Interculturele communicatie

Interculturele communicatie

Zorgportaal

Met de steun van het Europees Sociaal Fonds en de Koning Boudewijnstichting.

Deel I: Cultuur?

Wat is cultuur?

Cultuur is de mentale programmering van ons verstand, onze gevoelens, ons gedrag

Wat is cultuur?Mentale programmering: 3 niveaus

Persoonlijkheid

Cultuur

Menselijke natuur

Indi

vidu

Specifiek voor het individu

Specifiek voor de groep of categorie

Universeel

Aangeboren en aangeleerd

Aangeleerd

Aangeboren

Cultuurbril

Groepsgebonden en individueel

Niet statisch

Lenzen en ooglapjes

Wereldbeeld

Eenieder heeft een eigen kijk op (lezing van) de werkelijkheid.Eenieder handelt vanuit een eigen logica

‘do the British drive on the wrong side or on the left side of the road?’

Cultuur als een ijsberg

Bewust

Onbewust

Gewoonten, gedrag, tradities, taal, gechiedenis

Waarde, wereldvisie, verwachting, denkwijze

0orsprong van cultuur

Geërfd: doorgegeven door vorige generatiesOvergenomen: invloeden van buitenafUitgevonden: bedacht en gecreëerd

Verhelst, 1986

Menselijke functies van cultuur

ZelfrespectSelecteren van invloeden van buitenaf en er greep op krijgenVerzet tegen wat wordt opgelegd en wat men onaanvaardbaar en schadelijk vindtZin geven aan wat we doen

Verhelst, 1986

Een westerse visie op cultuur

4 verschillende visiesethnocentrismeuniversalismecultuur relativismepluralisme


4 visies

(1) Etnocentrisme

Idee:

de kenmerken van de eigen etnische groep zijn superieur ten opzichte van andere etnische groepen


4 visies

(2) Universalisme

Idee: waarden zijn eigelijk universeel,

andere ulturen zullen zich ontwikkelen in de richting van onze cultuur.


4 visies

(3) Cultuurrelativisme

Idee: de werkelijkheid is veelvormig,

vanuit respect voor andere culturen worden waarden en gebruiken niet ter discussie gesteld.

Cultuurrelativisme

Ik en de ‘andere’: een spiegelfunctieWaarden en normen zijn niet absoluutMijn zelfbeeld is niet absoluut

‘wij zijn niet zoals zij’Iets leren van de cultuur van de ‘andere’Via de cultuur van de ‘andere’ iets leren van de eigen cultuur

Gailly, 2000


4 visies

(4) Pluralisme

Compromis tussen universalisme and relativisme

Idee:Elke cultuur is in evolutieNiet de cultuur maar de persoon staat centraal

Niet culturen, maar mensen ontmoeten elkaar

PersoonlijkhedenUnieke personen ‘ik ben zoals geen ander’

Sociale systemen: ‘ik ben als sommige mensen’groepen,culturen,sociale identiteiten

Mensheid ‘ik ben als alle mensen’

Deel II: ontmoeting met de cultureel ‘andere’

Wie is de cultureel ‘andere’?

Een meer omvattende culturele contextVerschillende groepen binnen eenzelfde samenleving (subculturen). Afhankelijk van wederzijdse identiteitstoeschrijving.

Shadid, 2003

Denkkaders voor het bestuderen van cultuur

Etnografische kennisCultureel antropologische kennisIntercultureel dialoog

Etnografische kennis

reconstructie van het socio-culturele systeem van een welomschreven, beperkte groep

Gailly, 2000

Cultureel antropologische kennis

dichotome indeling van wereldculturen (meestal in termen van waarden en normen)

Gailly, 2000

Dichotome indelingen van cultuur

HofstedeTrompenaarsRonen en Shenkar

Cultuur is moeilijk te bestuderen

Heterogeniteit (Etnisch, religieus, klasse, leeftijd enz.)

Individuele variaties in een groep

Gevaar voor stereotypering

Intra-cultureel vs. cross-cultureel gedrag

Evolutie o.i.v. veranderde omstandigheden

“Meten” van cultuurCultuurverschillen (gegevens over groepen):

Directe metingen door gebruik van een gestandaardiseerde vragen over waarden en normen Data “clustering” methodenGematchte steekproeven

Op individueel niveau: culturele attitudes en oriëntaties (deze zijn niet noodzakelijk representatief voor iemands cultuur).

Dichotome indeling

De natuur van de mensCommunicatiestijlRelatie van mens tot mensDrijfveer van het menselijke handelenRuimteTijdsoriëntatieRelatie van de mens tot de natuur en het bovennatuurlijke

Dichotome indeling

HofstedeBond Trompenaars

Deze classificaties vertonen gelijkaardige dimensies en classificeren landen in dezelfde clusters.

Ronen and Shenkar – “Clusters van landen” gebaseerd op meerdere studies

Hofstede

Bevroeg IBM werknemers in 50 verschillende landen.

Vijf dimensies:machtsafstandonzekerheidsvermijdingindividualisme/collectivismeFeminiene/masculiene culturenLange termijn / korte termijn oriëntatie

Trompenaars

Individualisme versus collectivisme

Universalisme versus particularisme

Neutrale versus emotionele relaties

Specifieke versus diffuse relaties

Prestatie versus toeschrijving

De natuur van de mensNegatief mensbeeld Positief mensbeeldDe mens is in wezen slecht

De mens is in wezen goed

Mensen zijn vaak gesloten. Meer wantrouwen en controle.

Meer vertrouwen, hulp aan mensen die het nodig hebben.

Positieve/negatieve grondhouding kan niet veranderd worden

Positieve/negatieve grondhouding kan wel veranderd worden

Context van de Communicatie

Hoge context, impliciete culturen

informatie implicietnon-verbale hintsintuïtiestilteambiguindirectmondeling

Lage context,expliciete culturen

informatie explicietwoorden, specifieklogicataal, precisietransparantdirectschriftelijk

Relatie van mens tot mens

Individualisme: identiteit wordt ontleend aan wat je zelf bent en doet

Collectivisme: identiteit wordt ontleend aan wat de groep waartoe je behoort, is en doet


Collectivisme IndividualismeNauwe betrekkingen Betrekkingen zijn heel

los

Zorgen voor de eigen groep, trouw aan opvattingen en waarheden van de groep

Zorgen voor zichzelf

Collectieve belangen boven individuele belangen

Individuele belangen boven collectieve belangen

Vrienden en familie behandel je beter

Iedereen moet gelijk behadeld worden


Grote machtsafstand: men vindt het normaal dat macht ongelijk verdeeld is

Kleine machtsafstand: men vindt het niet normaal dat macht ongelijk verdeeld is


Universalisme: wat goed of slecht is staat vast, menselijk gedrag wordt geregeld door regels.

Particularisme: of men iets goed of slecht vindt is afhankelijk van de omstandigheden en de mensen die er bij betrokken zijn, menselijk gedrag wordt geregeld door relaties.


Neutrale relaties: emoties worden in bedwang gehouden

Emotionele relaties: tonen van emoties is geoorloofd


Prestatieculturen: status wordt ontleend aan wat je hebt gepresteerd

Toeschrijvingsculturen: status wordt ontleend aan je afkomst en je relaties

Drijfveer van het menselijke handelen

Feminiene culturen:reageren op impulsen en behoeftenWaarden zoals relaties tussen mensen, elkaar helpen, kwaliteit van het bestaanMannen en vrouwen horen zich hetzelfde te gedragen

Masculiene culturen:reageren doelgerichtWaarden zoals assertiviteit en geldVrouwen horen zich anders te gedragen dan mannen

Drijfveer van het menselijke handelen

Onzekerheidsvermijding: hoe gaan mensen om met risico’s en in hoeverre proberen zij deze te vermijden?

Ruimte

Intieme ruimte: voor zeer persoonlijk contactPersoonlijke ruimte: voor mensen die je vrij goed kent

Hoe kleiner, hoe meer gepast elkaar aan te raken

Sociale ruimte: voor mensen die je niet zo goed kentPublieke ruimte: voor mensen die je niet kent

Ruimte

Privé-territorium:Klein: weinig ruimtes wordt als eigen territorium gezien

Wat er wel toe hoort is èrg privé

Groot: veel ruimtes wordt als eigen territorium gezien

Doordringende geuren en leudruchtigheid zullen meer storen.

Ruimte

Specifieke relaties: zaken en privé-leven worden gescheiden

Diffuse relaties: minder duidelijke scheiding tussen zaken en privé-leven

Werkt relatiebevorderendKennismakingsproces duurt langer

Tijdsoriëntatie

Monochrone culturen: men wil maar één ding teglijk doen en men houdt een strikte tijdsindeling aan.

Polychroon: de tijd is niet strikt in opeenvolgende eenheden gestructureerd. Men doet verschillende dingen tegelijk.

TijdsoriëntatieGericht op

het verledenGericht op het heden

Gericht op de toekomst

Continuïteit van tradities

Werken voor het moment

Monochroon

Liefst geen vernieuwingen

Polychroon Deadlines zijn belangrijk

Geen haast Betrokkenheid personen belangrijker dan tijdschema’s

Vernieuwingen, veranderingen worden gewaardeerd

Vaak polychroon

Tijdsoriëntatie

Langetermijn- versus kortetermijngerichtheid: meet de bereidheid van de mens zich op te offeren op de korte termijn omwille van een beloning op de lange termijn.

Relatie tot de natuur en het bovennatuurlijke

De mens is ondergeschikt

De mens leeft in en gebruikt de natuur

De mens is meester over de natuur

Etnografische en sociaal-cultureel antropologische kennis

Voordelen:Geeft ons een beeld van eigen waarden en normenBijdrage tot het wederzijds begrijpenidentificeren en duiden van mogelijke cultuurconflicten

Gailly, 2000

Etnografische en sociaal-cultureel antropologische kennis

Valkuilen:reductionistischOntkenning van allerlei interne differentiatiesRisico tot stereotyperenStatische visie van cultuurGrondige taal- en cultuurkennis van elke groep is onmogelijk

Gailly, 2000

Besluit

Etnografische kennis, sociaal-cultureel antropologische kennis en benadering van culturele variabliteit is onvoldoende om de cultureel ‘andere’ als individu te begrijpen.

Gailly, 2000


Contact tussen mensendie zichzelf in culturele termen als verschillend van elkaar definiërenwaarbij deze culturele identiteiten impliciet of expliciet in de conversatie tot uitdrukking worden gebracht.


Elk gesprek is intercultureel van karakterGespreksvoering tussen een allochtoon en een autochtoon is ook ‘gewoon’ communicatie.


Dé vraag waar het om draait:

kunnen we het vreemde in de ander toelaten, mag het werkelijk bestaan?


3 factoren spelen hierin een rol:het kennen van de eigen angsten voor het vreemdehet toekennen van ruimte voor verkenninghet meervoudig kijken


Is communicatie tussen personen met verschillende opinies en verschillende achtergronden mogelijk?

en hoe?


3 pijlers

om een brug te kunnen slaan tussen mensen met verschillende culturele achtergronden(Procee)


Eerste peiler:

ondanks alle verschillen:

In iedere samenleving moeten gelijksoortige problemen van menselijk leven en samenleven worden opgelostIedere mens kent dezelfde basisbehoeften en dezelfde basiservaringenElke samenleving kent algemeen menselijke praktijken


Tweede peiler

Mensen handelen in hun omgeving zo rationeel en zinvol mogelijkMensen zijn, ongeacht welke achtergrond, redelijk en competent


Derde peiler

Het is mogelijk iets van een andere cultuur te begrijpen zonder er deel van uit te makenHet is belangrijk ‘vreemde’ en ‘nieuwe’ begrippen in hun eigen waarde te laten

Competenties in internationale samenwerking

Bewust zijn van het belang van communicatieJe kan niet niet communicerenCommunicatie is interculturele uitwisselingBasisregels in interculturele communicatie: luisteren, genuanceerd zijn, open staan voor ideeën van anderen, risico’s nemen, humor

In staat zijn tot zelfkritiekKennis van je eigen cultuurDe vooronderstellingen van je eigen denken en handelen in vraag durven stellen

Een teamspeler zijnDelen van verantwoordelijkhedenverdelen van de uitvoering van complexe takenAanvaarden van culturele verschillen in de uitvoering van takenVertrouwen hebben in de anderen

Competenties in internationale samenwerking

In staat zijn tot conflictbeheersingDoor: respecteren van de tradities, geduld, eigen limieten kennen, diplomatie aan de dag leggen

Geloven in het opzetten van een partnerschap

Kunnen je plan trekkenCreatief en inventief zijn om met weinig/andere middelen te kunnen werkenAlternatieven kunnen bedenken en uitwerken

Opdracht interculturele communicatie

Onderwerp van het gesprekVerloop van het gesprekEigen normen en waarden?Normen en waarden van de ander?Wat betekent het vreemde gedrag van de ander?

Deel III: cultuurshock

CultuurschokFase 1: contact

perceptie vanuit etnocentrisch standpunteuforie en bewonderingverschillen worden nog niet sterk waargenomen

Fase 2: desintegratieverwarring en desoriëntatiegroeiend gevoel van verschillend zijnpsychologisch geïsoleerd

Fase 3: reïntegratiegastcultuur wordt verworpenbeschermreactie: stereotypering, veralgemening en vaak een negatief beoordelende houdingkeuzemoment: terugkeren of oplossingen zoeken?

CultuurschokFase 4: autonomie

groeiende gevoeligheid voor verschillende aspecten van de gastcultuurverwerving van vaardigheden: begrip, flexibiliteitculturele kameleon

Fase 5: onafhankelijkheidverhoogd zelf- en cultureel bewustzijn onafhankelijk van een specifieke cultuurkeuzen maken op basis van één en hetzelfde referentiekader, een mengvorm van beide culturen

Cultuurschok

aankomst terugkeer

wennen

doorbraak

independanceconfrontatie

incubatie

contact

‘schok’

opgetogen

evenwicht

terug thuis

Non-verbale communicatie

Ruimte: afstandTijd: interrupties, stilteBody language:

houdinggelaatsuitdrukkingengebaren:• onbewust• bewust

InterruptiesAB

AB

AB

Cognitieve stijl

Deductiefgeneralisten

Inductiefspecialisten

concepten feiten en cijfers

Redeneren

Angel-saksisch

Latijns Niet-Westers

Interculturele communicatie

Documents

Transcript of Interculturele communicatie