OMGEVINGSANALYSE PROJECT WEGWIJZER - isom.be · PDF file5.7.3 Moeilijkheden en...
86
1 OMGEVINGSANALYSE PROJECT WEGWIJZER Kwalitatief en kwantitatief onderzoek naar onthaal van nieuwkomers en personen van buitenlandse origine in de Middenkempen 07 februari 2017
Transcript of OMGEVINGSANALYSE PROJECT WEGWIJZER - isom.be · PDF file5.7.3 Moeilijkheden en...
1
OMGEVINGSANALYSE PROJECT WEGWIJZER Kwalitatief en kwantitatief onderzoek naar onthaal van nieuwkomers en personen van buitenlandse origine in de Middenkempen
07 februari 2017
2
Colofon
Dit rapport kwam tot stand in opdracht van het Project Wegwijzer en ISOM.
De Couleur Locale werd verzorgd door het Agentschap Integratie en Inburgering (Inge Claes)
Veldwerk & interviews door Charlotte Brosius (Projectmedewerker Wegwijzer), Jo Kuypers (Lokaal
expert Integratie Agentschap Integratie en Inburgering) en Kathleen Boel (Expert lokale
besturen/onthaalbeleid Agentschap Integratie en Inburgering).
Tekst: Charlotte Brosius en Kathleen Boel
Dank ook aan iedereen die een bijdrage leverde aan deze omgevingsanalyse.
3
Inhoudsopgave INLEIDING ........................................................................................................................................ 7
BEGRIPPENLIJST ............................................................................................................................... 8
WEGWIJZER: PROJECTOMSCHRIJVING ............................................................................................ 9
3.1 Geschiedenis van het project Wegwijzer ................................................................................ 9
3.1.1 Traditie van samenwerken .............................................................................................. 9
3.1.2 Projectoproep .................................................................................................................. 9
3.1.3 Interlokale Vereniging “Wegwijzer” .............................................................................. 10
3.2 Projectomschrijving ............................................................................................................... 11
3.2.1 Definitie van het project Wegwijzer .............................................................................. 11
3.2.2 Doelstellingen ................................................................................................................ 11
3.2.3 Ligging en afbakening projectgebied ............................................................................. 12
3.2.4 Projectplanning ............................................................................................................. 14
OMGEVINGSANALYSE .................................................................................................................... 15
4.1 Overzicht ............................................................................................................................... 15
4.2 Omgevingsanalyse als basis voor de beleidsplanning ........................................................... 15
4.2.1 Diversiteit in de huidige beleidsplanning ...................................................................... 15
4.2.2 Regierol inzake onthaal ................................................................................................. 16
4.2.3 Doel van de omgevingsanalyse ..................................................................................... 18
4.3 Onderzoeksvragen ................................................................................................................. 18
KWALITATIEF ONDERZOEK ............................................................................................................ 20
5.1 Context .................................................................................................................................. 20
5.1.1 Opzet van de kwalitatieve bevragingen ........................................................................ 20
5.1.2 Doel van de kwalitatieve bevragingen .......................................................................... 20
5.2 Doelgroep van de bevraging.................................................................................................. 20
5.2.1 Personen van buitenlandse herkomst ........................................................................... 20
5.2.2 Medewerkers van OCMW ’s en gemeenten ................................................................. 22
5.2.3 Vrijwilligers van de LOI ’s ............................................................................................... 22
5.2.4 Sleutelfiguren ................................................................................................................ 22
5.2.5 Projecten onderwijs....................................................................................................... 22
5.3 Representativiteit van de bevraging ..................................................................................... 22
5.3.1 Inhoudelijke representativiteit ...................................................................................... 22
4
5.3.2 Criteria steekproef personen van buitenlandse origine ................................................ 23
5.3.3 Aan te spreken medewerkers van de OCMW ’s en gemeenten ................................... 23
5.3.4 Aan te spreken toeleiders ............................................................................................. 24
5.4 Werkmethode ....................................................................................................................... 24
5.4.1 Vragenlijsten .................................................................................................................. 24
5.4.2 Bevraging: algemene toeleiders .................................................................................... 25
5.4.3 Bevraging overige personeelsleden gemeenten en OCMW ’s. .................................... 25
5.4.4 Resultaten ...................................................................................................................... 26
5.5 Resultaten bevraging medewerkers OCMW en gemeente ................................................... 26
5.5.1 Mondelinge communicatie............................................................................................ 26
5.5.2 Schriftelijke communicatie ............................................................................................ 29
5.5.3 Diversiteitsbeleid ........................................................................................................... 31
5.5.4 Toeleiding naar vrijetijdsactiviteiten ............................................................................. 32
5.5.5 Casussen: Interculturele competentie .......................................................................... 33
5.6 Resultaten bevraging personen van buitenlandse origine .................................................... 37
5.6.1 Eerste onthaal en ontvangst in de gemeente ............................................................... 37
5.6.2 Taalverwerving .............................................................................................................. 38
5.6.3 Participatie aan vrijetijdsactiviteiten ............................................................................. 39
5.6.4 Participatie aan het onderwijs van hun kinderen ......................................................... 39
5.6.5 ‘Gevoel’ van welkom zijn ............................................................................................... 40
5.6.6 Varia ............................................................................................................................... 40
5.7 Bevraging vrijwilligers van het LOI ........................................................................................ 40
5.7.1 Invulling takenpakket .................................................................................................... 40
5.7.2 Hulpmiddelen en tools .................................................................................................. 41
5.7.3 Moeilijkheden en oplossingsstrategieën bij (interculturele) communicatie met LOI
bewoners ....................................................................................................................................... 41
Kwantitatief onderzoek ................................................................................................................. 43
6.1 Couleur Locale Middenkempen ............................................................................................ 43
6.2 Bijkomende cijfers uit de Middenkempen ............................................................................ 43
6.2.1 Demografische gegevens ............................................................................................... 43
6.2.2 Superdiversiteit ............................................................................................................. 44
6.2.3 Onderwijs en diversiteit in de Middenkempen ............................................................. 44
6.2.4 Lokale Opvanginitiatieven in de Middenkempen.......................................................... 45
5
CONCLUSIES EN BELEIDSAANBEVELINGEN ................................................................................... 49
7.1 Conclusies .............................................................................................................................. 49
7.1.1 Medewerkers OCMW en gemeente .............................................................................. 49
7.1.2 Personen van buitenlandse origine ............................................................................... 50
7.1.3 Vrijwilligers LOI .............................................................................................................. 50
7.2 Beleidsaanbevelingen projectplanning Wegwijzer 2016-2018 ............................................. 51
7.2.1 Onthaalfiches voor nieuwe inwoners ............................................................................ 51
7.2.2 Onthaalmap met fiches voor nieuwkomers .................................................................. 51
7.2.3 Vormingsaanbod ........................................................................................................... 51
7.2.4 Inburgeringsceremonie ................................................................................................. 52
7.2.5 (taal) Toegankelijk onthaalmoment .............................................................................. 52
7.2.6 Prospectie mogelijkheden toeleiders in diversiteit ....................................................... 52
7.2.7 Project moedertaal ........................................................................................................ 52
7.2.8 Open modules rond het schoolgebeuren ...................................................................... 52
7.2.9 Vervolgtraject vrijwilligers LOI ....................................................................................... 53
7.3 Beleidsaanbevelingen beleidsplan 2018-2020 ...................................................................... 53
7.3.1 Horizontaal onthaalbeleid ............................................................................................. 53
7.3.2 Bijkomende thema’s ...................................................................................................... 54
BRONVERMELDING ....................................................................................................................... 58
BIJLAGEN ....................................................................................................................................... 61
9.1 Projectoproep ........................................................................................................................ 61
9.2 Overzicht vindplaatsen en verenigingen ............................................................................... 62
9.3 Overzicht scholen en onderwijspartners in de Middenkempen ........................................... 63
9.3.1 Scholen .......................................................................................................................... 63
9.3.2 Overlegorganen ............................................................................................................. 64
9.3.3 Volwassenenonderwijs .................................................................................................. 65
9.3.4 Lokaal Overlegplatform ................................................................................................. 66
9.4 Contactpersonen in het project ............................................................................................ 67
9.4.1 Gemeenten en OCMW ’s ............................................................................................... 67
9.4.2 Andere instanties........................................................................................................... 67
9.5 Trefmomenten ...................................................................................................................... 68
9.5.1 Doelstellingen van de trefmomenten ........................................................................... 68
9.5.2 Planning trefmomenten ................................................................................................ 68
6
9.5.3 Deelnemers trefmomenten ........................................................................................... 69
9.5.4 Agenda trefmomenten .................................................................................................. 69
9.5.5 Richtvragen trefmomenten ........................................................................................... 70
9.6 Bevraging personen van buitenlandse origine ...................................................................... 72
9.6.1 Doelstelling van de bevraging van personen van buitenlandse origine ........................ 72
9.6.2 Planning bevraging personen van buitenlandse origine ............................................... 72
9.6.3 Overzicht bevraging personen van buitenlandse origine op 07 februari 2017 ............. 74
9.6.4 Richtvragen individuele bevragingen ............................................................................ 76
9.6.5 Richtvragen groepsbevragingen .................................................................................... 78
9.7 Vormingen ............................................................................................................................. 81
9.7.1 Vorming duidelijk gesproken taal .................................................................................. 81
9.7.2 Vorming interculturele competentie............................................................................. 81
9.7.3 Vorming duidelijk geschreven taal ................................................................................ 82
9.7.4 Vormingen voor vrijwilligers van de LOI ’s .................................................................... 82
9.7.5 Aantal inschrijvingen ..................................................................................................... 82
9.8 Begeleidende brief rond project Moedertaal ............................................................................. 84
7
INLEIDING
Al decennia lang migreren mensen van de ene plaats naar de andere. Anno 2016 is migratie actueler
dan ooit. Mensen verlaten hun land door oorlog en terrorisme, op zoek naar veiligheid. Anderen
migreren op zoek naar welvaart, naar een betere toekomst.
De dag van vandaag bestaat onze samenleving uit verschillende nationaliteiten, afkomsten en religies
(Homans, 2014).
Als we denken aan een multiculturele samenleving, denken we vaak aan grootsteden als Brussel,
Antwerpen of Gent. Maar ook in de Middenkempen wonen mensen van buitenlandse herkomst.
Inderdaad, mensen van buitenlandse herkomst. Het gaat niet zozeer alleen om alleen mensen van
bijvoorbeeld Syrië, Irak en Afghanistan. Ook Europeanen zoals Polen, Duitsers, Nederlanders en
Roemenen maken deel uit van onze huidige samenleving.
In de multiculturele samenleving is het voor nieuwkomers en andere personen van buitenlandse
herkomst niet evident om zich te integreren. Ze krijgen te maken met discriminatie, vooroordelen,
andere gewoontes, een andere taal en een andere omgeving.
Het project ‘Wegwijzer’ wil dan ook zijn steentje bijdragen aan het integratieproces van personen van
buitenlandse herkomst die zich vestigen in de Middenkempen.
8
BEGRIPPENLIJST
Agentschap Integratie en Inburgering: Het Agentschap Integratie en Inburgering voert het Vlaamse
inburgerings- en integratiebeleid uit. Het Agentschap Integratie en Inburgering organiseert inburgering
in Vlaanderen en Brussel en adviseert en ondersteunt bij vragen over de concrete gevolgen van
migratie. Nieuwkomers volgen het inburgeringstraject bij het Agentschap Integratie en Inburgering.
Asielzoeker: Een persoon die asiel aanvraagt en dus bescherming vraagt op grond van het
Vluchtelingenverdrag. Zolang het onderzoek van de asielaanvraag loopt, blijft de persoon asielzoeker.
LOI – Lokaal Opvang Initiatief: Een kleinschalig opvanginitiatief voor asielzoekers, georganiseerd door
een OCMW en gefinancierd door de federale overheid.
Nieuwkomer: Een persoon is een nieuwkomer als hij een vreemde nationaliteit heeft en voor het eerst
meer dan 3 maanden in België verblijft, als hij de Belgische nationaliteit heeft en hoogstens een jaar in
België woont of als hij een asielzoeker is die meer dan 4 maanden geleden zijn asielaanvraag heeft
ingediend.
NT2 (Nederlands als tweede taal): Onderwijsaanbod Nederlands voor wie het Nederlands niet als
moedertaal heeft. De term verwijst in deze context naar volwassenonderwijs.
Oefenkansen: Omvat een breed scala aan initiatieven die erop gericht zijn NT2-cursisten ook buiten
de klas Nederlands te laten oefenen
Oudkomer: Een oudkomer is het tegenovergestelde van een nieuwkomer. Oudkomers zijn
inwijkelingen die al langer dan een jaar in België wonen en ingeschreven zijn in het Rijksregister.
Persoon van buitenlandse herkomst: Een persoon die legaal en langdurig in België verblijft en die bij
de geboorte niet de Belgische nationaliteit had, of van wie minstens één van de ouders bij geboorte
niet de Belgische nationaliteit bezat.
Vluchteling: Een vluchteling is een persoon die zijn land van herkomst heeft verlaten, omdat zijn leven
of persoonlijke veiligheid in gevaar is. Asielzoekers die beantwoorden aan een van de criteria in het
Vluchtelingenverdrag – de Conventie van Genève – krijgen na het doorlopen van de asielprocedure
het statuut van erkend vluchteling. De definitie volgens de Conventie van Genève van 1951: “Een
vluchteling is elke persoon die zich buiten het land waarvan hij de nationaliteit heeft, of indien hij geen
nationaliteit heeft, buiten zijn land van herkomst bevindt, en die de bescherming van dat land niet kan
of wil inroepen omdat hij vreest voor vervolging omwille van zijn ras, zijn religie, zijn nationaliteit, het
behoren tot een bepaalde sociale groep, of zijn politieke overtuiging.”
Vreemdeling: Een persoon die een buitenlands nationaliteit heeft, en geen Belgische nationaliteit.
Personen met een dubbele nationaliteit (Belgisch-buitenlands), zijn voor de Belgische wet Belgen en
geen vreemdelingen.
9
WEGWIJZER: PROJECTOMSCHRIJVING
3.1 Geschiedenis van het project Wegwijzer
3.1.1 Traditie van samenwerken
In de Middenkempen is er een traditie in het regionaal samenwerken ter ontwikkeling van
dienstverlening voor kansengroepen. Voor kleinere lokale besturen is het niet altijd evident om
(nieuwe) opdrachten lokaal te organiseren. Een samenwerkingsverband kan dan een oplossing bieden.
Bovendien biedt een intergemeentelijke aanpak een meerwaarde voor complexe, sub-regionale
problemen. Kortom, gespecialiseerde diensten intergemeentelijk uitbouwen om tegemoet te komen
aan nieuwe behoeften en aan een tekort aan personeel, met specifieke expertise en financiën van
individuele lokale besturen.
De OCMW ’s van Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar werken sinds
1988 samen om hun sociale dienstverlening naar elke inwoner van de Middenkempen te
optimaliseren. Die samenwerking heeft de naam ISOM gekregen, wat staat voor Intergemeentelijke
Samenwerking OCMW ’s Middenkempen.
ISOM heeft intussen een jarenlange traditie om gezamenlijk dienstverlening te organiseren, zoals
trajectbegeleiding, rechtshulp, opvoedingsondersteuning, sociale huisvesting en vrijwilligerswerk. Een
intergemeentelijk beleidsplan en een intergemeentelijke overlegstructuur sturen deze initiatieven
aan.
Ook binnen de verschillende lokale besturen uit de Middenkempen (Grobbendonk, Herentals,
Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar) zijn er verschillende samenwerkingsinitiatieven.
Zo werken Grobbendonk Herentals, Herenthout, Olen Vorselaar al vijftien jaar samen in de politiezone
Neteland. Daarnaast plannen de verschillende gemeenten in de Middenkempen ook om samen te
werken rond andere domeinen: toerisme, loonadministratie, ICT, mobiliteit, noodplanning, archief, …
. (HLN, 25/01/2017)
Verder zijn er ook overlegorganen tussen verschillende scholen in de Middenkempen. Een overzicht
hiervan is terug te vinden in bijlage 9 onder punt 9.3.2.
3.1.2 Projectoproep
Vlaams minister Liesbeth Homans wil investeren in intergemeentelijke samenwerkingen rond de
integratie van personen van buitenlandse herkomst. Hiertoe werd in juni 2015 werd de projectoproep1
‘intergemeentelijke samenwerking rond integratie van personen van buitenlandse herkomst’
gelanceerd. De projecten intergemeentelijke samenwerking moeten vooral inspelen op twee thema’s:
enerzijds onthaalbeleid en anderzijds samenleven in diversiteit en het bieden van gelijke kansen.
Vanuit verschillende OCMW ’s binnen ISOM was hierin interesse. Aan ISOM werd dan ook gevraagd
om een basisonderzoek op te starten. Een adviesgroep werd in juli en september 2015
samengeroepen, bestaande uit diensthoofden, secretarissen en beleidsmedewerkers van OCMW en
1 Voor de volledige projectoproep verwijzen we naar bijlage 9.1
10
gemeente, en de thematisch expert onthaalbeleid van het Agentschap Integratie en Inburgering. Deze
adviesgroep heeft op basis van onderstaande argumenten de verschillende betrokken besturen2
gevraagd om mee in te stappen in een intergemeentelijke samenwerking rond onthaal van personen
van buitenlandse origine in de Middenkempen:
- De betrokken gemeenten beschikten nog niet over een integratiedienst die een
onthaalbeleid regisseert. Daarbij is er de vaststelling dat de afstemming met het
inburgeringsbeleid van de Vlaamse overheid verbeterd kan worden;
- Verschillende diensten ervaren moeilijkheden bij de participatie van nieuwkomers in hun
aanbod. Ook nieuwkomers geven aan dat ze moeilijk hun weg vinden in het netwerk van
organisaties en instellingen;
- Verder kreeg het beleid de signalen vanuit het onderwijs dat de instap van kinderen met
buitenlandse herkomst, moeizaam verloopt. Kleuterscholen melden eveneens dat
anderstalige kleuters vaak met een achterstand starten, die nadien moeilijk weg te werken is.
Er is ook een beperkte ouderbetrokkenheid, wat ervaren wordt als een belangrijke factor in
een moeilijke schoolloopbaan van de kinderen3. Vanuit het onderwijs en de
onderwijscommissies is er het signaal dat er een noodzaak is om te werken op
taalstimulering;
- In het kader van de verhoogde toestroom van vluchtelingen, maar eveneens om het
onthaalbeleid van de LOI ’s te versterken, stellen de LOI medewerkers vast dat er nood is aan
een specifiek onthaalmoment/vorming voor enerzijds nieuwe bewoners binnen de LOI ’s,
anderzijds een specifiek onthaalbeleid voor de vrijwilligers die zich inzetten bij het onthaal
van de bewoners van het LOI;
- In de Middenkempen zijn er minder personen van buitenlandse herkomst dan in het Vlaams
Gewest. Toch is er algemeen bewustzijn dat het belangrijk is om proactief te handelen in het
belang van elke nieuwe inwoner, mede rekening houdend met het feit dat het aantal
personen van buitenlandse herkomst in stijgende lijn zal evolueren;
- De expertise en kennis omtrent het opzetten van een intergemeentelijke samenwerking kan
in dit project meegenomen worden.
3.1.3 Interlokale Vereniging “Wegwijzer”
Op basis van bovenstaande argumenten heeft ISOM met ondersteuning van het Agentschap Integratie
en Inburgering het project ‘Wegwijzer’ uitgeschreven. Voor dit project werd de interlokale vereniging
Wegwijzer in september 2015 opgericht. Deze vereniging bestaat uit alle betrokken OCMW ‘s, met
name Herentals, Kasterlee, Grobbendonk, Olen, Lille, Vorselaar en Herenthout en de
gemeentebesturen van Herentals, Grobbendonk, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar.
In september 2015 diende ISOM, in naam van de betrokken OCMW ’s en gemeentes, een
subsidieaanvraag in voor project ‘Wegwijzer’ bij het Agentschap Binnenlands Bestuur, Afdeling Gelijke
2 In de subsidieoproep stond duidelijk vermeldt dat het om een intergemeentelijk project diende te gaan, waar dus ook lokale besturen bij betrokken dienden te zijn. 3 Ouderbetrokkenheid en taalstimulering worden ervaren als belangrijke hefbomen in de schoolloopbaan van kinderen. Door hier extra op in te zetten worden de maximale leer- en ontwikkelingskansen van kinderen gestimuleerd.
11
Kansen, Integratie en Inburgering. Op 8 december 2015 kreeg het project Wegwijzer de goedkeuring
voor de subsidieaanvraag .
Na het opstellen en organiseren van een selectieprocedure, ging in mei 2016 de projectmedewerker
van start. De projectmedewerker is aangesteld door de stad Herentals en gedetacheerd naar ISOM.
In het kader van het project Wegwijzer en de interlokale vereniging Wegwijzer werd een
beheerscomité opgericht. Dit heeft het mandaat om de kwaliteitsvereisten van het project op te
volgen en de resultaten te monitoren. Het zal in de eerste plaats sturing geven aan het project en de
ondersteuning van de medewerker. In het beheerscomité zetelen de afgevaardigden van de 6
gemeenten en de secretarissen en voorzitters van de 7 OCMW ’s. Ook de coördinator van ISOM, de
projectmedewerker en het Agentschap Integratie en Inburgering maken deel uit van het
beheerscomité. De leden komen minstens 2 keer per jaar samen.
De projectmedewerker wordt eveneens geadviseerd en inhoudelijk ondersteund door de thematische
expert lokale besturen/onthaalbeleid van het Agentschap Integratie & Inburgering │ Provincie
Antwerpen.
3.2 Projectomschrijving
3.2.1 Definitie van het project Wegwijzer
Wegwijzer is een Intergemeentelijke Samenwerking in de Middenkempen tussen de gemeenten
Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar.
Wegwijzer is een project dat mensen van buitenlandse herkomst ‘wegwijs’ wil maken in de gemeentes
en het onderwijs in de Middenkempen.
Wegwijs in je gemeente zet in op een toegankelijk onthaal en een toegankelijke
dienstverlening, met specifieke focus op anderstalige nieuwkomers;
Wegwijs in het onderwijs legt de nadruk op een sterke instap en participatie van anderstalige
ouders en hun kinderen in het onderwijs;
Wegwijs in het LOI zet in op een kwaliteitsvol onthaal van het LOI
Het project loopt over een periode van 3 jaar (2015-2018).
3.2.2 Doelstellingen
De centrale doelstelling van het Project Wegwijzer is de opmaak van een regionale procedure voor
onthaalbeleid, met specifieke focus op anderstalige nieuwkomers, die verfijnd wordt naar het
specifieke karakter van de verschillende gemeentes, hun context en hun inwoners.
Het project Wegwijzer heeft 4 strategische doelstellingen :
1. Professionaliseren en uitdragen van het project wegwijzer naar de medewerkers van
gemeente en OCMW en de burger;
2. Uitwerken van een regionale procedure voor onthaalbeleid (= beleidsplan) die verfijnd
wordt naar het specifieke karakter van de verschillende gemeentes, hun context en hun
inwoners;
12
3. Bevorderen van gelijke kansen in het onderwijs en een sterke instap van anderstalige
kinderen door het werken aan ouderbetrokkenheid;
4. Uitwerken van een onthaal- en wegwijsprocedure voor bewoners van het LOI.
Binnen elke strategische doelstelling is er expliciet rekening gehouden met mogelijke belemmeringen
en knelpunten. Deze knelpunten zijn mogelijks (1) Gebrek aan draagvlak en samenwerking tussen
gemeente/OCMW en tussen lokale besturen onderling en (2) Onvoldoende kennis, medewerking en
samenwerking van de doelgroep. Om in te spelen op deze mogelijke belemmeringen is er gekozen
voor een nauwe samenwerking met de verschillende partners en een permanente terugkoppeling te
garanderen. Enkele voorbeelden:
- Beheerscomité, met vertegenwoordiging van elk lokaal bestuur (OCMW en gemeente) komt
minimaal 2 keer per jaar samen;
- Trefmoment binnen elke gemeente met een specifieke peiling naar noden en behoeftes van
de medewerkers;
- Bevraging van de doelgroep (oud en nieuwkomers) om zo de noden en behoeftes te vertalen
in het beleid;
- Nauw betrekken van personen van buitenlandse origine in het ganse project, onder meer
door een nauwe samenwerking tussen het inburgeringsprogramma, lokale organisaties en
het project;
- Competentieversterking van medewerkers van zowel gemeente als OCMW, als de
vrijwilligers van de LOI ’s via vormingen;
- Werkgroepen onderwijs met de lokale onderwijspartners geven vorm aan acties die deel
uitmaken van “wegwijs in het onderwijs”. De stuurgroep behoudt het overzicht en maakt de
verbanden naar de ruimere doelstellingen van het Wegwijzer project. De stuurgroep bestaat
uit de projectmedewerker, afgevaardigden van het Agentschap Integratie en Inburgering en
de voorzitter van de intergemeentelijke samenwerking ISOM;
- Bovenlokaal overleg onthaalbeleid met de integratieambtenaren van de regio Kempen om
uitwisseling van goede praktijken te bevorderen;
- Inhoudelijke ondersteuning vanuit het Agentschap Integratie en Inburgering voor de
volledige duur van het project.
3.2.3 Ligging en afbakening projectgebied
Het project ‘Wegwijzer’ bevindt zich binnen de ISOM werking, wat wil zeggen dat het een
intergemeentelijke samenwerking is tussen de gemeenten en OCMW ’s van Grobbendonk, Herentals,
Herenthout, Kasterlee, Olen, Lille en Vorselaar. Zoals reeds aangehaald, is het gemeentebestuur van
Herenthout is niet toegetreden tot het project.
De Middenkempen (= zorggebied Herentals) omvat 7 gemeenten:
1. Grobbendonk (met deelgemeente Bouwel)
2. Herentals (met deelgemeenten Noorderwijk en Morkhoven)
3. Herenthout
4. Kasterlee (met deelgemeenten Lichtaart en Tielen)
5. Lille (met deelgemeenten Gierle, Poederlee en Wechelderzande)
6. Olen (met woonkernen Onze-Lieve-Vrouw-Olen, Sint-Jozef-Olen en Olen Centrum)
13
7. Vorselaar
In onderstaande figuur is te zien waar de verschillende gemeenten zich situeren.
Figuur 1 Situering van de verschillende gemeenten in de Middenkempen
14
3.2.4 Projectplanning
Tijdens de eerste maanden van het project is er een projectplanning opgemaakt. Deze omvat zowel strategische als operationele doelstellingen rond de drie
luiken van het project. Onderstaand is een verkorte projectplanning te zien. De uitgebreide projectplanning, waarin ook de verschillende eindresultaten en
eindproducten vermeld worden, is te verkrijgen via [email protected].
WEGWIJZER - Strategische doelstelling 1: Professionaliseren en uitdragen van het project Wegwijzer naar de burgers en naar het beleid
Operationele doelstelling 1.1 Professionaliseren van het project Wegwijzer
Operationele doelstelling 1.2 Uitdragen van het project naar de burgers en naar het beleid
WEGWIJS IN JE GEMEENTE - Strategische doelstelling 2: Uitwerken van een regionale procedure voor onthaalbeleid (= beleidsplan) die verfijnd wordt naar het specifieke karakter van de verschillende gemeentes, hun context en hun inwoners
Operationele doelstelling 2.1 Elke nieuwkomer van buitenlandse herkomst wordt binnen 3 maanden na aankomst gastvrij onthaald in zijn gemeente en vindt de weg naar de lokale en regionale dienstverlening
Operationele doelstelling 2.2 Verhogen van het draagvlak en competenties van de medewerkers van het lokaal bestuur en OCMW
Operationele doelstelling 2.3 Opmaken van een regionaal Beleidsplan: Onthaal van nieuwkomers voor de periode: 2018 – 2020
WEGWIJS IN HET ONDERWIJS - Strategische doelstelling 3: Uitwerken van een regionaal kader om op 3 niveaus (ouder, school en lokaal bestuur) te werken aan ouderbetrokkenheid en een sterke instap en participatie van anderstalige kinderen en hun ouders in het onderwijs.
Operationele doelstelling 3.1 Anderstalige ouders met schoolgaande kinderen leren Nederlands en worden gesensibiliseerd, geïnformeerd en versterkt in hun rol bij de opvolging van de schoolloopbaan van hun kind.
Operationele doelstelling 3.2 Scholen leren van, met en bij elkaar hoe ze hun ouderbeleid kunnen afstemmen op de diverse wordende samenleving en schoolpopulatie.
Operationele doelstelling 3.3 Optimaliseren van de communicatie vanuit het lokaal bestuur over het onderwijs op het grondgebied.
WEGWIJS IN HET LOI - Strategische doelstelling 4: Uitwerken van een onthaal- en wegwijsprocedure voor bewoners van het LOI
Operationele doelstelling 4.1 Opmaak van een onthaalpakket voor de vrijwilligers van het LOI
Operationele doelstelling 4.2 Opmaak van een wegwijspakket voor bewoners van het LOI die de opvangstructuur verlaten
15
OMGEVINGSANALYSE
4.1 Overzicht Het fundament van het project Wegwijzer is een grondige omgevingsanalyse, bestaande uit een
kwalitatief luik, kwantitatief luik en beleidsaanbevelingen.
Allereerst wordt meer informatie weergegeven rond het project Wegwijzer. Daarnaast wordt het doel
van de omgevingsanalyse geschetst, waarbij ook de onderzoeksvragen weergegeven worden.
De kwalitatieve analyse bestaat enerzijds uit de bevraging van de medewerkers van de gemeenten en
OCMW’s en de vrijwilligers van de LOI ’s via individuele bevragingen en trefmomenten, aangevuld met
enkele bevragingen van toeleiders zoals trajectbegeleiders van het Agentschap Integratie en
Inburgering, medewerkers van CVO en het Praatpunt in Herentals (den Babbelhoek). Anderzijds
richten we onze bevraging ook op een aantal sleutelfiguren in het onderwijsveld: voorzitters van de
onderwijscommissie van Herentals en Vorselaar, Thomas More Hogeschool departement
Lerarenopleiding. Ook de contactpersonen in de gemeenten worden bevraagd over de aanwezige
lokale school overstijgende onderwijsorganen. En tot slot bestaat deze analyse uit een bevraging van
personen van buitenlandse herkomst.
De kwantitatieve analyse bestaat enerzijds uit een document “Couleur Locale Middenkempen”4,
opgemaakt door het Agentschap Integratie en Inburgering. Anderzijds bestaat de kwantitatieve
analyse uit enkele belangrijke cijfers en conclusies uit eigen onderzoek. Het gaat onder andere over
een overzicht van de demografische kenmerken van de totale bevolking van de verschillende
gemeenten. De cijfers zijn afkomstig uit de gemeentelijke profielschets van de studiedienst van de
Vlaamse Overheid van het najaar 2015. Daarnaast geven we enkele belangrijke conclusies weer vanuit
de analyse van cijfermateriaal uit de lokale inburgerings- en integratiemonitor en de Couleur Locale
Middenkempen. Er worden ook recente cijfers van de betrokken LOI ’s en SVK diensten weergegeven.
De beleidsaanbevelingen vormen het laatste deel van de omgevingsanalyse.
4.2 Omgevingsanalyse als basis voor de beleidsplanning
4.2.1 Diversiteit in de huidige beleidsplanning
In de beleidsplannen van de 7 ISOM gemeenten, wordt er slechts in 3 specifiek iets vermeldt over
anderstaligen/nieuwkomers/personen van buitenlandse herkomst.
In het Bestuursakkoord 2013-2018 van Herentals staat te lezen dat de stad een integratiedienst wil
oprichten om nieuwkomers wegwijs te maken in onze samenleving.
De stad Herentals organiseerde verder in oktober 2015 en november 2016 een inburgeringsceremonie
voor alle inburgeraars die het afgelopen jaar hun inburgeringsattest behaald hebben.
In het Beleidsprogramma 2013-2018 van Herenthout wordt omschreven hoe ze anderstalige kinderen
willen integreren in het onderwijs: “Net zoals in andere gemeenten, tellen ook onze scholen heel wat
4 De Coleur Locale Middenkempen is beschikbaar als aparte bijlage bij deze omgevingsanalyse
16
anderstalige leerlingen. Vaak zijn bij deze leerlingen de competenties wel aanwezig, maar lopen ze een
leerachterstand op omdat ze de taal niet of onvoldoende begrijpen. Op deze taalproblematiek moeten
we extra inzetten, zodat deze kinderen zo spoedig mogelijk in de reguliere werking van de school
kunnen opgenomen worden. Want dit betekent vaak ook hun opname in de groep met een verbetering
van hun zelfvertrouwen en welbevinden tot gevolg.” (gemeente Herenthout, 2013, pg 35)
Tot slot staat in de beleidsdoelstellingen van het OCMW van Olen (OCMW Olen, 2016) dat de men de
kwaliteit van de hulpverlening en begeleiding aan asielzoekers en vreemdelingen wil verbeteren. Dit
door de hulpvragers op de hoogte te stellen van alle voorzieningen in de gemeente, alle aspecten van
het woningonderhoud en hen in de mogelijkheid te stellen om sneller Nederlands te leren.
4.2.2 Regierol inzake onthaal
Bij de voorbereidingen van de projectaanvraag Wegwijzer werden er gesprekken tussen
verantwoordelijke medewerkers op ambtelijk en politiek niveau gevoerd. Tijdens deze gesprekken
werd de nood voor een onthaalbeleid voor gemeente, OCMW, onderwijs en LOI erkend. Zolang een
'aanvoelen uit de lokale samenleving' niet in cijfers, analyses en onderzoek kan worden hardgemaakt,
blijft een eventuele aanpak in mogelijke toekomstige scenario’s echter verzanden.
In de beleidsnota 2014-2019 Integratie en Inburgering, geeft Homans (2014) aan de bestuurskracht
van de lokale besturen in te voeren en het lokaal integratiebeleid te versterken. “Het is op lokaal niveau
dat een integratiebeleid in de praktijk gestalte krijgt. Lokale besturen staan hier voor grote
uitdagingen.” Lokale besturen nemen de regierol van het integratiebeleid op zich. Het lokaal bestuur
is de sleutelfiguur in het uitwerken en realiseren van doelstellingen van het integratiebeleid. Immers,
samenleven vindt plaats in de buurt, in de wijk, in een gemeente en stad. Het lokale bestuursniveau is
het best geplaatst om knelpunten te detecteren, prioriteiten te bepalen in afstemming met het
algemeen beleid van de gemeente of stad en mee een inclusieve aanpak te realiseren.
Om een beter zicht te krijgen op de noden en behoeftes rond een regionaal onthaalbeleid en de
toekomstige beleidssignalen duidelijker te kunnen staven, is het nodig de situatie in de regio
Middenkempen diepgaander in kaart te brengen. In samenwerking met een aantal belangrijke
partners uit het werkveld en gekoppeld aan een uitgebreide kwalitatieve bevraging en de
kwantitatieve analyse die werd uitgewerkt door het Agentschap Integratie en Inburgering wordt
getracht hier een antwoord op te bieden.
4.2.2.1 De regierol van de gemeente inzake het inburgeringsbeleid
Volgens het decreet van 2004 was de rol van steden en gemeenten in inburgering een informatie- en
doorverwijzingsplicht. De gemeente kreeg hierdoor de rol als toeleider, mede gesterkt door het feit
dat gemeenten meestal als eerste in contact komen met de nieuwkomer bij inschrijving in het
bevolkingsregister. In deze rol diende de gemeente de nieuwkomer te informeren over het
inburgeringsbeleid, de verplichte inburgeraars te wijzen op mogelijke sancties en inburgeraars door te
verwijzen naar het onthaalbureau. Indien de betrokkene niet kwam opdagen op het onthaalbureau
diende de gemeente de betrokkene opnieuw te contacteren en door te verwijzen naar het
onthaalbureau.
Uit een evaluatie in 2007 bleek dat vooral in kleinere gemeenten de toeleiding niet altijd even vlot
verliep. Sinds het besluit van de Vlaamse Regering van 12 september 2008 betreffende het opleggen
17
van een administratieve geldboete, is de toeleidingstaak grotendeels overgelaten aan het
onthaalbureau. Met het risico op een geldboete diende de toeleiding immers voor iedereen op
eenzelfde manier te verlopen. De gemeenten vervullen nog steeds de informatierol bij het afleveren
van de verblijfskaart aan de inburgeraar, maar de eigenlijke verantwoordelijkheid voor het werven en
bereiken van de nieuwkomers ligt nu bij het onthaalbureau.
De gemeente heeft ook als taak minderjarige anderstalige nieuwkomers te informeren over het socio-
culturele aanbod in de gemeente. Op verzoek van de minderjarigen moet de gemeente hen ook in
contact brengen met socioculturele organisaties.
De gemeente kan natuurlijk ook een veel actievere rol opnemen naar inburgering en NT2-promotie,
zeker in het benaderen van rechthebbenden. Vanuit de lokale regierol krijg je als gemeente de kans
om je aanbod af te stemmen, zeker voor rechthebbenden. Zo kan een lokaal bestuur vanuit de lokale
regierol actief doorverwijzen van de doelgroep naar inburgering, taaloefenkansen, … bij bijvoorbeeld
de inschrijving op de bevolkingsdienst, de inschrijving op een school voor de kinderen, het OCMW,
wijkagenten, lokale onthaalgesprekken, toeleiders, buddy’s, vrijwilligers, reguliere voorzieningen zoals
Kind en gezin, CAW, CLB.
Verder kan de gemeente ook afstemmen met bijvoorbeeld de lessen maatschappelijke oriëntatie,
onthaalbureau en de trajectbegeleiders. Bijvoorbeeld over de vragenlijst “ken je gemeente” of het
gebruik van de onthaalbrochure tijdens de lessen of de organisatie van een inburgeringsceremonie.
(Boel, 2016)
4.2.2.2 Rechthebbenden versus verplichte inburgeraars
Inburgering is bedoeld voor vreemdelingen van achttien jaar en ouder die zich langdurig in Vlaanderen
of Brussel komen vestigen. Ook Belgen die niet in België geboren zijn en van wie minstens een van de
ouders niet in België geboren is, behoren tot de doelgroep van het inburgeringsbeleid.
Alle inburgeraars hebben recht op een inburgeringstraject. Bepaalde categorieën zijn bovendien
verplicht om een dergelijk traject te volgen. Om te bepalen wie verplicht en wie rechthebbende is,
bestaat heel wat reglementering. Over het algemeen kan gesteld worden dat personen afkomstig uit
de Europese Unie rechthebbend zijn en anderen verplicht zijn om een inburgeringstraject te volgen 5.
Het inburgeringstraject bestaat uit:
8. Een cursus maatschappelijke oriëntatie: Een kennismaking met de Vlaamse en Belgische
samenleving;
9. Een basiscursus Nederlands als tweede taal;
10. Loopbaan oriëntatie: Begeleiding naar het vinden van werk of studies en het aanbod aan
cultuur en vrije tijd;
11. Trajectbegeleiding: Een individuele begeleiding van de inburgeraar.
In de Couleur Locale Middenkempen ligt de focus voornamelijk op verplichte inburgeraars.
5 De gehele regelgeving hieromtrent is, samen met de uitzonderingen en vrijstellingen, terug te vinden op http://www.inburgering.be/
18
4.2.3 Doel van de omgevingsanalyse
De omgevingsanalyse bestaat uit het kwalitatief luik, het kwantitatief luik en de beleidsaanbevelingen.
Samen met de resultaten van het kwalitatief luik vormen ze de basis voor het project Wegwijzer en de
verdere beleidsplanning rond onthaal en integratie van personen van buitenlandse herkomst in de
Middenkempen. We willen het project verder bouwen op het profiel, de ervaringen, noden, behoeften
en vragen van de doelgroep met betrekking op het onthaalbeleid in de gemeente en het onderwijs.
De beoogde resultaten van het project, zoals de opmaak van een onthaalbrochure en de geplande
vormingen, zullen dan ook uitgewerkt worden op basis van de verzamelde informatie.
Met het oog op de beleidsplanning 2018-2020 willen we met de omgevingsanalyse ook een basis
leggen tot het in kaart brengen van gebruik, ervaringen en noden van de doelgroep van gemeentelijke
diensten.
Verder willen we met de omgevingsanalyse de lezer meer informatie geven rond het project, de
gebruikte methoden en de diversiteit in de Middenkempen.
Met het oog de gedragenheid van het project te vergroten, betrekken we naast de doelgroep ook
personeelsleden van de gemeenten en OCMW ’s bij de omgevingsanalyse, evenals sleutelfiguren uit
het werkveld.
4.3 Onderzoeksvragen Met deze beleidsondersteunende omgevingsanalyse trachten we op verschillende zaken dieper in te
gaan en antwoorden te formuleren op de volgende kwesties, die vanop gemeentelijk niveau
gesignaleerd werden:
Profiel en behoeftes van de medewerkers van OCMW en gemeente en de vrijwilligers van het LOI
• Welke noden en behoeftes hebben de medewerkers van OCMW en gemeente en de
vrijwilligers van de LOI’s inzake onthaalbeleid?
• Waar komen deze overeen met het huidige aanbod van het lokaal bestuur (reguliere
voorzieningen en bovenlokale overheden - provinciaal, Vlaams, federaal) en waar zitten
de lacunes? M.a.w. waar kunnen de gemeenten op inzetten?
Profiel en behoeftes van inwoners van buitenlandse origine woonachtig in de Middenkempen
• Wat is het profiel van nieuwe inwoners van vreemde origine die in de Middenkempen
wonen? Gaat het om alleenstaanden, samenwonenden of eerder gezinnen? Wat is hun
feitelijke gezinssituatie, van waar stroomt men in, is er sprake van een (in)formeel
netwerk, wat is de tewerkstellings- en woonsituatie? En op welke manier heeft dit
invloed op de integratie binnen de gemeente?
• Wat zijn de behoeftes van deze brede groep nieuwe inwoners? Hoe ervaren zij het
contact met de verschillende gemeentelijke actoren? Welke struikelblokken ondervinden
ze en waar situeren zich de hefbomen/hulpbronnen?
• Hebben de verschillende subgroepen (werkend/werkloos, mannen/vrouwen, EU/niet-EU,
etc. andere noden? Bereiken de geselecteerde gemeenten de onderscheiden
doelgroepen in dezelfde mate
• Welke noden, behoeften en verwachtingen hebben ouders van buitenlandse herkomst
ten aanzien van scholen (focus kleuter + lager)
19
Profiel en behoeftes van onderwijspartners in de Middenkempen
• Welke noden, behoeften en verwachtingen hebben scholen ten aanzien van
ouderbetrokkenheid met ouders van buitenlandse herkomst
• Hoe speelt het huidig (ouder/taal/diversiteits) beleid van scholen al in op een
samenwerking met deze ouders
• Hoe kan het onthaalbeleid van betrokken gemeentes ouders van buitenlandse herkomst
wegwijs maken in hun rechten en plichten inzake onderwijs ?
20
KWALITATIEF ONDERZOEK
5.1 Context
5.1.1 Opzet van de kwalitatieve bevragingen
Het kwalitatieve luik bestaat uit de bevraging van de medewerkers van gemeenten en OCMW’s en de
vrijwilligers van de LOI ’s via individuele bevragingen en trefmomenten, aangevuld met enkele
bevragingen van sleutelfiguren als trajectbegeleiders van het Agentschap Integratie en Inburgering,
medewerkers van CVO DTL en medewerkers van het praatpunt in Herentals (den Babbelhoek).
Verder bestaat het kwalitatieve luik uit de bevraging van personen van buitenlandse herkomst die in 1
van de 7 ISOM gemeenten wonen.
5.1.2 Doel van de kwalitatieve bevragingen
Met het kwalitatief luik willen we:
• Zicht krijgen op de ervaringen van de doelgroep met betrekking tot het onthaalbeleid van
de gemeente;
• Zicht krijgen op de ervaringen van de doelgroep met betrekking tot het onthaalbeleid de
school (indien van toepassing) en de betrokkenheid van de ouders op het
schoolgebeuren;
• Zicht krijgen op het gebruik, ervaringen en noden van de doelgroep rond gemeentelijke
diensten (vrije tijd, werk, onderwijs en leren, wonen, welzijn en zorg, kinderen en
jongeren,…);
• Zicht krijgen op de taken, knelpunten, tools en behoeften die de medewerkers van het
OCMW en gemeente die in aanraking komen met diversiteit.
Deze vragen dragen bij tot het beantwoorden van de onderzoeksvragen zoals geformuleerd onder
punt 4.3
5.2 Doelgroep van de bevraging Er kan gesteld worden dat er drie groepen zijn die de doelgroep vormen van de bevragingen. Personen
van buitenlandse herkomst vormen de belangrijkste doelgroep die we willen betrekken bij het project
Wegwijzer. Daarnaast bevragen we ook personeelsleden van de betrokken gemeenten en OCMW ’s.
Tot slot horen sleutelfiguren ook tot de doelgroep van de bevragingen.
5.2.1 Personen van buitenlandse herkomst
Voor de afbakening van de doelgroep richten we ons allereerst op het decreet van 7 juni 2013
betreffende het Vlaamse integratie- en inburgeringsbeleid (www.integratiebeleid.be)6. Binnen dit
decreet worden er 2 specifieke doelgroepen afgebakend:
1. Personen van buitenlandse herkomst:
Personen die momenteel een vreemde nationaliteit hebben
Personen die bij geboorte een vreemde nationaliteit hadden
Personen waarvan vader of moeder bij geboorte een vreemde nationaliteit had
6 Het volledige decreet is terug te vinden via https://codex.vlaanderen.be/zoeken/document.aspx?DID=1023121¶m=inhoud
21
Belangrijk: het kan ook gaan om personen met de Belgische nationaliteit.
2. Woonwagenbewoners7
Voor de doelgroepenbevraging richten we ons op personen van buitenlandse herkomst. Deze groep
is erg verscheiden: het gaat om nieuwe inwoners en om mensen die hun hele leven in de gemeente
gewoond hebben, om Belgen en vreemdelingen, om asielzoekers, vluchtelingen, gezinsherenigers,
arbeidsmigranten… Allen afkomstig uit verschillende herkomstlanden.
De bevraging van personen van buitenlandse herkomst zal plaatsvinden op specifieke plaatsen in de
Middenkempen.
Bij het selecteren van deze plaatsen hielden we rekening met onderstaande criteria:
1. Met de bevraging willen we de regierol van de gemeente inzake onthaalbeleid en
inburgering bekijken;
2. De bevragingen dienen, indien nodig, te gebeuren in de moedertaal met de
aanwezigheid van een vertrouwenspersoon en/of tolk;
3. Met de bevragingen willen we oefenkansen bieden voor anderstalige nieuwkomers.
Vanuit deze keuze richten we ons in de eerste plaats tot personen die (1) zich aanmelden op de
permanentieplaats van het Agentschap Integratie en Inburgering in Herentals, (2) trajectbegeleiding
volgen bij het Agentschap Integratie en Inburgering of (3) een cursus maatschappelijke oriëntatie
volgen bij het Agentschap Integratie en Inburgering. De trajectbegeleiders en docenten faciliteren
en/of sturen geïnteresseerde nieuwkomers die zich bij hen aanmelden, naar ons door. De
vragenlijsten worden dan afgenomen in het Engels of Frans. Indien nodig, kan de trajectbegeleider of
docent optreden als vertaler.
In de tweede plaats richten we ons op personen die Nederlandse les NT2 volgen op het CVO DTL. Op
het CVO DTL start men na de herfstvakantie met een extra open module rond mondelinge
communicatie voor anderstaligen. Een van de opdrachten in deze cursus bestaat eruit om een gesprek
te hebben met iemand in het Nederlands en dit gesprek ook op te nemen. Nadien wordt het gesprek
klassikaal afgespeeld en geanalyseerd: Hoe reageer je als je een vraag niet goed begrijpt, wat ging er
goed, wat kan er beter, … . We zullen de vragenlijsten afnemen bij een 15-tal cursisten uit de
Middenkempen. Op deze manier bevragen we de doelgroep en kunnen zij een gesprek in het
Nederlands hebben. Verder kan op het CVO DTL ook klassikaal gepeild worden naar de ervaringen van
de doelgroep over het onthaalbeleid en het onderwijs in hun gemeente. Hiervoor richten we ons op
cursisten vanaf niveau 1.2.
Tot slot richten we ons op personen die naar het Praatpunt den Babbelhoek in Herentals gaan.
Indien nodig of noodzakelijk, breiden we deze bevraging uit naar andere vindplaatsen8: medewerkers
van de Kringwinkel Zuiderkempen - Spiegelfabriek, bevraging bij Polonja, een Poolse vereniging in
Olen, bevraging bij de Ghanese gemeenschap en de Evangelistische Kerk in Herentals, rondvraag in het
Huis van Dialoog in Geel (’t Origineel) en Turnhout (Villa Mescolanza), Koerdische gemeenschap in
7 Er werd bewust gekozen om de woonwagenbewoners niet te bevragen. Ze worden ook niet meegenomen in het project Wegwijzer omdat ze andere noden hebben/ een andere aanpak nodig hebben. 8 Voor een overzicht van huidig gekende vindplaatsen verwijzen we u door naar bijlage 9.2
22
Olen, integratieambtenaren van de omliggende gemeentes (Turnhout, Geel en Mol),
projectmedewerker IGS BAM en het Peuterspeelpunt in Herentals9.
Voor de bevraging van de personen van buitenlandse herkomst richten we ons op personen die vanaf
hun aankomst in België woonachtig zijn in de Middenkempen. Personen eerst in de ene gemeente van
de Middenkempen gewoond hebben en nadien naar een andere gemeente in de Middenkempen
verhuis zijn, komen ook in aanmerking voor de bevraging.
5.2.2 Medewerkers van OCMW ’s en gemeenten
Naast de nieuwkomers zelf, willen we ook medewerkers van het OCMW en de gemeente bevragen die
rechtstreeks in contact komen met diversiteit. In de eerste plaats richten we ons hierbij op
medewerkers met een onthaal-, balie -en loketfunctie en maatschappelijk werkers binnen de
verschillende diensten van gemeente en OCMW. De medewerkers zullen bevraagd worden tijdens
gemeentelijke trefmomenten.
5.2.3 Vrijwilligers van de LOI ’s
Verder willen we ook vrijwilligers bevragen die werkzaam zijn in de LOI ’s in de Middenkempen via de
vrijwilligerswerking van ISOM.
5.2.4 Sleutelfiguren
We willen ook sleutelfiguren bevragen. Het gaat onder andere over trajectbegeleiders van het
Agentschap Integratie en Inburgering, medewerkers van CVO en het Praatpunt in Herentals (den
Babbelhoek),voorzitters van de onderwijscommissie van Herentals en Vorselaar en de Thomas More
Hogeschool departement Lerarenopleiding.
5.2.5 Projecten onderwijs
In de loop van het project zullen er ook projecten opgestart worden met diverse partners als de
Thomas More Hogeschool, CVO DTL Herentals en CBE Kempen. Hiervoor zullen ook ouders en scholen
bevraagd worden. Deze bevraging is gepland in het najaar van 2017.
5.3 Representativiteit van de bevraging
5.3.1 Inhoudelijke representativiteit
Met dit kwalitatief gedeelte van de omgevingsanalyse willen we inhoudelijke representativiteit
nastreven. Binnen kwalitatief onderzoek geldt dit als criterium voor theoretische
generaliseerbaarheid.
In de Middenkempen wonen er op 1/1/2015 8.814 personen met een niet-Belgische herkomst. Op een
totale bevolking van 102.087 personen is dit 8,6% (Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor, 2015) .
Op basis van de steekproefcalculator10 en met een betrouwbaarheidspercentage van 95% dienen we
9 personen van buitenlandse herkomst te bevragen. Dit is de minimale aanbevolen omvang voor een
9 Uit de lijst in bijlage 9.2 blijkt dat er in de Middenkempen zeer weinig organisaties/verenigingen zijn die zich richten op personen van buitenlandse herkomst. 10 http://www.steekproefcalculator.com/steekproefcalculator.htm
23
representatieve steekproef van de onderzoekspopulatie. Het is uiteraard geen probleem om meer
respondenten mee te nemen in de analyse.
Voor de bevraging van de personen van buitenlandse herkomst wensen we graag meer personen op
te nemen in de analyse, met name minstens 5 personen van buitenlandse herkomst per gemeente.
Daarenboven, willen we ook rekening houden met het percentage van personen van buitenlandse
herkomst in de verschillende gemeenten. Hiermee rekening houdend, zijn we tot onderstaande
minimum van te bevragen personen gekomen:
Gemeente Percentage personen van buitenlandse
herkomst
Minimum aantal te bevragen personen
Grobbendonk 9% 9
Herentals 11% 11
Herenthout 7% 7
Kasterlee 8% 8
Lille 7% 7
Olen 8% 8
Vorselaar 5% 5 Tabel 1 Overzicht van te bevragen nieuwkomers in de Middenkempen.
In totaal zullen we dus minstens 55 personen van buitenlandse origine bevragen in het kader van het project ‘Wegwijzer’. Dit kan zowel in individuele gesprekken, als in groepsgesprekken. Belangrijk om te vermelden, is dat het gaat om de twee luiken van onderwijs en gemeente samen.
5.3.2 Criteria steekproef personen van buitenlandse origine
Voor de selectie van kandidaten voor interviews met personen van buitenlandse origine hebben we
gewerkt met een aantal criteria11:
Woonachtig in de regio Middenkempen;
Land van herkomst: in elke gemeente minstens 1 persoon uit elk land van de top 3 van
herkomstlanden wordt bevraagd die niet van Nederlandse herkomst is;
Verblijfstijd in België: in elke gemeente minstens 1 nieuwkomer en 1 oudkomer;
Gezinssamenstelling + schoolgaande kinderen: in elke gemeente minstens 1 persoon
met minstens 1 kind in het basisonderwijs;
De bevraagde personen dienen op het moment van hun aankomst in België
meerderjarig te zijn;
Er dienen minstens 2 mannen en 2 vrouwen per gemeente bevraagd te worden.
5.3.3 Aan te spreken medewerkers van de OCMW ’s en gemeenten
We willen volgende personen uit de OCMW ’s en lokale besturen bevragen in het kader van het project
Wegwijzer:
Minstens één medewerker per LOI van elke gemeente in de Middenkempen;
11 https://www.tijdschriftkwalon.nl/inhoud/tijdschrift_artikel/KW-19-1-5/Steekproeven-voor-generalisatie
24
Minstens 1 medewerker van dienst burgerzaken/vreemdelingenzaken12 van elke
gemeente in de Middenkempen;
Minstens 1 medewerker van een andere dienst van OCMW en gemeente die in
aanraking komt met diversiteit van elke gemeente in de Middenkempen;
Minstens 5 medewerkers van OCMW of gemeente tijdens het gemeentelijk trefmoment
in elke gemeente in de Middenkempen.
5.3.4 Aan te spreken toeleiders
We willen ook volgende toeleiders bevragen die ons meer informatie kunnen geven over de doelgroep
of ons met hen in contact kunnen brengen:
Minstens 1 trajectbegeleider van het Agentschap Integratie en Inburgering met
permanentieplek in Herentals;
Minstens 1 lokaal expert regio Kempen van het Agentschap Integratie en Inburgering;
Minstens 1 thematisch expert onderwijs van het Agentschap Integratie en Inburgering;
Minstens 1 thematisch expert lokale besturen van het Agentschap Integratie en Inburgering;
Minstens 1 voorzitter of lid van de onderwijscommissie van Herentals;
Minstens 1 voorzitter of lid van het onderwijsplatform Vorselaar;
Minstens 1 voorzitter of lid van het scholenoverleg Kasterlee;
Minstens 1 medewerker van het CVO/DTL Herentals;
Minstens 1 medewerker van het Praatpunt in Herentals (den Babbelhoek);
Minstens 1 medewerker van de Thomas More Hogeschool departement Lerarenopleiding.
5.4 Werkmethode
5.4.1 Vragenlijsten
Voor de bevraging van de personen van buitenlandse herkomst, de medewerkers van de OCMW ’s en
gemeenten en de onderwijspartners wordt gebruik gemaakt van vooropgestelde vragenlijsten. De
vragenlijsten vormen een leidraad voor de gesprekken. Dit wil zeggen dat de vragen niet één voor één
overlopen worden, maar een basis vormen. Het is de bedoeling dat de verschillende domeinen die in
de vragenlijst aangereikt worden, zeker besproken worden. Belangrijk om te vermelden is dat de
gesprekken op basis van de vragenlijsten niet opgenomen worden om wille van de privacy van de
deelnemers. Er worden wel notities genomen die nadien geanalyseerd worden.
5.4.1.1 Trefmomenten: medewerkers van de OCMW ’s en de gemeenten
De medewerkers van de OCMW ’s en de gemeenten worden tijdens gemeentelijke13 trefmomenten
bevraagd over de diversiteit op hun dienst. De vragenlijst omvat 5 domeinen: diversiteit, knelpunten,
kansen en mogelijkheden, behoeften en vragen. De volledige vragenlijst is samen met meer informatie
over de trefomenten terug te vinden in bijlage 9.5. De trefmomenten worden telkens begeleid door
de projectmedewerker en minstens 1 persoon van het Agentschap Integratie en Inburgering.
12 In Grobbendonk, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar is er geen aparte dienst vreemdelingenzaken. De dienst vreemdelingenzaken zit er ingebed in de dienst burgerzaken. Enkel Herentals heeft een aparte dienst vreemdelingenzaken. 13 Er gaat telkens in iedere gemeente 1 trefmoment door, met de personeelsleden van die gemeente of OCMW. In bijlage 9.5 is te zien hoeveel personeelsleden er telkens aanwezig waren.
25
De trefmomenten met de verschillende diensten per gemeente hebben 2 centrale doelstellingen: (1)
Informeren: De aanwezige deelnemers maken kennis met het project Wegwijzer en de aanwezige
deelnemers maken kennis met het kader voor een onthaalbeleid van lokale besturen en de aanwezige
deelnemers maken kennis met een aantal basisgegevens omtrent diversiteit in hun gemeente (2 )
Informatie verzamelen : De projectmedewerker en de experten integratie hebben een overzicht van
de knelpunten, behoeftes en kansen en mogelijkheden van diversiteit binnen de diverse gemeentes
en diensten en De projectmedewerker en de experten integratie hebben een overzicht van een aantal
concrete casussen die verband houden met diversiteit
Zowel de vragenlijsten als de praktische afspraken en de dagindeling zijn opgenomen in de bijlagen.
5.4.1.2 Bevraging: personen van buitenlandse herkomst
Voor de bevraging van de personen van buitenlandse herkomst, werden er twee vragenlijsten
opgesteld. De eerste en meest uitgebreide vragenlijst is bedoeld voor individuele bevragingen. Het
omvat volgende domeinen: persoonlijke (anonieme) vragen, taal, gemeente, diensten en onderwijs.
De tweede vragenlijst is korter en bedoeld voor groepsbevragingen. Hier komen volgende domeinen
aan bod: rond de gemeente en het onderwijs aan bod.
Zowel de vragenlijsten als de praktische afspraken en de dagindeling zijn opgenomen in de bijlagen.
5.4.2 Bevraging: algemene toeleiders
Naast de bevragingen bij de personen van buitenlandse herkomst en de personeelsleden van de
gemeenten en OCMW ’s, worden er ook gesprekken gehouden met toeleiders14. De inhoud van deze
gesprekken is telkens afhankelijk van de dienst en de setting. Over het algemeen zullen volgende
aspecten in de gesprekken aan bod komen:
- Taak van de medewerker en de dienst;
- Mate waarin de dienst in aanraking komst met diversiteit;
- Knelpunten die de dienst ervaart rond het werken met diversiteit;
- Opportuniteiten die de dienst heeft/ziet rond het werken met diversiteit;
- Verwachtingen van de dienst ten aanzien van het project ‘Wegwijzer’.
Naast het stellen van specifieke vragen, willen we met de gesprekken het project Wegwijzer ook
bekender maken bij de toeleiders. Daarnaast fungeren de sleutelfiguren ook als basis voor het
opbouwen van een netwerk.
Net als bij de werkmethode met de vragenlijsten, worden er van de gesprekken met de toeleiders
enkel notities gemaakt.
5.4.3 Bevraging overige personeelsleden gemeenten en OCMW ’s.
Tot slot worden er ook nog medewerkers van de LOI ’s en de diensten burgerzaken / vreemdelingen-
zaken op aparte momenten bevraagd. Ook hier komen volgende zaken aan bod:
- Taak van de medewerker en de dienst;
- Mate waarin de dienst in aanraking komst met diversiteit;
14 Het gaat oa over medewerkers van deN babbelhoek, medewerkers van het CVO DTL, ….
26
- Knelpunten die de dienst ervaart rond het werken met diversiteit;
- Opportuniteiten die de dienst heeft/ziet rond het werken met diversiteit;
- Verwachtingen van de dienst ten aanzien van het project ‘Wegwijzer’.
5.4.4 Resultaten
De omgevingsanalyse wordt afgerond tegen 31 januari 2017, maar de kwalitatieve bevragingen zullen
duren tot eind maart 2017. De resultaten van de trefmomenten worden integraal in deze
omgevingsanalyse opgenomen. De analyse en resultaten van de bevraging van de doelgroep wordt
gedeeltelijk opgenomen in deze omgevingsanalyse. De finale resultaten zullen later aangevuld worden.
Dit document zal een overzicht bevatten van de personen die bevraagd werden en hun profiel. De
beleidsaanbevelingen die op basis van deze resultaten opgesteld zullen worden, worden in een apart
document (en met de beleidsaanbevelingen die al vermeld worden) opgenomen.
5.5 Resultaten bevraging medewerkers OCMW en gemeente Bij de verwerking van de resultaten houden we rekening met eventuele verschillen:
- Tussen gemeentes
- Tussen gemeente en OCMW
- Tussen de verschillende diensten binnen de gemeentes
bij
1. Mondelinge communicatie
o Mondelinge communicatie en taalbeleid voor klanten
o Mondelinge communicatie met anderstalige medewerkers
o Diverse taaloefenkansen
2. Schriftelijke communicatie en taalbeleid
o Schriftelijk taalbeleid
o Vertalingen
o Aanpassingen
o Gesignaleerde moeilijkheden
3. Diversiteitsbeleid
4. Toeleiding naar vrijetijdsactiviteiten
5. Varia
6. Casussen: interculturele competentie
5.5.1 Mondelinge communicatie
5.5.1.1 Mondelinge communicatie en taalbeleid voor klanten
In geen enkel OCMW of gemeente is er een uitgesproken taalbeleid voor mondelinge communicatie
naar klanten. De meeste medewerkers in zowel OCMW als gemeente geven wel aan dat ze hun
klanten aanspreken in het Nederlands. In Olen en in Lille geven de medewerkers aan dat ze worden
verwacht om enkel Nederlands tegen de cliënten te spreken. In de praktijk vinden ze dit vaak
moeilijk.
De meeste medewerkers geven aan dat ze het belangrijk vinden dat hun klanten Nederlands moeten
kunnen oefenen, ook op de gemeente, maar dat ze het belangrijkste vinden dat de klant wordt
verder geholpen. Aangezien dit laatste niet altijd mogelijk is in het Nederlands, vinden de meeste
27
medewerkers het geen probleem om over te schakelen in een andere taal. Als de klant gekend is
wordt er door de meeste medewerkers sneller op een contacttaal overgeschakeld. Het
overschakelen op een andere taal door de medewerker zelf hangt erg af van de eigen talenkennis
van deze medewerker.
Medewerkers met een beperkte talenkennis geven wel aan dat ze dit vaak lastig vinden. Een aantal
medewerkers staat open voor de mogelijkheid om taallessen (Frans, Engels, Arabisch) op de
werkvloer te krijgen.
Alle medewerkers geven aan dat de meeste problemen met mondelinge communicatie worden
opgevangen door een netwerk van kennissen en vrienden en ex-LOI bewoners, gebruik van de
tolkentelefoon, eigen kennis van talen (veelal Frans en Engels), ‘hand en voet’, … In bepaalde
gevallen wordt er ook beroep gedaan op Google Translate (computer of smartphone van de klant) en
een contact binnen het netwerk van de medewerkers. Sommige medewerkers geven wel aan dat ze
maar een beperkte tijd hebben met hun klanten. Werken met anderstalige klanten vraagt vaak meer
tijd en dat kunnen ze niet altijd bieden, zeker niet indien het om extra informatie gaat.
De meeste medewerkers geven aan dat ze het een meerwaarde zouden vinden om iemand in dienst
te hebben die de taal spreekt om zo te helpen bij (interculturele) communicatie.
Binnen de verschillende diensten zijn er verschillen op te merken.
Zo geven onthaalmedewerkers aan dat ze zich vaak kunnen uitdrukken in het Nederlands, een
contacttaal of met ‘hand en voet’ en dat dit vaak voldoende is. Vaak nemen klanten een vriend of
kennis en in sommige gevallen de kinderen mee om te vertalen.
In Kasterlee spreekt men aan het onthaal en aan het telefonisch onthaal de mensen altijd
Nederlands. Enkel wanneer het niet mogelijk is wordt er overgeschakeld naar het Engels of Frans (in
beperkte mate).
Binnen de dienst burgerzaken worden klanten veelal eerst verder geholpen in het Nederlands. Indien
het moeilijk is wordt er overgeschakeld op een contacttaal of gebaren. Soms laten de medewerkers
van de dienst bevolking in de verschillende gemeentes wel voorbeelden zien (bijvoorbeeld een
paspoort of een bepaald document) om aspecten duidelijker te maken voor de anderstalige klanten.
Vaak nemen klanten vrijwillige vertalers mee, mensen die ze kennen. Vaak wordt dit positief
ervaren. Op de gemeente Kasterlee is iemand zich als vrijwillige tolk komen aanbieden, maar men
heeft nog geen gebruik van hem gemaakt. De man spreekt verschillende talen, waaronder Arabisch
en werkt bij het Rode Kruis. Binnen de gemeente was er vroeger iemand gedetacheerd vanuit het
leger. Deze persoon hielp bij de post op het gemeentehuis. Hij beweerde Russisch te spreken en
tolkte ook soms. De medewerkers hebben echter hun twijfels of hij het Russisch wel voldoende
beheerste.
In Grobbendonk is er sprake van een specifiek contactpersoon met een eigen zaak (eetgelegenheid)
in de gemeente.
Op de gemeente Kasterlee worden tolken (geen professionele, meestal kennissen of vrijwilligers)
ingeschakeld bij huwelijken. Als één van beide partijen geen Nederlands spreekt, is het bij wet
verplicht dat een tolk het huwelijk bijwoont. Ook bij een interview in het kader van een
schijnhuwelijk, dient er een tolk aanwezig te zijn. Ook hier gaat het niet om een professionele tolk,
28
maar om kennissen of vrijwilligers. Voor schijnhuwelijken doet de gemeente het basisinterview, het
parket doet de rest.
Op de gemeente Lille zijn alle officiële documenten enkel in het Nederlands. Als er bij de burgerlijke
stand iemand komt om de Belgische nationaliteit aan te vragen, spreekt de medewerker enkel
Nederlands. Ze spreekt dan wel trager en tracht enkel de kerndingen mee te geven.
Binnen de dienst burgerzaken/vreemdelingenzaken worden anderstalige klanten vaak verder
geholpen in de contacttaal, zeker bij de afhandeling van dossiers.
Maatschappelijk werkers van OCMW en LOI (in het bijzonder) geven aan dat het niet altijd evident is
om vlot te communiceren met hun anderstalige klanten. Moeilijke gesprekken verlopen hierdoor
soms moeizaam. Hier geeft men ook aan dat het niet altijd geplaatst is om met een vriend als
vertaler te werken, bijvoorbeeld door het beroepsgeheim. In Olen merken de medewerkers op dat er
nood is aan psychologische begeleiding in moedertaal. Werken met gebarentaal (‘hand en voet’) is
ook niet altijd evident omdat bepaalde gebaren iets anders willen zeggen in andere culturen.
Binnen het OCMW van Herentals zijn er geen afspraken rond taalgebruik. De medewerkers trachten
alles met handen en voeten uit te leggen. Ze merken dat dit een lacune is. De communicatie met
anderstaligen verloopt dus niet altijd even vlot. Als afspraken van uur veranderen, wordt er op het
OCMW van Herentals gewerkt met pictogrammen en Frans/Engels. Als cliënten een uitleg moeten
krijgen van de budgetmeter, gebeurt dit in het Nederlands. De maatschappelijk werkers van het
OCMW van Herentals bellen de tolkendienst als ze iemand niet begrijpen, of ze gebruiken korte
zinnen in het Nederlands. Het komst ook voor dat ze tekeningen gebruiken om aspecten te
verduidelijken.
Het OCMW van Lille neemt soms contact op met Babel. De meeste personen van buitenlandse
herkomst spreken echter Arabisch en geen andere taal. Dit maakt dat het voor hen moeilijk is om
een tolk vast te krijgen. Er worden vaak cliënten ingezet om voor andere cliënten te vertalen. Dit
gebeurd ook bij delicate zaken. Er worden ook kinderen ingezet als tolk.
In de woonbegeleiding in Lille wordt meestal ook Nederlands gesproken tegen anderstalige cliënten.
De medewerker past dan wel haar taal aan en gebruikt korte zinnen. Indien nodig gebruikt ze ook
pictogrammen.
Het Sociaal verhuurkantoor geeft aan dat ze gebonden aan strakke regelgeving. Alle documenten
zijn van de overheid en zijn dus in het Nederlands. Enkele personeelsleden van het SVK spreken wel
andere talen (Arabisch en Russisch), wat soms meegenomen is. Van de cliënten wordt echter
verwacht dat ze Nederlands spreken.
Bij de kinderopvang in Herenthout In gebruiken ze pictogrammen, om bijvoorbeeld daguitstappen uit
te leggen. Portugese kindjes in de opvang spreken onderling vaak Portugees. Hier hebben ze
afgesproken met de kinderen dat ze wel mogen, maar dat je moet het wel kunnen uitleggen in het
Nederlands.
29
5.5.1.2 Mondelinge communicatie met anderstalige medewerkers
Binnen de gemeentes en OCMW ’s zijn er erg weinig personen van buitenlandse herkomst
tewerkgesteld. De meeste medewerkers die gekend zijn door de bevraagden werken in een art60
statuut (vaak verzorging of poetsdienst) of als medewerker binnen de poetsdienst. Er worden weinig
tot geen moeilijkheden gesignaleerd rond mondelinge communicatie met anderstalige medewerkers.
In het verzorgingshuis van Grobbendonk worden hier soms opmerkingen op gegeven, vooral door
oudere personen die het moeilijk vinden om te praten met een anderstalige verzorger.
De dienst tewerkstelling van Herentals geeft aan dat klanten van buitenlandse herkomst pas worden
tewerkgesteld als ze niveau 1.1 (NT2) behaald hebben. De medewerker geeft aan dat er wel een
taalverschil is tussen de cliënten. Sommige kunnen al zeer goed Nederlands, anderen nog niet. Met
deze groep is er dan ook veel miscommunicatie: ze knikken maar begrijpen de uitleg niet. De
brochures van de dienst tewerkstelling zijn allemaal in het Nederlands.
5.5.1.3 Diverse taaloefenkansen
In de gemeenteschool van Herenthout is er een PWA aangeworven die een paar uur per week de
kindjes uit de klas haalt om Nederlands bij te geven
In Grobbendonk heeft men interesse in een soort ‘praatpunt’ zoals den Babbelhoek in Herentals. De
bibliotheek van Grobbendonk heeft geen taalpunt omdat het een te kleine gemeente is. Ze werken
wel rond moeilijk bereikbare doelgroepen in brede zin: collectie aan het aanpassen (boekjes voor
anderstaligen). 1X/maand op donderdagvoormiddag rijdt er een gratis bus van Bouwel (enige
deelgemeente) naar de bib van Grobbendonk. Deze rijdt de hele dag heen en weer maar er rijden
slechts weinig mensen (buiten schoolkinderen) mee. Dit is spijtig want het is ook een kans voor
andere doelgroepen.
In Kasterlee betaalt het OCMW de kinderopvang (van de kinderen van de LOI bewoners) als de
moeders naar de lessen NT2 of MO gaan. Het OCMW heeft een overeenkomst met de kinderopvang
(Kind en Gezin). De hoogte van het bedrag hangt samen met het inkomen. Meestal gaat het over 20
of 30 euro per maand dat het OCMW moet betalen aan de kinderopvang van één kind.
Op de gemeente Kasterlee heeft men flyers liggen om de personen die rechthebbend zijn op een
inburgeringscursus (meeste EU landen) te informeren naar de lessen NT2.
5.5.2 Schriftelijke communicatie
5.5.2.1 Schriftelijk taalbeleid
In de verschillende gemeentes is er geen specifiek taalbeleid gericht naar anderstalige klanten en
inwoners. In Herentals is er wel sprake van een huistaal. Binnen de gemeente Kasterlee is er ook een
commissie ‘deontologische code’ opgericht, die als doel heeft om op laag niveau te communiceren
over de wetgeving naar de bevolking toe. Hierin zitten vrijwillige personeelsleden van de gemeente
Zo houdt men rekening bij het opmaken van schriftelijke documenten dat deze moet begrepen
kunnen worden door een 12-jarige.
30
5.5.2.2 Vertalingen
Schriftelijke communicatie die vertrekt vanuit het OCMW of gemeente is veelal niet aangepast of
bewust hertaald zodat deze beter te begrijpen is door anderstaligen of laaggeletterden. De meeste
medewerkers halen wel aan dat deze brieven niet altijd even duidelijk zijn
Vertalingen worden over het algemeen het meeste gebruikt in de LOI’s. Het LOI van Grobbendonk
maakte een onthaalbrief op voor LOI bewoners, in het Engels, Duits en Frans ‘ wat kan men van het
OCMW verwachten’. Het LOI van Herentals beschikt over brochures in verschillende talen. De
onthaalbrochure van het LOI van Herenthout zal binnenkort vertaald worden naar het Arabisch,
Russisch, Engels (als het goedgekeurd wordt), net als het huishoudelijk reglement.
In Herentals zou er wel een (onthaal)brochure in het Pools bestaan. Het OCMW van Lille heeft het
huishoudelijk reglement in het verleden al laten vertalen naar het Russisch, Tsjetsjeens, Arabisch,
Engels en Frans.
De medewerkers van de dienst vreemdelingenzaken geven over het algemeen aan dat het voor hen
onmogelijk is om de schriftelijke procedures naar eenvoudiger Nederlands te hertalen omdat dan
vaak de juridische teksten niet meer volledig zijn.
De onthaalbrochure van de kinderopvang is in Herenthout is het Engels en met pictogrammen.
Bij de sportdienst in Lille zijn er enkele jaren geleden verschillende Italiaanse cliënten geweest. Op
dat ogenblik waren er alleen Nederlandse folders, waar de Italianen dus niets van begrepen. Daarom
is er op dat moment beslist om hiervan Italiaanse vertalingen te maken. Dit is het enige moment dat
er tools gemaakt zijn voor personen van buitenlandse herkomst en dat de dienst in contact kwam
met personen van buitenlandse herkomst. Omdat de sportdienst momenteel enkel in contact komt
met ‘autochtonen’, worden er geen tools voor personen van buitenlandse herkomst meer
ontwikkeld. Pas als hiernaar vraag is, zal het verder bekeken worden.
5.5.2.3 Aanpassingen
Schriftelijke communicatie specifiek aangepast aan de behoeftes van anderstalige nieuwkomers
wordt veelal gebruikt binnen de LOI’s en de buitenschoolse kinderopvanginitiatieven. Hierbij maakt
men gebruik van pictogrammen en fotomateriaal. Het LOI van Grobbendonk maakt bijvoorbeeld
gebruik van het pictogrammenboekje van de Rand. Herenthout maakte ook een poetsboekje met
foto’s, wat nu ook gebruikt wordt door andere cliënten.
5.5.2.4 Gesignaleerde moeilijkheden
De buitenschoolse kinderopvang van Vorselaar geeft aan dat de (mondelinge) communicatie met
kinderen vlot verloopt maar met de ouders moeilijker; het inschrijf en reservatiesysteem is digitaal
en ingewikkeld. Er is wel een handleiding met afdrukken van de schermen maar blijf toch moeilijk,
ook voor Nederlandstalige gebruikers.
In het OCMW van Herentals hangen pijlen, maar deze zijn in het Nederlands of hangen verkeerd. Als
de medewerkers afwezig zijn, worden er op het OCMW briefjes op hun deuren gehangen, maar
anderstaligen begrijpen deze vaak niet.
31
Maatschappelijk werkers, LOI medewerkers en medewerkers van de dienst Vreemdelingenzaken
geven aan dat ze regelmatig de vraag krijgen om brieven te vertalen of te verduidelijken. Het OCMW
van Grobbendonk geeft bijvoorbeeld aan dat de brieven van het CLB vaak erg lange en moeilijke
vragenlijsten bevatten die regelmatig worden vertaald voor hun anderstalige klanten. De
medewerker van het LOI van Kasterlee merkt op dat de contacten met de ouders en de school niet
goed verlopen. Klanten komen vaak met brieven om te vertalen. Meestal zijn de brieven voor dingen
die snel zullen plaatsvinden (Men geeft bijvoorbeeld op maandag een brief mee voor zwemles op
vrijdag), waardoor de ouders vaak communicatie missen.
5.5.3 Diversiteitsbeleid
In de verschillende andere gemeentes is er geen specifiek diversiteitsbeleid gericht naar personen
van buitenlandse origine. Zaken als het dragen van een hoofddoek, bidden op de werkvloer,
gebedsruimtes,… komen zo weinig voor dat er hier geen beleid rond gevormd werd maar concrete
afspraken werden gemaakt met de individuen.
Ondanks het feit dat de meeste casussen specifiek bekeken worden, is er een algemene vraag naar
een uniform onthaalbeleid, zeker naar het gebruik van taal aan het loket en algemeen taalgebruik
binnen de diensten en dienstverlening. Daarnaast is er ook een algemene vraag naar ondersteuning
bij afspraken, documenten in orde maken en orde en netheid. Deze vraag stelt zich eveneens bij de
vaststelling dat het aantal personen van buitenlandse origine in de Middenkempen snel stijgt en zal
blijven stijgen. Hierdoor is er een algemene consensus dat een preventief uniform beleid gewenst is.
De gemeente Kasterlee is vorig jaar begonnen met de opmaak van een diversiteitsplan voor het
personeelsbeleid. Het diversiteitsplan is er voor het bestaand personeel, maar is vooral bedoeld voor
nieuwe personeelsleden. Met het diversiteitsplan heeft men getracht om de werking van de
gemeente, de verschillende statuten, wetgeving en dergelijke uit te leggen voor iemand die niets
van de gemeente weet. Men richt zich ook naar laaggeschoolden, want de functies binnen de
gemeente zijn zeer ruim. Er wordt niet met picogrammen gewerkt. Het taalniveau is wel zo
aangepast, dat een 12 jarige het begrijpt. Als er vacatures zijn bij de gemeente Kasterlee, is het
functieprofiel steeds gebaseerd op competenties. Voor externen wordt er ook altijd gekeken naar
diploma. Voor personen die reeds bij de gemeente werken, is het juiste diploma niet nodig. Iemand
op C niveau, kan naar een functie in B niveau gaan als hij of zij slaagt voor de competentietest.
Op de stad Herentals zijn er een 10-tal personen van buitenlandse herkomst die er tewerkgesteld
zijn. Het gaat om personen uit de poetsploeg, redders in het Netenpark, … . De regels zijn op de stad
voor iedereen hetzelfde. Ook de examens tracht men voor iedereen op te stellen. Maar in de praktijk
ziet men dat personen van buitenlandse herkomst altijd falen op het schriftelijke gedeelte van de
sollicitatie, waardoor ze geen kans meer krijgen om naar het mondeling te gaan.
Op het OCMW en ISOM in Herentalswerken enkele poetsvrouwen van buitenlandse herkomst. De
ene gaat naar huis om te bidden, iemand anders zet zich op het werk apart om te bidden. Als de
ramadan bezig is, merk je dit. De medewerkers zijn dan sneller moe en ze gaan meer zitten. Hun
takenpakket wordt tijdens de ramadan niet aangepast.
Tijdens het personeelsfeest van de stad en het OCMW is het eten altijd divers: Er is zowel vlees, vis
als vegetarisch. Het LOI heeft ook een vluchtelingenfeest, waar de bewoners en andere personen
eten van hun cultuur meebrengen om andere mee te laten kennismaken.
32
In Herenthout merken de bevraagden op dat er meer hoogopgeleiden zijn onder de personen van
buitenlandse origine als vroeger. Dit vertaalt zich ook in de medewerkers. Een poetsvrouw in art
60statuut heeft een diploma als boekhoudster.
Op het LOI van Olen is er een Braziliaanse vrouw die in haar land van herkomst gewerkt heeft als
kinderpsycholoog. Hier kan ze enkel als poetsvrouw werk vinden. De medewerkers hebben veel
vragen rond diplomagelijkschakeling.
Op het OCMW van Herentals zijn er personeelsleden (poetsvrouw) met een hoofddoek. Er zijn ook
enkele vrijwilligers met een hoofddoek. Er is er een zware discussie geweest over het al dan niet
dragen van hoofddoeken. Er is toen mondeling aangegeven dat de medewerkers aan het onthaal
geen hoofddoek mogen dragen. Dit staat echter niet op papier.
In de kinderopvang in Herenthout worden er soms themafeestjes in een thema georganiseerd. Zo
koken ze wel eens met eten uit een ander land. De mama’s zijn hier erg enthousiast over.
In Olen geven de medewerkers aan dat er gewerkt moet worden aan de beeldvorming over
personen van buitenlandse herkomst. Zo kan er iets gedaan worden in het dienstencentrum om in
het gemeenteblad. Olenaars moeten meer in contact komen met personen van buitenlandse
herkomst. Als mensen iemand leren kennen, kijken ze er anders naar. Ze zijn bang voor het
onbekende. Het is de bedoeling om de wij-zij cultuur te doorbreken.
5.5.4 Toeleiding naar vrijetijdsactiviteiten
Bij de toeleiding naar vrijetijdsactiviteiten is er een consensus dat persoonlijk contact maar eveneens
persoonlijke interesses een belangrijke rol spelen. Vrijwilligers en maatschappelijk werkers spelen
hierin een belangrijke rol.
In Vorselaar spelen vrijwilligers een grote rol in de toeleiding naar vrijetijdsactiviteiten en het
algemene onthaal van LOI bewoners. Ze doen bijvoorbeeld een rondleiding in het dorp en
huisbezoeken.
Vanuit het OCMW en LOI van Vorselaar geeft men veel informatie mee naar het vrijetijdsaanbod van
Vorselaar . Ment toont het ganse aanbod en laten dan kiezen (Chiro, voetbal,…). Er is grote openheid
te merken bij de verenigingen. Er wordt niet samen gezeten met de verenigingen om bv voor te
bereiden. Verder spoort men ouder met jonge kinderen aan om naar het Peuterspeelpunt gaan en
hun kinderen naar de kinderopvang te laten gaan om zo bijvoorbeeld taal te oefenen onder
vakanties.
In Herenthout bestaat de ‘pretcamionet’, een initiatief van de jeugddienst /dienst
opvoedingsondersteuning. Tijdens de maanden april- september gaat dit door. Er komen best veel
jongeren van buitenlandse origine meespelen.
33
Praathuizen/praatcafés van het OCMW trekken wel eens personen van buitenlandse origine aan,
onder meer door de toeleiding vanuit het OCMW. In Herenthout en Vorselaar is hier ook een 2e
handswinkel aan verbonden waar er vaak personen van buitenlandse herkomst kleding komt kopen.
5.5.5 Casussen: Interculturele competentie
Medewerkers van OCMW en gemeente hebben specifieke vragen rond even specifieke casussen als
het betrekking heeft op zogenaamde interculturele verschillen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld over
gastvrijheid versus (te) veel eten aangeboden krijgen op huisbezoeken, te laat komen en afspraken
niet nakomen, werkattitude, documenten in orde brengen, netheid van keuken en woning LOI.
Daarnaast wordt ook melding gemaakt van de nood aan meer kennis rond interculturele
hulpverlening en moeilijke gesprekken.
5.5.5.1 Beeld van bewoners
De Portugese bevolking in Herenthout wordt over het algemeen goed geaccepteerd volgens
de bevraagden. Als Portugal gewonnen had met de voetbal reed iedereen al claxonnerend
rond. Ook de carnavalsstoet met de show van de Portugezen werd erg positief geëvalueerd.
Bijvoorbeeld op de facebookpagina ‘je bent van Herenthout als…’ worden hier heel
positieve dingen gezegd.
In Herenthout haalt men aan dat er een erg grote Portugese gemeenschap is, met een aantal
zelfstandigen onder hen; er is een Portugese kapster, een wijnwinkel van Portugezen, een
schoenwinkel van Portugezen. Deze diversiteit in winkels is zeker een meerwaarde al geven
de medewerkers aan dat er niet veel andere mensen naar hun winkel of net het omgekeerde
In wachtzaal van het OCMW van Grobbendonk hoor je soms opmerkingen over de LOI-
bewoners (praten hun eigen taal, krijgen alles en wij niets,…). Veel mensen weten niet wat
het OCMW biedt aan nieuwkomers en ook daar bestaan veel vooroordelen over. De meeste
medewerkers beginnen dan vaak over iets anders, want uitleg geven helpt niet altijd of
maakt het erger worden. De medewerkers geven aan dat het vaak meer onwetendheid is. In
het krantje (Groboscoop) wordt hier op ingespeeld door uitleg te geven over rechten en
plichten.
De openheid van Olenaars zelf t.o.v. personen van buitenlandse herkomst is vaak een
knelpunt. Op het OCMW komen veel racistische cliënten. Ook aan de schoolpoort merkt
men op dat ouders niet openstaan voor ouders uit andere culturen. Olen is een kleine
gemeente, waardoor personen van buitenlandse herkomst onmiddellijk opvallen. Over het
algemeen is er wel wat weerstand, maar dat is normaal want dat is overal. Het hangt sterkt
af van het referentiekader van de Olenaars, de politiek en de media. De meningen rond
vluchtelingen worden op het OCMW en op de gemeente vaak geuit. Medewerkers proberen
de situatie dan te kaderen of uit te leggen. Maar soms gaan ze er ook niet op in, om erger te
voorkomen.
In Olen geeft men ook aan dat er soms strubbelingen zijn tussen groepen van personen van
buitenlandse herkomst (bijvoorbeeld Soennieten en Sjiieten).
Ieder jaar worden er in Lille sportmensen uitgenodigd. Enkele jaren geleden was er ook een
Russische sportvrouw uitgenodigd. Ze vond dat er in Lille mooie huizen stonden. Op een
avond besloot ze een wandeling te maken en foto’s van enkele huizen te maken. De
34
buurtbewoners dachten echter dat het om een inbreker ging. Ze belden dan ook de politie,
die de vrouw erop aansprak.
Oudere bewoners van de serviceflats (Vorselaar) hebben soms kritiek gehad omdat de
mensen van het LOI gratis mochten drinken en zij niet (op een bepaalde activiteit in het
Dienstencentrum). Ze geven soms ook opmerkingen over de hoofddoek. De oudere
bewoners beschouwen het DC ook wat als “van hen”. Over het algemeen is de bevolking
van Vorselaar gastvrij. De medewerkers geven aan dat dit waarschijnlijk komt door de
dorpsmentaliteit, in combinatie met een erg lage diversiteit en het ‘geluk hebben’ met de
mensen van het LOI (doen goed hun best, willen taal spreken, gezinnen: nemen veel
initiatief.).
5.5.5.2 Moeilijke onderwerpen en specifieke problematieken
Praten over specifieke problematieken is niet altijd evident. Een bewoner van het LOI toonde
bijvoorbeeld geen enkele emotie bij het praten over een overlijden. Hierdoor kon men hem
niet echt vatten en dus ook niet volwaardig ondersteunen. Het is moeilijker een band met
hen te krijgen. De medewerker probeert aan te voelen maar geeft aan om toen het gevoel te
hebben over niet voldoende interculturele competentie te beschikken om te praten over
ziekte met iemand uit een andere cultuur.
Op de bevolkingsdienst van Kasterlee kwam vaak een koppel van buitenlandse herkomst
voor hun papieren in orde te maken. De vrouw werd duidelijk geslagen door haar man: ze
had een blauw oog, een blauwe arm, … . De medewerker heeft uiteindelijk tegen de vrouw
gezegd dat hier vrouwen niet geslagen worden door hun man. Ze sprak de man aan: ‘Ik wil
uw vrouw nooit meer met een blauw oog zien of ik bel de politie.’.
5.5.5.3 Hoofddoek
Het dragen van een hoofddoek is voor de gemeente en het OCMW in Kasterlee geen
probleem, maar de medewerkers geven wel aan dat de klanten vooroordelen hebben. Ze
hebben al gemerkt dat verschillende klanten commentaar hebben op personen van
buitenlandse herkomst. Ze zijn heel grof tegen hen, wat komt door de negatieve perceptie in
het straatbeeld. Zo zat de onthaalmedewerker van de gemeente tegenover een klant van
buitenlandse herkomst. Aan het loket naast hen, zat een andere medewerker met een
andere klant. De onthaalmedewerker die de persoon van buitenlandse herkomst verder
hielp, kon heel goed horen dat de andere klant aan het zeggen was ‘dat ze allemaal terug
moesten gaan’.
Aan het loket komen ook vaak mannen die neerbuigend zijn naar vrouwen toe, en dan zeker
naar vrouwen zonder hoofddoek.
Een vrijwilligster in Vorselaar kreeg van iemand een opmerking van “wat deed jij met die
vrouw met de hoofddoek?”
Een hoofddoek bij jonge kinderen vormt ook een probleem. De directie van de scholen laat
dit in het begin toe, maar nadien kwamen er strikte regels rond.
35
5.5.5.4 Omgaan met tijd en stiptheid
Bij de kinderopvang in Herenthout merken ze een soort van nonchalance: niet afzeggen
bijvoorbeeld, moeilijk om af te spreken om het half uur, dus altijd afspraken op het uur
plannen
Op tijd komen is ook een knelpunt. Voorbeeld van een cliënt in Kasterlee die thuis om 14.15
vertrok, terwijl ze op dat moment al bij de dokter moest zijn.
Op sportkampen merken de medewerkers op dat het vaak personen van buitenlandse
herkomst zijn die zich moeilijker houden aan afspraken en om hun plichten na te komen: ze
komen te laat, ze komen niet of ze bellen niet af. De na-opvang duurt tot 18h, het lijkt dan
ook logisch dat je je kinderen voor dit uur moet komen ophalen i.p.v. om 19h.
Enkele medewerkers merken op dat het leefpatroon van personen van buitenlandse
herkomst anders is en hierdoor te laat komen op afspraken. Ze geven ook aan dat een
gestructureerd leven moeilijk is voor mensen uit oorlogsgebied.
5.5.5.5 Werkattitude
Op de gemeente Kasterlee heeft men enige tijd geleden een Surinaamse poetsvrouw gehad
die een stoel nam om de afwasmachine uit te laden. Het was een zeer mondige dame die
moeilijk kon omgaan met feedback. Bij haar lag het zowel aan het cultuurverschil, als aan
haar motivatie en karakter. Er wordt verder aangegeven dat mensen van Surinaamse
afkomst heel mondig en heel ‘chill’ zijn.
5.5.5.6 Man/vrouw verhoudingen
Er kwam een Indisch koppel naar het gemeentehuis om een nieuwe identiteitskaart aan te
vragen. De man had de pas van zijn vrouw ook bij zich en gaf deze aan de medewerker.
Nadien gaf de medewerker de nieuwe identiteitskaart aan de vrouw, maar de vrouw gaf deze
onmiddellijk aan haar man. De man bekeek de medewerkester vies. Er wordt ook opgemerkt
dat de vrouwen meestal analfabeet zijn.
Daarnaast is het op het OCMW ook al voorgevallen dat vrouwen enkel een vrouwelijke
dokter/gynaecoloog willen hebben en een mannelijke dokter weigeren.
Meisjes toeleiden naar vrije tijdsactiviteiten is ook moeilijk. Zo heeft het OCMW in het
verleden enkele meisjes naar de Chiro toe geleid, maar de meisjes zijn na één keer niet meer
gegaan omdat de rokjes te kort waren. Ze willen op school niet mee turnen omdat de short
te kort is. Ze zwemmen ook niet mee.
Kussen bij afscheid: als een vrouw een man kuste kreeg ze vieze blikken van de vrouw.
Man meer gesloten bij een vrouwelijke medewerkster.
Hand geven is soms moeilijker.
De medewerkers van de gemeente geven verder aan dat een drempel voor hen de
onderlinge verhouding tussen mannen en vrouwen is. Zo komt het vaak voor dat man de
identiteitskaart van de vrouw bijhoud. De vrouw komt nooit alleen naar het gemeentehuis
en het lijkt erop dat ze nooit iets mag zeggen tegen de medewerkers van de gemeente. Toch
tracht men om de vrouw aan te spreken. Soms benoemen de medewerkers ook wat ze zien,
ze geven dan ook aan dat in België man en vrouw gelijk zijn
36
Op het OCMW is de verhouding tussen mannen en vrouwen soms ook een drempel. Zo zijn
er al mannen geweest die niet door een vrouwelijke hulpverlener verder willen geholpen
worden.
5.5.5.7 Voeding
In de kinderclub is er wel eens iemand geweest die een pak diepvries frietjes heeft meegenomen en
deze zo opat. Sindsdien is er meer rond eten in andere culturen
Voedselbedelingen in Herenthout 2-3 keer per week: niet altijd evident bijvoorbeeld halal,…
Op de sport- en beweegkampen wordt er geen rekening gehouden met vegetariërs en
moslims: Als het koteletten zijn, moet iedereen koteletten eten.
De ramadan wordt ook ervaren als een drempel: De hulpverleners zijn er niet voldoende van
op de hoogte, waardoor ze er ook geen rekening mee houden. Er wordt van moslims
verwacht dat ze tijdens de ramadan gewoon meedraaien, het is niet evident om er rekening
mee te houden.
5.5.5.8 Gastvrijheid en werktijd
Tijdens huisbezoeken vaak thee en eten aangeboden. Het is heel moeilijk om dit te
weigeren.
Bij alle vluchtelingen merk je erg dat ze enorm dankbaar zijn en ze allemaal willen dat je
thuis komt en dat ze voor je koken. Bijvoorbeeld aan LOI medewerkster erg teleurgesteld
omdat ze geen kop van het lam konden aanbieden; de medewerkster heeft toen gezegd: dat
is niet erg want met mijn suikerziekte kan ik dat niet eten
Bij een huisbezoek bij ECM “moet” je vaak iets eten (koekjes, thee,…)
Zo krijgen ze soms cadeaus van cliënten. Ze nemen deze aan. Daarnaast gaan de
hulpverleners vaak op huisbezoek. Bij cliënten van buitenlandse herkomst (voornamelijk
Arabische culturen), wordt er vaak koffie en gebak aangeboden. Maar vaak hebben de
hulpverleners geen tijd om een uitgebreide maaltijd te nuttigen, of hebben ze geen zin in
gebak omdat ze al gegeten hebben. Waar ligt de grens dat je de mensen kwetst? De
hulpverleners gaan soms in op het eten en drinken. Het komt voor dat ze hun glas maar half
leeg drinken. Ze vragen wel om op voorhand te laten weten dat er gekookt zal worden, zodat
ze meer tijd voor het huisbezoek kunnen uittrekken.
5.5.5.9 Diverse
Een persoon van buitenlandse herkomst begon te werken op zijn nieuwe werkplaats. Alles
verliep zijn goed, tot het moment dat de leidinggevende haar portemonnee vergat op haar
bureau toen ze naar de wc ging. Toen ze terugkwam, stak ze haar portemonnee terug.
Sindsdien ging het slecht met de medewerker, alles liep fout. Blijkbaar legden ze in zijn
thuisland een portemonnee op tafel om na te gaan of iemand wel te vertrouwen is. Hij dacht
dus dat zijn leidinggevende hem wilde testen en eigenlijk hem niet vertrouwde.
Zo kwam er zich een man aanbieden als beveiliger van de infrastructuur, terwijl de
sportdienst hier geen vacature voor had vrijstaan. In zijn land van herkomst is het normaal
dat, als je een job zoekt, je je op die werkplaats gaat aanbieden. Maar hier dienst alles via de
personeelsdienst/interimkantoor te gebeuren.
37
Ook de godsdienst wordt aangegeven als drempel. Zo is het binnen woonbegeleiding moeilijk
om alcoholgebruik bespreekbaar te maken, omdat het volgens de godsdienst verboden is.
Daarom zullen moslims die alcohol gebruiken dit niet snel toegeven.
Personen van buitenlandse herkomst zijn meer aanklampend en persoonlijker dan Belgen.
Dit is soms moeilijk als je ze negatief nieuws moet geven. De medewerkers trachten altijd
hun grens te trekken en deze te bewaken.
Cliënten de hulpverlener als enige vertrouwenspersoon zien
5.6 Resultaten bevraging personen van buitenlandse origine Bij de verwerking van de resultaten houden we rekening met eventuele verschillen in beleving van
• mannen en vrouwen
• nieuwkomers (hier gezien als bewoners van het LOI) en oudkomers
• verschillende herkomstlanden
bij
• hun ontvangst en onthaal in de gemeente
• hun taalverwerving
• hun participatie aan vrijetijdsactiviteiten
• hun betrokkenheid aan het onderwijs van hun kinderen
• hun gevoel ‘welkom’ te zijn en culturele verschillen
• Varia
5.6.1 Eerste onthaal en ontvangst in de gemeente
De meeste bevraagden vinden hun weg naar de gemeente en het OCMW.
Op het gemeentehuis worden de mensen vaak aangesproken in het Nederlands. De meeste
bevraagden geven aan dat als de communicatie moeilijk verloopt de loketbedienden hen in het
Engels, Frans of Duits verder helpen of ze zelf iemand meenemen (bijvoorbeeld man die beter
Nederlands spreekt). In Herentals wordt er door de loketbedienden snel overgeschakeld op een
andere taal. In Herenthout verloopt het contact in de gemeente over het algemeen in het
Nederlands. De bevraagden hebben hier begrip voor, maar geven ook aan dat het moeilijk is om,
zeker in het begin, Nederlands te spreken. Ze vinden het wel een goede oefening. In Herenthout
geven verschillende bevraagden aan dat ze beroep doen op een dochter van een van de bevraagden
die goed Nederlands en Portugees spreekt voor de vertalingen op het gemeentehuis.
Over het algemeen zien we bij het eerste onthaal en ontvangst in de gemeente dat het erg van
belang is dat de nieuwkomer een contactpersoon heeft. Deze contactpersoon is in veel gevallen een
persoonlijk contact (echtgenoot, vriend of kennis) die al langer in België verblijft en/of de taal goed
beheerst.
Maatschappelijk assistenten worden ook aangegeven als erg belangrijke contacten bij het vertalen
en uitleggen van documenten. De vrijwilligers van het LOI worden eveneens als erg belangrijke
sleutelfiguren erkent, niet enkel bij de wegwijs in de gemeente maar ook bij het zoeken naar
huisvesting, sociale contacten, vrijetijdsactiviteiten en het oefenen van het Nederlands
De meeste bevraagden kennen het onthaalmoment voor nieuwe inwoners niet. Eén persoon geeft
aan dat ze deelnam aan de inburgeringsceremonie in Herentals. Ze vond dit een fijn initiatief maar
begreep de speech van de burgemeester niet zo goed.
38
Over het algemeen hebben de bevraagden moeilijkheden in het begrijpen van brieven, brochures en
documenten. Informatie zoals het onthaalmoment, de gemeentebrochure, onthaalbrochure,…
worden soms wel, soms niet meegegeven. De bevraagden die de stadskrant kennen geven aan dat
sommige artikels moeilijk zijn. In de meeste gevallen is deze geschreven informatie te moeilijk en
vraagt om vertaling of duiding. Deze vertaling gebeurt vaak door contactpersonen of door het
gebruik van Google Translate of Goggle. Verschillende bevraagden geven aan dat ze brieven of
documenten laten vertalen door vrienden, maatschappelijk assistenten of docenten. De
afvalkalender wordt veelal meegegeven maar even vaak niet begrepen. Het is veelal op vraag van de
bevraagde zelf dat deze vertaald en uitgelegd wordt door een maatschappelijk assistent
bijvoorbeeld.
Een bevraagde geeft aan dat hij het jammer vindt dat er maar 15 minuten voorzien zijn op het
OCMW. Hierdoor is de tijd snel gevuld door administratie en is er weinig ruimte voor extra vragen
De bevraagden die vanuit het LOI zijn geholpen door een vrijwilliger zijn hier allen erg positief over.
De vrijwilligers helpen hen met tal van taken, kennismaking met de gemeente, activiteiten,
verhuizen,…
Een aantal bevraagden geeft aan dat de informatie uit de lessen maatschappelijke oriëntatie goed
was om bijvoorbeeld de afvalsortering te begrijpen.
5.6.2 Taalverwerving
Alle bevraagden geven aan dat ze Nederlands willen leren. Dit is echter niet voor iedereen even
evident. Sommige bevraagden geven aan dat ze het moeilijk vinden om Nederlands te leren,
enerzijds om de taal an sich te leren, anderzijds omdat de combinatie met werk en privéleven niet
altijd evident is om ook nog naar de les te gaan. Verder geven ze ook aan dat doordat ze naar de les
gaan weinig tot geen tijd hebben voor vrijetijdsactiviteiten. Vrouwen geven aan dat kinderopvang
niet altijd mogelijk is. Ze krijgen bij de zoektocht naar opvang wel ondersteuning van hun
maatschappelijk assistent.
De bevraagden geven aan dat hun kinderen op school of op OKAN snel Nederlands leren en dat de
kinderen vaak thuis hun thuistaal mengen met het Nederlands. Ouders vinden het vaak moeilijk om
de kinderen te helpen met huiswerk omdat ze zelf nog niet voldoende Nederlands kennen. Wiskunde
gaat in een aantal gevallen wel beter omdat er hier minder het accent op de taal ligt.
Een aantal bevraagden geven aan dat ze het belangrijk vinden dat hun kinderen ook de thuistaal
goed kunnen. Een aantal geeft ook aan dat ze voorlezen in de thuistaal.
Een aantal bevraagden geeft aan dat ze in de bibliotheek oefenboeken ontlenen of van het internet
gebruik maken voor vertalingen.
Ook in functie van taalverwerving worden persoonlijke contacten als erg waardevol omschreven: het
oefenen van Nederlands samen met vrijwilligers lukt erg goed en wordt geapprecieerd door de
bevraagden. Op de werkvloer is het niet altijd nodig om Nederlands te spreken. De bevraagden
geven aan dat ze dan vaak overschakelen op het Engels of hun eigen taal. Dit wordt als ‘makkelijk’
omschreven omdat ze zich dan beter kunnen uitdrukken, al geven een aantal bevraagden ook aan
dat ze op die manier geen Nederlands oefenen.
39
5.6.3 Participatie aan vrijetijdsactiviteiten
De meeste bevraagden geven aan dat ze bij het verlaten van hun land ook veel sociaal contact
hebben verloren, zeker vrouwen geven dit aan.
In het herkomstland werden door een aantal bevraagden activiteiten uitgeoefend zoals fitness,
voetbal, badminton. Soms was dit ook niet mogelijk door de onveilige situatie in het land van
herkomst. De bevraagde Portugezen in Herenthout geven aan dat ze in Portugal veel
vrijetijdsactiviteiten beoefenden, zowel mannen als vrouwen; het gaat om zwemmen, voetbal,
scouts, zaalvoetbal, volksdans, tennis, windsurfen, duiken, skydiving en motorcross. In België hebben
ze minder hobby’s. Dit heeft twee grote redenen. Allereerst zijn de sporten hier veel duurder (in
Portugal was sporten vaak gratis) en daarnaast gaan ze werken (en sommigen gaan nog naar de
Nederlandse les). Er is dus weinig tijd over voor hobby’s. De Portugezen die toch hobby’s in België
hebben, doen vooral aan zaalvoetbal. Het valt op dat er veel Portugese vrouwen aan zaalvoetbal
doen. Daarnaast zijn er ook nog deelnemers die zwemmen, thuis fitnessen en tennissen. Andere
Portugese vrouwen geven aan dat ze ook graag willen zaalvoetballen, maar dat ze niet weten welke
clubs er zijn, waar ze meer informatie kunnen krijgen, hoe ze zich moeten inschrijven. De scouts in
Portugal is veel strikter en vaak vinden ze de scouts in België te los, ook is het moeilijk omdat hun
Nederlands nog niet voldoende is.
Verschillende vrouwen geven aan dat ze sociaal contact missen. Ze zouden graag andere mensen
ontmoeten of deelnemen aan activiteiten maar kennen de activiteiten niet of zouden er liever niet
alleen naar toe gaan. Een dame gaf aan dat ze interesse heeft in een hobbygroepje voor vrouwen,
een andere in badminton. Twee dames gaven aan dat ze overdag veelal thuis zitten en enkel
buitenkomen voor noodzakelijke dingen als boodschappen of de kinderen ophalen.
Enkele bevraagden geven aan dat ze naar de bibliotheek gaan. Enerzijds om boeken te ontlenen,
vooral voor de kinderen, anderzijds voor het gebruik van de computer en internet.
5.6.4 Participatie aan het onderwijs van hun kinderen
De bevraagden geven allen aan interesse te hebben in het onderwijs van hun kinderen maar dat het
vaak moeilijk is omdat hun Nederlands nog niet voldoende is. De kinderen vangen heel snel
Nederlands op, op school of in de OKAN-klas.
Ouders vinden het moeilijk om de kinderen te helpen met hun huiswerk. Enkele ouders geven aan
dat dit voor wiskunde gemakkelijker is dan voor de andere vakken.
Er worden vaak briefjes en andere documenten meegegeven die ze niet begrijpen. Sommige ouders
geven aan dat ze goed contact hebben met de leerkracht en dat ze met vragen bij hem/haar terecht
kunnen voor of na schooltijd. Brieven worden veelal vertaald via Google translate, door kennissen, de
kinderen of door maatschappelijk werkers of vrijwilligers. De maatschappelijk werkers en vrijwilligers
spelen in veel gevallen ook een belangrijke rol in de zoektocht naar een school en de uitleg rond het
schoolsysteem.
Eén bevraagde geeft aan dat de directeur de uitleg gaf over de school in het Engels toen hij zijn
kinderen ging inschrijven.
40
Op het oudercontact zijn de leerkrachten over het algemeen vriendelijk maar is het niet altijd
gemakkelijk om alles te begrijpen in het Nederlands. Een aantal leerkrachten praten te snel of
onduidelijk waardoor veel informatie verloren gaat.
5.6.5 ‘Gevoel’ van welkom zijn
Er werd niet rechtstreeks aan de bevraagden gevraagd of ze zich welkom voelen in de gemeente. Een
aantal bevraagden geeft echter wel duidelijk aan dat ze erg vriendelijk onthaald werden, zowel op de
gemeente als door maatschappelijk werkers, vrijwilligers en op school. Een aantal bevraagden geeft
wel aan dat soms de buren niet erg vriendelijk zijn of personen in de winkel.
Wat opvalt voor verschillende bevraagden is dat er hier in België veelal binnen wordt geleefd en dat
Belgen gesloten zijn, in tegenstelling tot de landen van herkomst waar er meer buiten wordt geleefd.
De meeste bevraagden geven wel aan dat ze het dorp of stad waar ze nu wonen erg aangenaam en
rustig is.
5.6.6 Varia
Hoewel de bevraging hier niet rechtstreeks op focuste, haalden verscheidene bevraagden aan dat ze
op een aantal andere knelpunten botsen: huisvesting (huis in slechte staat), zoektocht naar werk en
gezinshereniging.
5.7 Bevraging vrijwilligers van het LOI Bij de verwerking van de resultaten houden we rekening met eventuele verschillen in beleving van
• Vrijwilligers die gedurende lange tijd als vrijwilliger aan de slag zijn en vrijwilligers die
recent opgestart zijn als vrijwilliger in het LOI
bij
• De invulling van hun takenpakket
• De hulpmiddelen en tools die ze gebruiken bij het (intercultureel) communiceren met LOI
bewoners
• De moeilijkheden en de oplossingsstrategieën die ze tegenkomen bij de (interculturele)
communicatie met LOI bewoners
5.7.1 Invulling takenpakket
De meeste vrijwilligers werken gedurende maximum 1 jaar als vrijwilliger voor het LOI. Eén
vrijwilliger geeft aan om sinds 1999 aan de slag te zijn als vrijwilliger voor het LOI.
Het takenpakket van de vrijwilligers bestaat standaard uit het wegwijs maken van asielzoekers
binnen de gemeente; praktische ondersteuning en begeleiding van asielzoekers die tijdens hun
asielprocedure in een lokaal opvang initiatief verblijven. De vrijwilligers worden ingezet binnen de
werking van de sociale diensten. De aansturing en begeleiding van de vrijwilligers gebeurt door een
maatschappelijk werker van het OCMW. Vrijwilligers engageren zich op basis van een informatie en
afsprakennota voor vrijwilligers. Hierin staan de algemene rechte en plichten van de vrijwilligers
uitgeschreven. Concrete taken binnen de werking van het LOI worden steeds individueel en in
overleg met de vrijwilliger en de sociale dienst besproken. Binnen hun takenpakket kunnen de
vrijwilligers een gezin begeleiden, taakgerichte ondersteuning bieden en/of sociaal contact
faciliteren. Dit takenpakket wordt door elke vrijwilliger en in samenspraak met de asielzoeker
besproken.
41
De bevraagde vrijwilligers geven aan dat hun takenpakket erg divers is en afhankelijk van de
beschikbare tijd wordt ingevuld.
Vrijwilligers ondersteunen de LOI bewoners in hun wegwijs in de gemeente door de bewoners te
laten kennis maken met de winkels, postkantoor, dokter, bibliotheek, sportclub, Kind en Gezin,…
Sommige vrijwilligers begeleiden de LOI bewoner ook naar deze diensten en activiteiten. De
vrijwilligers geven verder ook veel tips over de gemeente en omgeving zoals goedkope adressen en
netwerken (Kringwinkel, t Kiertje, deN Babbelhoek)
Vrijwilligers ondersteunen de LOI bewoners ook in hun Nederlandse taalverwerving. Zo zijn er
vrijwilligers die wekelijks afspreken in deN Babbelhoek. Andere vrijwilligers geven taal-
ondersteunende oefeningen met afbeeldingen, hulp bij het huiswerk van de Nederlandse lessen of
door gewoon veel te spreken. Sommige vrijwilligers geven ook aan dat ze allerhande post vertalen
zoals brieven van de scholen waar hun kinderen les volgen.
De meeste vrijwilligers geven ook aan dat ze LOI bewoners mee ondersteunen in hun
vrijetijdsactiviteiten. Ze gaan samen een cursus volgen of sporten, nemen ze mee uit winkelen of
naar een ontmoetingsfeest.
De meeste vrijwilligers helpen de LOI bewoners ook naar hun moeizame huizenjacht en het
begeleiden in de zoektocht naar een woning en de aankoop van huisraad.
Tot slot geven de vrijwilligers aan dat ze vaak ook een luisterend oor zijn en dat er vaak veel
uitgewisseld wordt over leven, religie en waarden en de integratie in de gemeente.
5.7.2 Hulpmiddelen en tools
Vrijwilligers geven aan dat het niet altijd evident is om te communiceren met de LOI bewoners, zeker
wanneer de kennis van de Nederlandse taal minimaal is en er geen contacttaal is. Vaak gebruikt om
deze overbrugging te maken zijn: gebruik maken van tekeningen en beelden, beeldwoordenboeken,
lichaamstaal en gebaren, woordenboeken, spelletjes (domino, trionimos, rummicub, kleurendomino
...), zeer traag en duidelijk spreken, korte eenvoudige zinnen gebruiken, meermaals herhalen, google
translate of een kennis die de 2 talen spreekt inschakelen.
De vrijwilligers geven aan dat het niet altijd evident is om te communiceren. Afspraken worden
bijvoorbeeld niet altijd begrepen. Hiervoor gebruiken sommige vrijwilligers een specifieke agenda
voor afspraken of een notaboekje met aantekeningen. Verder geven sommige vrijwilligers ook aan
dat het zeker in het begin zoeken is naar vertrouwen (bijvoorbeeld tussen man/vrouw, religieuze of
culturele verschillen)
5.7.3 Moeilijkheden en oplossingsstrategieën bij (interculturele) communicatie met LOI
bewoners
Alle vrijwilligers geven aan dat ze regelmatig botsen op (interculturele) verschillen. Alle vrijwilligers
geven eveneens aan, dat ondanks het niet altijd evident is, er vooral veel gesproken moet worden:
dialoog en uitleg. Eén vrijwilliger geeft aan dat hij/zij veel vertelt over culturele verschillen,
42
gewoontes, gebruiken ... (mijn leven, wie ben ik ?, wie is mijn familie ?, wat doen wij ?) en tegelijk
ook goed luistert en openheid toont naar de LOI bewoner.
In situaties waarin er niet gesproken wordt, geven enkele vrijwilligers aan hier achteraf geen goed
gevoel bij te hebben.
Met verschillende voedingsgewoontes wordt rekening gehouden. Bijvoorbeeld op een eetmoment in
het ontmoetingscafé werden frikadellen met krieken geserveerd. De vrijwilliger heeft bij de LOI
bewoners gepolst of ze moslim waren en voorgesteld dat ze krieken met brood konden eten.
Het weigeren van een hand te geven halen enkele vrijwilligers aan als een moeilijkheid die vaak
moeilijk te begrijpen is. Ook hier wordt veelal gereageerd met spreken en uitleggen: uitgelegd dat
het bij ons een teken van respect is om wel een hand te geven en een belediging om dat niet te
doen. Voor de LOI bewoner was het net andersom en dus even moeilijk.
Andere onderwerpen die aangehaald worden door de vrijwilligers zijn: abortus i.p.v. anticonceptie,
het achterlaten van kinderen in hun thuisland en hier opnieuw beginnen, de positie van de vrouw ,
efficiëntie in aanpak van zaken, plots sluieren van een bewoonster, gebruik van stimulerende
middelen.
43
Kwantitatief onderzoek
6.1 Couleur Locale Middenkempen Het Agentschap Integratie en Inburgering stelde een Couleur Locale op van de diversiteit in de
Middenkempen. De Couleur Locale Middenkempen 2015 bundelt het beschikbare cijfermateriaal over
personen van buitenlandse origine en nieuwkomers in de Middenkempen. .
De Couleur Locale Middenkempen geeft inzicht in de doelgroepen waarvoor besturen, organisaties
en voorzieningen diensten leveren, dit zowel voor de Middenkempen als regio als voor elke gemeente
binnen de Middenkempen.
De Couleur Locale Middenkempen 2015 is beschikbaar als bijlage bij deze omgevingsanalyse.
6.2 Bijkomende cijfers uit de Middenkempen
6.2.1 Demografische gegevens
In de Middenkempen wonen in totaal 102.006 inwoners. Als enige stad telt Herentals de meeste
inwoners.
Bewoners in 2015
Grobbendonk 11.128
Herentals 27.677
Herenthout 8.804
Kasterlee 18.052
Lille 16.386
Olen 12.186
Vorselaar 7.773
TOTAAL 102.006 Tabel 2 Overzicht van de totale populatie in het najaar van 2015 van de Middenkempen, per gemeente. (Bron:
Gemeentelijke profielschets van de studiedienst van de Vlaamse Regering)
De meerderheid van de inwoners in de Middenkempen is tussen de 20 en 64 jaar. Dit blijkt ook uit
onderstaande tabel, waarin bij elke gemeente de meeste mensen in deze categorie zitten. De aantallen
van personen tussen 0-19 jaar en +65 jaar zijn ongeveer aan elkaar gelijk.
0-19j 20-64j 65j en ouder
Grobbendonk 2.250 6.784 2.094
Herentals 5.279 17.051 5.347
Herenthout 1.711 5.334 1.759
Kasterlee 3.741 11.008 3.303
Lille 3.529 10.102 2.755
Olen 2.653 7.439 2.094
Vorselaar 1.592 4.804 1.377
TOTAAL 20.755 62.522 18.729 Tabel 3 Overzicht van de leeftijd in categorieën van de totale populatie in het najaar van 2015 in de Middenkempen, per
gemeente. (Bron: Gemeentelijke profielschets van de studiedienst van de Vlaamse Regering)
44
6.2.2 Superdiversiteit
In de Middenkempen wonen er op 1/1/2015 8.814 personen met een niet-Belgische herkomst. Op een
totale bevolking van 102.087 personen is dit 8,6%. Dat is minder dan het provinciale gemiddelde van
15,4%. Als we de bevolking van Nederlandse herkomst buiten beschouwing laten, heeft in de
Middenkempen nog 6,1% van de bevolking een buitenlandse herkomst, ook dat ligt lager dan het
provinciale gemiddelde van 10,8%.
Het aantal personen van buitenlandse herkomst is de voorbije 20 jaar bijna onafgebroken gestegen.
Met het vrij verkeer van werknemers in Europa, de vluchtelingenstroom en de onophoudend onrust
in verschillende landen zal dit aantal in de toekomst nog blijven stijgen (Van den Broucke ea., 2015).
En dit niet enkel in de grote steden, maar ook in de Middenkempen (Agentschap Integratie en
Inburgering ea., 2016; Stad Herentals, 2014).
De 8.814 personen van buitenlandse herkomst komen uit hebben maar liefst 120 verschillende
herkomstlanden. Opvallend is de grote diversiteit binnen de groep “andere landen”: deze bestaat uit
3.217 personen met 110 verschillende herkomstlanden.
6.2.3 Onderwijs en diversiteit in de Middenkempen
6.2.3.1 Schoolse achterstand
Als we de cijfers bekijken rond de schoolse vertraging van leerlingen, zien we een duidelijk verschil
tussen leerlingen die Nederlands als thuistaal hebben en leerlingen die niet-Nederlands als thuistaal
spreken.
In het lager onderwijs is er al een groot verschil te zien. Het percentage leerlingen met schoolse
achterstand die thuis Nederlands spreken, ligt gemiddeld rond 9% (eigen berekening) in de
Middenkempen. Voor leerlingen die thuis een andere taal spreken, gaat het om gemiddeld 41%.
Bij leerlingen in het secundair onderwijs, liggen deze cijfers nog hoger. Gemiddeld heeft 67% (eigen
berekening ) van de leerlingen die thuis een andere taal spreken, een schoolse achterstand. Dit in
tegenstelling tot 17% (eigen berekening ) leerlingen die thuis Nederlands spreken.
Beide gemiddelde cijfers rond de schoolse achterstand bij leerlingen die thuis geen Nederlands
spreken, liggen in de Middenkempen hoger dan het gemiddelde in het Vlaams Gewest.
Hoewel uit de cijfers duidelijk blijkt dat kinderen met een andere thuistaal vaker een schoolse
achterstand hebben is de realiteit complexer. De groep leerlingen met een andere thuistaal is niet
alleen zeer divers qua taalgebruik, ook de socio-economische status, welbevinden,
ouderbetrokkenheid, opleiding van de moeder,… hebben een invloed op de schoolprestaties van
kinderen.
6.2.3.2 Betrekken van ouders bij het schoolgebeuren
‘Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat de slaagkansen van kinderen sterk afhankelijk zijn van de
steun die de ouders bieden. Tevens wordt ook aangetoond dat kinderen uit kwetsbare of anderstalige
gezinnen met laagopgeleide ouders het op school moeilijker hebben.’ (Visie, 25 november 2016).
45
Bovenstaand citaat geeft net als andere onderzoeken aan dat de betrokkenheid van ouders bij het
schoolgebeuren van hun kind zeer belangrijk is.
In de praktijk merken we dat scholen anderstalige ouders moeilijker bereiken: Anderstalige ouders
komen minder naar oudercontacten en schoolfeesten, ze helpen niet bij het huiswerk, ze zetten hun
kind te laat af aan de schoolpoort, nemen de agenda van hun kind niet door, … . Vaak ligt de
communicatie vanuit de school en de onwetendheid van de ouders hierbij aan de basis. Ook het
beheersen van het Nederlands vormt een zeer grote factor.
Zoals we reeds aangaven, zijn de meeste personen die in België aankomen vanuit landen buiten de EU
verplicht om een inburgeringstraject te volgen. Wat de Nederlandse lessen betreft, zijn ze verplicht
om niveau 1.1 en 1.2 te volgen. Iedere persoon doet deze trajecten op zijn niveau, wat wil zeggen dat
sommige snel het Nederlands onder de knie hebben, en anderen er langer over doen.
Om kinderen van buitenlandse herkomst een sterke instap aan te bieden in het onderwijs, is het dan
ook van belang om te werken aan de betrokkenheid van hun ouders.
Het Centrum voor Basiseducatie heeft hierin al enkele inspirerende stappen gezet. Hun project
‘Moeder-taal’ is ontstaan door de vaststelling dat anderstalige jonge moeders niet tot de lessen
Nederlands geraakten, omdat ze geen (betaalbare) kinderopvang vonden voor hun kinderen. Moeder-
taal biedt jonge moeders de kans Nederlands te leren, terwijl hun kind in een ander lokaal wordt
opgevangen. Uit de bevindingen van het CBE blijkt dat de moedercursus positieve resultaten heeft:
‘Doordat de mama’s van de kinderen deze cursus volgen en beter in staat zijn om hun kinderen op de
juiste manier te begeleiden, zien we ook dat de leerprestaties van de kinderen opmerkelijk verbeteren
en merken we dat ze ook veel zelfzekerder zijn.’ (Visie, vrijdag 25 november 2016).
6.2.4 Lokale Opvanginitiatieven in de Middenkempen
Noch in de lokale inburgerings- en integratiemonitor, noch in de Couleur Locale zijn cijfers van de LOI
’s terug te vinden. Aangezien het Wegwijzer project een luik “Wegwijs in het LOI” bevat dat inzet op
een kwaliteitsvol onthaal en een opstart voor oefenkansen en activering op de arbeidsmarkt van LOI
bewoners , vroegen we aan alle LOI ’s in de Middenkempen naar cijfers van 2015.
6.2.4.1 Vrijwilligers binnen de LOI ’s
Alvorens we de cijfers weergeven, willen we kort de vrijwilligerswerking binnen de LOI ’s schetsen.
Binnen de LOI ’s van Grobbendonk, Herentals, Olen, Lille en Vorselaar wordt sinds 2015 met
vrijwilligers gewerkt. De vrijwilligers staan in voor taakgerichte ondersteuning, begeleiding van de
bewoners en het bevorderen van het sociaal contact. Concreet wil dit zeggen dat ze mee naar de
winkel gaan, aspecten in huis uitleggen, kansen creëren om de Nederlandse taal te oefenen, mee naar
vrijetijdsbesteding zoeken, … .
Een jaar15 na de opstart van de vrijwilligerswerking binnen de LOI ’s, zijn er 21 actieve vrijwilligers
waarvan 3 van vreemde origine. Globaal genomen wordt deze werking door alle partijen als een grote
meerwaarde ervaren.
15 Op 29/11/2016
46
De vrijwilligers geven aan dat de communicatie met de bewoners van de LOI ’s niet altijd makkelijk is.
Daarom willen we de vrijwilligers tijdens vormingen tools aanreiken om de communicatie te
bevorderen. Hiervoor werden vormingen uitgewerkt rond: schriftelijke communicatie, mondelinge
communicatie, interculturele competenties en de asielprocedure. Meer informatie over de vormingen
is terug te vinden in bijlage 9.7.
Zowel de hulpverleners als de vrijwilligers signaleren dat de bewoners van de LOI ’s vragende partij zijn
naar vrijetijdsbesteding. Ze willen zich nuttig maken door vrijwilligerswerk te doen of een opleiding te
volgen. Daarom wil het project Wegwijzer inzetten op de activering van de talenten van deze specifieke
groep.
Tot slot willen we nog vermelden dat, door de stijging van het aantal asielzoekers, de LOI ’s zoeken
naar mogelijkheden om de bewoners voldoende praktische basisinformatie mee te geven alvorens ze
de opvangstructuur verlaten. Om die reden, zet het project Wegwijzer ook in op het onthaal van de
bewoners in het LOI.
6.2.4.2 Cijfers van de LOI ‘s
In de LOI ’s van de Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar waren in
2015 in totaal 158 opvangplaatsen. Uit onderstaande grafiek is af te leiden dat er in Herentals de
meeste opvangplaatsen zijn.
Figuur 2 Aantal opvangplaatsen in de LOI 's in de Middenkempen in 2015 (Bron: cijfermateriaal van de LOI’ s van de Middenkempen)
In één woning kunnen meerdere personen, bijvoorbeeld gezinnen, verblijven. Rekening houdend met
het verloop in de opvang, vroegen we de LOI ’s ook hoeveel mannen, vrouwen en kinderen ze in 2015
hebben opgevangen.
18
54
19
21
20
188
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Aantal opvangplaatsen in de LOI's in de Middenkempen in 2015
Grobbendonk Herentals Herenthout Kasterlee Lille Olen Vorselaar
47
In 2015, werden in totaal een 229 personen opgevangen. Hieronder waren 83 kinderen en 88 mannen.
De vrouwen waren iets minder vertegenwoordigd16.
Figuur 3 Aantal personen die werden opgevangen in de LOI's in de Middenkempen in 2015 (Bron: cijfermateriaal van de LOI’ s van de Middenkempen)
Het hoge aantal kinderen heeft een invloed op de gemiddelde leeftijd van de bewoners. Hoewel er
verschillende oudere bewoners waren, ligt de gemiddelde leeftijd van de 229 personen op 22,7 jaar.
Net als de algemene Belgische tendens zien ook de medewerkers van de LOI ’s dat de meerderheid
van de bewoners alleenstaande jonge mannen zijn.
In 2015 was er in heel België een stijging van het aantal aanvragen uit Irak, Syrië en Afghanistan
(Agentschap Integratie en Inburgering ea., 2016). Deze tendens komt ook terug in de Middenkempen.
In 2015 verbleven er in de LOI ’s in de Middenkempen meer dan 20 nationaliteiten. De meest
voorkomende nationaliteiten waren echter die van Irak, Syrië en Afghanistan.
In 2015, verbleven de bewoners gemiddeld 8,9 maand in de LOI ’s. Hierbij moet de opmerking gemaakt
worden dat sommige bewoners na 3 maanden de opvangstructuur al verlieten, en anderen er meer
dan 20 maanden verbleven.
In 2016 werden er tussen 01/01/2016 en 30/06/2016 al 162 personen opgevangen in de LOI ’s in de
Middenkempen. De medewerkers van de LOI ’s merken op dat er verschillende plaatsen open blijven,
terwijl in gezamenlijke opvangcentra als Fedasil een tekort aan plaatsen is.
16 Het aantal opgevangen vrouwen lag in 2015 op 58.
25
96
28
30
191417
0
50
100
150
200
250
Aantal opgevangen personen 2015
Aantal personen die in 2015 werden opgevangen in de LOI's van de Middenkempen
Grobbendonk Herentals Herenthout Kasterlee Lille Olen Vorselaar
48
Figuur 4 Aantal personen die van 01/01/2016 - 30/06/2016 werden opgevangen in de LOI's van de Middenkempen (Bron: cijfermateriaal van de LOI’ s van de Middenkempen)
18
64
20
22
198
11
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Aantal personen opgevangen in het LOI van 01/01/2016 - 30/06/2016
Grobbendonk Herentals Herenthout Kasterlee Lille Olen Vorselaar
49
CONCLUSIES EN BELEIDSAANBEVELINGEN Aangezien de bevragingen van doelgroep, sleutelfiguren en onderwijspartners nog lopende is tot de
maand maart, geven we hier de conclusies die getrokken werden uit de bevragingen van sleutelfiguren,
de medewerkers van de betrokken OCMW ’s en gemeentes en de vrijwilligers van de LOI’s. De
conclusies en beleidsaanbevelingen vanuit de bevraging met personen van buitenlandse origine
worden hier gedeeltelijk weergegeven. De conclusies en beleidsaanbevelingen vanuit de bevraging
met onderwijspartners zullen later aangevuld worden.
7.1 Conclusies
7.1.1 Medewerkers OCMW en gemeente
Vanuit de bevragingen met de verschillende diensten en sleutelfiguren binnen OCMW en gemeente
komt naar voor dat er tot nu toe weinig tot geen grote problemen worden ervaren met betrekking tot
personen van buitenlandse origine.
Problemen met mondelinge communicatie worden opgevangen door een netwerk van kennissen en
vrienden en ex-LOI bewoners, gebruik van de tolkentelefoon, eigen kennis van talen (veelal Frans en
Engels), ‘hand en voet’, … In bepaalde gevallen wordt er ook beroep gedaan op Google Translate en
een contact binnen het netwerk van de medewerkers. De meeste medewerkers geven aan dat ze het
een meerwaarde zouden vinden om iemand of meerdere personen van een bepaalde taal/cultuur in
dienst te hebben om de communicatie vlotter te laten verlopen.
Schriftelijke communicatie specifiek aangepast aan de behoeftes van anderstalige nieuwkomers wordt
veelal gebruikt binnen de LOI’s en de buitenschoolse kinderopvanginitiatieven. Hierbij maakt men
gebruik van pictogrammen en fotomateriaal.
In de verschillende gemeentes is er geen specifiek diversiteitsbeleid gericht naar personen van
buitenlandse origine. Zaken als het dragen van een hoofddoek, bidden op de werkvloer,
gebedsruimtes,… komen zo weinig voor dat er hier geen beleid rond gevormd werd maar concrete
afspraken werden gemaakt met de individuen.
In de verschillende gemeentes is er geen specifiek taalbeleid gericht naar anderstalige klanten en
inwoners. In Herentals is er wel sprake van een huistaal. Binnen de gemeente Kasterlee is er ook een
commissie ‘deontologische code’ opgericht, die als doel heeft om op laag niveau te communiceren
over de wetgeving naar de bevolking toe.
Medewerkers van OCMW en gemeente hebben specifieke vragen rond even specifieke casussen als
het betrekking heeft op zogenaamde interculturele verschillen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld over
gastvrijheid versus (te) veel eten aangeboden krijgen op huisbezoeken, werkattitude, documenten in
orde brengen, netheid van keuken en woning LOI. De meeste medewerkers halen aan dat te laat
komen en afspraken niet nakomen erg vaak voorkomen. Daarnaast wordt ook melding gemaakt van
de nood aan meer kennis rond interculturele hulpverlening en moeilijke gesprekken.
50
Ondanks het feit dat de meeste casussen specifiek bekeken worden, is er een algemene vraag naar
een uniform onthaalbeleid, zeker naar het gebruik van taal aan het loket en algemeen taalgebruik
binnen de diensten en dienstverlening. Daarnaast is er ook een algemene vraag naar ondersteuning
bij afspraken, documenten in orde maken en orde en netheid. Deze vraag stelt zich eveneens bij de
vaststelling dat het aantal personen van buitenlandse origine in de Middenkempen snel stijgt en zal
blijven stijgen. Hierdoor is er een algemene consensus dat een preventief uniform beleid gewenst is.
7.1.2 Personen van buitenlandse origine
Vanuit de bevragingen met personen van buitenlandse origine komt vooral naar boven dat alle
bevraagden het aanleren van de Nederlandse taal als erg belangrijk aangeven bij hun integratie in de
gemeente. De meeste bevraagden geven echter ook aan dat dit niet evident is door onder meer: hun
nog maar korte verblijf in Vlaanderen, het moeilijk aanleren van de taal, een moeilijke combinatie van
de lessen met hun werk.
De mondelinge communicatie met medewerkers van gemeente en OCMW verloopt meestal redelijk
vlot. Vaak wordt er ook overgeschakeld op een contacttaal door de medewerkers.
Schriftelijke communicatie wordt erg vaak niet of slechts moeilijk begrepen. Vertalingen van deze
communicatie gebeuren erg vaak door maatschappelijk medewerkers, kinderen, vrijwilligers of
kennissen die de beide talen spreken of er wordt gebruik gemaakt van vertaalprogramma’s.
De meeste bevraagden geven aan dat ze wel vrijetijdsactiviteiten willen doen, maar dat dit niet altijd
mogelijk is wegens te duur of een moeilijke combinatie met werk, lessen en/of kinderen. Veel
bevraagden geven ook aan dat ze het een drempel vinden om naar een activiteit te gaan omdat ze er
niemand kennen.
De meeste bevraagden geven aan dat ze zich welkom voelen in en op de gemeente. Verschillende
bevraagden merken wel op dat de Vlamingen vaak gesloten zijn en veel van het leven zich binnen
afspeelt. Sommige bevraagden geven aan dat ze geconfronteerd worden met vooroordelen en
racisme.
De bevraagde personen met kinderen vinden het allemaal van belang op de hoogte te zijn van het
schoolgebeuren van hun kinderen. Dit is echter niet altijd gemakkelijk. Zo geven enkele bevraagden
aan dat ze de informatie uit het oudercontact niet altijd begrijpen. Ook brieven worden niet altijd goed
begrepen. Ouders willen graag helpen met het huiswerk van de kinderen, wat niet altijd mogelijk is
door hun beperkte kennis van de taal. Wiskunde is soms gemakkelijker. Ook hier worden de meeste
vertalingen gedaan door vrijwilligers en maatschappelijk werkers, kinderen of kennissen.
Hoewel de bevraging hier niet rechtstreeks op focuste, haalden verscheidene bevraagden aan dat ze
op een aantal andere knelpunten botsen: huisvesting (huis in slechte staat), zoektocht naar werk en
gezinshereniging.
7.1.3 Vrijwilligers LOI
Vanuit de bevragingen met de vrijwilligers van het LOI komt vooral naar boven dat ze vaak
geconfronteerd worden met (interculturele) verschillen tijdens hun begeleiding van de LOI bewoners
en dat het niet altijd evident is om te communiceren met bewoners die geen contacttaal hebben en/of
51
een erg beperkte kennis hebben van het Nederlands. De meeste vrijwilligers maken gebruik van heel
wat tools om de communicatie te bevorderen (spelletjes, oefeningen, beelden, gebarentaal, veel maar
traag en duidelijk spreken, deN Babbelhoek,…). Om het omgaan met interculturele verschillen te
vergemakkelijken geven de vrijwilligers aan dat het belangrijk is om open te spreken en de dialoog aan
te gaan, zelfs al is dit niet altijd even evident.
Vrijwilligers geven tot slot ook aan dat veel LOI bewoners botsen op de moeilijkheden bij het vinden
van een woning.
7.2 Beleidsaanbevelingen projectplanning Wegwijzer 2016-2018 Op basis van deze conclusies uit de omgevingsanalyse willen we ons binnen de projectplanning in
eerste instantie focussen op de volgende producten:
7.2.1 Onthaalfiches voor nieuwe inwoners
Binnen het project Wegwijzer 2016-2018 plannen we de opmaak van een onthaalmap met fiches voor
nieuwe inwoners van buitenlandse herkomst. Deze onthaalmap bevat informatie over alle
levensdomeinen, onderverdeeld in een aantal basiskleuren per domein. Omdat iedere gemeente
andere diensten met andere adressen heeft, zal voor iedere gemeente een aparte onthaalmap op
maat gemaakt worden. Er zal gewerkt worden met pictogrammen en klare taal, zodat de inhoud
duidelijk weergegeven kan worden.
Deze onthaalmap kan zowel meegegeven worden aan nieuwe inwoners, als actief gebruikt worden
door de medewerkers met een onthaal en-of loketfunctie bij het uitleggen of doorverwijzen naar
bepaalde diensten.
Het voordeel van het werken met een onthaalmap met aparte fiches is de lagere kost bij het updaten
en of aanvullen van informatie.
We willen de onthaalmap niet alleen toegankelijk maken voor nieuwe inwoners van buitenlandse
herkomst, maar ook voor het bredere publiek.
7.2.2 Onthaalmap met fiches voor nieuwkomers
Binnen het project plannen we de opmaak van een onthaalmap met fiches voor nieuwkomers.
Elke nieuwe inwoner krijgt een klasseermap met kleur-codes volgens thema: verblijfsdocumenten,
school, wonen, werk , ziekte,... Onder elke kleur-code, wordt de cliënt geleerd hun brieven of facturen
van CGVS, DVZ, facturen, huurcontract, arbeidscontract, ziektebrieven, brieven van hun school of
kinderen per codes te sorteren en daarin netjes te bewaren.
In de map is er ook plaats voor een afspraakbrief.
Voor de ontwikkeling van de onthaalmap, baseren we ons op het voorbeeld van het Agentschap
Inburgering en Integratie in Oostende, waar men momenteel al bezig is met de ontwikkeling ervan.
7.2.3 Vormingsaanbod
Binnen het project plannen we een aantal basisvormingen voor medewerkers van OCMW en
gemeente. Deze basisvormingen bestaan uit drie luiken: mondelinge communicatie, schriftelijke
52
communicatie en interculturele competentie. Deze basisvormingen worden in het voorjaar 2017
verzorgd door medewerkers van het Agentschap Integratie en Inburgering.
Binnen het project plannen we eveneens een aantal basisvormingen voor de vrijwilligers van de
verschillende LOI ’s in februari 2017. Zij krijgen eveneens de drie bovenstaande vormingen
aangeboden, aangevuld met een basisvorming inburgering, vreemdelingenrecht en asielprocedure,
verzorgd door medewerkers van het Agentschap Integratie en Inburgering.
7.2.4 Inburgeringsceremonie
Binnen het project plannen we de ondersteuning van de organisatie van een gezamenlijke
inburgeringsceremonie vanuit het Agentschap Integratie en Inburgering. Deze zal voor het eerst
doorgaan vanaf najaar 2017.
7.2.5 (taal) Toegankelijk onthaalmoment
Binnen het project plannen we de ondersteuning van de organisatie van (taal) toegankelijke
onthaalmomenten voor nieuwe inwoners.
7.2.6 Prospectie mogelijkheden toeleiders in diversiteit
Om tegemoet te komen aan de vraag van enerzijds de medewerkers om ondersteuning te krijgen bij
(interculturele) communicatie met anderstaligen en anderzijds van anderstalige burgers om
ondersteuning te krijgen bij vertalingen en extra uitleg, plannen we binnen het project een prospectie
naar de mogelijkheden van de inschakeling van toeleiders in diversiteit. Toeleiders vormen een brug
tussen inwoners van buitenlandse herkomst en diensten en organisaties in de gemeente of het
onderwijs. Ze zorgen ervoor dat inwoners met een buitenlandse origine hun weg vinden naar de
dienst- en hulpverlening. Ze oriënteren hen, zowel online als offline, in papieren en documenten. En
ook letterlijk, door mee op stap te gaan naar de juiste dienst of organisatie. Op die manier willen ze de
zelfredzaamheid van hun cliënten verhogen. Het project toeleiders in diversiteit is een project van en
kan rekenen op volledige ondersteuning vanuit het Agentschap Integratie en Inburgering.
7.2.7 Project moedertaal
In het luik onderwijs willen we ons in eerste instantie richten op het uitwerken van het project
moedertaal. In samenwerking met het CBE, het CVO DTL en Kind en Gezin worden er in 2017 lessen
NT2 voor anderstalige moeders georganiseerd. Voor hun kinderen tussen 0-3 jaar zal tijdens de lessen
opvang voorzien worden.
7.2.8 Open modules rond het schoolgebeuren
Naast het project moedertaal, willen we in samenwerking met het CVO DTL open modules rond het
schoolgebeuren voor anderstalige ouders organiseren. In de open modules die op het CVO DTL zullen
plaatsvinden, krijgen de ouders meer uitleg over de structuur van het Vlaams onderwijs. Er komt ook
aan bod waarom op tijd komen belangrijk is, hoe de agenda beheert moet worden, hoe er thuis rond
school gewerkt kan worden, … .
53
7.2.9 Vervolgtraject vrijwilligers LOI
Uit de eerste bevragingen van de vrijwilligers blijkt dat er nood is aan een vervolgtraject van de
vormingen. Tijdens dit vervolgtraject dienen drie zaken aan bod te komen: (1) de rolafbakening van de
vrijwilliger, (2) een intervisiemoment en (3) wat na het LOI.
7.3 Beleidsaanbevelingen beleidsplan 2018-2020
7.3.1 Horizontaal onthaalbeleid
Op basis van bovenstaande vaststellingen en conclusies willen we hierbij een aantal
beleidsaanbevelingen aanwijzen die opgenomen kunnen worden in de beleidsnota “Regionaal
Beleidsplan: Onthaal van nieuwkomers voor de periode: 2018 – 2020”.
Om deze beleidsaanbevelingen te kaderen maken we gebruik van 6 kernsferen van integratie van
Vidhya Ramalingam17 aangevuld en uitgebreid met 17 kenmerken van een “welcoming community” 18.
Hierbij streven we ernaar dat alle beleidsdomeinen hun verantwoordelijkheid opnemen om het beleid
af te stemmen op de aanwezige superdiversiteit in de samenleving en meer specifiek in de
Middenkempen en dit doorheen het ganse proces van beleidsvoering (voorbereiding, besluitvorming,
uitvoering en evaluatie) met als doel gelijke toegang te verzekeren voor alle burgers, inclusief voor
personen van buitenlandse herkomst.
Ramalingam gaat uit van 6 kernsferen van integratie. Socio-economische kernsferen (1) Wettelijke, (2)
welzijn en het (3) economische en socioculturele kernsferen (4) sociale, (5) politieke en (6) culturele.
Indien er aan al deze kernsferen voldaan is, is integratie mogelijk. Deze kernsferen leunen sterk aan bij
de 17 kenmerken van een gastvrije gemeente:
1. Werkgelegenheid 2. Bevorderen van sociaal kapitaal 3. Betaalbare en passende huisvesting 4. Positieve houding tegenover migranten, culturele diversiteit en de aanwezigheid van nieuwkomers in de gemeenschap 5. Aanwezigheid van diensten die specifiek inzetten op behoeftes van nieuwkomers 6. Samenwerking van partners die inzetten op onthaal van nieuwkomers 7. Gemeente en gemeentelijke diensten zijn gevoelig voor en zetten specifiek in op de behoeftes van (anderstalige)
nieuwkomers 8. Onderwijskansen 9. Toegankelijke en aangepaste gezondheidszorg 10. Beschikbaar en toegankelijk openbaar vervoer 11. Aanwezigheid van diverse religieuze organisaties 12. Mogelijkheden voor sociaal engagement 13. Mogelijkheid om op politiek vlak te participeren 14. Goede relatie met politie en gerecht 15. Veiligheid 16. Toegankelijke en beschikbare openbare en recreatieve ruimte 17. Positieve beeldvorming in de media
Tabel 4 De 17 kenmerken van een gastvrije gemeente (Ramalingam, 2013).
In eerste instantie willen we in het beleidsplan 2018-2020 blijvend focussen op het garanderen van
een onthaalbeleid voor nieuwkomers en personen van buitenlandse origine in de Middenkempen.
Hiertoe zullen we, in vervolg van het Wegwijzer project, een specifieke focus leggen (1) de
17 2013. ‘Integration: What works? Research paper’: http://www.academia.edu/5554117/Integration_What_Works 18 http://p2pcanada.ca/library/characteristics-of-a-welcoming-community-report/
54
samenwerking van partners die inzetten op onthaal van nieuwkomers (2) Aanwezigheid van diensten
die specifiek inzetten op behoeftes van nieuwkomers en (3) Gemeente en gemeentelijke diensten zijn
gevoelig voor en zetten specifiek in op de behoeftes van (anderstalige) nieuwkomers en (4)
onderwijskansen. Daarenboven willen we doorheen het ganse project en het beleidsplan inzetten op
het bevorderen van sociaal kapitaal, positieve beeldvorming en positieve houding ten opzichte van
personen van buitenlandse herkomst.
In tweede instantie willen we ook focussen op een aantal bijkomende thema’s die vanuit de
omgevingsanalyse naar boven zijn gekomen, met name situatie op de arbeidsmarkt, huisvesting en
welzijn en armoede en vrije tijdsbesteding.
7.3.2 Bijkomende thema’s
Hieronder schetsen we een aantal vaststellingen rond bijkomende thema’s die naar boven zijn
gekomen in de omgevingsanalyse, zowel vanuit de Couleur Locale als vanuit eigen onderzoek. We
nemen deze bijkomende gegevens mee voor verdere analyse bij de beleidsplanning 2018-2020.
7.3.2.1 Arbeidsmarkt
Uit recente cijfers van Eurostat blijkt dat de tewerkstellingsgraad van de migranten van de tweede
generatie (25 tot 54 jaar) in België met 72% onder het cijfer van de autochtone Belgen in dezelfde
leeftijdsklasse te liggen (85%). Die kloof van 13% is groter dan in andere EU landen. Dezelfde tendens
komt ook terug wanneer er gekeken wordt naar opleidingsgraad. Zo blijkt 34% van de migranten van
de tweede generatie een hogere opleiding te hebben genoten, tegenover 44% van de autochtone
Belgen. De Standaard trekt uit de cijfers volgende conclusie: “De integratie van migranten van de
tweede generatie op de arbeidsmarkt en in het hoger onderwijs, verloopt nergens in de EU zo
moeizaam als in België.” (De Standaard, 28/10/2016)
De cijfers uit de lokale inburgerings- en integratiemonitor bevestigen bovenstaande vaststellingen ook
voor de Middenkempen. In deze regio zijn er meer werkloze personen uit EU en niet-EU landen, dan
uit België.
Binnen de dienst ISOM (Intergemeentelijke Samenwerking OCMW ’s Middenkempen) is er een dienst
tewerkstelling. Personen die moeilijkheden ondervinden met het vinden van werk, kunnen beroep
doen op deze dienst van het OCMW. Zo is er een tewerkstelling mogelijk via artikel 60§7. Iedereen die
recht heeft op leefloon of financieel maatschappelijke hulp kan via dit statuut tewerkgesteld worden.
Daarnaast is er ook nog een tewerkstelling in de sociale economie, waarvoor iedereen die het moeilijk
heeft om een job te vinden via de reguliere economie in aanmerking komt.
Op de dienst tewerkstelling wordt niet geregistreerd welke cliënt van buitenlandse herkomst is. Het
land van herkomst wordt echter wel bijgehouden. Uit onderstaande tabellen is te zien dat bij 59% van
de cliënten in 2015, België het land van herkomst was. Het aantal mensen afkomstig van buiten de
Europese Unie bedraagt 36%. Slechts een klein percentage van de cliënten, is afkomstig van binnen de
Europese Unie.
55
België Binnen EU
Buiten EU
Aantallen 176 12 108
Percentage 59% 4% 36% Tabel 5 Aantal cliënten van de dienst tewerkstelling in 2015, naar land van herkomst. (Bron: ISOM jaarverslag 2015)
7.3.2.2 Huisvestingsmarkt
Er doen meer personen uit niet EU-landen beroep op sociale huisvesting dan personen van België of
andere EU landen. Wat opvalt, is dat de percentages bij de niet EU-landen (gemiddeld 9,5%) over het
algemeen hoger liggen dan het percentage van het Vlaamse Gewest (7,2%). Hierdoor kan
geconcludeerd worden dat de toegang tot sociale huisvesting voor niet EU personen beter is in de
Middenkempen dan in het Vlaamse Gewest.
Het Sociaal Verhuurkantoor (SVK) ISOM geeft ons volgende inzichten rond sociale huisvesting. In 2015,
hebben 389 kandidaten zich aangemeld om via het SVK een woning te huren. Hiervan had 30%, ofwel
117 personen, niet de Belgische nationaliteit19.
In totaal waren er in 2015 922 actieve dossiers, wat wil zeggen dat al deze mensen al enkele jaren tot
enkele maanden op de wachtlijst stonden voor een woning. 31% hiervan, ofwel 293 personen, hadden
niet de Belgische nationaliteit. Het gaat om personen van 59 verschillende nationaliteiten, waarvan
Nederlanders en Afghanen de grootste groepen vormen zijn.
In 2015, werden er 93 woningen verhuurd: 57 aan Belgen, 7 aan Europeanen en 29 aan niet-
Europeanen.
Belg EU Niet-EU
Herentals 30 3 21
Herenthout 2 1 1
Kasterlee 8 2 2
Lille 11 0 3
Olen 4 1 2
Vorselaar 2 0 0 Tabel 6 Overzicht van de verhuurde woningen van het SVK ISOM in 2015. (Bron: SVK ISOM)
In datzelfde jaar, waren er 37 verhuisbewegingen20. 12 keer was de huurder van niet Belgische
afkomst. 8 van hen, ofwel 21%, was politiek vluchteling.
7.3.2.3 Welzijn en armoede
Volgens Van Robaeys en Vranken (2007) is het risico om met armoede geconfronteerd te worden voor
mensen met een migratieachtergrond hoger dan voor personen zonder migratieachtergrond. Corluy
en Verbist (2010) geven aan dat het armoederisico voor niet-Europese burgers die in België verblijven,
oploopt tot 48%. Het armoederisico bij ‘autochtone’ Belgen is 12%.
19 In voorgaande hoofdstukken en alinea’s ging het telkens om personen van buitenlandse herkomst. Op het SVK ISOM werd enkel een onderscheid gemaakt in nationaliteit. 20 = totaal aantal verhuizen
56
Dierckx, Vranken ea. (2011) stellen ook vast dat factoren die armoede tegengaan of er tegen
beschermen, niet werkzaam zijn bij personen met een niet-Europese achtergrond. Volgens hun
berekeningen leven 32% van de hooggeschoolde en 46% van de werkende niet-Europeanen in
cumulatieve armoede.
Deze bevindingen worden voor de Middenkempen bevestigd door de cijfers uit de lokale inburgerings-
en integratiemonitor. Er doen meer personen uit niet-Europese landen (6%) beroep doen op
een leefloon, dan personen uit België (0%) of uit andere landen van de EU (1%).
7.3.2.4 Registratie van personen van buitenlandse herkomst
In het kader van de omgevingsanalyse, vroegen we de OCMW ’s van de ISOM gemeenten om ons
recente cijfers te bezorgen rond het aantal cliënten21 van buitenlandse herkomst. De betrokken OCMW
’s registreren deze specifieke cijfers echter niet. Er wordt enkel geregistreerd welke nationaliteit de
cliënten op het moment van hun aanmelding hebben en/of wat hun land van herkomst is.
Ook op de VVSG worden deze concrete cijfers niet bijgehouden. Hans Ledegen, stafmedewerker
dataverzameling op de VVSG gaf ons hieromtrent volgende uitleg:
“Elke nieuwe cliënt wordt geregistreerd bij het OCMW via een registratiemodule. Die module wordt
gekoppeld aan de software voor de sociale diensten. Diezelfde software is veelal voorzien van een ‘tel-
of registratiemodule’ die niet alleen nieuwe maar ook bestaande cliënten registreert indien die op de
hulpverlening van het OCMW beroep willen doen. Hiermee kan het door u gevraagde aantal22 in kaart
worden gebracht. Veelal is zulke tel- of registratiemodule voor het lokaal bestuur optioneel en betalend.
Vandaar dat heel wat besturen niet over zulke module zullen beschikken.
Verder beschikken wij de cijfers wat betreft het aantal personen in budgethulpverlening,
schuldhulpverlening, collectieve schuldenregeling. Het onderscheid maken tussen geslacht,
nationaliteit,… is echter onmogelijk. Over de aantallen beschik ik dus wel, maar niet opgesplitst per
herkomst.” (Ledegen, mail 19/08/2016)
Er kan dus gesteld worden dat de OCMW ’s en de ISOM diensten geen zicht hebben op het aantal
cliënten dat van buitenlandse herkomst is. Dit is opmerkelijk aangezien het project Wegwijzer, dat
mede in opdracht is van de OCMW ’s, zich in eerste instantie richt op deze doelgroep.
7.3.2.5 Bewustwording van diversiteit in de gemeenten
Zoals blijkt uit de cijfers rond diversiteit in de Middenkempen, zijn er in de regio minder personen van
buitenlandse herkomst aanwezig dan in het Vlaams gewest. Toch dient hiermee rekening gehouden te
worden in het beleid van de gemeenten en OCMW ’s. Studies leren ons namelijk dat het percentage
aan personen van buitenlandse herkomst in de toekomst alleen maar zal toenemen, ook in de
Middenkempen. Momenteel is er nog ruimte om te experimenteren met tools om het onthaalbeleid
21 We stelden volgende vragen aan de verschillende betrokken OCMW ’s: Hoeveel cliënten waren er van buitenlandse herkomst? ; Welke nationaliteiten kwamen het meeste voor? ; Hoeveel personen van buitenlandse herkomst deden beroep op budgetbeheer/budgetbegeleiding/schuldbemiddeling/collectieve schuldenregeling? 22 Aantal cliënten van buitenlandse herkomst dat in 2015 beroep deed op de dienstverlening van het OCMW.
57
te bevorderen. Maar van zodra er meer en meer personen van buitenlandse herkomst zijn, is deze
ruimte er niet meer.
Tijdens de bevragingen van de personeelsleden van de OCMW ’s en gemeenten, hebben we gemerkt
dat verschillende medewerkers aangeven dat er in hun gemeente geen diversiteit is of dat ze er niet
mee in aanraking komen. Het is belangrijk dat ook zij zich bewust worden van het feit dat er wel
degelijk personen van buitenlandse herkomst aanwezig zijn, en dat dit aantal in de toekomst alleen
maar zal stijgen.
Hetzelfde idee vinden we terug binnen verschillende scholen in de betrokken gemeenten. Hoewel er
op een groot aantal scholen nog geen kinderen van buitenlandse herkomst les volgen, bestaat de
mogelijkheid dat dit in de toekomst wel zal gebeuren. Het is daarom dat de scholen nu al moeten
nadenken hoe ze met de toekomstige diversiteit zullen omgaan, welke tools ze kunnen inzetten, wat
ze kunnen verbeteren, … .
7.3.2.6 Zelforganisaties
In het kader van de omgevingsanalyse, werd ook nagegaan welke verenigingen in de Middenkempen
zich richten op personen van buitenlandse herkomst. We kwamen tot de vaststelling dat er zeer weinig
verenigingen/zelforganisaties zijn die zich op deze doelgroep richten.
In de huizen van de Dialoog in Geel (’t Origineel) en Turnhout (Villa Mescolanza) zijn wel personen uit
de Middenkempen terug te vinden.
58
BRONVERMELDING ADS. (2016). Statistieken en cijfers. Geraadpleegd op 04 augustus 2016 via
http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/
Agentschap Integratie en Inburgering, het Agentschap Binnenlands Bestuur, VVSG, IN-Gent
en Atlas, Integratie en Inburgering Antwerpen (2016). Van opvang naar samenleven. Brussel:
Artoos.
Coenen, L. (2015, 15 juni). P*uur en P*uur Pro vieren 5-jarig bestaan met leuk feestje.
Geraadpleegd op 6 juli 2016 via http://nnieuws.be/artikel/puur-en-puur-pro-vieren-5-jarig-
bestaan-met-leuk-feestje
Corluy, V. en Verbist, G. (2010), Inkomen en diversiteit: onderzoek naar de inkomenspositie
van migranten in België, Antwerpen, Universiteit Antwerpen / Centrum voor Sociaal Beleid
Herman Deleeck.
Dierckx, D., Vranken, J., e.a. (red.) (2011), Armoede en sociale uitsluiting: jaarboek 2011,
Leuven, Acco.
Exelmans, K. (2013). Omgevingsanalyse Forum Lokale Werkgelegenheid Middenkempen.
Herentals: ISOM.
Gemeente Herenthout (2013). Beleidsprogramma 2013-2018. Geraadpleegd op 03 augustus
2016 via
http://www.herenthout.be/sites/default/files/downloads/Beleidsprogramma%20(definitief).pdf
Homans, L. (2014). Beleidsnota 2014-2019: Integratie en Inburgering. Geraadpleegd op 26
juli 2016 via https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/beleidsnota-2014-2019-
integratie-en-inburgering
Menting, B. (2012). Predicting behavior development and academic achievement: The
interplay between cognitive functioning and social relations. Amsterdam: Vrije Universiteit
Amsterdam.
OCMW Olen (2016). Beleidsoverzicht – Werk – 1. Geraadpleegd op 03 augustus 2016 via
http://www.olen.be/product/788/olens-beleid-2016-in-doelstellingen-gemeente-ocmw-en-agb
Prisma. (2014). Europese migratie, lokale integratie? Praktijkonderzoek naar intra-Europese
migratie in de provincie Antwerpen. Geraadpleegd op 07 juli 2016 via
http://www.prismavzw.be/media/30847/2014-10-14-publicatie-EU-migratie_DEF.pdf
Prisma. (2014). Europese migratie, lokale integratie? Praktijkonderzoek naar intra-Europese
migratie in de provincie Antwerpen. Mechelen: Prisma vzw. Geraadpleegd op 3 augustus
2016 via http://www.prismavzw.be/media/30847/2014-10-14-publicatie-EU-
migratie_DEF.pdf
Roger, E. & Debosscher, T. (Red.). (2013). Kapstokken voor een lokaal integratiebeleid.
Inspirerende praktijken en hete hangijzers [Brochure]. Brussel: Kruispunt Migratie-Integratie
vzw.
Stad Geel (2011). Opening Huis van Dialoog. Geraadpleegd op 31 oktober 2016 via
http://www.geel.be/nieuwsdetail.aspx?id=820
Stad Herentals. (2013). Bestuursakkoord Herentals 2013-2018. Samen verder werken aan een
aangename stad. Geraadpleegd op 3 augustus 2016 via
https://www.herentals.be/sites/default/files/public/stad/Bestuur/Documenten/Beleidsplannen/B
estuursakkoord%20Herentals%202013-2018.pdf
59
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-a). Gemeentelijke profielschets. Najaar 2015.
Grobbendonk. Geraadpleegd op 22 juli via http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/gemeente-
2015/Grobbendonk.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-b). Gemeentelijke profielschets. Najaar 2015.
Herentals. Geraadpleegd op 22 juli via http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/gemeente-
2015/Herentals.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-c). Gemeentelijke profielschets. Najaar 2015.
Herenthout. Geraadpleegd op 22 juli via http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/gemeente-
2015/Herenthout.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-d). Gemeentelijke profielschets. Najaar 2015.
Kasterlee. Geraadpleegd op 22 juli via http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/gemeente-
2015/Kasterlee.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-e). Gemeentelijke profielschets. Najaar 2015.
Lille. Geraadpleegd op 22 juli via http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/gemeente-2015/Lille.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-f). Gemeentelijke profielschets. Najaar 2015.
Olen. Geraadpleegd op 22 juli via http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/gemeente-2015/Olen.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-g). Gemeentelijke profielschets. Najaar 2015.
Vorselaar. Geraadpleegd op 22 juli via http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/gemeente-
2015/Vorselaar.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-h). Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor.
Editie 2015. Grobbendonk. Geraadpleegd op 13 juli 2016 via
http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/integratiemonitor/Grobbendonk.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-i). Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor.
Editie 2015. Herentals. Geraadpleegd op 13 juli 2016 via
http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/integratiemonitor/Herentals.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-j). Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor.
Editie 2015. Herenthout. Geraadpleegd op 13 juli 2016 via
http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/integratiemonitor/Herenthout.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-k). Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor.
Editie 2015. Kasterlee. Geraadpleegd op 13 juli 2016 via
http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/integratiemonitor/Kasterlee.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-l). Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor.
Editie 2015. Lille. Geraadpleegd op 13 juli 2016 via
http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/integratiemonitor/Lille.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-m). Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor.
Editie 2015. Olen. Geraadpleegd op 13 juli 2016 via
http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/integratiemonitor/Olen.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-n). Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor.
Editie 2015. Vorselaar. Geraadpleegd op 13 juli 2016 via
http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/integratiemonitor/Vorselaar.pdf
Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2015-o). Vlaamse Regionale Indicatoren 2015.
Geraadpleegd op 20 juli 2016 via
http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/afbeeldingennieuwtjes/algemeen/bijlagen/vrind2015/2015-
10-09-vrind2015-volledig.pdf
60
Van den Broucke, S., Noppe, J., Stuyck, K., Buysschaert, P., Doyen, G. en Wets, J. (2015).
Vlaamse Migratie- en Integratiemonitor 2015. Antwerpen/Bussel: SIenI/ABB.
Van Robaeys, B., Vranken, J., e.a. (2007), De kleur van armoede: armoede bij personen van
buitenlandse herkomst, Leuven, Acco.
61
BIJLAGEN
9.1 Projectoproep Vlaams minister Liesbeth Homans wil investeren in intergemeentelijke samenwerking rond integratie
van personen van buitenlandse herkomst.
Hiertoe werd in juni een algemene projectoproep gelanceerd voor de opzet van experimentele
projecten (pilootprojecten). Met het verlenen van een projectsubsidie kunnen de capaciteiten van
steden/gemeenten versterkt worden door samenwerking. Vooral kleinere gemeenten kunnen op die
manier hun krachten bundelen.
Via projectsubsidies is het niet nodig om complexe structuren uit te werken maar kan er
geëxperimenteerd worden. Op deze manier kunnen we leren uit projecten van de lokale besturen die
in samenwerking met lokale actoren (bottom up) opgezet worden.
De projecten intergemeentelijke samenwerking moeten vooral inspelen op twee thema’s: enerzijds
onthaalbeleid en anderzijds samenleven in diversiteit en het bieden van gelijke kansen.
De subsidieaanvraag moest minstens uitgaan van drie steden/gemeenten waarvan minstens 1
stad/gemeente geen integratiesubsidie ontvangt. Aan de geselecteerde projecten wordt een
projectsubsidie van maximum 80% van de subsidiabele uitgaven toegekend met een maximum van
150.000 euro. Van de samenwerkende gemeenten wordt een globale cofinanciering van minstens 20%
van de subsidiabele uitgaven gevraagd. De projecten starten ten vroegste op 1 december 2015 en
eindigen ten laatste op 30 november 2018.
Er werd voor deze oproep in totaal 1.006.397,00 euro op de begroting 2015 beschikbaar gesteld. De
indieningstermijn van de subsidieaanvragen liep tot 30 september 2015. Aan 7 projecten wordt een
subsidie toegekend.
62
9.2 Overzicht vindplaatsen en verenigingen AID (Action in Development) heeft een kantoor in België, nl in Kasterlee. De non profit organisatie
heeft tot doel om op te komen voor kwetsbare bevolking in ontwikkelingslanden (tienermoeders,
kinderen en bejaarden).
AIF += federatie die actief is in Antwerpen, Limburg, Vlaams Brabant en Brussel. Ze brengen
Nederlandstalige sociaal-culturele verenigingen samen waarbij leden van verschillende nationaliteiten
zijn aangesloten.
CVO DTL Herentals: CVO DTL Herentals is een autonoom en erkend Centrum voor
Volwassenenonderwijs. Binnen hun vormingsaanbod bieden zij lessen NT2 aan (Richtgraad 1, 2 en 3).
Dienst tewerkstelling ISOM : Verschillende mensen van buitenlandse herkomst zijn tewerkgesteld via
artikel 60§3 of via sociale economie (onder meer in Kringwinkel Zuiderkempen).
Evangelistische kerk Herentals is een plaats waar Christenen samen hun geloof beleven.
Huizen van Dialoog: In Geel is er een Huis van Dialoog dat drie belangrijke doelstellingen heeft: ruimte
scheppen voor de werking van allochtone verenigingen in Geel, een brugfunctie vormen tussen die
verenigingen en de autochtone Gelenaren om de dialoog te bevorderen en de discussie stimuleren
tussen allochtone Gelenaren en het bestuur. (Stad Geel, 2011) Bij ’t Origineel zijn verschillende
verenigingen die werken rond diversiteit aangesloten. Eén ervan is Pologna, een vereniging van Poolse
mensen. De voorzitster ervan woont in Olen. Via haar kunnen geïnteresseerde leden bereikt worden.
Indimaj vrouwen is een Marokkaanse vrouwenvereniging die ook aangesloten is bij ’t Origineel. Ook
hier zijn er leden die afkomstig zijn uit de Middenkempen.
In Turnhout is een tweede Huis van Dialoog. Ook bij Villa Mescolanza zijn verschillende verenigingen
die werken rond diversiteit terug te vinden. Mogelijks zijn ook hier leden terug te vinden die afkomstig
zijn uit de Middenkempen.
Praatpunt deN babbelhoek: een praatgroep waar anderstaligen Nederlands kunnen oefenen.
Minderhedenforum: het Minderhedenforum vertegenwoordigt de etnisch-culturele verenigingen in
Vlaanderen en Brussel en geeft mensen met een migratieachtergrond een stem
Peuterspeelpunt: Via Huis van het Kind in de Middenkempen, een dienst die wordt georganiseerd
vanuit ISOM, worden peuterspeelpunten georganiseerd. Hier komen ook anderstalige ouders naartoe
die nog niet zo lang in België zijn. Mogelijks kunnen ook zij bevraagd worden.
Taaltafels ACV wil Herentals wil taaltafels organiseren. Dit zijn momenten waarop anderstaligen op
een zeer laagdrempelige manier Nederlands spreken. De taaltafels gaan telkens over inkomen en
arbeid.
Vrijwilligerswerking ISOM- LOI In mei 2016 is een vrijwilligerswerking opgestart binnen het LOI van
Herentals. De vrijwilligers worden vooral ingezet bij de praktische begeleiding van asielzoekers. Deze
werking zag ook het levenslicht in Grobbendonk, Lille, Olen en Vorselaar. In de bredere regio is
soortgelijke werking ook terug te vinden in Herent.
63
9.3 Overzicht scholen en onderwijspartners in de Middenkempen
9.3.1 Scholen
Net als in andere steden en gemeenten in Vlaanderen, zijn er in de Middenkempen drie
onderwijsnetten:
Het gemeenschapsonderwijs is het officieel onderwijs dat de openbare instelling GO! onderwijs van
de Vlaamse Gemeenschap organiseert in opdracht van de Vlaamse overheid.
Het gesubsidieerd officieel onderwijs omvat het gemeentelijk onderwijs (georganiseerd door de
gemeentebesturen) en het provinciaal onderwijs (georganiseerd door de provinciebesturen).
Deze twee netten maken deel uit van het officieel onderwijs. Daarnaast is er nog het vrij onderwijs.
Een privépersoon of privé-organisatie organiseert een school in het GVO.
Ter verduidelijking sommen we de aanwezige scholen in elke gemeente van de Middenkempen op. In
de basisscholen wordt zowel kleuter- als lager onderwijs aangeboden. Dit zal aangeduid worden met
(K+L). Als het enkel om een kleuterschool gaat, zal er (K) achterstaan. Hetzelfde geldt voor het lager
onderwijs (L). Zoals zal blijken uit de lijst, beschikt de Middenkempen ook over secundair onderwijs (S)
en over Hoger Onderwijs (H)
a. Grobbendonk
Gemeentelijke basisschool Klim-op Grobbendonk (K+L)
Gemeentelijke basisschool Klim-op Bouwel (K+L)
Gemeenschapsschool Basisschool De Wijngaard (K+L)
Vrije basisschool Klavertje 3 (K+L)
Vrije basisschool Mariaschool (K+L)
b. Herentals
Gemeenschaps basisschool De Vesten (K+L)
Vrije basisschool-(W)Onderwijs (K+L)
Vrije basisschool-Leertuin (K+L)
Vrije basisschool-Morkhoven De Wegwijzer (K+L)
Vrije basisschool-Noorderwijk ’t Klavertje (K+L)
Vrije basisschool-Wijngaard (K+L)
Kosh Campus Bovenrij (Vrije school) (S)
Kosh Campus Collegestraat (Vrije school) (S)
Kosh Campus Scheppersstraat (Vrije school) (S)
Kosh Middenschool Campus Burchtstraat (Vrije school)(S)
Kosh Campus Wolstraat (Vrije school) (S)
Atheneum De Vesten (Gemeenschapsschool) (S)
c. Herenthout
Gemeentelijke Basisschool-Klim-op (K+L)
Gemeenschaps basisschool ’t Klavertje (K+L)
64
Vrije lagere school De Luchtballon (L)
Vrije kleuterschool De Luchtballon (K)
d. Kasterlee
Gemeentelijke basisschool De Vlieger (K+L)
Gemeentelijke basisschool Pagadder (K+L)
Vrije basisschool De Omnibus (K+L)
Vrije basisschool De Parel (K+L)
Vrije basisschool De Waaier (K+L)
Vrije kleuterschool De Klimtoren (K)
Vrije kleuterschool ’t Bosvriendje (K)
Vrije kleuterschool Hoeven (K)
De 3master (buitengewoon vrij onderwijs) (L+S)
Sancta Maria Instituut (Vrij onderwijs) (S)
e. Lille
Freinetschool de Vlindertuin (gemeenschapsonderwijs) (K+L)
Gemeentelijke basisschool Gierle (K+L)
Gemeentelijke basisschool Het Trapleerke (K+L)
Vrije basisschool De Springplank (K+L)
Vrije basisschool De Wingerd (K+L)
Vrije basisschool ’t Klavernest (K+L)
Kardinaal Van Roey Instituut (Vrij onderwijs) (S)
f. Olen
Gemeentelijke basisschool De Kleine Wijzer (K+L)
Gemeentelijke basisschool-De Kriebel (K+L)
Vrije basisschool De Knipoog (K+L)
Vrije basisschool Toermalijn (K+L)
Gemeenschaps basisschool Willem Tell (K+L)
g. Vorselaar
Gemeentelijke basisschool De Knipoog (K+L)
Vrije oefenkleuterschool De Duizendpoot (K)
Vrije oefenkleuterschool De Wervetuin (K)
Vrije Lagere Oefenschool Windekind (L)
Kardinaal Van Roey Instituut (Vrije school) (S)
Thomas More Hogeschool (H)
9.3.2 Overlegorganen
De gemeentescholen in Grobbendonk (en deelgemeente Bouwel) maken deel uit van de
scholengemeenschap GOEZO (Gemeentelijk Onderwijs Echt Zorgzaam Onderwijs). Naast de
gemeentescholen in Grobbendonk maken ook de gemeentescholen in Herenthout, Nijlen en Kessel
deel uit van deze scholengemeenschap. De scholengemeenschap creëert een zelfzorgkader voor de
65
directies, waarbij de wekelijkse samenkomsten belangrijk zijn om ervaringen en adviezen uit te
wisselen. De directeurs zijn elkaars steun en toeverlaat. Er wordt op vaste tijdstippen ook een
beheerscomité gehouden. Hierbij vergaderen alle directies van de scholen van de
scholengemeenschap samen met de betrokken schepenen van onderwijs van de verschillende
schoolbesturen (Grobbendonk, Herenthout en Nijlen). Met de andere scholen in Grobbendonk is er
geen overleg.
De Herentalse scholen en het stadsbestuur houden drie keer per jaar een scholencomissie. Hierin zijn
de directies en/of leerkrachten van alle verschillende Herentalse kleuter- basis en secundaire scholen
afgevaardigd. per schooljaar. Daarnaast zijn er ook mensen van de stad afgevaardigd: schepenen, de
jeugddienst, de dienst welzijn, … . Op de scholencomissie kunnen zowel de scholen, de stad als externe
diensten/personen agendapunten aanbrengen.
In Kasterlee is er een scholenoverleg dat 1 tot 2 keer per jaar samenkomt. Hierin zetelen de
directieleden van zowel de kleuterscholen, lagere scholen als secundaire scholen van Kasterlee (en
deelgemeenten Lichtaart en Tielen). Het scholenoverleg wordt voorgezeten door de schepen van
onderwijs in de gemeente. Het scholenoverleg is geen adviesgroep. Er worden vooral meldingen
gegeven over aspecten die de gemeente beslist heeft, of welke aspecten er binnen een school beslist
zijn. Ook projecten die nuttig kunnen zijn voor de scholen, worden er toegelicht.
In Lille is er eveneens een overlegplatform tussen de gemeente en de directies van de verschillende
kleuter- en lagere scholen in de gemeente. Het gaat zowel om scholen in Lille als scholen in
deelgemeenten Gierle, Poederlee en Wechelderzande. Het scholenoverleg komt 3 keer per jaar
samen. Hoewel er in Lille ook een secundaire school is, wordt deze in tegenstelling tot in Vorselaar,
niet betrokken op het scholenoverleg.
In Olen is er momenteel een driemaandelijks overleg tussen de twee gemeentescholen. De twee
directeurs, de schepen van onderwijs en de gemeentesecretaris zijn hierbij aanwezig. Met de drie
andere scholen in Olen is er geen overleg. Daarnaast maken de gemeentescholen in Olen deel uit van
een intergemeentelijk schooloverleg (LOV) waarbij ook de gemeentescholen van Lille en Vorselaar bij
betrokken zijn.
In Vorselaar is er een onderwijsplatform waarvan alle kleuter-, lagere-, secundaire en Hogescholen in
de gemeente deel van uitmaken. Tijdens het onderwijsplatform, dat één tot twee keer per jaar
samenkomt, maken de directieleden van de scholen afspraken met elkaar. Het kan onder andere gaan
over de uitwisseling van informatie, het organiseren van het Sinterklaasfeest of het bespreken van
interne projecten.
9.3.3 Volwassenenonderwijs
In de Middenkempen zijn er twee onderwijsinstanties die zich richten op volwassenen: Enerzijds is er
het Centrum voor Volwassenenonderwijs (CVO DTL), dat gelegen is in Herentals. Anderzijds kunnen
volwassenen ook terecht bij het Centrum voor Basiseducatie (CBE). Het CBE Kempen heeft
verschillende vestigingen in de Kempen, waarvan ook één in Herentals.
In beide onderwijsinstanties kunnen volwassenen terecht voor diverse opleidingen. Zowel het CBE als
het CVO DTL geven ook Nederlands als tweede taal (NT2) aan anderstaligen.
66
Indien anderstaligen NT2 willen volgen, helpt het Huis van het Nederlands hen op weg. De consulent
van het Huis van Het Nederlands voert een gesprek met de kandidaat cursisten en neemt eventueel
testen bij hen af. Zo kan er bepaald worden of iemand de cursus NT2 het best volgt bij het CVO DTL of
hij het CBE.
Het CBE richt zich voornamelijk op traaglerenden, laaggeschoolden en analfabeten. Hier ligt de focus
op het functionele Nederlands, zonder de grammatica uit het oog te verliezen en ook daar aandacht
aan te besteden. Het CVO DTL richt zich voornamelijk op hooggeschoolden. Ze hanteren een snellere,
grammaticale aanpak. Meer informatie over de niveaus Nederlands is terug te vinden op
http://www.hvnprovant.be
9.3.4 Lokaal Overlegplatform
In heel Vlaanderen zijn er momenteel 70 lokale overlegplatforms (LOP’s) actief. Een LOP werkt in één
gemeente of in een regio (= meerdere gemeenten samen). Er zijn LOP’s voor het basisonderwijs en
LOP’s voor het secundair onderwijs.
In het LOP zitten niet alleen alle directies en inrichtende machten van scholen en centra voor
leerlingenbegeleiding, maar ook vertegenwoordigers van het schoolpersoneel, ouders en leerlingen,
lokale sociaal-culturele en economische organisaties, organisaties van allochtonen en armen,
integratiecentra, onthaalbureaus voor nieuwkomers, schoolopbouwwerk. Een LOP leeft de
doelstellingen van het decreet betreffende de Gelijke Onderwijskansen I (GOK-decreet) na. Daarom
streeft het via verschillende acties naar sociale cohesie, meer verdraagzaamheid, openheid en respect,
naar een onderwijs zonder discriminatie en naar optimale leer- en ontwikkelingskansen voor alle
leerlingen. Het LOP heeft naast een onderzoeks- en adviesopdracht ook een bemiddelende en
ondersteunende opdracht in de realisatie van het inschrijvingsrecht. In elk LOP is er een
bemiddelingscel die u kan helpen als een school uw kind weigert in te schrijven.
Als er in uw gemeente geen LOP is, dan kunt u rechtstreeks contact opnemen met het ministerie van
Onderwijs en Vorming.
Binnen de provincie Antwerpen bestaan volgende LOP ’s:
Antwerpen
Boom-Willebroek (basis apart)
Lier-Duffel
Bonheiden - Mechelen - Sint-Katelijne-Waver – Zemst
Haacht - Keerbergen - Mechelen - Sint-Katelijne-Waver SECUNDAIR
Turnhout
Afgaand op bovenstaande lijst, kan geconcludeerd worden dat er in de Middenkempen geen LOP is.
67
9.4 Contactpersonen in het project
9.4.1 Gemeenten en OCMW ’s
Instantie Contactpersoon
Grobbendonk LOI Liesbeth Liekens Grobbendonk dienst burgerzaken Anja Belmans Grobbendonk gemeente Marie-Claudine Umuraza Grobbendonk OCMW Kristel Van Regenmortel Herentals OCMW Wendy Wuyts Herentals dienst vreemdelingenzaken Lief Poortmans Herentals stad Wies Geerts Herentals OCMW Bart Van Ballaer Herenthout LOI Jill Geeraerts Herenthout OCMW Inge Mampaey Kasterlee LOI Tinne Janssens en Sylvie Moons Kasterlee dienst burgerzaken Virginie Hannes en Leen Meeus Kasterlee gemeente Emily Schurmans Kasterlee OCMW Tinne Antonise Lille Gemeente Davy Smeyers Lille OCMW Lode Schelles Lille LOI Sven Tormans en Renée Verdonck Olen gemeente Lindsy Michiels Olen LOI Els Dewel Olen dienst burgerzaken Esmeralda Pihay Olen OCMW Sandy Blockx Vorselaar OCMW Tina Claes Vorselaar gemeente Tina Claes Vorselaar LOI An Vleugels Vorselaar dienst burgerzaken Brigitte Wilryckx
Tabel 7 Overzicht van contactpersonen van het project Wegwijzer in de betrokken OCMW ’s en gemeenten
9.4.2 Andere instanties
Instantie Contactpersoon
Agentschap Integratie en Inburgering / Luik gemeente Kathleen Boel Agentschap Integratie en Inburgering / Luik onderwijs Solange Ummels Agentschap Integratie en Inburgering/lokale ondersteuning Jo Kuypers Agentschap Integratie en Inburgering / trajectbegeleider Liubov Stepanova Agentschap Integratie en Inburgering / trajectbegeleider Rozina Qarizadah Agentschap Integratie en Inburgering / taalconsulent Nataliya Tanasiychuk CBE Myriam Mariën
CVO DTL Jan Michielsen en Amaryllis Luyten deN babbelhoek Brigitte Hermans ISOM / Vrijwilligerswerk Hans Cools Thomas More Hogeschool Wouter Vos en Katelijne Van der Plas
Tabel 8 Contactpersonen van het project Wegwijzer in andere instanties
68
9.5 Trefmomenten
9.5.1 Doelstellingen van de trefmomenten
De trefmomenten maken deel uit van het project Wegwijzer. De trefmomenten zijn enerzijds een
plaats om informatie te verspreiden, anderzijds geven ze ruimte om informatie te verzamelen.
De trefmomenten met de verschillende diensten per gemeente in het najaar van 2016 hebben 2
centrale doelstellingen:
Informeren
De aanwezige deelnemers maken kennis met het project Wegwijzer
De aanwezige deelnemers maken kennis met het kader voor een onthaalbeleid van lokale
besturen
De aanwezige deelnemers maken kennis met een aantal basisgegevens omtrent diversiteit in
hun gemeente
Informatie verzamelen - kwalitatieve omgevingsanalyse
De projectmedewerker en de experten integratie hebben een overzicht van de knelpunten,
behoeftes en kansen en mogelijkheden van diversiteit binnen de diverse gemeentes en
diensten
De projectmedewerker en de experten integratie hebben een overzicht van een aantal
concrete casussen die verband houden met diversiteit
De verzamelde informatie zal onder andere gebruikt worden bij het opmaken van een kwalitatieve
omgevingsanalyse diversiteit en integratie in regio Middenkempen
9.5.2 Planning trefmomenten
Datum Plaats
08/11/2016 Lokaal dienstencentrum, Schransstraat 51 te Grobbendonk
09/11/2016 Lokaal Dienstencentrum Sprankel!, Nieuwstraat 11 te Vorselaar
16/11/2016 Dienstencentrum Huis Driane, Molenstraat 56 te Herenthout
17/11/2016 Sociaal Huis, Leistraat 83 te Kasterlee
22/11/2016 Sociaal Huis, Lichtaartseweg 9 te Olen
23/11/2016 Zolder van het oud gasthuis, Nederrij 133a te Herentals
24/11/2016 Gemeentehuis, Rechtestraat 44 te Lille
Tabel 9 Overzicht van de planning van de trefmomenten in het kader van het project Wegwijzer
69
9.5.3 Deelnemers trefmomenten
Figuur 5 Deelnemers aan de gemeentelijke trefmomenten voor de personeelsleden van de gemeenten en OCMW's in de Middenkempen
9.5.4 Agenda trefmomenten
15’ Burgemeester of aanwezige schepenen het woord
10’ Voorstellingsronde en doorgeven aanwezigheidslijst
Aanwezigheidslijst
Naam van de organisatie of dienst
Naam contactpersoon
Functie
Tel. nummer
15’ Voorstelling IGS algemeen Voorstelling AgII kort Voorstelling kader onthaalbeleid : kort
15’ Project Wegwijzer
15’ Quiz De bevolking van XXX wordt meer en meer divers. Daarover zijn verschillende cijferrapporten beschikbaar. De Lokale Inburgerings-en integratiemonitor geeft voor gemeente XXX de volgende cijfers:
Aandeel vreemde nationaliteit
Top 5 vreemde nationaliteiten
Aandeel buitenlandse origine
Top 5 buitenlandse origine
60’ Rondvraag
TOTAAL: 2.5 à 3u Tabel 10 Agenda van de trefmomenten van het project Wegwijzer
Grobbendonk5
Herentals18
Herenthout6
Kasterlee7
Lille6
Olen8
Vorselaar7
DEELNEMERS TREFMOMENTEN
70
9.5.5 Richtvragen trefmomenten
A. DIVERSITEIT
Wat betekent diversiteit voor jullie?
Kennen jullie de definities/onderscheid van: persoon van buitenlandse origine, vreemdeling, …
Welke acties / dienstverlening / … onderneemt u met of voor etnisch culturele minderheden?
Bereikt u deze doelgroep in uw werking?
Kan je daar een percentage op zetten?
Besteedt uw dienst aandacht aan deze doelgroep?
Hoe? / Waarom wel of niet?
Hoe bereikt u deze doelgroep? Welke contacten heeft u?
Welke inspanningen doet u om deze doelgroep te bereiken?
Cases
B. KNELPUNTEN
Welke drempels ziet u voor de toegankelijkheid van uw dienst voor etnisch culturele minderheden?
Dienstverlening / aanbod / informatie …
In welke mate is de tijdsbesteding tussen allochtone – en niet-allochtone cliënten verschillend?
Ervaar je soms een drempel om iets te zeggen/vragen aan een bepaald type cliënt? Waar heeft dit mee te maken?
Als je botst met een cliënt: heeft dat dan te maken met taal, cultuur of houding (van cliënt of jezelf)? Hoe weet je of dit met
de cultuur te maken heeft? Durf/kan je dit benoemen of er vragen over stellen?
Welke knelpunten of moeilijkheden merkt u op in het werken met of voor etnisch culturele minderheden?
Welke knelpunten stelt u vast met betrekking tot het samenleven van verschillende culturen en
levensbeschouwingen in de gemeente?
Ziet u evoluties of veranderingen?
Hoe ga je om met culturele verschillen?
Welke culturele verschillen komen er intern voor op je dienst?
Is er een verschil tussen culturele verschillen bij verschillende nationaliteiten/groepen/origines
Is er qua aanpak een verschil tussen cliënten van andere origine en personen van andere kansengroepen? Wat is dan weer
hetzelfde in de aanpak?
Cases
C. KANSEN EN MOGELIJKHEDEN
Welke kansen of mogelijkheden ziet u in uw werking met of voor etnisch culturele minderheden?
Wat hoopt u daar mee te bereiken?
Heeft u voorbeelden van goede praktijken bij het werken met of voor culturele minderheden/diversiteit?
Welke actie beschouwt u als een succes en waarom?
Als jullie mogen dromen, wat zouden jullie dan inzetten op jullie dienst?
Wat zouden jullie graag gerealiseerd zien op jullie dienst?
Cases
D. BEHOEFTEN
Welke tools kennen jullie/zetten jullie in?
Wat doen jullie nu al?
Weten jullie hoe andere collega’s omgaan met diversiteit of doet ieder dit meer op zijn eigen manier?
Wat heeft u nodig om aan de slag te gaan met de kansen en/of knelpunten die daarnet naar boven kwamen?
Wat is volgens u voor de gemeente prioritair als ze het werken met deze doelgroep wil versterken?
Leeft er binnen uw dienst de behoefte aan vorming rond omgaan met diversiteit?
Hebben jullie hierover al vorming gekregen of over gelezen?
Voor wie? / Rond welke thema’s? / Met welk doel?
Wat doe je als een gesprek vastloopt? Wat zou je kunnen helpen?
71
Lukt het soms echt helemaal niet (vraag cliënt blijft onbeantwoord)? Waar ligt dat dan aan? Wat doe je dan? (is link naar
cases)
Cases
E. VRAGEN?
Hebben jullie nog vragen voor ons?
Zijn er zaken niet aan bod gekomen die u nog wil signaleren?
Wat kunnen wij nog voor jullie betekenen?
72
9.6 Bevraging personen van buitenlandse origine
9.6.1 Doelstelling van de bevraging van personen van buitenlandse origine
In eerste instantie wil de omgevingsanalyse een zicht krijgen op de ervaringen, noden, behoeftes, en
vragen van de doelgroep met betrekking op het onthaalbeleid in de gemeente en het onderwijs. In
een tweede instantie, met de blik op de beleidsplanning 2018-2020, willen we ook al een basis
leggen tot het in kaart brengen van gebruik /ervaringen/noden van de doelgroep van gemeentelijke
diensten:
• Zicht krijgen op de ervaringen van de doelgroep met betrekking tot het onthaalbeleid van
de gemeente
• Zicht krijgen op de ervaringen van de doelgroep met betrekking tot het onthaalbeleid de
school (indien van toepassing) en de betrokkenheid van de ouders op het
schoolgebeuren
• De bevraging maakt deel uit van de omgevingsanalyse van het Wegwijzer project
Middenkempen
• Tot slot zicht krijgen op het gebruik /ervaringen/noden van de doelgroep van
gemeentelijke diensten (vrije tijd, werk, onderwijs en leren, wonen, welzijn en zorg,
kinderen en jongeren,…); onder meer of dit aanbod bekend is en aansluit bij de noden
van de doelgroep + of er vraag is naar engagement
9.6.2 Planning bevraging personen van buitenlandse origine
Datum Plaats Aanwezig AgII/projectmedewerker en afspraken
02/12/2016 Cursus MO Herenthout Jo en Charlotte
12/12/2016 Trajectbegeleiders Jo en Charlotte
13/12/2016 Trajectbegeleiders Jo en Charlotte
19/12/2016 Trajectbegeleiders Jo en Charlotte
20/12/2016 Trajectbegeleiders Jo en Charlotte
20/12/2016 CVO DTL Charlotte
06/01/2017 XXX, Vorselaar Charlotte
10/01/2017 XXX, Vorselaar Charlotte
11/01/2017 XXX, Lille Charlotte
19/01/2017 XXX, Lille Charlotte
19/01/2017 XXX, Herenthout Charlotte
20/01/2017 XXX, Herenthout Charlotte
06/01/2017 XXX, Vorselaar Charlotte
10/01/2017 XXX, Vorselaar Charlotte
11/01/2017 XXX, Lille Charlotte
19/01/2017 XXX Herenthout Charlotte
19/01/2017 XXX Herenthout Charlotte
19/01/2017 XXX Lille Charlotte
73
27/01/2017 XXX Kasterlee Charlotte
31/01/2017 XXX Kasterlee Charlotte
07/02/2017 XXX Kasterlee Charlotte Tabel 11 Planning van de doelgroepbevraging, op 07 februari 2017
74
9.6.3 Overzicht bevraging personen van buitenlandse origine op 07 februari 2017
Gemeente en top 4 herkomstlanden
TOTAAL M V Herkomstlanden NIEUWKOMER LOI
NIEUWKOMER INTAKE AII
NT2 MO Andere
Herentals 1) Nederland 2) Portugal 3)Polen 4) Roemenië
16 4 12
Eritrea 1
8 8
Irak 2
Ghana 3
Afghanistan 2
Syrië 1
Sri Lanka 1
Ivoorkust 1
Moldavië 1
Thailand 2
Polen 1
Nigeria 1
Vorselaar 1) Nederland 2) Roemenië 3) Bulgarije 4)VK
3 2 1
Afghanistan 2
3 Palestina 1
Grobbendonk 1) Nederland 2) Portugal 3) Roemenië 4) Polen
0
Lille 1) Nederland 2) Polen 3) Roemenië 4) Servië
2 2
Syrië 1
2 Irak 1
Herenthout 1) Portugal
13 2 11 Burkina Faso 1
1 10 2 Portugal 10
75
2) Nederland 3) Roemenië 4) Rusland
Irak 1
Palestina 1
Kasterlee 1) Nederland 2) Polen 3) Roemenië 4) VK
3 3
Rusland Guinee Syrië
1 1 1 2 1
Olen 1) Nederland 2) Polen 3) Roemenië 4) Duitsland
0
TOTAAL 37 10 27
Afghanistan Burkina Faso Eritrea Ghana Guinee Irak Ivoorkust Moldavië Nigeria Palestina Polen Portugal Rusland Sri Lanka Syrië Thailand
4 1 1 3 1 4 1 1 1 2 1 10 1 1 3 2
7 8 9 11 2
Tabel 12 Overzicht van de bevraging van de doelgroep, op 07 februari 2017
76
9.6.4 Richtvragen individuele bevragingen
1. WIE BEN JIJ?
Initialen:
Geboortedatum:
Geslacht:
Land van herkomst:
Nationaliteit:
Professioneel: werknemer – zelfstandige – werkzoekend – student – ander:
o Werk je op dit moment?
o Volg je op dit moment een opleiding?
Ik woon in België sinds
Ik heb achtereenvolgens gewoond in volgende gemeente of stad:
Nu woon ik sinds in
Gezinssituatie: Alleenstaand - Samenwonend - Gescheiden- Feitelijk gescheiden - weduwe/weduwnaar -
Andere:
Heeft u kinderen? Ja - Nee
o Indien u kinderen heeft, gaan ze naar school? (zie specifieke bevraging 8 en 9)
Wonen er nog andere personen bij u? Ja - Nee
o Zo ja, wie?
Welke taal spreek je als moedertaal
Welke taal spreek je thuis?
Welke talen beheers je nog?
In welke mate vind je van jezelf dat je het Nederlands beheerst (begrijpen + spreken)?
Zeer slecht Slecht Goed noch slecht Goed Zeer goed o o o o o
Oefen je je Nederlands? Ja - Nee
o Indien je Nederlands oefent, waar doe je dit? (meerdere opties zijn mogelijk)
o In de cursus NT2 - Thuis - Bij vrienden - Op het werk - Andere:
o Zou je graag meer kansen krijgen om het Nederlands te oefenen? Ja - Nee
o Indien ja, waar zou je dit graag doen?
2. Gemeente: onthaalbeleid
Hoe waren jou eerste maanden in ………………………….. (gemeente waar de persoon nu woont)
Zeer slecht Slecht Goed noch slecht Goed Zeer goed o o o o o
o Verklaar
Wat was het grootste probleem dat ervaren hebt tijdens de eerste maanden in …………………..
(gemeente waar de persoon nu woont)
Wat vond je daarnaast nog moeilijk?
1. …………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. …………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. …………………………………………………………………………………………………………………………………………
Wat of wie heeft je geholpen? Hoe en waarom?
Ken je iemand die bij het OCMW werkt? (geen naam, wel functie)
Heb je het gevoel welkom te zijn in je gemeente? Ja - Nee
o Wat maakt precies dat je dit als antwoord geeft?
Ben je tevreden van je kennis van de gemeente? Zou je graag ergens meer over willen weten?
Heb je het gevoel dat je alles begrijpt wat de gemeente aanbiedt (brieven, de stadskrant, informatie op het
gemeentehuis,…) ? Wat lukt goed, wat lukt minder goed?
Hoe vaak gaat u naar het gemeentehuis?
o Nooit/ Enkel als ik papieren moet laten invullen/ Telkens ik informatie over de gemeente wil
inwinnen/Andere
77
Sorteer jij je afval? Ja - Nee
o Indien nee, waarom niet?
Ik vind sorteren onnuttig
Er kruipt teveel tijd in
Ik weet niet wat er in welke vuilzak moet
Ik weet niet wanneer ik de vuilzakken moet buiten zetten
Ik weet niet waar ik vuilzakken kan kopen
Andere
Weet je wat de onthaalbrochure is? (voorbeeld voorzien!!)
Weet je wat de stadskrant is? (voorbeeld voorzien!!)
Ken je de website van de gemeente? Gebruik je deze?
Ben je naar het onthaalmoment van je gemeente gegaan? Ja – Nee
o Indien nee, waarom niet?
o Indien ja, wat vond je ervan?
Ben je naar de inburgeringsceremonie geweest (als je van Herentals bent)? Ja – Nee
o Indien nee, waarom niet?
o Indien ja, wat vond je ervan?
Als je een vraag hebt, kan jij je weg dan vinden in de diensten van de gemeente? Ja-Nee
o Waarom wel, waarom niet?
Begrijp je alle papieren? Is het voor jou gemakkelijk om hierin een systeem te krijgen? Hoe pak je dit aan?
Wordt je graag in het Nederlands verder geholpen, of verkies je je eigen taal?
Zou je graag één aanspreekpunt hebben voor al je vragen?
Wat kan de gemeente doen om mensen nog beter te verwelkomen?
3. Vrijetijdsbesteding
Heb je tijd om andere dingen te doen naast werk, werk zoeken, naar school gaan, voor de kinderen zorgen,… ? Ja
- Nee
Wat doe je dan precies?
Bij een recente migratie: wat deed je precies in je herkomstland? Had je daar hobby’s? Wat deed je als je niet aan
het werk was,… Zou je dit hier graag terug opnemen? Weet je waar je hiervoor terecht kan?
Zou je graag iets doen in je vrije tijd? Weet je waar je hiervoor terecht kan?
Doen jij/je gezinsleden volgende activiteiten (en in welke gemeente):
o Doet iemand in je gezin aan sport (in verenigingsverband)? Ja - Nee (+reden)
o Is iemand in je gezin lid van een vereniging? En welke precies? Ja - Nee (+reden)
o Gaat iemand in je gezin soms naar een voorstelling of een show (in een cultureel centrum of elders en
waar dan precies)? Ja - Nee (+reden)
o Gaat iemand van je gezin soms naar de bibliotheek? Ja - Nee (+reden)
o Gaat er iemand van je gezin soms naar het zwembad? Ja - Nee (+reden)
Wat doen jullie nog zoal (denk aan: familie/vrienden bezoeken en in welke stad dan?, boodschappen doen op de
markt/andere stad,…)
Ken je de vrijetijdspas?
Voor ouders met kinderen:
o kennen jullie het aanbod van de jeugd/sportdienst tijdens het schooljaar en tijdens de vakantieperiode
(denk aan: Grabbelpas, sportkampen, …) ? Gaan de kinderen hier naar toe? Waarom wel of waarom
niet?
o kennen jullie het aanbod van de jeugdbewegingen? Gaan de kinderen hier naar toe? Waarom wel of
waarom niet?
4. Onderwijs
Enkel in te vullen als de kinderen in Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Olen, Lille of Vorselaar naar school
gaan.
Hoe vaak heb je over het algemeen contact met de school
o Meer dan drie keer per jaar
o Minder dan drie keer per jaar
78
o Nooit (+reden)
Indien je contact hebt met de school, waarover gaat dit dan?
o Huiswerk
o Examens
o Gedrag van het kind
o Schoolrekening
o Schoolresultaten
o Andere
Ga je naar het oudercontact in de school? Ja – Nee
o Weet je waarvoor het oudercontact dient?
Ga je naar de infoavond van de school? Ja - Nee
Ga je naar een opendeurdag van de school? Ja - Nee
Ga je naar het schoolfeest? Ja – Nee
Welke activiteiten worden er nog georganiseerd op school?
Ken je de ouderraad?
Bij een recente migratie: wat is er gelijkend en wat is anders op school in herkomstland en hier? Wat loopt er
beter en wat loopt er moeilijker?
Vind je dat je een goed contact met de school hebt? Wat maakt het dat dit zo is?
Krijgen jullie veel informatie van de school? Hoe krijgen jullie dit (briefjes, mail, telefoon, schoolpoort,…)? Begrijp
je deze informatie?
Met wie heb je contact op school? (denk aan: juf, directie, GOK, CLB, turnjuf, juf voor Nederlandse les,…)? Hoe
verloopt dit? Is er iets moeilijk?
Op welke manier ondersteunen jullie je kind met de school?
o Er wordt thuis niets gedaan rond school
o Samen lezen, verhaaltjes voorleuzen, kinderliedjes aanleren
o Praktische vaardigheden aanleren: op het potje gaan, boekentas leren opendoen, routine inbouwen
o Vragen naar mijn kind zijn schooldag
o Helpen met huiswerk
o Agenda bekijken
o Rapport bekijken
9.6.5 Richtvragen groepsbevragingen
1. Taal
Welke taal spreek je als moedertaal
Welke taal spreek je thuis?
Welke talen beheers je nog?
In welke mate vind je van jezelf dat je het Nederlands beheerst (begrijpen + spreken)?
Zeer slecht Slecht Goed noch slecht Goed Zeer goed o o o o o
Oefen je je Nederlands? Ja - Nee
o Indien je Nederlands oefent, waar doe je dit? (meerdere opties zijn mogelijk)
o In de cursus NT2 - Thuis - Bij vrienden - Op het werk - Andere:
o Zou je graag meer kansen krijgen om het Nederlands te oefenen? Ja - Nee
o Indien ja, waar zou je dit graag doen?
2. Onthaal in de gemeente
In welke gemeente (s) wonen jullie?
Wat was het grootste probleem dat ervaren hebt tijdens de eerste maanden in je nieuwe gemeente
Wat vond je daarnaast nog moeilijk?
Wat of wie heeft je geholpen? Hoe en waarom?
Heb je het gevoel welkom te zijn in je gemeente? Wat maakt precies dat je dit als antwoord geeft?
Ben je tevreden van je kennis van de gemeente? Zou je graag ergens meer over willen weten?
79
Heb je het gevoel dat je alles begrijpt wat de gemeente aanbiedt (brieven, de stadskrant, informatie op het
gemeentehuis,…) ? Wat lukt goed, wat lukt minder goed?
Weet je wat de onthaalbrochure is? (voorbeeld voorzien!!)
Weet je wat de stadskrant is? (voorbeeld voorzien!!)
Ken je de website van de gemeente? Gebruik je deze?
Ben je naar het onthaalmoment van je gemeente gegaan? Ja – Nee
o Indien nee, waarom niet?
o Indien ja, wat vond je ervan?
Ben je naar de inburgeringsceremonie geweest (als je van Herentals bent)? Ja – Nee
o Indien nee, waarom niet?
o Indien ja, wat vond je ervan?
Als je een vraag hebt, kan jij je weg dan vinden in de diensten van de gemeente? Ja-Nee
o Waarom wel, waarom niet?
Begrijp je alle papieren? Is het voor jou gemakkelijk om hierin een systeem te krijgen? Hoe pak je dit aan?
Wordt je graag in het Nederlands verder geholpen, of verkies je je eigen taal?
Zou je graag één aanspreekpunt hebben voor al je vragen?
Wat kan de gemeente doen om mensen nog beter te verwelkomen?
3. Vrijetijdsbesteding
Bij een recente migratie: wat deed je precies in je herkomstland? Had je daar hobby’s? Wat deed je als je niet aan
het werk was,… Zou je dit hier graag terug opnemen? Weet je waar je hiervoor terecht kan?
Heb je vrije tijd (naast werken, naar de les gaan, kinderen,…) Zou je graag iets doen in je vrije tijd? Weet je waar je
hiervoor terecht kan?
o Voorbeelden: bibliotheek, zwembad, sportdienst, jeugddienst,…
Wat doen jullie nog zoal (denk aan: familie/vrienden bezoeken en in welke stad dan?, boodschappen doen op de
markt/andere stad,…)
Ken je de vrijetijdspas?
Voor ouders met kinderen:
o kennen jullie het aanbod van de jeugd/sportdienst tijdens het schooljaar en tijdens de vakantieperiode
(denk aan: Grabbelpas, sportkampen, …) ? Gaan de kinderen hier naar toe? Waarom wel of waarom
niet?
o kennen jullie het aanbod van de kennen jullie het aanbod van de jeugdbewegingen? Gaan de kinderen
hier naar toe? Waarom wel of waarom niet?
4. Onderwijs
Ken je en ga je naar
o Het oudercontact
o Infomoment
o Schoolfeest
o Opendeurdag
o Andere?
Hoe verlopen deze momenten? Begrijp je de leerkrachten goed? Heb je een goed contact met hen? Maken ze tijd
voor jou? Vind je dat je een goed contact met de school hebt? Wat maakt het dat dit zo is?
Met wie heb je contact op school? (denk aan: juf, directie, GOK, CLB, turnjuf, juf voor Nederlandse les,…)? Hoe
verloopt dit? Is er iets moeilijk?
Ken je de ouderraad? Wie is er bij de ouderraad? Waarom wel, waarom niet?
Bij een recente migratie: wat is er gelijkend en wat is anders op school in herkomstland en hier? Wat loopt er
beter en wat loopt er moeilijker?
Krijgen jullie veel informatie van de school? Hoe krijgen jullie dit (briefjes, mail, telefoon, schoolpoort,…)? Begrijp
je deze informatie?
Op welke manier ondersteunen jullie je kind met de school?
o Er wordt thuis niets gedaan rond school
o Samen lezen, verhaaltjes voorleuzen, kinderliedjes aanleren
o Praktische vaardigheden aanleren: op het potje gaan, boekentas leren opendoen, routine inbouwen
o Vragen naar mijn kind zijn schooldag
80
o Helpen met huiswerk
o Agenda bekijken, Rapport bekijken, ...
81
9.7 Vormingen Het vormingstraject voorjaar 2017 wordt gratis georganiseerd door het Agentschap Integratie en
Inburgering. Ze zijn toegankelijk voor alle personeelsleden van de betrokken gemeenten en OCMW
’s. Iedere vorming zal meerdere keren gegeven worden, zodat iedere medewerker de kans heeft om
eraan deel te nemen. Per vorming kunnen slechts 15 personen deelnemen. Deelnemers dienen zich
voor 15 december 2016 in te schrijven via de contactpersoon in hun gemeente of OCMW.
9.7.1 Vorming duidelijk gesproken taal
In deze vorming leer je via concrete voorbeelden en eenvoudige oefeningen hoe je jouw publiek in
duidelijk Nederlands kan helpen. Je krijgt een zicht op de taalniveaus en het traject dat anderstalige
cursisten afleggen. Je leert vanaf welk taalniveau je een gesprek over moeilijkere onderwerpen kan
verwachten. Je past de tips duidelijke taal meteen toe tijdens een gesprek met een anderstalige
cursist.
Maandag 6 maart 2017
09.30h—12.30h, Zolder van het oud gasthuis, Nederrij 133a te Herentals
Donderdag 9 maart 2017
13.30h—16.30h, Zolder van het oud gasthuis, Nederrij 133a te Herentals
Dinsdag 14 maart 2017
13.30h—16.30h, Zolder van het oud gasthuis, Nederrij 133a te Herentals
Vrijdag 17 maart 2017
09.30h—12.30h, Zolder van het oud gasthuis, Nederrij 133a te Herentals
Dinsdag 2 mei 2017 13.30h – 16.30h, Zolder van het oud gasthuis, Nederrij 133a te Herentals
Donderdag 11 mei 2017 13.30h – 16.30h, Zolder van het oud gasthuis, Nederrij 133a te Herentals
9.7.2 Vorming interculturele competentie
Omgaan met diversiteit is gebaseerd op een aantal bouwstenen van interculturele competentie.
Tijdens de vorming krijg je inzicht in deze theorie, maar leggen we vooral de nadruk op het zelf actief
aan de slag gaan met het referentiekader, vooroordelen, culturele conflicten,... om zo je eigen
interculturele competentie te versterken.
Dinsdag 7 maart 2017
13.30h—16.30h, raadzaal van het gemeentehuis, Dorp 1 te Olen
Donderdag 16 maart 2017
13.30h—16.30h, Sociaal Huis, Leistraat 83 te Kasterlee
Maandag 20 maart 2017
09.30h—12.30h, Lokaal Dienstencentrum Sprankel!, Nieuwstraat 11 te Vorselaar
Vrijdag 31 maart 2017
09.30h—12.30h, kapel van het Sociaal Huis, Schransstraat 51 te Grobbendonk
Donderdag 20 april 2017 13.30h – 16.30h, Raadzaal van het sociaal huis, Lichtaartseweg 9 te Olen
82
Dinsdag 25 april 2017 13.30h – 16.30h, schepenzaal van het gemeentehuis, Dorp 1 te Olen
9.7.3 Vorming duidelijk geschreven taal
In deze vorming leer je hoe je folders, brieven, teksten of nieuwsbrieven in duidelijk Nederlands kan
herschrijven. Je krijgt een zicht op de taalniveaus en het traject dat anderstalige cursisten afleggen.
Je krijgt inzicht in het type van teksten die toegankelijk zijn voor beginnende en gevorderde
taalleerders. Je past de tips duidelijke taal meteen toe in de teksten van je eigen organisatie.
Dinsdag 18 april 2017
09.30h—12.30h, polyvalente ruimte van het Lokaal Dienstencentrum Huis Driane,
Molenstraat 56 te Herenthout
Donderdag 27 april 2017
13.30h—16.30h, raadzaal van het gemeentehuis, Rechtestraat 44 te Lille
Donderdag 04 mei 2017 13.30h – 16.30h, Raadzaal van het sociaal huis, Lichtaartseweg 9 te Olen
9.7.4 Vormingen voor vrijwilligers van de LOI ’s
Er worden ook vormingen aangeboden voor de vrijwilligers van de verschillende LOI ’s. De vormingen
mondelinge communicatie, interculturele competenties en schriftelijke communicatie worden op 06
februari 2017 gegeven. Op 14 februari 2017 zal er een vorming plaatsvinden over inburgering,
vreemdelingenrecht en de asielprocedure. Op beide data zal de vorming gegeven worden door een
lesgever van het Agentschap Integratie en Inburgering gegeven op 6 en 14 februari 2017.
9.7.5 Aantal inschrijvingen23
In totaal zijn er 114 personeelsleden van de gemeenten en OCMW ’s in de Middenkempen
ingeschreven voor één of meerdere vormingen.
23 Aangezien de vormingen pas in maart-april 2017 zullen plaatsvinden, kunnen we hier enkel het aantal inschrijvingen meegeven.
Grobbendonk; 5
Herentals; 22
Herenthout; 5
Kasterlee; 12
Lille; 12
Olen; 49
Vorselaar; 9
Aantal inschrijvingen
Figuur 6 Aantal inschrijvingen voor de vormingen voor personeelsleden van gemeenten en OCMW 's in de Middenkempen, op 17/01/2017
83
In totaal zijn er 15 vrijwilligers ingeschreven voor de vorming op 06/02/2017 en/of 14/02/2017.
De LOI ’s van Herenthout en Kasterlee werken momenteel nog niet met vrijwilligers, waardoor er
voor de vormingen dan ook niemand van deze gemeenten is ingeschreven. Het LOI van Herentals
werkt ook nog niet met vrijwilligers. Toch is op onderstaande grafiek te zien dat er wel één kandidaat
vanuit deze stad is. Het gaat om een vrijwilliger van praatpunt ‘deN Babbelhoek’, dat ondersteund
wordt door het OCMW van Herentals.
Figuur 7 Aantal vrijwilligers binnen het LOI die zich ingeschreven hebben voor één of meerdere vormingen, op 17/01/2017
Grobbendonk; 1
Herentals; 1
Lille; 5
Olen; 3
Vorselaar; 5
Aantal vrijwilligers binnen het LOI die zich ingeschreven hebben voor één of meerdere vormingen
Grobbendonk Herentals Lille Olen Vorselaar
84
9.8 Begeleidende brief rond project Moedertaal Op 2 februari 2017 begint een nieuw project Moeder-Taal in Herentals. De lessen gaan door op maandag en donderdag, van 9u tot 12u in de lokalen van deN babbelhoek, Nederrij 115, 2200 Herentals Nederlandse les
Moeder-Taal is een aanbod Nederlands voor anderstalige jonge moeders, die door de zorg voor hun
jonge kinderen (-3 jaar) niet kunnen deelnemen aan het gewone aanbod Nederlands voor
anderstaligen. De moeders volgen les, samen met hun kindjes. Geleidelijk aan maken ze de overstap
naar lessen in een apart lokaal binnen hetzelfde gebouw, terwijl vrijwilligsters zorgen voor
kinderoppas.
Zowel hoger geschoolde als laaggeschoolde anderstaligen kunnen Nederlands leren in het project. Er
zijn twee lesgroepen, één met een lesgever van CVO DTL, één met een lesgever van CBE Kempen. Het
project is gepland tot eind december 2017. Daarna kunnen de vrouwen doorstromen naar de
reguliere lessen Nederlands binnen het CBE Kempen of DTL.
Het Nederlands wordt zoveel mogelijk aangeleerd binnen de context ‘moeder zijn’. Er is heel veel
oefenkans met de begeleidsters en de vrijwilligsters.
Ondersteuning bij zorg en opvoeding
Het feit dat de cursisten samen met hun jonge kinderen op de lesplaats aanwezig zijn, wordt benut
om de moeders te ondersteunen als voornaamste opvoeder. Tijdens gezamenlijke sessies met de
moeders en kinderen worden thema’s uit moeder- en kindzorg besproken onder begeleiding van een
vroedvrouw van Kind en Gezin. De moeders kunnen ook altijd met hun individuele vragen bij haar
terecht. De vroedvrouw beantwoordt de vragen of verwijst door naar verdere gezondheidszorg
indien nodig.
(Taal-)ontwikkeling van de kinderen
Daarnaast wordt er gewerkt aan het stimuleren van de (taal-)ontwikkeling van de kinderen. Samen
met de moeders worden allerlei (talige) activiteiten gedaan om het voorschoolse leren te
bevorderen. Op die manier werkt dit project op de lange termijn aan preventie van laaggeletterdheid
en aan bestrijding van kinderarmoede.
Integratie
Een ander doel van het project is dat de vrouwen uit hun isolement geraken en dat ze een sociaal
netwerk opbouwen. Dit wordt nog versterkt door uitstappen en bezoeken aan allerlei diensten
waardoor de vrouwen een beetje meer geïntegreerd geraken in onze maatschappij. Het is daarnaast
ook mooi meegenomen dat de vrouwen en hun kinderen in het project Moeder-Taal op een zachte
manier kunnen wennen aan kinderopvang.
85
De voornaamste effecten die we al mochten ondervinden met het project zijn:
- de vrouwen genieten van de ontmoeting met andere vrouwen en bouwen een netwerk op
- de band moeder-kind wordt versterkt
- kinderen krijgen meer speel- en leerkansen
- moeders en kinderen wennen aan een opvangsituatie
- de vrouwen leren snel het Nederlands dat ze direct kunnen gebruiken
- de vrouwen krijgen meer zelfvertrouwen
- de vrouwen worden zelfstandiger in hun contacten buitenshuis
Concrete inhoud
Om u een concreter beeld te geven van wat in het project Moeder-Taal gedaan wordt, geef ik u
enkele voorbeelden van lesonderwerpen en activiteiten die aan bod komen in het project.
- verzorging van de baby: gezonde voeding, borstvoeding, veilig slapen, EHBO, preventie ongelukken
in huis, ontwikkelingsfasen, enz. Er wordt veel met filmfragmenten, foto’s en concrete voorwerpen
gewerkt. Cursisten kunnen elkaar ook helpen met vertalen en op sommige momenten wordt ook een
tolk voorzien.
- zorg voor de moeders: ontmoetingskans met andere jonge moeders, ervaringsuitwisseling,
gelegenheid tot vragen stellen aan en ondersteuning door een vroedvrouw, zorgen voor jezelf,
praktische tips zoals uitproberen draagdoeken, uitstap naar kringwinkel, toeleiding naar interessante
diensten zoals kinderopvang, DSO, vrijetijdspas, bibliotheek, enz.
- (taal-)stimulering: samen spelen met je kind, liedjes zingen, prentenboeken kijken,
- Nederlandse les: de doelen van de leerplan voor Basiseducatie en voor CVO worden gevolgd. Wat
geleerd wordt, is direct bruikbaar voor jonge moeders, zoals advies begrijpen over verzorging,
beschrijven wat je kindje doet, ziektesymptomen benoemen, een gesprek op het consultatiebureau
oefenen, een afspraak met de dokter maken, enz. Ook dingen zoals kloklezen, agenda gebruiken en
persoonsgegevens lezen en schrijven komen aan bod.
Doorverwijzen
Indien u vrouwen kent die in aanmerking komen voor dit project, kan u dit met behulp van
bijgevoegde folder met hen te bespreken.
Als u vrouwen kent die interesse hebben in dit aanbod, geeft u hun gegevens aan mij door.
Als het u nuttig lijkt, maak ik met hen een afspraak voor een huisbezoek om kennis te maken en
meer informatie te geven. Als u denkt dat de cursist er zonder problemen kan geraken, mag u hen
uitnodigen voor ons startmoment op donderdag 2 februari om 9u op de lesplaats, Nederrij 115 in
Herentals.
86
Ook vrijwilligsters voor de kinderoppas mag u altijd doorverwijzen. We zoeken Vlaamse of
anderstalige vrouwen :
met een open, respectvolle en zorgzame houding t.o.v. de deelneemsters.
die overtuigd zijn van het belang van veiligheid en geborgenheid t.o.v. de kinderen.
met kennis van basisprincipes van borstvoeding, gezonde voeding, ontwikkeling, meertalig opvoeden, enz. of die bereid zijn hierover interne vorming te volgen.
Onze vrijwilligers werken binnen het kader van de vrijwilligerswerking van ISOM.
Alvast bedankt voor uw interesse,
Myriam Mariën, Centrum voor Basiseducatie Kempen:
014/58.41.91 of [email protected]
Moeder-Taal in Herentals is een samenwerking van het Centrum voor Basiseducatie Kempen
met CVO DTL en met het regioteam van Kind en Gezin. Het project kadert in het project
Wegwijzer van ISOM dat mensen van buitenlandse herkomst wegwijs wil maken binnen de
gemeenten en het onderwijs in de Middenkempen. We werken ook samen met OCMW
Herentals en met het Agentschap Inburgering en Integratie.
CBE Kempen organiseert in Turnhout een gelijkaardig project: Mama Leert.
Hoewel het project Moeder-Taal in Herentals zal plaatsvinden, richten we ons ook op
moeders uit Grobbendonk, Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar.
