven van de slachtoffers van wie een portret in het informatiecentrum hangt, staan aangegeven. Met deze plattegrond konden bezoekers een wandeling langs de graven maken.

Geschiedenis Online Prijs De Jeugdwebsite van de Oorlogsgravenstichting Eenlevenverloren.nl is genomi-neerd voor de Geschiedenis Online Prijs 2012. De website is één van de vijf kans-hebbers om in de rubriek Musea en Themasites aangemerkt te worden als beste site van 2012 over geschiedenis. De Geschiedenis Online Prijs is een initiatief van Archieven.nl, het Historisch Nieuwsblad en het Nationaal Archief. Op 12 februari 2013 maakt de vakjury van het Nationaal Archief de winnaar bekend.

Herbegrafenissen In verband met grafruimingen worden jaarlijks oorlogsslachtoffers overgebracht naar een ereveld en daar herbegraven. In het verslagjaar werden drie militairen herbegraven op het Militair ereveld Grebbeberg en achttien andere oorlogsslacht-offers op het ereveld Loenen. Hiervoor heeft de Oorlogsgravenstichting een sa-menwerkingsovereenkomst gesloten met de Bergings- en Identificatiedienst (BID) van de Koninklijke Landmacht. Medewerkers van deze dienst voeren de opgra-vingswerkzaamheden uit. Vervolgens verzorgen medewerkers van de Oorlogsgra-venstichting de herbegrafenis op het ereveld. De herbegrafenissen van stoffelijke resten van militairen worden in aanwezigheid van de nabestaanden met beperkte militaire eer uitgevoerd. De Oorlogsgravenstichting stelt nabestaanden, die te ken-nen geven dat te willen, in de gelegenheid om aanwezig te zijn bij de steenplaat-sing op het ereveld Loenen.

18

De kist met de stoffelijke resten van sergeant H.C. Timmermans wordt naar zijn definitieve rustplaats gedragen.

Familieleden volgen de stoet

19

Herdenking Slag in de JavazeeOp het Nederlands ereveld Kembang Kuning in Surabaya, Indonesië is de Slag in de Javazee herdacht die 70 jaar geleden plaatsvond op 27 februari 1942. Ruim 900 marinemannen, waaronder de commandant van het geallieerde vloot-eskader schout-bij-nacht K.W.F.M. Doorman, zijn hierbij gesneuveld. Om nabe-staanden in de gelegenheid te stellen hierbij aanwezig te zijn, organiseerde de Oorlogsgravenstichting in deze periode een pelgrimsreis. Aan deze reis namen zes nabestaanden van opvarenden van Hr.Ms. Java, tien nabestaanden van opva-renden van Hr.Ms. De Ruyter en ook 28 nabestaanden van andere oorlogsslacht-offers deel. De Oorlogsgravenstichting werd vertegenwoordigd door de heren mr. R.S. Croll en G. Flieringa, respectievelijk president en algemeen directeur van de Stichting. De aanwezigen werden verwelkomd door de heer P. Steen-meijer, directeur Indonesië van de Oorlogsgravenstichting.

De pelgrimsreis begon op donderdag 23 februari 2012 op Schiphol. De deelne-mers vlogen met Singapore Airlines naar Surabaya met een tussenstop in Singa-pore. In Surabaya logeerden zij in het hotel Majapahit (het oude Oranjehotel, bekend van het 'vlagincident' in 1945). De eerste dagen werden gebruikt om te acclimatiseren en de omgeving te verkennen. Op zondag 26 februari kregen zij onder leiding van een medewerker van het Nederlands Instituut voor Militaire

Peter Steenmeijer spreekt de aanwezigen toe, foto Walter Kessels

20

Kranslegging namens de groep pelgrimsreizigersfoto's Walter Kesssels

De heren Croll en Flieringa leggen een krans namens de Oorlogsgravenstichting

Kranslegging namens de Stichting, het Koninkrijk der Nederlanden en namens de pelgrimsreizigers

21

Historie (NIMH) een tour door Surabaya waarbij onder andere een bezoek werd gebracht aan de marinehaven en de daar aanwezige historische gebouwen. ’s Middags kregen ze een lezing met de titel 'Soerabaja-Surabaya' en werd een gedeelte van de film Slag in de Javazee vertoond. Op maandagochtend 27 febru-ari vertrok de groep naar het ereveld Kembang Kuning voor de herdenking bij het Karel Doormanmonument. Sinds 2006 staan op het Karel Doormanmonument op het Nederlands ereveld Kembang Kuning in Surabaya de namen vermeld van 915 marinemannen die omgekomen zijn bij de Slag in de Javazee op 27 februari 1942. In het Karel Doormanhof op het ereveld liggen onder andere drie slacht-offers van de slag begraven (oppermonteur Langendoen, sergeant-telegrafist Vreeswijk en matroos 1e klasse Hagendijk) die gewond aan wal zijn gebracht en alsnog aan hun verwondingen overleden zijn. Daarna werden door nabestaan-den en autoriteiten kransen gelegd. Tot slot konden de nabestaanden bloemen leggen bij het monument en de individuele graven.

Herdenking capitulatie KNIL op 8 maart 1942Precies 70 jaar na dato werd op het Landgoed Bronbeek in Arnhem stilgestaan bij de capitulatie van het KNIL op Java op 8 maart 1942. Na de door de Koninklijke Marine verloren Slag in de Javazee op 27 februari 1942, stond het KNIL voor de opgave om Java, met een kustlengte van meer dan 1600 km, te behoeden voor een Japanse invasie. Velen accepteerden de uitnodiging om deze herdenking bij te wonen. Zij werden verwelkomd door kolonel G.H.J. Noordanus, Comman-dant van het Koninklijk Militair Tehuis en Museum Bronbeek. Vervolgens hield luitenant-generaal M. de Kruif, Commandant Landstrijdkrachten, een toespraak.

Vervolgens zette Ad van Liempt in zijn le-zing de gebeurtenis in een brede histori-sche context waardoor deze geschiedkundig interessanter werd. Hans van den Akker, conservator van Mu-seum Bronbeek, ver-toonde een historische film en interviewde een overlevende van de strijd. Na afloop van de bijeenkomst werd een krans gelegd

Schilderij van de capitulatiebesprekingen in Kalidjati in maart 1942

22

bij het KNIL-monument De Wachters ter nagedachtenis aan alle gevallenen van het KNIL. Na de ceremonie opende generaal De Kruif de fototentoonstelling '1942, de val van Indië' in één van de gangen van het Museum Bronbeek.

Na de onverhoedse Japanse aanval op de Amerikaanse vlootbasis Pearl Harbor op 7 december 1941 verklaarde de Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië Japan de oorlog op 8 december 1941. Diezelfde dag kondigde hij de algehele mobilisatie af. Bijna 35.000 mannen waarvan tweederde inheems personeel, werden onder de wapenen geroepen. Beroeps, militie, Landstorm en stadswacht militairen vormden de KNIL strijdkrachten. De Japanse aanval op Nederlands-Indië begon begin januari 1942 met de aanval op Tarakan en Noord-Celebes. Steeds verder werd het KNIL teruggedrongen, tot de capitulatie het einde van de oorlog betekende. Op Sumatra, Timor en Nieuw-Guinea werd nog enige maan-den een guerilla-oorlog gevochten. Na de strijd werden de militairen afgevoerd in krijgsgevangenschap en werd de Nederlandse bevolking opgesloten in inter-neringskampen. Vele gevangenen zouden de Japanse bezetting van Indië niet overleven.

Herdenkingsapplicatie voor de iPhone, iPad en AndroidOp 4 mei en 15 augustus herdenken we Nederlandse oorlogsslachtoffers. Vaak doen we dat bij oorlogsgraven of een oorlogsmonument waarop de namen van de slachtoffers vermeld staan. Met de nieuwe Herdenkingsapp van de Oorlogs-gravenstichting kan men één van die slachtoffers voor eventjes virtueel uit de vergetelheid halen. Dat kan op 4 mei en 15 augustus, maar natuurlijk ook op

Het monument 'De Wachters' op het Nederlands ereveld Pandu in Bandung

23

een ander willekeurig moment. Speciaal voor dat moment heeft de Oorlogsgra-venstichting de Herdenkingsapp laten ontwikkelen.

In het Slachtofferregister, de database van de Oorlogsgravenstichting, zijn meer dan 180.000 Nederlandse oorlogsdoden geregistreerd die omgekomen zijn sinds 9 mei 1940 waar ook ter wereld. Het jongste slachtoffer is 0 jaar, het oud-ste 102 jaar. Met de Herdenkingsapp kan men een leeftijd selecteren, waarna een slachtoffer wordt gezocht dat bij overlijden zo oud was. Daarna kan je hem

of haar één minuut herdenken. Om het idee te versterken dat men letterlijk even stil staat bij iemand, wordt gesug-gereerd de ogen dicht te doen. De te-lefoon gaat aan het begin en na afloop van die minuut heel eventjes trillen. Na de minuut stilte meldt de app hoeveel slachtoffers er nog meer deze leeftijd hadden bij overlijden en geregistreerd zijn in het Slachtofferregister.

Heropening geallieerd erehof Amersfoort/LeusdenOp woensdag 19 september vond, in het bijzijn van Burgemeester Vermeulen van Leusden, Burgemeester Bolsius van Amersfoort, Mrs. Sara Jones, Commis-sioner van de Commonwealth War Graves Commission (CWGC), de heer Robert Croll, President van de Oorlogsgravenstichting (OGS), en vele ambassadeurs van de Gemenebestlanden een herdenkingsplechtigheid plaats ter gelegenheid van de renovatie van het gemenebest erehof. Tijdens de plechtigheid toonden Burge-meester Vermeulen, Mrs. Sara Jones, en de heer Croll hun bewondering voor het fantastische eindresultaat van het renovatieproject op de begraafplaats Rusthof en de wijze waarop dit project tot stand was gekomen.

Allen waren zeer te spreken over de voorbeeldige samenwerking die CWGC, OGS, lokale autoriteiten en de Provincie Utrecht ten toon hadden gespreid om tot het beoogde resultaat te komen. Rusthof is een begraafplaats die met trots, voor nu en in de toekomst, de vele slachtoffers, die vielen voor de vrijheid van ons allen, op een gedenkwaardige plaats kan blijven eren. Na de toespraken werd de Last Post geblazen door de 48th Highlanders of Holland, Pipes and Drums Band, gevolgd door het lezen van de Exhortation, an act of Remembe-rance, door Captain Lambourn, defensieattaché van de Ambassade van het Ver-enigd Koninkrijk. Met het leggen van de kransen en het blazen van het “Reveil-le”, kwam een einde aan de waardige en ingetogen ceremonie.

24

Overzicht van het gerenoveerde erehof Kranslegging namens de CWGC

Kranslegging namens de OGS Kranslegging namens de gemeenten Amersfoort en Leusden

25

Jeugdproject op ereveld LoenenIn samenwerking met de Stichting Internationale Vrijwilligersprojecten (SIW) or-ganiseerde de Oorlogsgravenstichting een vrijwilligersproject op het Nederlands ereveld Loenen op de Veluwe. In de periode van 18 augustus tot 1 september 2012 werkte een groep jongeren uit onder andere Turkije, Spanje, Armenië, Wit-Rusland en België mee aan het onderhoud van het ereveld. De jongeren doorlie-pen een programma dat twee weken duurde en bestond uit een combinatie van praktisch onderhoudswerk en inhoudelijke workshops, discussie en debat over conflict, vrede en diversiteit. Op maandag 27 augustus vond er een ontmoe-ting plaats met leerlingen van een klas van de Koninklijke Scholengemeenschap (KSG) in Apeldoorn.

Samen met leerlingen van de KSG krijgen de vrijwilligers een rondleiding over het ereveld

Groepsfoto met de begeleiders van het ereveld

26

De werkzaamheden op het ereveld bestonden onder andere uit het ophogen van verzakte grafstenen, het schoonmaken van stenen en het inschilderen van letters op de stenen zodat de namen goed leesbaar blijven. Ook kon er geholpen wor-den met snoeiwerkzaamheden aan struiken en onderhoud aan paden. Daarnaast werden er uitstapjes georganiseerd naar Rhenen en Den Haag om het werk van de Oorlogsgravenstichting en de Nederlandse geschiedenis beter te leren ken-nen. Het project werd mede mogelijk gemaakt door de gemeente Apeldoorn.

Het ophogen van de grafstenen

Het verwijderen en afvoeren van onkruid

27

Nederlandse VeteranendagOp zaterdag 30 juni vond in Den Haag de Nederlandse Veteranendag plaats. De dag begon met een plechtigheid in de Ridderzaal, waarna tijdens een ceremo-niële medaille-uitreiking op het Binnenhof actief dienende militairen en veteranen onderscheiden werden. Vervolgens startte het Defilé dat werd afgenomen door Z.K.H. Prins Willem-Alexander. De deelnemers aan het Defilé werden onthaald op het Malieveld. Daar konden bezoekers de hele dag terecht voor gesprekken met veteranen en demonstraties van defensiematerieel. Ook was er een uitgebrei-de informatiehoek waar onder andere de Oorlogsgravenstichting een stand had ingericht. Naar schatting hebben 85.000 mensen de manifestatie bezocht.

Vanwege het thema Nederlands Nieuw-Guinea had de Oorlogsgravenstichting in haar tent een fototentoonstelling ingericht over luitenant Moreu, soldaat Faber en marinier Peter Mannie die vlak voor de overdracht van Nederlands Nieuw-Guinea aan de Verenigde Naties sneuvelden. Deze tentoonstelling werd door de veteranen zeer gewaardeerd. Voorts heeft de Stichting van de gelegenheid gebruik gemaakt om begunstigers te werven.

Olympische ZomerspelenDe Olympische Spelen, 's werelds grootste sportevenement, waaraan duizenden sporters deelnamen, waaronder 178 Nederlanders, hebben plaatsgevonden in Londen. De deelnemers streden voor medailles en eeuwige roem. Sinds het or-ganiseren van de spelen in 1896 hebben ruim 2500 Nederlanders aan de spelen deelgenomen. Tenminste 32 Nederlandse olympiërs zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hun namen zijn terug te vinden in het Slachtofferregister

Een veteraan bekijkt het portret van marinier Mannie

In de stand was veel aandacht voor het Slachtofferregister

28

van de Oorlogsgravenstichting. U hoeft de namen niet te weten om die te kun-nen opzoeken. U selecteert eenvoudig de categorie Olympische deelnemer en voert de zoekopdracht uit. U krijgt dan een alfabetisch overzicht van alle namen. Vervolgens klikt u op de naam van het slachtoffer om de details te bekijken.

Onthulling Tarakan-Monument“Vergeet hun naam niet/die van ons zijn heen gegaan/vergeet hun naam niet/als-of zij nooit hebben bestaan” met dit gedicht van Cees van Wijgerden begon de heer mr. R.S. Croll, president van de Oorlogsgravenstichting, zijn toespraak ter gelegenheid van de onthulling van het Tarakan-Monument op het Ereveld Loe-nen. “Vanaf vandaag staan op het ereveld Loenen ook de namen van 92 KNIL militairen vermeld die bij Tarakan zijn omgebracht op 19 januari 1942 en een zeemansgraf kregen, vandaag precies 70 jaar geleden. Dat zo een plek nodig is, maakt de aanwezigheid van de vele nabestaanden duidelijk”. De woorden van de heer Croll vormen een pleidooi om een plaats van troost en bezinning te kunnen bieden voor de nabestaanden van 130.000 oorlogsslachtoffers van wie de stoffelijke resten nooit gevonden zijn omdat ze een zeemansgraf kregen, omdat hun lichamen rusten in massagraven bij Duitse of Japanse concentratie-kampen of zijn gecremeerd in de vernietigingskampen van de nazi’s. Omdat veel nabestaanden nog immer lijden onder het gemis van een monument waar zij hun dierbare kunnen gedenken en een bloem kunnen leggen. Hierdoor zal de boodschap van het ereveld als waarschuwing dat vrijheid een verworven-heid is waarvoor hard is gestreden en waarvoor heel veel mensen grote offers hebben gebracht, breder uitgedragen kunnen worden. "Het is onze plicht steeds opnieuw bij die vrijheid te blijven stilstaan. Daar zullen wij allemaal, jong en

Harry Berghout en Wieteke van Dort onthullen hetTarakan-monument

Het tastbaar maken van een naam van een vermiste

29

oud, ons steentje aan moeten bijdragen uit eerbied voor onze oorlogsslachtof-fers." aldus de heer Croll.

Open MonumentendagenDit jaarlijks terugkerend evenement vindt plaats in het tweede weekend van sep-tember, waarbij duizenden monumenten in Nederland gratis toegankelijk zijn voor het publiek. Het ereveld Loenen is een gemeentelijk monument. Open Mo-numentendag is in de 26 jaar van haar bestaan uitgegroeid tot één van de groot-ste culturele evenementen van Nederland. Het thema dit jaar was Groen van Toen. De Oorlogsgravenstichting nodigde met name kinderen en hun ouders/verzorgers uit om op zondag 9 september naar het ereveld Loenen te komen. Die dag was onze vrijwilliger Jan Heerze, oud-docent, aanwezig om rondlei-dingen te verzorgen. De Stichting vindt het namelijk belangrijk dat met name kinderen kennis nemen van de verhalen over oorlogsslachtoffers. Zo zouden de kinderen na de rondleiding en het bezoek aan de graven voor school een spreek-beurt kunnen houden of een werkstuk maken. Dit jaar was er op het ereveld een speurtocht voor kinderen uitgezet. Ook kon een heliumballon met een (vredes-)boodschap worden opgelaten.

Pasar Malam IndonesiaVan 29 maart tot en met 1 april werd voor de derde keer de Pasar Malam Indone-sia op het Malieveld in Den Haag gehouden. Ook dit jaar werd de Oorlogsgra-venstichting door de Stichting Herdenking Veteranen in de gelegenheid gesteld om haar werk in Indonesië onder de aandacht van de vele bezoekers van de Pa-sar te brengen. De organisatie van de markt was in handen van de Indonesische ambassade in Den Haag.

In de informatiestand van de Oorlogsgravenstichting werden beelden van het werk in Indonesië getoond. Verder konden de bezoekers in het slachtofferregis-ter van de OGS zoeken naar de gegevens van oorlogsslachtoffers. Bovendien werden bezoekers geattendeerd op de diverse dien-sten die door de Stichting ver-zorgd worden voor nabestaan-den van oorlogsslachtoffers die in Indonesië begraven liggen, zo-als het organiseren van pelgrims-reizen, maar ook het verzorgen van bloem- en kransleggingen.

30

Presentatie nieuwe verhalen JeugdwebsiteIn het verslagjaar werden tien nieuwe levensverhalen van oorlogsslachtoffers toegevoegd aan de jeugdwebsite Eenlevenverloren.nl De presentatie vond plaats op het Vrijzinnig Christelijk Lyceum in Den Haag. De heer G. Flieringa, alge-meen directeur van de Oorlogsgravenstichting, sprak de leerlingen en de nabe-staanden van de slachtoffers toe. Hij benadrukte het belang om de herinnering aan oorlogsslachtoffers levend te houden. De Stichting doet dat niet alleen door zorg voor het oorlogsgraf, maar ook door het verhaal van individuele mensen te vertellen. Jongeren hebben respect voor de gebeurtenissen die hebben plaats-gevonden in de Tweede Wereldoorlog, maar kunnen door de massaliteit ervan het soms moeilijk bevatten. Het individuele verhaal van een slachtoffer brengt het dan weer terug tot begrijpelijke proporties. Verhalen beklijven en maken de gebeurtenissen inleefbaar. De heer Flieringa spoorde de leerlingen aan de site te bezoeken en voor spreekbeurten en werkstukken gebruik te maken van de geboden informatie.

De heer Flieringa spreekt de nabestaanden en leerlingen toe

De leerlingen konden na de presentatie zelf aan de slag met de verhalen

Mevrouw C. Suverkropp licht het verhaal over haar ouders en grootouders toe

31

Regionaal Consul OverlegDe Oorlogsgravenstichting hecht groot belang aan een nauw contact met de consuls. Daarom heeft de afdeling Beheer en Onderhoud met ingang van 2011 het Regionale Consul Overleg ingesteld. Per maand wordt een provincie be-zocht waar de consuls van die provincie op een centrale plaats worden ontvan-gen om de voortgang van het werk te bespreken en te evalueren. Het doel is te komen tot een actievere werkrelatie tussen de “ogen en oren in het veld” en de organisatie in Den Haag. In het verslagjaar 2012 werden bijna alle provincies bezocht, dit tot grote tevredenheid van de consuls. In 2012 heeft de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht (BID-KL) de Stichting onder-steund door een presentatie te geven over de taken en verantwoordelijkheden van deze dienst en hun nauwe samenwerking met de Oorlogsgravenstichting.

Samenwerking met andere instellingenDe Oorlogsgravenstichting zoekt actief naar projecten waarmee met andere in-stellingen kan worden samengewerkt. Hiermee kunnen niet alleen kennis, erva-ring en onderzoeksresultaten gedeeld worden, maar bijvoorbeeld ook investe-ringskosten. In tijden van bezuinigingen een belangrijke overweging. Daarnaast stellen subsidiegevers een partnerschap of samenwerkingsovereenkomst vaak als voorwaarde om in aanmerking te komen voor ondersteuning.

Consuls luisteren aandachtig naar de presentatie

32

Onze Engelse zusterorganisatie de Commonwealth War Graves Commission heeft belangstelling getoond om de personalia van de Nederlandse oorlogs-slachtoffers van wie het graf in hun beheer is, op te nemen in hun eigen databe-stand. Onderzocht wordt of wij de gegevens kunnen verstrekken met daarnaast een link naar ons Slachtofferregister waarin meer informatie te vinden is, waar-onder graffoto’s en -veelal- portretfoto's

Steenhouwerij GhirardiIn 2011 kreeg de Oorlogsgravenstichting van TNO het advies om de staande grafsteen, de 'Stichtingssteen' uit te laten voeren in Botticino Classico. De Stich-ting nam dit advies over en heeft daarvoor een leverancier in Italië gezocht en gevonden. Het in 1938 opgerichte familiebedrijf Marmi Ghirardi heeft een steengroeve in de plaats Botticino waar de Botticino Classico-steen gewonnen wordt. Naast het winnen van de grondstof heeft het bedrijf zich ontwikkeld tot bewerker van het materiaal en levert het in samenwerking met kunstenaars en ontwerpers kwalitatief hoogwaardige producten die zowel binnen als bui-ten toegepast kunnen worden. Het bedrijf heeft hierdoor zo een goede naam opgebouwd dat het materiaal levert voor prestigieuze renovaties in binnen- en

Directeur Ghirardi (rechts) houdt met een medewerker toezicht op het proces

De nieuwe Stichtingssteen wordt zorgvuldig afgewerkt

33

buitenland als ook voor nieuwbouwprojecten over de hele wereld. Op het ter-rein staan blokken steen die in eigen beheer verwerkt worden tot ruwe platen marmer. Deze platen worden vervolgens verkocht, maar kunnen ook weer in eigen beheer bewerkt worden tot allerlei eindproducten, zoals aanrechtbladen, haardbekledingen, tafelbladen, vensterbladen, vloer- en wandbekledingen en grafmonumenten. De Oorlogsgravenstichting maakt gebruik van de kennis en expertise van het bedrijf Ghirardi op het gebied van de verwerking van de platen tot grafstenen. De staande Stichtingssteen met daarop de Nederlandse Leeuw, de tekst Koninkrijk der Nederlanden en de personalia van de slachtoffers worden kant-en-klaar afgeleverd in heel Europa.

Tulpenbollen planten op oorlogsgravenElk jaar worden wereldwijd op duizenden Neder-landse oorlogsgraven tulpenbollen geplant. Het gaat hier om de rode Tulipa Arma, oranje Tulipa Oranjezon en de Tulipa Hermitage. Ook op het Militair ereveld Grebbeberg in Rhenen worden tul-pen geplant. Het is een arbeidsintensief karwei om die in de beplantingsvakken voor de grafstenen te plaatsen. Gezien het fraaie resultaat rond de her-denkingsdatum 4 mei hebben de medewerkers dit er graag voor over. De Stichting ontvangt regelma-tig complimenten van nabestaanden en bezoekers over de bloeiende tulpenbollen. In het verslagjaar kregen de medewerkers op het ereveld hulp van een collega uit Den Haag. Esther Honkoop, me-dewerkster Dienstverlening en Ondersteuning, kwam een handje helpen.

Uitzending deel 3 Europa ‘Want elk graf heeft z’n verhaal’Omroep Max heeft deel 3 van de film ‘Want elk graf heeft z’n verhaal’ uitgezonden op Neder-land 2 op zondagmiddag 8 juli. Bijna 100.000 kijkers hebben die middag de film bekeken. De film geeft een overzicht van de elf Nederlandse erevelden in Europa, die door de Stichting zijn aange-legd en onderhouden worden.

Foto: Tuin en Landschap

Pia van der Molen (rechts) wordt bedanktdoor een nabestaande

34

Nabestaanden en ande-re betrokkenen vertellen de verhalen van Neder-landse oorlogsslachtof-fers die er hun laatste rustplaats hebben ge-vonden. De Stichting beheert in Duitsland zeven erevelden. In Oostenrijk, Frankrijk, Engeland en Noorwe-gen vindt men één Ne-derlands ereveld. Daarnaast zijn er ook in andere Europese landen individuele oorlogsgraven, die door de Stichting zijn ingericht en onderhouden worden. De documentaire werd op locatie opgenomen in de genoemde landen.

Vrijwilligers bezoeken Russisch ereveldVrijwilligers van de Werkgroep Vermiste Personen Tweede Wereldoorlog Neder-land kregen op donderdag 27 september een lezing en rondleiding van Remco Reiding over het Russisch Ereveld in Leusden. Hij vertelde over zijn jeugdige fascinatie voor het ereveld dat uitmondde in een project om nabestaanden in de voormalige Sovjetstaten op te sporen en hen in kennis te stellen van het feit dat hun dierbare begraven ligt op het Russisch ereveld in Leusden. In 2012 pu-

bliceerde Remco Reiding het boek ‘Kind van een ereveld’ waarin hij verslag doet van zijn ervaringen tijdens die zoektocht. Op het Russisch Ereveld in Leusden, ge-legen naast de Amersfoortse begraafplaats Rusthof, liggen 865 Russische oorlogs-slachtoffers. 101 voornamelijk Oezbeken belandden als krijgsgevangenen in Kamp Amersfoort, waar er 24 tijdens hun verblijf overleden. De overige 77 werden in april 1942 gefusilleerd. Na de oorlog kwamen er nog eens 691 overledenen bij die aan het einde van de oorlog door de Ameri-kanen uit Duitse krijgsgevangenschap zijn bevrijd en die alsnog in Duitse ziekenhui-zen waren bezweken. Aanvankelijk lagen deze slachtoffers begraven op de Ameri-

Rem

co Reiding spreekt de vrijw

illigers toe

35

kaanse oorlogsbegraafplaats in Margraten. Omdat in Amersfoort al een groep Sovjetrussen lag, werd besloten hen daar bij elkaar te brengen. Het Russisch ereveld is in beheer en onderhoud van de Oorlogsgravenstichting.

Workshop OnderwijsconferentieOp verzoek van het Fonds voor Vrede, Vrijheid en Vetera-nenzorg, het vfonds, verzorgde de Oorlogsgravenstichting in samenwerking met het Veteraneninstituut (Vi) in Doorn een workshop tijdens de onderwijsconferentie ‘Investeer in vrede’. Deze conferentie werd gehouden in De Pantarijn, een scholengemeenschap in Wageningen. Het doel van de

conferentie was om aanbieders van materiaal op het gebied van vredeseducatie in contact te brengen met afnemers (scholen) en beleidsmakers (overheid) die betrokken zijn bij het onderwerp. Om zo een beeld te krijgen van het aanbod aan educatief materiaal op het gebied van o.a. de (gevolgen van de) Tweede Wereldoorlog, welke invloed dit verleden heeft op het heden en de toekomst, de vredesmissies, democratie en internationale rechtsorde. Op welke manier moet er aandacht besteed worden aan vredeseducatie in het onderwijs? Hoe motiveer je jongeren om met begrippen als 'vrede', 'vrijheid' e.d. aan de slag te gaan? Daarnaast wil het vfonds de aanbieders van materiaal een platform bieden om elkaars werk te bekijken en er zo voor te zorgen dat nieuwe initiatieven een toe-voeging zullen zijn aan het bestaande materiaal.

De workshop van het Vi en de Stichting had als titel ‘Gezichten van oorlog en vrede, van toen en heden’. De Oorlogsgravenstichting bracht de individuele ver-halen van oorlogsslachtoffers op haar jeugdwebsite Eenlevenverloren.nl onder de aandacht. Ook werd aandacht besteed aan het klassikaal bezoeken van een begraafplaats of ereveld. Het Vi vertelde over het project ‘Veteraan in de klas.‘ De workshop werd begeleid door Anna Grebel en Sophia Logothetis van Critical Mass.

Wijziging Statuten van de OorlogsgravenstichtingGedurende het verslagjaar is een statutenwijziging voorbereid. Met deze wijzi-ging zijn de statuten van de Oorlogsgravenstichting in lijn gebracht met de code 'cultural governance'. Deze code is opgesteld voor gesubsidieerde culturele in-stellingen met als doel bestuur, uitvoering en toezicht te scheiden. Op 13 de-cember is de Raad van Bestuur in een extra vergadering akkoord gegaan met de nieuwe statuten. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie heeft deze op vrijdag 21 december goedgekeurd. Per 31 december zijn de nieuwe statuten notarieel gepasseerd en vanaf dat moment van kracht.

36

Indonesië

InspectiebezoekVan 19 februari tot 4 maart brachten de president, mr. R.S. Croll, en de algemeen directeur, G. Flieringa, een inspectiebezoek aan de erevelden in Indonesië. Zij werden daar begeleid door de directeur Indonesië van de Oorlogsgravenstich-ting, de heer P. Steenmeijer. De erevelden lagen er zeer goed verzorgd bij en daarom werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om het personeel voor al haar inspanningen te bedanken. Tijdens deze inspectie reis is ook het Kranji War Cemetery te Singapore bezocht. Op dit ereveld, dat in beheer is van onze En-gelse zusterorganisatie de Commonwealth War Graves Commission, liggen te midden van circa 4000 gemenebest oorlogsslachtoffers ook slachtoffers met an-dere nationaliteiten, waaronder twintig Nederlanders, begraven. Het ereveld is heel mooi onderhouden.

Vlnr. de heren Flieringa, Steenmeijer en Croll tijdens de inspectie

37

Medaille uitreikingenIn het verslagjaar reikte de heer P. Steenmeijer drie medailles uit aan Indonesi-sche medewerkers van de Stichting. De heer Suyanto, metselaar op het ereveld Menteng Pulo, ontving op 2 juli in verband met zijn 25-jarig jubileum een zilve-ren medaille. Een dag later kreeg de arbeider Agus Suhaya op het ereveld Pandu een gouden medaille voor zijn 35-jarig jubileum. Op 13 december kreeg de kantoorbediende Oesman Saibin een gouden medaille ter gelegenheid van zijn 35-jarig ambtsjubileum. Alle jubilarissen ontvingen ook nog een oorkonde, een jubileumgratificatie en selamatanmaaltijd, waarbij de jubilaris traditiegetrouw de tumpeng, het topje van de rijstkegel kreeg.

De leden van de Gereja Protestan di Indonesia Bagian Barat in de Simultaankerk

De heer Steenmeijer (l) overhandigt de heer Suyanto het certificaat

De heren Steenmeijer en Agus Suhayascheppen op

De heer Steenmeijer overhandigt de heer Oesman Saibin een gratificatie

38

Bezoeken aan ereveldenOp 2 maart bracht vice-admiraal M.J.M. Borsboom, de Commandant der Zee-strijdkrachten (CZSK), een bezoek aan het ereveld Kembang Kuning in het kader van de 70 jarige herdenking van de slag in de Javazee. Tegelijkertijd vond die dag het tweede bezoek van de pelgrims aan het ereveld Kembang Kuning plaats. Bij deze gelegenheid sprak vice-admiraal Borsboom de nabestaanden toe en legde hij namens de Koninklijke Marine een krans bij het Karel Doorman monument. Op 7 juli bracht de plaatsvervangend defensieattaché, luitenant-kolonel E. Bouwmeester een bezoek aan het Ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Namens het Regiment Grenadiers en Jagers legde hij een krans bij het Monument 7 De-cember Divisie.

Diezelfde middag bracht ook een groep van ongeveer 70 leden van de Gereja Protestan di Indonesia Bagian Barat (GPIB), de Protestantse kerk van West- In-donesië, een bezoek aan het ereveld Menteng Pulo. De gasten werden welkom geheten door de directeur Indonesië van de Oorlogsgravenstichting, de heer Steenmeijer. Hij vertelde over het werk van de Stichting en met name de ge-schiedenis van het ereveld en de Simultaankerk. De bezoekers toonden hiervoor

Namens de Koninklijke Marine legt admiraal Borsboom een krans bij hetKarel Doormanmonument, foto Walter Kessels

39

grote belangstelling en werden over het ereveld rondgeleid door de heren Rudy da Costa, hoofd technische zaken van de OGS in Indonesië, en Elisa Bharka, opzichter van het ereveld.

WerkbezoekOp 13 juni bracht de directeur Indonesië van de Oorlogsgravenstichting, de heer P. Steenmeijer, een werkbezoek aan de Nederlandse ambassade in Jakarta. Hij werd daar ontvangen door de ambassadeur, mr. T. de Zwaan. Op de Neder-

Vice-admiraal Borsboom inspecteert de Indo-nesische adelborsten op het ereveld Kembang Kuning

De heer Croll spreekt admiraal Borsboom toe

De leden van de Gereja Protestan di Indonesia Bagian Barat in de Simultaankerk

40

landse erevelden werken 120 Indonesische medewerkers die de dagelijkse on-derhoudswerkzaamheden verzorgen. Hiermee is de Oorlogsgravenstichting een relatief grote werkgever in Indonesië. In verband hiermee onderhoudt de Stich-ting nauwe contacten met de Nederlandse diplomatieke vertegenwoordigers in Jakarta. Bovendien spelen de erevelden een belangrijke rol bij bezoeken van Nederlandse hoogwaardigheidsbekleders aan Indonesië en bij herdenkingen. In samenwerking met medewerkers van de Nederlandse ambassade worden al vele jaren herdenkingen georganiseerd op het ereveld Menteng Pulo in Jakarta en op het ereveld Kembang Kuning in Surabaya.

Betonnen graftekens In Indonesië, waar zich bijna de helft van de bij de Oorlogsgravenstichting in beheer zijnde oorlogsgraven bevindt, is op alle erevelden met voortvarendheid verder gegaan met het aanmaken van betonnen graftekens. Tot en met december 2012 zijn 15.828 betonnen graftekens geproduceerd ter vervanging van de djati houten graftekens. Hierdoor wordt sinds ruim zeven jaar geen tropisch hardhout meer aangekocht, terwijl tevens een grote besparing werd bereikt doordat be-tonnen graftekens goedkoper zijn dan die van hout. Ten slotte zijn de betonnen graftekens duurzamer dan de houten graftekens en vergen minder onderhoud. Het vervaardigen en bewerken van betonnen graftekens wordt door de Stichting in eigen beheer uitgevoerd.

Overzicht van werkzaamhedenop de erevelden:

Ancol- maken betonnen graftekens- het installeren van OGS wapen- aanleg zinken dak voor werkplaats

Het wapen van de Stichting aangebracht op de voet van een vlaggenmast

41

Menteng Pulo- maken betonnen graftekens- het installeren van het OGS wapen- onderhoud/nivellering grasmat- renovatie ondergrondse waterpijpleidingen- vervangen van de banden van de urnen in het Columbarium- aanleggen toiletten voor bezoekers in Simultaankerk- renovatie rustplaats en toiletten arbeiders

Pandu- maken betonnen graftekens- het installeren van OGS wapen- maken van granieten zitbanken- onderhoud vijver- reparatie fundatie algemeen monument- reparatie afvoergoot Leuwigajah- maken betonnen graftekens- het installeren van OGS wapen- verbetering inrit voorpoort- reparatie waterpompen

Candi- maken betonnen graftekens- het installeren van OGS wapen- renovatie taluds en bloembakken

Een talud op het ereveld Candi voor …

Reparatie afvoergoot

.. en na de renovatie

42

Kalibanteng- maken betonnen graftekens- het installeren van OGS wapen- afronden van project voorpoort- renovatie pilaren pergola- reparatie tombe Onbekende Vrouw- reparatie ondergrondse waterleiding pijpen- aansluiten op waterleiding- schoonmaken Vrouwenmonument

Het kanten snijden op de erevelden

De heer Da Costa inspecteert met de opzichter Sunari de gerenoveerde tombe Onbekende Vrouw

De aanleg van de watervoorzie-ning op het ereveld Kalibanteng

Het gereinigde Vrouwen-monu-ment op het ereveld Kalibanteng

43

Kembang Kuning- maken betonnen graftekens- het installeren van OGS wapen- reparatie ondergrondse drainage- vervangen lantaarnpalen- verdieping en versteviging waterputten- reparatie granieten voetpaden- correcties bronzen platen

Aantal bezoekers in 2012 per ereveld:Ereveld Ancol 591Ereveld Menteng Pulo 1149Ereveld Pandu 2071Ereveld Leuwigajah 1102Ereveld Candi 467Ereveld Kalibanteng 370Ereveld Kembang Kuning 1663Totaal 7413

Correctie van de familienaam van sergeant-machinist Van Brenkelen

Nauwkeurig worden de te corrigeren letters bekeken

44

Op het Indonesische eiland Ambon ligt Ambon War Cemetery. Op dit ereveld, lokaal beter bekend als de Australische begraafplaats, liggen ruim 2000 oorlogs-slachtoffers begraven, waaronder 186 Nederlanders. Het gaat hier voorname-lijk om Nederlandse krijgsgevangenen die in de kampen Amahei, Haruku en andere krijgsgevangenenkampen op het

eiland zijn overleden tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië in de ja-ren 1942 tot en met 1945. Vijftien Nederlandse slachtoffers konden na de oorlog niet geïdentificeerd worden en liggen er begraven als Onbekende soldaat. Ook liggen er Nederlandse vliegers begraven die gesneuveld zijn bij de strijd om de Molukken. De individuele oorlogsgraven zijn door zorg van de Oorlogsgraven-stichting ingericht met een betonnen sokkel waarop een bronzen plaat met de personalia van de slachtoffers is aangebracht. Het ereveld wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission, de Engelse zusterorganisatie van de Stichting.

Tot 1967 was er op Ambon ook een Nederlands ereveld Ambon. Dit ereveld is destijds op verzoek van de Indonesische autoriteiten opgeheven. De stoffelijke resten van de slachtoffers zijn toen overgebracht naar Java en daar herbegraven op het Nederlands ereveld Kembang Kuning in Surabaya.

EuropaInspectie en onderhoudsbezoeken erevelden Duitsland en Oostenrijk- juli Bremen- maart Hamburg- maart Osnabrück- april Frankfurt am Main- april Lübeck- juli Hannover- september Düsseldorf- september Salzburg

De bovengenoemde erevelden zijn in het verslagjaar eveneens bezocht door de twee mobiele ploegen van de technische dienst van de Stichting. Zij hebben daar alle grafstenen en monumenten grondig gereinigd. Tevens werden tientallen grafste-nen vervangen, werden letters op de monumenten geverfd en werden kleine repa-raties uitgevoerd.

45

Tijdens het inspectiebezoek aan het Nederlands ereveld Düsseldorf bleek een gedeelte van het koperen dak van het paviljoen beschadigd te zijn. Onbekenden hebben geprobeerd het koperen dak te stelen. Deze poging tot diefstal vormt een grote schadepost voor de Stichting. Het verzekeren van graftekens en opstallen van erevelden is mogelijk, maar tegen een enorm hoge premie. De Stichting heeft daarom ervan afgezien om het risico van diefstal en vandalisme te verzekeren. In overleg met de lokale autoriteiten zal bekeken worden hoe de schade hersteld zal worden. In de tussentijd zal het toezicht op het ereveld verscherpt worden en doet de politie onderzoek naar de daders. Onze Duitse zusterorganisatie, de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge, toonde haar medeleven door geza-menlijk met een vertegenwoordiger van de Oorlogsgravenstichting een krans te leggen op het ereveld.

Op de begraafplaats in Haldern, Duitsland staat een Nederlandse steen op een verzamelgraf. Naast de acht Nederlandse oorlogsslachtoffers die omgekomen zijn in de omgeving van kamp Rees liggen hier ook 28 slachtoffers met een andere nationaliteit begraven. In de loop der jaren versuikerde de grafsteen en besloot de Stichting die te renoveren. Zij kreeg daarbij grote hulp van haar En-gelse zusterorganisatie de Commonwealth War Graves Commission (CWGC). De CWGC heeft specialisten in dienst die op locatie een steen kunnen graveren. In het verslagjaar hebben zij de steen in Haldern opgeknapt, zodat de namen van de slachtoffers weer duidelijk te lezen zijn.

In het verslagjaar zijn het verzamelgraf en de gedenkplaten in de Gedenkstätte Mauthausen die herinneren aan 40 Nederlandse en zeven Britse geheim agenten verplaatst. In 2009 is de muur van het kamp Mauthausen versterkt met behulp van zogenaamde betonnen steunberen. Eén van deze steunberen was precies in het Nederlandse monument geplaatst, wat geen fraai gezicht was. Op ver-

De heren Lagemaat (links) en Held leggen een krans

Het beschadigde dak van het paviljoen

46

zoek van de Oorlogsgravenstichting heeft de Gedenkstätte naar een oplossing gezocht. Uiteindelijk is besloten het monument te verplaatsen. De heer Ing. H. Wagner, de honorair consul van het Koninkrijk der Nederlanden, heeft hierbij een grote rol gespeeld. Hiervoor en voor zijn grote betrokkenheid bij het Neder-lands ereveld in Salzburg heeft de Stichting hem een gouden speld toegekend.

In het verslagjaar werd afscheid genomen van de heer Krumpschnabel van de afdeling Friedhofsangelegenheiten van de Stadt Salzburg, die ruim 20 jaar be-trokken is geweest bij het onderhoud aan het Nederlands ereveld in Salzburg. Vanwege zijn grote verdiensten voor de Oorlogsgravenstichting heeft ook hij een gouden speld uitgereikt gekregen.

Het Nederlands ereveld in Salzburg De heer Krumpschnabel met de gouden OGS speld

Het verplaatsen van het verzamelgraf in Mauthausen onder toezicht van de heer Wagner

De heer Lagemaat speldt Ing. Wagner de speld op

47

HERDENKINGEN

NederlandIn 2012 hebben bestuursleden de Oorlogsgravenstichting vertegenwoordigd bij de volgende plechtigheden en bijeenkomsten ter herdenking van oorlogsslachtoffers.

25 april Den Haag ANZAC Day Herdenking op de begraafplaats Westduin4 mei Amsterdam Nationale Herdenking op de Dam4 mei Den Helder Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Marine en de Koopvaardij4 mei Soesterberg Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Luchtmacht4 mei Rhenen Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Landmacht 15 mei Kapelle Herdenking op het Frans Militair ereveld27 mei Margraten Memorial Day Herdenking op het Amerikaanse ereveld28 mei Rhenen 2e Pinksterdagherdenking 8 R.I. 1940 15 augustus Den Haag Herdenking capitulatie van Japan bij het Indisch monument 13 november Den Haag Remembrance Day op de begraafplaats Westduin 18 november Ysselsteyn Volkstrauertag op het Soldatenfriedhof

Remembrance service op de begraafplaats Westduin in Den Haag

48

4-meiherdenking ereveld LoenenDe president van de Oorlogsgravenstichting, de heer mr. R.S. Croll, heette de aanwezigen hartelijk welkom. Een bijzonder woord van welkom sprak hij uit aan de heer C. Cor-nielje, Commissaris van de Koningin in de provincie Gelderland en bestuurslid van de Oorlogsgravenstichting. Vervolgens kreeg de minister van Defensie, zijne excellentie drs. J.S.J. Hillen, het woord. Zijn toespraak stond in het teken van stil-staan bij offers. Minister Hillen vertelde over de ervaringen van zijn vader die tijdens de bezetting in verzet kwam tegen de Duitse overheersers en daarover na de oorlog vertelde. Door die verhalen was de heer Hillen van jongs af aan onder de indruk geraakt van alles wat met oorlog, vrij-heid en democratie te maken had. In zijn toespraak riep de minister daarom de aanwezigen op om het verhaal en de offers van de oorlogsslachtoffers levend te houden, hoewel dat niet gemakkelijk is. “De huidige samenleving is jachtig en bouwt hoge torens op fundamenten die steeds meer vergeten schijnen. Het zijn de fundamenten vrede en vrijheid, die zijn gelegd door hen die daarvoor zijn gestorven. Ik hoop dat wij steeds opnieuw stil blijven staan bij hun offers. En ons

De heer Cornielje

Minister Hillen spreekt de aanwezigen toe

49

door hen laten inspireren. Door hun verhalen te vertellen. Door hun idea-len voort te leven. Door stil te zijn.” De minister wees erop dat de Nederlandse herdenkingscultuur anders is dan die in ons omringende landen. De onze is niet door de Eerste maar door de Twee-de Wereldoorlog gevormd. Een oorlog getekend door de Holocaust, de moord op ruim 100.000 Joodse landgenoten, en waarin naast militairen ook burgers vielen voor de vrijheid. Hillen: “Ons herdenken is ook minder militair. Maar opkomen voor vrede en veiligheid heeft de afgelopen eeuw wel degelijk grote offers gevraagd van Nederlandse militairen. Ik denk aan de militairen die Nederland tot de laatste snik ver-dedigden in de Tweede Wereldoorlog. Ik denk aan de militairen die zich hebben ingezet in recentere conflicten zoals in Korea, Libanon, voormalig Joegoslavië, Cambodja, Irak en Afghanistan. Jonge mannen en vrouwen die zich geroepen

Jong en oud luisteren aandachtig toe

Minister Hillen en luitenant-generaal Oosten-dorp leggen een krans namens het ministerie van Defensie

50

voelden om inhoud te geven aan de voor velen zo abstracte begrippen vrede, vrijheid en veiligheid.”

Vervolgens sprak de hoofdkrijgsmachtrabbijn D.M. Sebbag een overdenking uit met het thema “Vrijheid geef je door”. Rabbijn Sebbag vertelde het verhaal uit de Joodse traditie over een oude man die bezig was een johannesbroodboom te planten. Toen hij door bijstanders werd gevraagd of hij nog van de vruchten hoopte te kunnen eten, zei hij “het duurt 70 jaar voordat de vruchten gebruiks-klaar zullen zijn”. “En waarom sloof je je dan uit?” was de volgende vraag. Hij gaf als volgt antwoord: “Vandaag heb ik nog gegeten van de boom die door mijn grootvader is geplant. Als ik vandaag niet plant waarvan zullen mijn kleinkinde-ren eten? Dit is investeren voor de toekomst. Planten, ook voor de toekomst waar wij zelf niet van zullen oogsten. Voor komende generaties, voor onze kleinkinde-ren, voor het voortbestaan van onze planeet. Dat is waar deze psalm over gaat”.

Rabbijn Sebbag vervolgde met: “Vandaag op deze plaats herdenken wij de slachtoffers van een zwarte bladzijde in onze geschiedenis alsook de strijders van de vrijheid waarvoor wij vandaag dankbaar zijn. Mannen en vrouwen die niet alleen het belang van de vrijheid van de mens hebben begrepen, maar die bereid waren om het ultieme daarvoor op te offeren.

Rabbijn Sebbag tijdens zijn overdenking

51

De leerlingen van de KSG, vlnr. Christian Ran, Daniel Spruijt, Xyrian ten Napel, Tom Huiskes, Bas de Blocq van Scheltinga, Giel Plant en Eva van Mourik.

Overzicht van de aanwezigen

52

Wij voelen verdriet, omdat wij deze dappere strijders moeten missen.Wij voelen respect, voor het offer dat zij hebben gebracht.Wij voelen erkenning, voor de vrijheid die zij ons hebben geschonken.Maar vooral voelen wij verplichting! Verplichting om hun herinnering eer aan te doen door de principes waarvoor zij hun levens hebben opgeofferd voort te zet-ten, en de vrijheid die zij ons hebben verworven door te geven”.

De 4-meiherdenking op het ereveld Loenen is geadopteerd door de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn (KSG). Christian Ran, Xyrian ten Napel en Da-niel Spruijt droegen teksten en gedichten voor. Dit jaar vertelden zij over de twee Nederlandse studenten Guus Harms en Willem Schmidt, neven van elkaar, die in het kader van de Arbeitseinsatz gedwongen tewerkgesteld zijn in Duits-land. Daar kwamen ze eerst in een metaalfabriek in Hannover terecht. Toen deze fabriek door de geallieerden gebombardeerd was, werden ze verplaatst naar een olieraffinaderij in Dollbergen. Ook die werd door geallieerde vliegtui-gen gebombardeerd. Christian Ran vertelde: “Ondanks de doden en het verdriet, ging het leven door. Tot op 5 augustus 1944. Toen ging het luchtalarm af. Wim zocht de schuilloop-graaf op: een soort langgerekte mollengang met zitplaatsen. Guus had op dat moment geen dienst en besloot de velden in te lopen. Op het moment dat de bommen vielen, viel hij zelf en hij voelde de aarde onder zich trillen. Tot zijn grote schrik zag hij dat de raffinaderij vol was getroffen. Zodra de bombarde-menten beëindigd waren, ging hij op onderzoek uit. Niet alleen de fabriek bleek te zijn getroffen, ook de loopgraaf was vol geraakt. Een volledige wand was weg-geslagen. Echter, Wim zat er nog. Enigszins voorovergebogen, maar ogenschijn-lijk ongedeerd. Toen Guus dichterbij kwam, bleek niets minder maar. Wim was niet meer. Hij was overleden door de enorme luchtdruk verschillen als gevolg van het bombardement. ‘Lungenriss’, zo zei men. Wim werd begraven in Dollbergen. En Guus? Guus werd overgeplaatst naar het oosten van Duitsland, naar Pirna, om daar te gaan werken in een andere raffi-

Leerlingen van de KSG assisterenbij de kranslegging

Het uitdelen van de tulpen

53

naderij. In 1945 keerde hij, door een verwoest Duitsland, terug naar zijn thuis-plaats Amsterdam. Daar wachtte hem nog een zware taak. Hij moest aan zijn oom en tante verslag uitbrengen van het overlijden van hun zoon. Ja, dat was moeilijk, maar het moest, want Amsterdam moest de gevallenen gedenken”.Willem Schmidt is herbegraven op het ereveld Loenen op 23 oktober 1951.

Tot slot werden namens 16 organisaties kransen gelegd bij het beeld De Vallende Man. De leerlingen van de KSG Giel Plant, Nina Strijker, Tom Huiskes en Bas de Blocq van Scheltinga assisteerden hierbij. De laatste krans werd gelegd namens de Oorlogsgravenstichting door de heren mr. R.S. Croll en G. Flieringa, respectieve-lijk president en algemeen directeur van de Stichting. De Regionale Politiekapel Noord- en Oost-Gelderland, onder leiding van de heer F. de Wever, verzorgde de muzikale omlijsting. Een stille rondgang over het ereveld sloot de herdenkingsbij-eenkomst af. Alle aanwezigen kregen van medewerkers van de Stichting een tulp aangereikt die zij tijdens de rondgang op een graf konden leggen.

4-meiherdenking Militair ereveld GrebbebergOp het Militair ereveld Grebbeberg in Rhenen herdacht de krijgsmacht alle mili-tairen die sinds 1940, waar ook ter wereld voor het Koninkrijk der Nederlanden zijn gevallen, dan wel zijn omgekomen bij de uitvoering van de militaire dienst. Namens het Koninklijk Huis woonden Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Mar-

Nabestaanden, veteranen en belangstellenden leggen bloemen

54

Raadsman Heemskerk

Grote belangstelling voor de herdenking

Het intreden van het vaandel

De plaatsvervangend commandanten brengen een eregroet

Jongeren wachten hun beurt af

griet, prof. mr. Pieter van Vollenhoven en Zijne Hoogheid Prins Pieter Christiaan de herdenking bij. Tussen de grote groep nabestaanden van oorlogsslachtoffers en andere belangstellenden vormden 180 Engelse Market Garden veteranen in de leeftijd tussen 86 en 92 jaar een opvallende verschijning. Zij bezochten Ne-derland om deel te nemen aan de evenementen ter gelegenheid van Bevrijdings-dag in Wageningen op 5 mei. De overdenking, die uitgesproken werd door ma-joor raadsman A. Heemskerk, stond in het teken van de grote offers die gebracht zijn voor onze vrijheid. Offers niet alleen gebracht door geallieerde militairen die ons land kwamen bevrijden, maar ook door Nederlandse militairen die in de

55

meidagen van 1940 geprobeerd hebben de vijand uit ons land te weren en de militairen die sindsdien gevallen zijn tijdens vredesmissies, oefeningen en ook zij die omkwamen bij dienstongevallen. Allen brachten het grootste offer en ver-dienen het dat wij stilstaan bij hun graven om hen in dankbaarheid te herden-ken. “We herdenken want, zoals wij niet zonder toekomst zijn, zijn we ook niet zonder verleden. En de stemmen uit het verleden, wijzen ons op de waarde van vrijheid, beschaving, saamhorigheid en liefde voor het leven” aldus majoor Heemskerk Hij eindigde met dichtregels van Louise Broekhuysen: Het boek blijft open. Fluister, schreeuw – en luister naar de stilte waarin alle namen zijn ge-hoord.

Vervolgens droegen de drie leerlingen van het Van Lodenstein College in Keste-ren, Martijn Clemenkowff, Gerianne Hol en Wijnanda van Leeuwen, gedichten voor. Nanda van Leeuwen declameerde het gedicht Verleden Vrijheid:

In de lege stilteIn het ruisen van de wind

Daar in de kilteDaar staat een kind

In deze wind Wappert de vredevlag

Met oranje lintEr is vrijheid, elke dag

Het verre verledenLangzaam weggegleden

Maar iedereen weetWaarom iets vrijheid heet

Want onder de graszodenLiggen duizenden dodenDie de vrijheid verkregen

In ruil voor hun leven

Het verleden neemt geen keerMaar elke keer weer

Zoeken we vrede voor iedereenVrijheid om ons heen

56

Britse oorlogsveteranen brengen een eregroet

Stille rondgang over het ereveld onder leiding van de opzichter, de heer C. Willemsen

57

Namens de Krijgsmacht legde generaal-majoor M.J.H.M. van Uhm een krans bij het Leeu-wenmonument. Namens de Oorlogsgravenstichting werd een krans gelegd door de heer G. Flieringa, algemeen direc-teur.

Herdenking Loosduinen, Den HaagJaarlijks worden de oorlogsslachtoffers herdacht bij het Loosduinse oorlogsmo-nument. Jeroen van Zijderveld, vrijwilliger bij de Oorlogsgravenstichting, had bij het monument een informatieve tentoonstelling ingericht met de portretten van Loosduinse oorlogsslachtoffers. In samenwerking met de Oorlogsgravenstichting was ook een overzicht gegeven van de werkzaamheden van de Stichting. Deel-nemers aan de dodenherdenking, waaronder de burgemeester van Den Haag, de heer Jozias van Aartsen, konden na de herdenking de tentoonstelling bekij-ken. Diezelfde avond werd de tentoonstelling verplaatst naar de bibliotheek in Loosduinen waar die nog enkele weken te zien was.

De heer Flieringa legt een krans

Burgemeester Van Aartsen legt een krans

Na afloop van de herdenking was er grote belangstel-ling voor de fototentoonstelling

58

Herdenking UtrechtHet Comité 4-meiherdenking Erehof Prinsesselaan organiseerde in het Neder-landse erehof op de R.K. Begraafplaats St. Barbara in Utrecht een dodenher-denking. Tientallen nabestaanden en belangstellenden woonden de herdenking bij. Centraal tijdens de herdenking stond het korte leven van de negentienjarige Frans Baars, een gewone Utrechtse jongen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gedwongen tewerkgesteld werd in Duitsland, waar hij aan een ziekte is overleden. Na de oorlog is zijn lichaam op verzoek van zijn familie teruggebracht naar Nederland. Hij ligt nu begraven in het Nederlandse erehof in Utrecht dat in beheer en onderhoud is van de Oorlogsgravenstichting.

Overzicht van het Nederlandse erehof op de R.K. Begraafplaats St. Barbara in Utrecht

59

Indonesië

4-meiherdenkingOp 4 mei vond op het Nederlands ere-veld Menteng Pulo te Jakarta de jaar-lijkse Dodenherdenking plaats. De plechtigheid werd uitgevoerd door de Oorlogsgravenstichting in samenwer-king met de Nederlandse ambassade in Jakarta. De directeur Indonesië van onze Stichting, de heer P. Steenmeijer, ontving 99 belangstellenden, waaron-der ruim 25 leerlingen van de Neder-landse Internationale School (NIS), op het ereveld.

Na een rondgang onder klokgelui over het ereveld werden bij het centrale vlag-genmonument vijf kransen gelegd ter nagedachtenis aan de Nederlandse oor-logsslachtoffers die vielen in de Tweede Wereldoorlog, in militaire conflicten daarna en in vredesmissies. De eerste krans werd gelegd door de Nederlandse

Ambassadeur De Zwaan legt een krans bij het centrale monument

Belangstellenden en genodigden tijdens de herdenking op het ereveld Menteng Pulo

60

ambassadeur, mr T.F. de Zwaan, namens het Koninkrijk der Nederlanden. Ver-volgens werden kransen gelegd namens het ministerie van Defensie door de plaatsvervangend defensieattaché, luitenant-kolonel E. Bouwmeester, namens het Veteranenplatform door de heren D. Sol en E.M. Martens, en namens de Ne-derlandse Zakengemeenschap en de Nederlandse Club in Jakarta door respectie-velijk de heren J. Schuurmans en H. Zewald. Tot slot legde de adjunct-directeur van de NIS, de heer S. Fisser, een krans namens de school. De muzikale omlijs-ting werd verzorgd door drie tamboers en pijpers van het Korps Mariniers. Na de kransleggingen kwamen de aanwezigen bijeen in de Simultaankerk op het ereveld. Twee leerlingen van de NIS, Bram Fisser en Ruben Henssen, lazen een zelf geschreven gedicht voor. Vervolgens kreeg de adjunct-directeur van de NIS het woord. Tot slot sprak ambassadeur De Zwaan de aanwezigen toe. Na de toe-spraken werden het 1e en 6e couplet van het Wilhelmus gezongen. Vervolgens, nadat de aanwezigen de gelegenheid hadden gekregen om de tekeningen en gedichten te zien die in de afgelopen weken door leerlingen van de NIS waren gemaakt, en die aan de wand van de Simultaankerk hingen, legde de echtgenote van de ambassadeur, Mw. C. de Zwaan, in het Columbarium een handboeket bij de urn van de Onbekende Soldaat. Bij de uitgang van het Columbarium kregen de aanwezigen een bloem uitgereikt die men kon leggen bij een graf. Bij het val-len van de duisternis kwam een eind aan de Dodenherdenking.

SurabayaOp het Nederlands ereveld Kembang Kuning in Surabaya werden op 4 mei de Nederlandse oorlogsdoden herdacht. De herdenking werd uitgevoerd door de Oorlogsgravenstichting in samenwerking met het Nederlandse consulaat. De consul, mevrouw S. Pangkey, legde in aanwezigheid van 44 belangstellenden namens het Koninkrijk der Nederlanden een krans ter nagedachtenis aan de slachtoffers, bij het Karel Doormanmonument. Bij aanvang van de plechtigheid werd de scheepsbel van Hr.Ms. Java geluid. Deze bijzondere bel, die jaren op de zeebodem heeft gelegen, wordt sinds de overdracht daarvan in 2006, gebruikt bij elke markante gebeurtenis op het ereveld.

Herdenking capitulatie JapanHerdenking einde Tweede Wereldoorlog op het ereveld Menteng Pulo te Jakarta In de Simultaankerk op het Nederlands ereveld Menteng Pulo is het einde van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Ongeveer 45 mensen woonden de plech-tigheid bij. De heer P. Steenmeijer, directeur van de Oorlogsgravenstichting in Indonesië, heette de aanwezigen welkom. In zijn toespraak gaf hij een historisch overzicht van de gebeurtenissen in Nederlands-Indië sinds de Slag in de Javazee op 27 februari 1942 . Na een stille tocht over het ereveld werden drie kransen

61

gelegd bij het vlaggenmonu-ment. De kranslegging werd gevolgd door een minuut stil-te, waarna alle aanwezigen bloemen kregen uitgereikt om neer te leggen bij individuele graven. Ook in Den Haag bij het Indisch Monument werd stilgestaan bij de capitula-tie van Japan op 15 augustus 1945.

Buitenland Van een aantal Nederlandse ambassades en consulaten in den vreemde ontving de Stichting berichten van op 4 mei gehouden herdenkingen en andere her-denkingsplechtigheden. Net als voorgaande jaren is er een duidelijke toename te constateren van jongeren die de herdenkingsbijeenkomsten bijwonen. Een bijzonder positieve ontwikkeling die de betekenis van de herdenkingen onder-streept en de organisatoren stimuleren om hiermee door te gaan.

Kranslegging 4 mei 2012 op het Nederlands ereveld Bremen

62

DuitslandOp alle Nederlandse erevelden in Duitsland: Bremen, Düsseldorf, Frankfurt am Main, Hamburg, Hannover, Lübeck en Osnabrück werden kransen gelegd ter nagedachtenis van de oorlogsslachtoffers. De Nederlandse ambassadeur in Duitsland woonde traditiegetrouw de dodenherdenking in het voormalige con-centratiekamp Sachsenhausen bij.

SachsenhausenEvenals voorgaande jaren was de 4 mei herdenking in Sachsenhausen plechtig en mooi. Naar schatting woonden ruim 200 mensen de herdenking bij. Dit jaar vond de plechtigheid plaats in "Gedenkort Station Z" en begon om 19.50 uur met een optreden van het Koorschool Midden-Gelderland. Zij brachten het stuk "Do not stand at my grave and weep" ten gehore. Vervolgens blies de trompettist het hoornsignaal "Geeft Acht" en "Taptoe", gevolgd door twee minuten stilte. Ter afsluiting van de twee minuten stilte werd het eerste couplet van het Wilhelmus gespeeld. Na een overdenking uitgesproken door de Nederlandse ambassadeur Marnix Krop, werden kransen gelegd bij de gedenkplaat. Tijdens het leggen van bloemen zong het Koorschool Midden-Gelderland het lied “Funeral Ikos” van John Tavener.

Het Koorschool Midden-Gelderland in Sachsenhausen

63

OsnabrückOp het Nederlands ereveld vond een waardige herdenking plaats in aanwezig-heid van Nederlandse reservisten van 40 Natres bataljon, Duitse reservisten, een afvaardiging van het Nederlands-Duits Legerkorps en andere belangstellenden, waaronder nabestaanden van oorlogsslachtoffers die op het ereveld begraven liggen. Duitse en Nederlandse militairen vormden een erewacht naast de ge-denksteen waar de kranslegging plaatsvond. Het bestaan van het Nederlands-Duits Legerkorps toont aan dat sinds de Tweede Wereldoorlog vooruitgang is geboekt en dat twee volken in vrijheid voor samenwerking hebben gekozen en harmonieus samenwerken bij vredesmissies waar ook ter wereld. De muziek op het ereveld werd verzorgd door een doedelzakspeler en een trompetter.

FrankrijkIn aanwezigheid van ongeveer honderd belangstellenden vond op 4 mei om twee uur de herdenking plaats op het Nederlandse ereveld Orry-la-Ville. Gast-heer was de Nederlandse ambassadeur in Parijs, de heer mr. H.H. Siblesz. Na een toespraak door de heer Siblesz zijn door verschillende Nederlandse en Franse autoriteiten, oud-strijders, nabestaanden en de Nederlandse Vereniging de kransen gelegd.

De gedenksteen op het ereveld in Osnabrück na de herdenking

64

Canada, CalgaryOp 4 mei werd om 10.00 uur 's morgens een dodenherdenking gehouden in Calgary. Hierbij zijn de oorlogsgraven van Adam Jansen en Henderinus J. van Vliet op de City Cemetery Burnsland en het oorlogsgraf van David B. Heymans op de Joodse begraafplaats "Chevra Kadisha Cemetery" bezocht. De honorair consul, mevrouw I. Bakker, legde bloemen op de graven. De heer A. van Zui-

Kranslegging op het ereveld Orry-la-Ville

Mevrouw Bakker legt bloemen op het graf van Adam Jansen

65

den, die de oorlog in Nederland heeft overleefd door onder te duiken en nu in Canada woont, heeft bij de graven een toespraak gehouden. Ook woonde de Canadees Michel Gardner de herdenking bij. Voor hem had de ceremonie een bijzondere betekenis. Familieleden van hem zijn gevallen bij de bevrijding van Nederland in 1944 en liggen begraven op het Canadian War Cemetery in Bergen op Zoom.

Hong KongOp 4 mei vond de jaarlijkse dodenherdenking plaats in Hong Kong. Namens de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 werd, door tussenkomst van de Oor-logsgravenstichting, een krans gelegd door consul-generaal R. Schuddeboom en majoor der Koninklijke Marechaussee P. Tervoort. Zij deden dat in aanwezig-heid van ruim 150 in Hong Kong wonende Nederlanders, waaronder een grote groep schoolkinderen. Na een inleiding van de consul-generaal werd door twee jongens van de groep schoolkinderen een gedicht voorgelezen. Daarna werd de krans gelegd. Tot slot werd door een trompettist van de Hong Kong Police de Last Post geblazen en werd ter nagedachtenis van de slachtoffers twee minuten stilte in acht genomen.

Jongeren dragen op het ereveld in Hong Kong het gedicht De Stilte Spreekt voor

66

Velen van de 72 Nederlandse slachtoffers op de Sai Wan War Cemetery zijn overleden in de laatste oorlogsmaanden. 53 slachtoffers komen uit het kamp Hainan. Twee overledenen liggen op Stanley Military Cemetery in Hong Kong. Deze erevelden worden onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission.

Oekraïne, Ivano-FrankivskOp 23 en 24 maart is door de defensieattaché in Kiev-Oekraïne, Kapitein-luite-nant-ter-zee Dick Reefman samen met Eerste ambassade secretaris Mw. Marisia Pechaczek en vergezeld door Opperwachtmeester Kmar John Lok en echtgeno-tes een bezoek gebracht aan de stad Ivano-Frankivsk in Oekraïne. Aanleiding tot het bezoek was het herdenken van het feit dat het 70 jaar geleden is dat tij-dens de Tweede Wereldoorlog het krijgsgevangenkamp “Stalag 371” in gebruik werd genomen als krijgsgevangenkamp voor Nederlandse officieren, cadetten en adelborsten. Aan het bezoek werd deelgenomen door een groep van zeven-tien personen bestaand uit familieleden van voormalig “Stalag 371 krijgsgevan-genen” en diverse geïnteresseerden zoals leden van de “Stichting leven achter prikkeldraad 1940-1945”. Op de Memoralnye Kladobysje begraafplaats in Iva-no-Frankivsk zijn op de graven van vier in Duitse krijgsgevangenschap overle-den Nederlandse officieren bloemen gelegd. De vier Nederlandse oorlogsgraven worden onderhouden door de provincie Ivano-Frankivsk.

De oorlogsgraven van de omgekomen Nederlandse krijgsgevangenen in Ivano-Frankivsk

67

PELGRIMSREIZEN

Sinds 1969 organiseert de Stichting jaarlijks pelgrimsreizen voor nabestaanden van Nederlandse oorlogsslachtoffers naar erevelden in het Verre Oosten met het doel hen in de gelegenheid te stellen de graven van hun dierbaren te bezoeken. Naast het bezoek aan het ereveld wordt tijd uitgetrokken voor het bezichtigen van diverse culturele bezienswaardigheden. De nadruk ligt echter op het verwer-kingsaspect van de reis. Een bijzondere factor van deze reizen is namelijk het gemeenschappelijke doel. Het is de ervaring van de Oorlogsgravenstichting dat nabestaanden door het deelnemen aan een groepsreis die bestaat uit lotgenoten zich sneller op hun gemak voelen en beter hun gevoelens onder woorden kun-nen brengen en uiten. Op die manier krijgt het gemis van een familielid een eigen plaats in hun leven.

De deelnemers aan de Jakarta/Bandung/Cimahi reis op het ereveld Ancol

68

In 2012 werden drie reizen georganiseerd. Twee pelgrimsreizen naar Indonesië met als bestemming respectievelijk Surabaya en Jakarta/Bandung/Cimahi en één naar Thailand. Op de bezochte erevelden werd een herdenkingsplechtigheid ge-houden met een kranslegging namens de pelgrimsgroepen bij het centrale mo-nument. Aan de reizen naar Indonesië en Thailand namen in totaal 71 reizigers deel. De pelgrimsreizen werden mede mogelijk gemaakt door het Vfonds dat meedeelt in de opbrengsten uit de BankGiroLoterij. Deelname aan deze loterij wordt daarom van harte aanbevolen.

De eerste pelgrimsreis naar Surabaya vond plaats van 23 februari tot 3 maart. Op 27 februari vond het officiële bezoek plaats aan het ereveld Kembang Kuning. Zie het uitgebreide verslag elders in dit jaarbericht. Namens de pelgrimsgroep legden de heer en mevrouw Zonnenberg-Goldman en de heer J.M.D. Doorman, kleinzoon van schout-bij-nacht Karel Doorman, een krans bij het Karel Door-manmonument. De kranslegging werd gevolgd door een minuut stilte en indivi-duele bloemleggingen.

De deelnemers aan de Surabaya-reis in de tuin van het hotel Majapahit

69

De deelnemers aan de Thailand-reis in de lobby van het hotel

De tweede pelgrimsgroep van dit jaar was de gecombineerde reis met bestem-ming Jakarta, Bandung en Cimahi die in de periode van 16 tot 18 juni plaats-vond. Op 18 juni werd een krans gelegd bij het Algemeen monument van ere-veld Menteng Pulo door de heer A.H. Verweij en mevrouw N. Lijsen-Schnaar namens de pelgrimsgroep Jakarta; en een krans bij het monument van ereveld Ancol door de dames A. de Jong en L.M. Meijer. Op 19 juni werd een krans gelegd bij het Algemeen monument van ereveld Pandu door de dames L. Feira-bend-Londt-Schultz en A.E. Mackay, en bij de Tombe op het ereveld Leuwigajah door de heer H.J. Horn en mevrouw T. Uittenbogaard.

ThailandTijdens de pelgrimsreis naar Thailand in de periode van 19 tot 27 november zijn de erevelden Chungkai en Kanchanaburi bezocht. Namens de groep legden mevrouw E.M.I. Rozestraten-van der Linden en mevrouw W.W. Koekkoek een krans op het ereveld Kanchanaburi. De heer G.A.T. Koefoed en mevrouw F. van Straalen legden een krans op het ereveld Chungkai.

70

UIT DE INGEKOMEN POST

“De hele reis was indrukwekkend; eigenlijk ben ik nog bezig met verwerken. Dank dat ik deze reis mee mocht maken.”

“Wat een goed en mooi idee om het Slachtofferregister op deze wijze met foto's te bewerken. Voor de nabestaanden zal dit een gevoel van erkenning geven, tenminste dat doet het bij mij wel. Nogmaals veel dank.”

“Met deze brief wilde ik de OGS bijzonder danken voor wat wij op Ancol heb-ben mogen meemaken. Een bijzonder goed verzorgd ereveld. Het verhaal over het ontstaan van het Ereveld en het verhaal over “De Boom”was erg aangrij-pend.”

“Heeeeeeeeeeel hartelijk bedankt voor de foto's van het graf van mijn oom. Ik ben hier ontzettend blij mee.”

“Bedankt voor deze voor ons zeer waardevolle informatie. Zoals gezegd wist mijn moeder niet dat hij is overleden in de oorlog, maar door deze informatie kan ze veel dingen die wel verteld werden door haar oma en oudtante over de oorlog beter plaatsen en snapt ze dat dit voortkwam uit zijn wegvoeren en over-lijden.”

“Bedankt voor uw snelle reactie. Ik zal zeker van de gelegenheid gebruik maken om regelmatig op de website te kijken en indien nodig als ik het graf van mijn oom wil bezoeken een vrij vervoer per trein voor twee personen naar Frankfurt am Main bij u aanvragen.”

“Uiteraard kunt u een foto van mijn vader krijgen. Ik heb er een met mij als klein meisje op zijn arm. Ik ben alleen niet handig in deze scannen en versturen dus zal ik hem moeten laten kopiëren en opsturen.”

“Mede namens mijn moeder dank ik u hartelijk voor de gedane inspanningen wij vinden het buitengewoon, gaat Arie uiteindelijk toch nog onder zijn juiste naam de geschiedenis in.”

“Margot en ik willen hierbij alle medewerkers van de OGS zowel in Den Haag als ook in Indonesië hartelijk danken voor alles wat zij gedaan hebben om de herdenkingsreis naar Surabaya en Malang tot een succes te maken.”

71

“Klopt het dat begunstigde voor het leven voor een minimale éénmalige bijdrage van € 300,- mogelijk is? Gaarne uw antwoord want dan wil ik dat graag doen.”

“Ik moet zeggen, de OGS werkt wel heel snel. Het Slachtofferregister heb ik inmiddels bekeken; het ziet er werkelijk heel mooi uit!”

“Sedert vele jaren ben ik begunstiger van de Oorlogsgravenstichting (OGS). Ik heb besloten mijn jaarlijkse bijdrage te verhogen. Voor nadere details verwijs in naar de bijlage, die tevens een machtiging tot automatische incasso bevat. Dank voor al uw goede werk, en ik wens u veel succes en voldoening.”

72

DIENSTVERLENING

Bloemlegging en graffoto'sSinds jaar en dag verzorgt de Oorlogsgravenstichting bloem- en kransleggingen op de erevelden in Indonesië en Thailand.

Op onze website www.ogs.nl vindt u onder de link Dienstverlening uitgebreide informatie over de diensten die wij verzorgen. In het verslagjaar hebben wij op de erevelden in Thailand 152 bloemstukjes geplaatst.

In Indonesië voerden wij in totaal 1426 bloemleggingen uit en werden er 61 kransleggingen verzorgd. Op verzoek van nabestaanden maakten wij 1357 graf-foto's.

73

PUBLICITEIT en INFORMATIEWebsite Oorlogsgravenstichting (www.ogs.nl)De website van de Oorlogsgravenstichting is sinds 28 november 2002 online. In het verslagjaar telde de website 436.159 bezoekers (een bezoeker is een bezoe-kend z.g. IP-adres aan de OGS website van openen tot sluiten) tegen 404.403 in 2011. Het jaartotaal van de geregistreerde hits is licht opgelopen van 5.771.155 in 2011 tot 5.862.453 in 2012.

Bezoeken aan het Slachtofferregister worden apart gemeten. Dit heeft invloed op de hoogte van het aantal bezoekers en de geregistreerde hits. Bezoekers die het register veelvuldig raadplegen (voor werk, hobby of anderszins) komen niet meer via de website binnen. Zij gebruiken een directe link. In 2012 hebben 52.202 bezoekers het Slachtofferregister rechtstreeks geraadpleegd.

DVD, films ‘Want elk graf heeft z’n verhaal’In opdracht van de Oorlogsgravenstichting heeft Pia Media BV een concept ont-wikkeld om door middel van films het werk van de Stichting onder de aandacht van een breed publiek te brengen. Nabestaanden van oorlogsslachtoffers vertel-len over het verlies van een dierbare en de impact dat dit gemis heeft gehad op hun verdere leven. Persoonlijke, indringende herinneringen van nabestaanden vormen de leidraad van de films. Recente opnamen van graven en erevelden worden afgewisseld met foto's van de slachtoffers met hun familieleden en beel-den van historische gebeurtenissen. Aan de hand hiervan wordt de betekenis en het belang van het werk van de Oorlogsgravenstichting in beeld gebracht. Ere-velden zijn geen verzameling graftekens, maar locaties waar individuele slacht-offers begraven liggen en herdacht worden. De films zijn te koop op DVD.

Deel 1 van de film ‘Want elk graf heeft z’n verhaal’ gaat over het werk van de Stichting in Indonesië. Op de DVD staat als extra een registratie van de onthul-ling van de bronzen platen met de namen van 915 marinemannen die een zee-mansgraf vonden bij de Slag in de Javazee op 27 februari 1942. De DVD kost € 6,50.

Deel 2 gaat over het werk van de Stichting in Nederland. Op de DVD staat als extra registraties van de dodenherdenking op het Ereveld Loenen en het Militair ereveld Grebbeberg van 4 mei 2009. De DVD kost € 6,50.

Deel 3 gaat over het werk van de Stichting in Europa. In dit deel worden nabe-staanden geïnterviewd van oorlogsslachtoffers die begraven liggen op erevelden

74

in Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Italië, maar ook van slachtoffers die zijn omgebracht in Duitse concentratiekampen. Op de DVD staat als extra een im-pressie van het Jubileumsymposium ter gelegenheid van het 65-jarig bestaan van de Stichting in aanwezigheid van Hare Majesteit de Koningin in 2011. De DVD kost € 12,95 incl. verzendkosten in Nederland. Deze film werd mede mogelijk gemaakt door Pia Media BV en het vfonds.

Genoemde bedragen kunt u overmaken op bankrekening 24.62.44.097 ten name van de Oorlogsgravenstichting in Den Haag, onder vermelding van 'DVD Indonesië’, ‘DVD Nederland' of ‘DVD Europa’ en uw naam en adres. U ontvangt de bestelde DVD dan binnen één week na ontvangst van de betaling.

LezingenDe mogelijkheid bestaat om voor het middelbaar onderwijs, verenigingen, ge-zelschappen e.d. een PowerPoint presentatie te houden over het werk van de Oorlogsgravenstichting.

Presentatiewand JeugdwebsiteOm de jeugdwebsite Eenlevenverloren.nl onder de aandacht van de doelgroep te brengen, heeft de Stichting een presentatiewand laten maken. Deze wand wordt kosteloos ter beschikking gesteld en kan worden opgezet in bijvoorbeeld bibliotheken, buurthuizen, clubhuizen, gemeentehuizen, heemkundekringen, oudheidskamers, scholen, wijkcentra.

Rondleiding op ereveldenOp aanvraag verzorgt de Oorlogsgravenstichting voor scholieren en andere groepen rondleidingen op het ereveld Loenen op de Veluwe en het Militair ere-veld Grebbeberg in Rhenen. Een bezoek aan één van deze erevelden is goed te combineren met een bezoek aan het Museum Bronbeek in Arnhem waar de tentoonstelling Het verhaal van Indië te zien is. Wij verzorgen op de erevelden graag een rondleiding op maat. Een rondleiding is mogelijk voor groepen vanaf 10 personen en duurt ongeveer een uur. Afhankelijk van uw specifieke wensen stellen wij een uniek programma voor u samen.

Voorlichtingsstand ‘De Oorlogsgravenstichting’Organiseert u een reünie of bijeenkomst en beschikt u over voldoende ruimte (ca. 4 bij 2 meter) dan kunnen wij de voorlichtingsstand plaatsen en informatie verstrekken over het werk en doelstelling van de Stichting.

Nadere inlichtingen over deze activiteiten zijn verkrijgbaar bij de afdeling Voorlichting.

75

TER INFORMATIE

Herbegravingen in NederlandOm te voorkomen dat stoffelijke resten van oorlogsslachtoffers verloren gaan, streeft de Oorlogsgravenstichting ernaar de in Nederland verspreid liggende par-ticuliere oorlogsgraven bij ruiming, onvoldoende onderhoud of om andere re-denen gewenst over te brengen naar het Militair ereveld Grebbeberg te Rhenen of het ereveld Loenen. Hieraan zijn voor nabestaanden geen kosten verbonden. Ook de nieuwe grafinrichting komt voor rekening van de Stichting. Voorts zijn voor graven op de erevelden geen onderhoudskosten of grafrechten verschul-digd. Militairen, gesneuveld in de meidagen van 1940, worden overgebracht naar het Militair ereveld Grebbeberg, de overige militairen en de burgerslachtof-fers naar het ereveld Loenen. Wanneer men de overbrenging van een oorlogsgraf wenselijk acht, kan men zich wenden tot de afdeling Beheer & Onderhoud van de Oorlogsgravenstichting.

AdreswijzigingenAdreswijzigingen zijn bij voorkeur op te geven door middel van de bekende verhuiskaart, per e-mail of eventueel telefonisch. Omdat acceptgiro’s per com-puter worden verwerkt, kunnen eventuele wijzigingen niet via deze formulieren worden doorgegeven. Wij vragen hiervoor uw begrip.

Herbegrafenis van Soldaat T. van Wijk op het Militair ereveld Grebbeberg

76

FINANCIËLE STEUN

De Oorlogsgravenstichting ontvangt voor de uitvoering van haar werkzaamhe-den een doelfinanciering van het Ministerie Van Binnenlandse Zaken en Konink-rijksrelaties (BZK). Deze subsidie maakt ongeveer 93% uit van onze jaarlijkse begroting. Met het ministerie is een regeling afgesproken waarin vermeldt staat waaraan wij de ontvangen subsidiegelden mogen uitgeven. De geldende rege-ling is gepubliceerd in de Staatcourant van 25 februari 2010 en staat bekend onder de naam “Regeling Subsidiëring Oorlogsgravenstichting 2011”. Daarnaast ontvangt de Stichting van een groep trouwe begunstigers periodiek bijdragen en giften die ongeveer 7 % van onze begroting uitmaken. Ook ontvan-gen wij soms legaten en bijzondere schenkingen.

Eens per jaar bieden wij aan het ministerie van BZK een financieel jaarverslag inclusief een accountantsverklaring aan. De accountant controleert, conform de eis van het ministerie, de Stichting. Het jaarverslag is de verantwoording van het bestuur van de Stichting voor haar uitgaven en haar gevoerde beleid naar het mi-nisterie. Met dit jaarverslag en de accountantsverklaring wordt door de Stichting voldaan aan de openheid die tegenwoordig van een Stichting zoals die van ons mag worden verwacht. Bovendien publiceren wij jaarlijks een jaarbericht dat onder andere wordt toegezonden aan begunstigers van de Stichting.

In de vorm van giften, bijdragen van nabestaanden en legaten ontvingen wij een bedrag van € 205.371

De specificatie van dit bedrag is:Collectebussen Loenen en Grebbeberg € 4.365 10 Legaten € 51.698Periodieke en andere bijdragen € 145.058 8 Bijdragen voor het Leven € 4.250Totaal opbrengst 2012 € 205.371

Verantwoording van contant ontvangen giften: Van meerdere personen in binnen- en buitenland en van de Stiercompagnie ont-vingen wij in het aflopen jaar in totaal € 5.312.

Soms ontvangt de Oorlogsgravenstichting legaten en aparte giften waaraan door de schenker voorwaarden verbonden zijn bij de besteding daarvan. In het ver-slagjaar ontvingen wij in totaal € 21.150.

77

Deze schenkingen worden door de Stichting gebruikt voor speciale projecten. In 2012 kon hierdoor een bijdrage geleverd worden aan de realisatie van het Tarakan-monument op het ereveld Loenen; een aantal nieuwe lantaarns werd op het ereveld Kembang Kuning geplaatst; een zitbank kon voor het Nederlands ereveld Hannover in Duitsland aangeschaft worden; enkele voorlichtingsactivi-teiten en een jeugdproject (SIW) op het ereveld Loenen uitgevoerd worden.

De Stichting is de goede gevers bijzonder dankbaar!

Schenken met belastingvoordeelEen fiscaal aantrekkelijke manier van schenken is periodiek schenken met een notariële akte. Met een periodieke schenking is uw bijdrage jaarlijks geheel af-trekbaar van uw belastbaar inkomen. Sinds januari 2008 kan dit alleen nog als de instelling waar u een schenking aan doet een Algemeen Nut Beogende Instel-ling (ANBI) is. De periodieke schenking heeft een minimale duur van vijf jaar.Bij een periodieke schenking vanaf € 150 per jaar neemt de Oorlogsgraven-stichting de notariskosten voor het opmaken en passeren van de akte voor haar rekening.

De Oorlogsgravenstichting is door de Belastingdienst aangemerkt als ANBI. Hierdoor zijn wij vrijgesteld van schenkings- en successierecht voor erfenissen en schenkingen die wij ontvangen in het kader van het algemeen belang. Met een periodieke schenking kunt u uw gift verhogen zonder dat het u extra geld kost!

RekenvoorbeeldStel, u geeft jaarlijks € 100 aan de Oorlogsgravenstichting en u zit in het 42% belastingtarief. U besluit er een periodieke schenking van te maken. U verhoogt uw jaarlijkse schenking van € 100 naar € 172. Via uw aangifte stort De Belas-tingdienst 42% terug op uw rekening: € 72. De schenking 'kost' u dus geen € 172, maar € 100. Resultaat: u geeft jaarlijks nog steeds € 100, maar de Oor-logsgravenstichting beschikt over een bedrag van € 172!

www.schenken.nl/bereken-uw-voordeelOp deze website kunt zelf het voordeel uitrekenen.

Als u interesse heeft in deze wijze van schenken, neemt u dan contact op met mevrouw J. Slappendel, tel. 070-3131090 of e-mail jslappendel@ogs.nl, zij stuurt u dan het aanvraag/volmachtformulier toe.

78

Betalingen vanuit het buitenlandRegelmatig ontvangt de Stichting cheques, al dan niet in buitenlandse valuta, ten behoeve van de betaling van bloem-/kransleggingen of als begunstigerbijdrage. In voorkomende gevallen verzoeken wij u geen cheques te gebruiken omdat de incassokosten die ons hiervoor in rekening worden gebracht hoog zijn. Voor internationale overboekingen zijn de volgende bankgegevens van de Oorlogs-gravenstichting van belang: ABN AMRO, rek. 24.62.44.097IBAN-nummer: NL53ABNA0246244097BIC-code: ABNANL2A

Automatische incassoIn verband met de kosten die verbonden zijn aan het gebruik van een acceptgi-rokaart geven wij u in overweging de jaarlijkse bijdrage aan de Stichting (of een periodieke betaling voor een bloemlegging) voortaan middels een automatische incasso te voldoen. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met me-vrouw J. Slappendel-IJmkers.

79

ORGANISATIEBeschermvrouwe: Hare Majesteit de Koningin

Samenstelling Raad van Bestuur in 2012President: Mr. R.S. CrollVice-president: J.A. van Diepenbrugge, luitenant-generaal der Koninklijke Landmacht b.d.Vice-president: Mr. J.P.H. Donner, vice-president Raad van StateAlgemeen secretaris: C.N.J. Neisingh, generaal-majoor der Koninklijke Marechaussee b.d.

Leden die een ministerie vertegenwoordigenBinnenlandse Zakenen Koninkrijksrelaties: Mr. B.J.M. Baron van Voorst tot VoorstBuitenlandse Zaken: Mevrouw drs. M.T.G. van Daalen, DG Consulaire Zaken en BedrijfsvoeringFinanciën: Mevrouw Mr. drs. S. VoortmanDefensie: Mr. F.H. Herman de Groot, Plv. Secretaris-GeneraalInfrastructuur en Milieu: VacantVolksgezondheid, Welzijn en Sport: Drs. M.J. Boereboom, DG Langdurige Zorg

Overige leden:C.G.A. Cornielje, commissaris van de Koningin in GelderlandMr. G.J. de Graaf, voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-GeneraalC.G.J. Hilderink, generaal-majoor den Koninklijk Luchtmacht b.d.Mr. E.F. Jacobs, oud-ambassadeurMevrouw mr. S.M.L.M. Spoor, advocaat-generaal Ressortsparket AmsterdamMr. W.H. Zoomers, generaal-majoor der Koninklijke Landmacht b.d.

Dagelijks Bestuur in 2012:Jhr. W.L. den Beer Poortugael, Partner Tyche GroepMr. R.S. CrollJ.A. van Diepenbrugge, luitenant-generaal der Koninklijke Landmacht b.d.Prof. dr. E.J.J.M. Kimman S.J., hoogleraar Ethiek en Economie VU Amsterdamen RU NijmegenMevrouw drs. M.R. van Lanschot-van VlotenC.N.J. Neisingh, generaal-majoor der Koninklijke Marechaussee b.d.

80

Raad van Advies / Raad van ToezichtMet het van kracht worden van de nieuwe statuten van de Oorlogsgravenstich-ting per 31 december 2012 is ook de benaming en de samenstelling van het be-stuur gewijzigd. De Stichting kent nu een Raad van Toezicht, (het oude Dagelijks Bestuur), een Raad van Advies, (het oude Raad van Bestuur) en een Directeur-bestuurder.

Staf hoofdkantoor per 31 december 2012Directeur-bestuurder: G. FlieringaManager beheer & onderhoud: Drs. W.R. BroerManager dienstverlening en ondersteuning: Mevrouw K.A. Fernhout, BAHoofd financiën en automatisering: M.H. van der DraaiHoofd archief, necrologie, pr & voorlichting: J.J. Teeuwisse

Medewerkers:L. Bouwhuis; N.W.S.M. van Dijk; J.G. Groenestein; A. Harrewijn; mevrouw E. Honkoop; R.R. Jankisingh; D. Lagemaat; mevrouw R.G. Lalmohamed-Garib; mevrouw B.S. Lelieveld-van der Zee; mevrouw H. Nanda-Gayadin; P. Raatgever; F.A. Schuling; mevrouw J. Slappendel-IJmkers; B. Verhaaf.

Opzichters erevelden Nederland:Ereveld Loenen, Apeldoorn: H.J.M. MulderMilitair ereveld Grebbeberg, Rhenen: C. Willemsen

Medewerkers:H. Bouhof; C.H. Kelderman; mevrouw J.W. Mulder-Bresser; G.J. Reusken;mevrouw C. Willemsen-Kooij.

Staf kantoor Jakarta per 31 december 2012Directeur Indonesië: P. Steenmeijer

Medewerkers:R. da Costa; mevrouw C.S. Buss-Darmaun; mevrouw J. Darmanto;mevrouw A. Pohan; mevrouw R. Sugiyanti; mevrouw A. Winarni.

Opzichters erevelden Indonesië per 31 december 2012Ancol, Jakarta: D. PurwadiCandi, Semarang: Eko Boedi ListyantoKalibanteng, Semarang: Y. SunariKembang Kuning, Surabaya: J.G.B. Leuwol

81

Leuwigajah, Cimahi: F. TuhumuryMenteng Pulo, Jakarta: E. BharkaPandu, Bandung: PurwadiOnder leiding van deze opzichters zijn nog ruim 120 Indonesische werknemers werkzaam op de zeven Nederlandse erevelden op Java.

BestuursmutatiesAangetreden leden: Mr. J.P.H. Donner, vice-president Raad van State

Overlijden oud algemeen-directeurOp woensdag 31 oktober kreeg de Stichting het ontstellende bericht dat die mid-dag schout-bij-nacht b.d. P.C. van der Graaf, oud algemeen-directeur van de Oorlogsgravenstichting, op 66-jarige leeftijd onverwachts is overleden. Peter van der Graaf was van 2002 tot en met 2009 directeur van de Oorlogsgravenstich-ting. 'De mooiste en dankbaarste baan die er is' zei hij regelmatig. Peter was een gedreven en toegewijd man die altijd op zoek was naar nieuwe uitdagingen. Het was dan ook niet verwonderlijk dat hij na een carrière van 32 jaar bij de Koninklijke Marine werd aangesteld als directeur van de Oorlogsgravenstichting. Met veel charme en een duidelijk doel voor ogen heeft hij voor de professionali-sering gezorgd binnen de Stichting.

Bij zijn aantreden kreeg Peter van der Graaf bijna direct te maken met de perio-dieke evaluatie voor de vaststelling van de jaarlijkse subsidie verstrekt door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, welke hij naar tevre-denheid wist af te ronden. Ook introduceerde hij een nieuwe begrotingssyste-matiek bij de Stichting, waaraan een meerjarenplanning van de werkzaamheden werd gekoppeld. Tot slot heeft hij een nieuwe organisatiestructuur ingevoerd in 2009. Peter was niet alleen een bevlogen, maar ook een zeer menselijke direc-teur. Zijn deur stond letterlijk en figuurlijk altijd open voor de medewerkers en dan had hij een luisterend oor voor zowel zakelijke als persoonlijke vragen en verhalen. Na zijn vertrek in 2009 bleef Peter op vrijwillige basis bij de Stichting betrokken. Zo verzorgde hij lezingen over het werk en gaf hij rondleidingen op begraafplaatsen en erevelden. Gellius Flieringa, algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting, over Peter van der Graaf: 'Ik ken Peter al vele jaren en heb met zeer veel plezier met hem samengewerkt zowel bij de Koninklijke Ma-rine als bij de Oorlogsgravenstichting. Daarbij heb ik hem leren kennen als een enthousiast en betrokken mens die altijd vele initiatieven ontplooide en open-stond voor veranderingen. Ik kijk met veel waardering terug op de keren dat wij hebben samengewerkt en ben hem dankbaar voor alle steun die ik van hem heb mogen ervaren.'

82

Bestuur, directie en medewerkers van de Oorlogsgravenstichting in Nederland en Indonesië zijn Peter veel dank verschuldigd voor zijn jarenlange inzet en de veranderingen die hij teweeg heeft gebracht. Wij zullen zijn sympathieke en hartelijke persoonlijkheid in dankbare herinnering houden. Wij wensen zijn vrouw Marlies en de rest van de familie veel sterkte toe bij het verwerken van dit verlies.

Peter en Marlies van der Graaf bij een herdenking op het ereveld Loenen

83

HoofdkantoorZeestraat 852518 AA DEN HAAGPostbus 859812508 CR DEN HAAGTelefoon: 070-3131080 - Fax: 070-3621546Website: www.ogs.nlE-mail: info@ogs.nlING 40.10.00IBAN NL98 INGB 0000 4010 00BIC INGBNL2AABN AMRO, rek. 24.62.44.097IBAN: NL53ABNA0246244097BIC: ABNANL2AKamer van Koophandel Haaglanden 41149180

Kantoor IndonesiëJalan Panglima Polim Raya 23JakartaTelefoon: 00-6221-7207983

Teksten en samenstelling : J.J. TeeuwisseRedactie : Mevrouw drs. M.R. van Lanschot-van Vloten en de heer C.N.J. NeisinghFoto’s : Oorlogsgravenstichting en Rob Gieling FotografieLay-out en druk : Drukkerij Van Meurs - Ridderkerk B.V.