RESPECTVOL OMGAAN MET LEERLINGEN

MET EEN VLUCHTVERHAAL

Power-point uitgewerkt door Team Ondersteuning Trauma

Vlaams-Brabant, Katia Michaux – Els Goethals (2017-2020)

BBRIO

Internettenoverleg Centra voor

Leerlingenbegeleiding Vlaams-Brabant

en Brussels Hoofdstedelijk Gewest

INHOUD

De cultuursensitieve bril: basishouding, kennis, vaardigheden

De traumabril: definitie, trauma bij vluchtelingen, symptomen

De traumabril: verklaringsmodellen

De rol van de school

De rol van het CLB

CULTUURSENSITIEVE BRIL

SUPERDIVERSITEIT

WAT IS CULTUUR?

Cultuur is persoonlijk en dynamisch

Cultuur is een samenstelling van normen, waarden, betekenissen, opvattingen van een sociaal systeem waartoe iemand behoort.

Referentiekader exploreren

Cliënt bevragen om vanzelfsprekendheden te kennen en in te schatten

Eigen onzichtbare stukken kennen (eigen betekenissen, opvattingen,…)

REFERENTIEKADER

Cultuur is de ‘bril’ om naar de wereld te kijken:

Interpreteren

Begrijpen

Handelen

De vanzelfsprekendheden van onze referentiekaders, zijn vaak een blinde vlek.

CULTURELE OVERDRACHT EN TEGENOVERDRACHT

7

Onmacht Fascinatie

“Ze lopen 100 jaar achter”

Oversympathiseren (en daardoor betuttelen)

Geloof is geen issue.

Ze zijn zo anders!

We zijn allemaal gelijk/hetzelfde.

CULTURELE OVERDRACHT EN TEGENOVERDRACHT

8

Angst om verworpen te worden om zijn anders zijn

Ze gaan mijn kind afpakken

CLB is het verlengde van de school

Die school toont geen autoriteit

VALKUIL “CULTURALISEREN”

Reduceren van de persoon tot alleen zijn/haar nationale, etnische of religieuze identiteit

Nadruk op het ‘anders’ zijn van de andere

Cultuur om bepaald handelen te legitimeren (en niet te handelen als hulpverlener)

Polarisatie (wij/zij denken)

Vertrekken vanuit stereotypen zonder deze te toetsen

Handelingsverlegenheid (het niet weten)

VERSCHILLEN IN REFERENTIEKADERS

Verschillende dimensies om culturen met elkaar te vergelijken:

1. Gemeenschap: collectivistisch - individualistisch

2. Machtsafstand tussen mensen, autoriteit: groot - klein

3. Communicatie: impliciet - expliciet

4. Tijdsbeleving: monochroon - polychroon

5. Genderrollen: Verwachtingen naar mannen en vrouwen

6. Onzekerheidsvermijding: Hoog- Laag

Bron: Geert Hofstede, 2014

TRANSCULTURELE COMPETENTIES

Voor een cultuursensitieve aanpak op school en elders

Basishouding

Vaardigheden

Kennis

BASISHOUDING Open, respectvolle houding

Begrip voor de culturele verschillen (cultuurempathisch)

Begrip voor hoe er omgegaan wordt met traumatische gebeurtenissen, in het gezin, de familie, de gemeenschap

Begrip voor het verschil in visie op psychische gezondheid

Vertrekken vanuit een houding van “niet-weten” en “co-expertise”

Veerkracht

Vertrouwen scheppen (lange weg)- discriminatie erkennen

BASISHOUDING

Rekening houden met de context

Wie staat er rond het gezin? Welke familieleden hebben nog belang en spelen een rol (ook op afstand)?

Migreren: je referentiesysteem verdwijnt. Ouders moeten zichzelf opnieuw “uitvinden” in hun rol.

Problemen van de kinderen kunnen voortvloeien uit het feit dat de ouders hun ouderlijke vaardigheden verloren zijn.

BASISHOUDING

Rekening houden met de context

Situatie asielprocedure?

Impact van migratie (cultuurshock)

Integratie of acculturatie = aanpassing aan heersende normen + deel van de eigen cultuur blijft behouden

Als integratieproces lukt = meest flexibele en weerbare mensen in onze superdiverse samenleving

BASISHOUDING

Rekening houden met de gemeenschapszin

Niet alleen kijken naar wat deze vluchtelingen hebben mee gemaakt…maar kijken naar wie ze zijn?

Wat is kenmerkend voor hun cultuur? Hoe begrijpen?

Hoe is/gaat het in jullie gezin/situatie?

Hoe zou je omgaan met deze gebeurtenissen in je land van herkomst?

Hoe zie jij je rol als vader of moeder?

BASISHOUDING

Basisvoorwaarden

Tijdsinvestering

Aanklampend

Mobiliserend

Taal of culturele barrière: tolk of ICB

OUDERS BETREKKEN

Ouders “ontmoeten”, betrekken van in het begin van het schooljaar

Intake bij inschrijving (intakeformulier, VLOR), oudercontact

Blijven uitleggen wat kenmerkend is voor onze cultuur en vragen hoe dit in het land van herkomst verloopt.

Niet té veel informatie

Directe communicatie wordt soms als “agressief” ervaren

Probleemstelling eenvoudig houden

Veerkracht bevestigen

VERSTERKEN GEZIN EN NETWERK

Problemen op school problemen in gezin, in context

Leerling ondersteunen = netwerk ondersteunen

Samenwerken met: contactpersoon asielcentrum, OCMW, CAW,…

CLB kan draaischijffunctie opnemen

Ook begrenzen, vanuit professionele functie

VAARDIGHEDEN

Cultureel bewustzijn ontwikkelen

Co-expertise

Bevragen (wederkerigheid!)

Procesdiagnostisch werken

Reflectie/bewustzijn van eigen waarden en normen

KENNIS

Kennis helpt om…

Bewust te zijn van grootte van de verschillen

Juiste vragen te stellen

Voorbeeld: collectivistische versus individualistische culturen (Hofstede - continuüm!)

Oppassen voor “culturalisatie”

Belang van geloof in persoonlijke veerkracht

Belang van het ondersteunen van (toekomst)dromen

CASUS WALLID

De school en de CLB-medewerker maken zich zorgen. Wallid

komt moeilijk tot leren en legt weinig contact met de juf en

zijn leeftijdsgenootjes. Hij zit sinds mei vorig schooljaar op

de school. Daarvoor verbleef het gezin in een Waals

asielcentrum en ging hij naar een Franstalige school. Hij zit in

het vijfde leerjaar als enige jongen met een vluchtverhaal.

School en CLB vermoeden dat Wallid getraumatiseerd is en

willen dat er therapie opgestart wordt.

Focus: cultuursensitief, betrekken context

TRAUMASENSITIEVE BRIL

OVERZICHT

1. Definiëring: wat is trauma?

2. Trauma bij mensen op de vlucht?

3. Symptomen van trauma bij kinderen

4. Verklaringsmodellen

5. Rol van de school

6. Rol van het CLB

1. DEFINIËRING

WAT IS TRAUMA? WELKE SOORTEN TRAUMA?

WANNEER IS EEN GEBEURTENIS TRAUMATISCH?

Trauma is een wonde, een psychische wonde

Gebeurtenis: gevaar (leven/zelfbeeld)

Slachtoffer: angst en machteloosheid

Impact van en na de traumatische gebeurtenis

Schuld/schaamte

Hulpeloosheid

Afhankelijk van individu en ontwikkelingsniveau

VISIE OP TRAUMA

VOORBEELD

Koerdisch vluchteling: “Ik ben niet gek en hoef niet naar een

psychiater te gaan. Hij bleef mij vragen naar mijn

folteringen en mijn langdurig verblijf in de gevangenis. De

foltering was erg, maar ik had mijn companen in de

gevangenis en we steunden elkaar waardoor ik hiermee kon

omgaan. Mijn situatie hier is veel erger. Ik kan niet voor

mijn gezin zorgen. Ik zit hier maar en heb niets te doen.”

VOORBEELD

Nachtmerries zijn in de westerse cultuur een symptoom

van trauma. In andere culturen kunnen ze gezien worden

als een manier waarop de voorouders met de levenden

communiceren.

VOORBEELD

Somatisatie wordt in Westerse culturen omschreven als een

manier waarop emotionele onrust wordt omgezet in en

naar somatische symptomen. In niet-Westerse culturen

worden lichamelijke klachten net als helend ervaren en

bieden ze een uitdrukkingsvorm voor problemen.

VOORBEELD

Alle culturen kennen genezingsrituelen en ceremonies die

effectief kunnen zijn bij het reïntegreren van de

persoonlijkheid van getraumatiseerde personen, door het

gevoel van samenhoren te versterken op een cultureel

betekenisvolle wijze bv. begrafenisriten.

2. TRAUMA BIJ MENSEN OP DE VLUCHT

NAAST TRAUMA: OOK ROUW

Geen klassiek verlies

Gigantische verlieservaringen: rouw op rouw op rouw

Er staat geen tijd op rouwproces

Vaak uitstel rouw

Rouw tijdens volle ontwikkeling puberteit

Cave: gestokt rouwproces

Toekomstperspectief binnenbrengen

MIGRATIE: VERLIESERVARINGEN

Verlies van gedeelde betekenis gevende referentiekaders

Het verlies van gedeelde identiteit

Het verlies van collectieve betekenisverlening

Verlies van gemeenschappelijke mechanismen tot herstel en veerkracht

Breuk met dit alles kan resulteren in rouw

BELASTENDE OMSTANDIGHEDEN BIJ VLUCHTVERHAAL

• Georganiseerd geweld

• Gedwongen migratie en verlies

• Sociale onzekerheid

• Leven in het centrum

Stressbronnen in centra, Pharos (2016)

Gevolgen op opvoeding

OPVOEDEN IN BELASTENDE OMSTANDIGHEDEN

Vicieuze cirkel, Pharos (2016)

Opvoedingsstijl in nieuwe context

Stress en ouderschap

Trauma en mentaliseren

Gevolgen voor emotionele beschikbaarheid en begrenzing

Aangeleerde hulpeloosheid?

EENMALIG TRAUMA

Eenmalige gebeurtenis

Traumatische gebeurtenis is kortdurend

Acuut levensgevaar

Plots en onverwacht optreden

Volledige gedetailleerde herinneringen

Persoonlijke verklaringen voor het trauma

Foutieve waarnemingen

COMPLEX TRAUMA

Langdurig, herhaalde traumatische gebeurtenissen

Ontkenning en partiële amnesie

Intensieve woede (gericht op zichzelf en anderen)

Dissociatieve ervaringen als overlevingsstrategie

Onzekerheid: Ga ik dit overleven? Hoe lang gaat dit duren?

3. SYMPTOMEN VAN TRAUMA

Onvoorspelbaar gedrag Verzet Woede-aanvallen Terugtrekken Niet meewerken Tot niets komen Traag Opdracht weigeren Terugtrekken Overdreven aanpassen Klas uitrennen

Herbelevingen Vervelende gedachten Emotionele en lichamelijke ontregeling Angst Schuldgevoel Schaamte Beschadigd zelfbeeld Waakzaamheid Hulpeloosheid/machteloosheid

LANGDURIG TRAUMA EN HERSENVOLUME

GEVOLGEN VAN LANGDURIG TRAUMA

Impact op hersenen: verhoogde stress

Impact op hersenen: minder regulatie van gedrag en

emoties

Grote impact op persoonlijkheid, bepaalde patronen

blijven zich herhalen, bvb in interactie met anderen

Ontwikkelingsachterstand, vooral sociaal-emotioneel

A. SYMPTOMEN GERELATEERD AAN TRAUMA

Nachtmerries

Herbelevingen/flashbacks

(Partiële) dissociatie

Verhoogde waakzaamheid

B. EXECUTIEVE FUNCTIES

Concentratieproblemen

Geheugenproblemen

Moeizame aanpassing aan onverwachte veranderingen, aan nieuwe dingen

Leerproblemen

Rigiditeit

Vertraagde taalontwikkeling

C. SYMPTOMEN OP VLAK VAN HET DENKEN

Negatieve overtuigingen over zichzelf, de anderen en de wereld

Gebrekkige vaardigheden om te mentaliseren

Niemand is te vertrouwen

Ze willen mij hier niet

Ik heb geen leuk leven

Ik ben een sukkel

Ik heb iets fout gedaan

Ik kan niets doen

Het is mijn schuld

Verhoogde prikkelbaarheid: ontregeld affect, onmacht, angst voor controleverlies

Angsten

Schuld

Schaamte

Depressief gevoel

Weinig positieve emoties

D. SYMPTOMEN OP VLAK VAN EMOTIES

Vermijdingsgedrag

Regressie

Agressief gedrag

Destructief gedrag

Grensaftastend gedrag

Zwakke emotieregulatie

Onaangepast sociaal gedrag

E. SYMPTOMEN OP VLAK VAN GEDRAG

Slaapproblemen

Veel lichamelijke klachten: hoofdpijn, buikpijn, etc.

Sneller vallen of zich pijn doen

Ademhalingsproblemen

Eetproblemen

Neurobiologisch verhoging van stress (zie later)

F. SYMPTOMEN OP VLAK VAN SOMATIEK

TRAUMA VANUIT ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF

Leeftijdsfase Ervaren van trauma via

0-4 jaar Zintuigen

5-8 jaar Belangrijk concepten

9-11 jaar Vrienden

12-14 jaar Ogen van de wereld

15-18 jaar Afhankelijkheid/onafhankelijkheid

4. VERKLARINGSMODELLEN

NEUROBIOLOGISCHE MODELLEN

DE WINDOW OF TOLERANCE

Uit: hersenen en emoties in beeld Brands-Zandvliet

Aandacht naar binnen

Lichaam bereidt voor op ernstige verwonding

Hartslag verlaagt, bloed van ledematen weggevoerd, ademhaling oppervlakkiger, lichaamstemperatuur daalt

Stoffen die pijn verdooft psychologische afstand (vergroot kans op overleven

Blik verandert (pupillen kleiner), voor zich uit staren, spieren verslappen, afsluiten

Dissociatie

HET REPTIELENBREIN: PASSIEF BEVRIEZEN

HET ZOOGDIERENBREIN

Limbisch systeem

Emotie- en gevoelensbrein

Territoriumgedrag

Hyperarousal in zoogdierenbrein 3 reacties:

Vechten

Vluchten

Bevriezen

Kinderen reageren alert op omgeving (ervaren omgeving als bedreigend)

Doen er alles aan om dreiging te vermijden

Klas uitlopen, op speelplaats in een hoekje, lopen weg als je ze wilt aanspreken, weigeren je aan te kijken, voeren opdrachten niet uit

Doen soms niet mee aan activiteit om te vermijden dat ze worden buitengesloten of verliezen, opdracht weigeren uit te voeren

Soms opstandig gedrag om uit de klas gestuurd te worden en zo trigger te vermijden

VLUCHTEN

Bewegingen worden onrustiger

Blik verandert (pupillen groter)

Spannen spieren aan, ballen vuisten, harder praten, rood worden, zweet op voorhoofd

Opeens heel boos worden

Gaan schreeuwen, schoppen, slaan, gooien

VECHTEN

Bewegingsloos blijven zitten, verstijven

Lichaam is klaar om te vechten of te vluchten zintuigen hierop gericht

Evenveel stress (hoewel dit niet zo lijkt)

BEVRIEZEN

MENSENBREIN

Neocortex

Ratio/denkend brein

Executieve functies

Probleemoplossend vermogen

Zelfreflectie

Taal

Abstract denken

Verbeelding

Bewustzijn van gedachten, gevoelens en emoties

Zoogdierenbrein

Mensenbrein

Reptielenbrein

Denken

Vluchten

Vechten

Bevriezen

(Passief) bevriezen

Trigger

STABILISATIE: STRESS REDUCEREN

Wat als de leerling uit zijn raampje gaat?

De denker van de leerling is uit, hij is niet meer aanspreekbaar… straffen, terechtwijzen heeft geen zin.

Pas wanneer de leerling terug in zijn raampje is (rust en connectie in het hier en nu), kan je praten (bv. gebeuren bespreken, herstellen,…)

Blijf kalm (eigen rugzak?). Wat gaat er in jezelf om?

Behoud contact (oogcontact of aanraking kan onprettig zijn cf. cultuur)

Spreek de persoon met een rustige duidelijke stem aan…

Probeer stressbestrijders aan te reiken…

STABILISATIE: STRESS REDUCEREN

Voorbeelden van stressbestrijders (FICHE V) in het “hier-en-nu brengen”

Sensori-motorische stimuli bv. op een zitbal zitten, bellen blazen, in een stressbal knijpen, water drinken

Sensorische troetelactiviteiten bv. zitten met een verzwaard kussen, knuffelen met een geliefde knuffel (time-in ruimte)

Aandacht in het hier en nu brengen bv. muziek laten beluisteren, vragen stellen over concrete realiteit (naam, plaats, tijd,…) en eventueel herhalen. Bv. ook 10 voorwerpen laten benoemen die je ziet.

Denker aanzetten bv. tetris spelen, een gebed opzeggen, puzzelen

STABILISATIE: STRESS REDUCEREN

Preventief

Stressverlagende activiteiten in de basiszorg

(bewegingstussendoortjes, “one mile a day”, …)

Time-out (niet als straf, maar als stressbeheersing)

Spanningsthermometer

SOS-methode

Steunplan: gevoel van veiligheid en controle vergroten… Inoefenen!

STABILISATIE: STRESS REDUCEREN

Preventief (individueel)

https://www.care4refugees.org/

12ontspanningsoefeningen in audiobestanden in 10 talen

INFORMATIE-VERWERKINGSMODELLEN

HOE WORDEN (TRAUMATISCHE) HERINNERINGEN OPGESLAGEN IN ONZE HERSENEN?

Bijzondere herinneringen

Leuke herinneringen

Vervelende herinneringen

TRIGGERS IN KAART BRENGEN (FICHE VI)

Triggers zijn zeer divers (bv. geuren, complimenten, eigen

lichamelijke gewaarwordingen, negatieve overtuigingen van zichzelf)

Registreren wat er gebeurt voor de gedragsverandering

(observatie).

Benoem naar de leerling wat je ziet gebeuren.

Soms kan het een keuze zijn om triggers te vermijden

Indien niet te vermijden, stappenplan inoefenen (controle!)

5. ROL VAN DE SCHOOL

ROL VAN DE SCHOOL

School is de eerste stap op weg naar een normaal leven.

School is de plaats waar vluchtelingenkinderen e.a. tot rust komen (vaak niet thuis/in opvangcentrum)

Structuur en continuïteit zorgt voor voorspelbaarheid en houvast.

Als leerlingen zich veilig voelen hebben ze een kleinere kans op het ontwikkelen van stoornissen, depressie en angsten.

Leerkrachten zijn essentiële figuren voor de ontwikkeling van deze leerlingen.

School geeft hoop en toekomstperspectief.

ROL VAN DE SCHOOL

De schoolcontext kan het gevoel van veiligheid vergroten

Veerkracht en stabiliteit

Tot leren komen

Een gemeenschappelijke visie (WOT en transcultureel kader) maakt de samenwerking binnen de school en tussen school en CLB sterker

De complexiteit van de problemen van deze doelgroep

Ook wanneer er hulpverlening is opgestart, lang en intensief traject

Ondertussen nood aan een gepaste aanpak

Vertrouwen

Relaties

Gedrag

Aanvaarding

Emotionele steun, empathie,

interactief herstel

Rituelen

Rust, relaxatie, stressbeheersing

Familie, vrienden

In relatie: emoties reguleren

Structuur en voorspelbaarheid

Empathie vóór discipline

Discipline

Keuzes en consequenties

Beloningen en complimenten

Bron: Anneke Vink, adoptiebureau.nl - Kim Golding, 2012 DDP network

HOE WORDT TRAUMA VERWERKT? DRIE-FASEN MODEL

Stabilisatiefase:

Werken aan veiligheid, stabiliteit en vertrouwen

Stabilisatie van functioneren en symptoomreductie

Het kind leert de beangstigende situaties te vermijden en zichzelf onder controle te krijgen

Confrontatiefase:

Verwerken van de traumatische herinnering

Het kind gaat de beangstigende situatie opzoeken

Integratiefase:

De toekomst helpen opbouwen rekening houdend met de ervaringen uit het verleden

HOE WORDT TRAUMA VERWERKT?

Kan Complex trauma in het dagelijkse

leven verwerkt worden?

VERTALING NAAR DE ROL VAN DE SCHOOL

3 stappen waarop school/context kan op inzetten

Stap 1: veiligheid creëren

Stap 2: stabilisatie in het dagelijkse leven

Stap 3: verbinding in relaties stimuleren (hechting)

ZORG OP SCHOOL

Teamgericht werken (leerkracht, zorg, CLB, opvangcentrum…)

Leerkracht ondersteunen, juiste bril (WOT)

Regelmatig evolutie leerling bespreken op zorgoverleg (CLB)

Welbevinden dan pas cognitieve evolutie

ZORG OP SCHOOL

Hypothesen formuleren met verschillende brillen:

Cultuursensitief

Traumasensitief

Vanuit ontwikkelingsperspectief (ASS, ADD,…)

Vanuit leerontwikkelingsperspectief (leerstoornis,…)

Rekening houden met context van de leerling

Rekening houden met geschiedenis van de leerling

…

ZORG OP SCHOOL

AANPAK Gespecialiseer-

de traumagerichte

therapie

Psycho-sociale

ondersteuning

Versterken gezin en netwerk

Veiligheid en

stabiliteit

HET ZORGCONTINUÜM

Fase 3: IAC

Fase 1: Verhoogde zorg

Fase 0: Brede Basiszorg

Fase 2: Uitbreiding van zorg

HET ZORGCONTINUÜM

Fase 3: IAC

Fase 1: Verhoogde zorg

Fase 0: Brede Basiszorg

Fase 2: Uitbreiding van zorg

STAP 1 - VEILIGHEID

Een warm, veilig en verbindend klimaat op school (FICHE I)

Veerkracht aanspreken

Psycho-educatie (FICHE II)

Luisterend oor

EEN VEILIGE KLASGROEP/OMGEVING

E-learningmodule

www.augeo.nl/belgie

Zowel voor lager onderwijs als secundair onderwijs

Thema: een veilige groep

Een warm, veilig en verbindend klimaat op school (FICHE I)

Veerkracht aanspreken Psycho-educatie (FICHE II + FICHE IV)

Luisterend oor

STAP 1 - VEILIGHEID

Aanspreken van veerkracht

Erkenning geven (sterktes, talenten, emoties,…)

Inzetten op talenten en sterktes

Veel praktische uitleg geven over Belgische cultuur/systeem

Veel praktische uitleg geven over het leven op school (herhaling!)

STAP 1 - VEILIGHEID

Een warm, veilig en verbindend klimaat op school (FICHE I)

Veerkracht aanspreken

Psycho-educatie (FICHE II)

Luisterend oor

STAP 1 - VEILIGHEID

Psycho-educatie

Stress als normale reactie op abnormale omstandigheden

Normaliseert

Erkennen van gevoelens van machteloosheid, rouw: “als ik in jouw situatie zou zitten, zou ik mij ook zo voelen. Dit is/voelt …”

Veel vaardigheden: vlucht overleeft!

STAP 1 - VEILIGHEID

PSYCHO-EDUCATIE (FICHE II)

Raampje en ladenkast: wie zou dit op jou school kunnen uitleggen aan een leerling? Wat met de taal? Zou je een tolk gebruiken? Moet dit een beëdigde tolk zijn of niet?

Zou je dit ook voor een groep (klas – groep opvangcentrum) kunnen Uitleggen? Wat denk je?

DE DRIE BREINEN

https://www.bing.com/videos/search?q=reptielenbrein+kinderen&&view=detail&mid=E9ABE127B7D9545BA6E0E9ABE127B7D9545BA6E0&&FORM=VRDGAR

Een warm, veilig en verbindend klimaat op school (FICHE I)

Veerkracht aanspreken

Psycho-educatie (FICHE II + FICHE IV)

Luisterend oor

STAP 1 - VEILIGHEID

Luisterend oor

Iets vertellen over de gebeurtenissen hoeft geen traumaverhaal te zijn.

Binnen zijn raampje of Window of Tolerance = niet overspoeld door emoties of net helemaal afgevlakt. De leerling kan vertellen.

Niet ingaan op details, wel herhalen (parafraseren) en eventueel vragen wat de leerling gedaan heeft om zich staande te houden (Wat deed je toen? Wat hielp?).

Koppeling met hier en nu: huidige veiligheid of situatie benoemen.

STAP 1 - VEILIGHEID

Luisterend oor

Als de leerling buiten zijn raam gaat en vertelt = hertraumatiserend. Leerling moet eerst terug rustig worden.

Als iemand je zijn verhaal toevertrouwd, is het belangrijk om hier naar te luisteren.

Bewust zijn van eigen functie en grenzen. Coaching!

Secundaire traumatisatie

STAP 1 - VEILIGHEID

TRAUMASENSITIEF ONDERWIJS

https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DbFJHbCMV7kc%26feature%3Dyoutu.be&h=ATNa5BNIDFIrOC6TFoUGu8thzXir_9n0paL-EULeHJelsE_lp4QzSI-HhRlARyOkM3caSagMzfWzZTm8lKaMej9rcKV0RI5sP15RkQNcMj_2GKQVyR_xRowzNQHnyUT8jq0etA

STAP 2 STABILISATIE IN HET DAGELIJKSE LEVEN

Structuur: voorspelbaarheid (FICHE III) Het leerproces ondersteunen

Een actieve stressreducerende aanpak in de klas (FICHE V)

Triggers herkennen en mee leren omgaan (FICHE VI)

AFSPRAKEN Voorspelbaarheid

FICHE III

OEFENING

Kind komt systematisch te laat op school.

Hoe ga je hiermee aan de slag? Samenwerking met netwerk? Gesprek met ouders?

Wie neemt dit op? Ouders, eventueel kind, leerkracht/zorg/directie, medewerker opvangcentrum, CLB, andere netwerkpartner, …

Gebruik eventueel het onderhandelbaar en niet-onderhandelbaar kader

STAP 2 STABILISATIE IN HET DAGELIJKSE LEVEN

Structuur: voorspelbaarheid (FICHE III)

Het leerproces ondersteunen

Een actieve stressreducerende aanpak in de klas (FICHE V)

Triggers herkennen en mee leren omgaan (FICHE VI)

STAP 3 GROEI GEHECHTHEID/BINDING

Gevoelens

Zelfbeeld: De Rugzak FICHE VII Relaties

6. ROL VAN HET CLB

AANPAK Gespecialiseer-

de traumagerichte

therapie

Psycho-sociale

ondersteuning

Versterken gezin en netwerk

Veiligheid en

stabiliteit

ROL VAN HET CLB

DOORVERWIJZING

Het leerproces komt niet op gang ondanks inzet op

Creëren van veiligheid

Stabiliteit in het dagelijkse leven

Ondersteunen van het gezin en het netwerk

…. EN

Uitval in de ontwikkeling op 2 van de 3 domeinen (sociaal, school, gezin)

Hulpverlening: psycho-sociale ondersteuning of gespecialiseerde

traumatherapie

ROL VAN HET CLB

Draaischijffunctie!

Zorgen voor afstemming netwerk

CLB kan ook ondersteund worden door specifieke diensten (o.a.

CGG vluchtelingen, Solentra, …) via een consultfunctie

“Er is niet 1 weg om op weg te gaan met leerlingen met een vluchtverhaal en hun gezin…”

VRAGEN?

BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT!