Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

19
Een interactionele kijk op crises Baukje Stinesen Onderzoeker Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein [email protected] @HU_TNL

Transcript of Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Page 1: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Een interactionele kijk op crises

Baukje Stinesen

Onderzoeker Crossmediale Communicatie

in het Publieke Domein

[email protected]

@HU_TNL

Het onderzoeksproject The Next Level richt zich op de vraag: Hoe kan bij (lokale) crises beïnvloed door sociale media effectief vorm worden gegeven aan crisiscommunicatie en crisismanagement? We proberen lering te trekken uit verschillende gebeurtenissen uit het verleden en bekijken daartoe verschillende casussen. Naast het in kaart brengen van de context (stakeholderanalyse) van elk van deze crises, zoomen we in op een aantal specifieke gebeurtenissen die hebben geleid tot onrust op sociale media. Dit doen we vanuit een interactioneel perspectief, d.m.v. een zogenoemde discoursanalyse.
Page 2: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Een interactioneel perspectief op

crises

• Taal is actiegericht

• In gesprek weten mensen (bewust of onbewust) dingen in gang te brengen:

– geruchten krijgen vorm

– (zoek)acties worden op touw gezet

• Vergroten van inzicht in interactionele principes d.m.v. een discoursanalyse

2

Een belangrijk uitgangspunt bij deze benadering komt uit discursieve psychologie en is dat mensen doen met taal. Al pratend, tweetend of bloggend, verrichten ze allerlei sociale activiteiten: zoals beschuldigen, opbouwen v/e bepaalde identiteit of het schuiven met verantwoordelijkheden. Dit gebeurt vaak onbewust en impliciet (bijvoorbeeld door bepaalde aspecten van de werkelijkheid te benadrukken en andere ongenoemd te laten). Zo weten mensen in gesprek met elkaar dingen in gang te zetten. Dat zien we ook gebeuren op social media, waar bijvoorbeeld geruchten vorm krijgen of zoekacties op touw worden gezet. Om beter in te kunnen schatten hoe je het beste met dergelijke fenomenen om kunt gaan, Is het van belang meer inzicht te krijgen in hoe die online interactionele dynamiek precies werkt. Daarvoor voeren we binnen TNL een discoursanalyse uit: d.w.z. voor een aantal specifieke gebeurtenissen bestuderen we de berichten op social media. We kijken daarbij met name naar retoriek: �Hoe wordt iets gezegd? Welk effect roept dat op? �
Page 3: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

De eerste resultaten

Case Study 1: Geruchtvorming in de vermissingszaak

Ruben en Julian

• 12 mei 2013: gerucht op Twitter dat Ruben en Julian in een visvijver bij Geulle gevonden zouden zijn.

• De piek in de berichtenstroom (tussen 19:00 en 21:00) is geanalyseerd.

Page 4: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

(19.00)

Patroon 1

Verslaglegging en zachte

veronderstellingen op basis van hoop

en vrees

4

Page 5: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Verslaglegging van de zoektocht

met ‘on the spot’-taalgebruik

RT@NOS De politie zoekt nu bij Geulle in

Limburg naar de vermiste broertjes Ruben en

Julian uit Zeist #rtlnieuws

5

Het begint allemaal met tamelijk feitelijke verslaglegging van de zoektocht. Dergelijke verslaglegging gebeurt vooral via twitter accounts van (nieuws)bronnen met een officiële status, zoals diverse nationale en regionale omroepen (bijvoorbeeld NOS en RTV Utrecht). verslaggevers (individueel, vanuit eigen account) georganiseerde burgerinitiatieven zoals ZoekJeMee?. Aan deze tweets valt op dat ‘on the spot’-taalgebruik domineert. Het effect van dit taalgebruik is: dat er nadrukkelijk een beeld wordt geschetst van de situatie ter plekke. Door de tweets als ooggetuigenverslagen te formuleren, is het alsof men er bij is en de situatie ter plekke waarneemt. er urgentie wordt gecreëerd.  
Page 6: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Retweets aangevuld met

emotionele evaluaties

RT @JandeHoop Politie zoekt nu in Geulle in

Zuid-Limburg naar de broertjes n.a.v. nieuwe

informatie. Die arme moeder ook nog op

moederdag

6

De veelal beschrijvende tweets van de nieuwsbronnen worden regelmatig geretweet. Veelal voegen twitteraars hier zelf nog een emotionele evaluatie aan toe. Deze emotionele aanvullingen dragen een impliciete veronderstelling in zich mee over een mogelijke uitkomst van de zoektocht: die zou wel eens heel treurig kunnen zijn.
Page 7: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Uitingen van hoop en vrees

OMGG de politie zou niet meer hier hoeven te zoeken naar die broertjes nu zijn ze er weer HOPELIJK ZIJN ZE GEVONDEN

Brandweer op geroepen voor de #vermiste broertjes

ben bang dat ze in de vijver liggen waarom nergens

geen breaking news

7

Wat de uitkomst zou kunnen zijn van de zoektocht, wordt langzaam aan concreter gemaakt. Mogelijke scenario’s gaan gepaard met uitingen van hoop en vrees. De hierboven opgenomen tweets illustreren een patroon waarbij er emotionele uitdrukkingen worden gebruikt zoals ‘OMGG’, ‘hopelijk’ en ‘ben bang’. Deze, met elkaar contrasterende emotionele evaluaties (hoop versus vrees), suggereren iets over het lot van de broertjes Ruben en Julian. Twitteraars koppelen het zoeken naar de broertjes dus aan een mogelijke uitkomst die zowel goed als slecht kan uitvallen. Bovendien wordt door de uitspraken ‘nu zijn ze er weer’ en ‘ben bang dat ze in de vijver liggen’ deze suggestie van een specifieke vondst versterkt. Deze suggesties worden op impliciete wijze gewekt. Men spreekt zich niet expliciet uit over de uitkomst van de zoektocht. Wanneer mensen spreken anticiperen ze (bewust of onbewust) constant op zogenoemde gespreksproblemen. Voorbeelden van gespreksproblemen, zijn de mogelijkheid niet te worden geloofd of van iets, bijvoorbeeld sensatiezoekerij of het verspreiden van onjuistheden, beschuldigd te worden (Potter 1996). Door op ‘zachte wijze’ veronderstellingen te doen, wordt een potentiële beschuldiging van het verspreiden van foutieve informatie (die bij geruchtvorming logischerwijs op de loer ligt) ondermijnd. Men beperkt zich immers tot het uitspreken van de eigen hoop en vrees, en over de juistheid van emoties valt door anderen moeilijk te oordelen.
Page 8: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

(19.45)

Patroon 2

Van voorzichtige eerste conclusies

naar harde feiten

8

Vanaf ongeveer 19:45 zien we dat niet alleen meer op een impliciete of ‘zachte’ wijze, maar ook expliciet uitspraken worden gedaan over de uitkomst van de zoektocht en het lot van Ruben en Julian . Steeds vaker wordt expliciet benoemd dat Ruben en Julian gevonden zouden zijn. Het gerucht wordt meer een meer concreet.
Page 9: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Verwijzingen naar wat men heeft

gelezen en vragen om verificatie

ik lees dat de jongens zijn gevonden.??

9

Twitteraars benoemen in eerste instantie regelmatig dat ze hebben gelezen dat de jongens gevonden zouden zijn en plaatsen ze hierbij tegelijk ook vraagtekens of vragen naar betrouwbare bronnen/bevestiging. Ze tonen zich dus enigszins voorzichtig in het doen van uitspraken over de stand van zaken. Door te benadrukken dat men heeft gelezen dat de jongens gevonden zijn, weten de twitteraars een aantal potentiële beschuldigingen te ondermijnen. Ze laten zo bijvoorbeeld zien dat dit scenario zijn oorsprong vindt in beweringen van anderen. De auteur heeft het dus niet zelf verzonnen en kan zodoende ook niet zelf verantwoordelijk worden gehouden wanneer het geschetste scenario niet zou blijken te kloppen. Door te benadrukken dát men heeft gelezen wordt bovendien de suggestie gewekt van een ‘recherchestand’: men volgt de berichten op de voet. Door daarnaast ook te vragen om verificatie, laat men zien hierin kritisch te zijn: het geschetste scenario wordt niet klakkeloos voor waar aangenomen, maar moet nog worden geverifieerd. Hoewel de bovenstaande formuleringen enerzijds voorzichtigheid tonen, wordt tegelijkertijd ook juist de aannemelijkheid van het scenario benadrukt door te verwijzen naar wat men elders heeft gelezen: als het te lezen valt, zal er wel een kern van waarheid in zitten.
Page 10: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Het lot van Ruben en Julian als een

voldongen feit

Vreselijk. Gevonden dus. Wat een tragedie.

#vermistebroertjes

10

Al gauw wordt steeds minder verwezen naar wat men heeft gelezen. Gevolg is dat de uitlatingen over het lot van Ruben en Julian steeds feitelijker worden geformuleerd en daardoor een concluderend karakter krijgen. Opvallend: dit gaat meestal gepaard gaat met het tonen van emoties (‘Vreselijk.’ en ‘Wat een tragedie.’): Deze benadrukken de feitelijkheid van het geschetste scenario. De vraag of het scenario klopt staat zo immers niet meer ter discussie. Men staat voor een voldongen feit en is reeds toe aan het evalueren ervan. Door middel van deze emotionele evaluaties tonen Twitteraars bovendien betrokkenheid bij de toestand van Ruben en Julian en wordt ook de ernst van de situatie benadrukt. Door emotionele uitingen ‘recht uit het hart’ te formuleren, wordt authenticiteit en onmiddellijkheid gesuggereerd. Emotionele formuleringen dragen zodoende ook bij aan het creëren van urgentie voor het gerucht.
Page 11: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

11

(19.54)

Patroon 3

Ontkenningen van het gerucht en

aanspreken op geruchtvorming

Page 12: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Ontkenning van het geschetste

scenario

Politie ontkracht tegenover RTV Utrecht

geruchten dat #vermistebroertjes in visvijver in

#Geulle gevonden zouden zijn.

Politie bevestigt: jongetjes zijn nog niet

gevonden.

12

Vanaf 19:54 verschijnen tweets waarin expliciet ontkent  wordt dat de jongens gevonden zouden zijn. Opvallend aan de eerste tweet is dat niet alleen wordt ontkent dat Ruben en Julian gevonden zouden zijn, maar dat ook de geruchtvorming zelf wordt benoemd en zo wordt geproblematiseerd.
Page 13: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Aanspreken op geruchtvorming

Politie heeft ontkracht tegen RTV Utrecht dat

de jongens zijn gevonden.... Jammer dat

mensen zulke trieste tweets in de wereld

slingeren. :(

13

Ook in rest van de berichtenstroom zien we dat regelmatig op de geruchtvorming wordt aangesproken. De eerder genoemde kritische houding/recherchestand van de twitteraar wordt nu dus toch ondermijnd…
Page 14: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

(20.00 – 21.00 )

Patroon 4

Het gerucht blijft ondanks

tegengeluiden voortbestaan

14

Page 15: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

‘Nog’ houdt alle scenario’s open

Ziet er allemaal nog rustig uit, op dit moment

wordt het eten bezorgd voor de politie en

medewerkers... #geulle #vermissing

15

Niet alleen in de eerder getoonde tweet (Politie bevestigt: jongetjes zijn nog niet gevonden.), maar ook in veel andere tweets wordt geschreven dat de jongens nog niet gevonden zijn (of de zoektocht nog gaande is, �de situatie nog rustig, op dit moment etc.) Dergelijke formuleringen suggereren dat de situatie nog veranderlijk is. Een andere uitkomst van de zoektocht is nog niet uitgesloten. Het woord ‘nog’ draagt de veronderstelling in zich mee dat het gerucht later toch bewaarheid kan worden. Er is nog geen afsluiting.
Page 16: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

Tegenstrijdigheden worden

benadrukt

Hm , iedereen heeft het over dat de broertjes

gevonden zijn maar de verslaggevers daar

weten nog van niks ofzo

16

Twitteraars benadukken met regelmaat de tegenstrijdigheid  tussen de nieuwsvoorziening en hetgeen zij lezen op Twitter. door het benadrukken van dergelijke tegenstrijdigheden blijft de ambiguïteit van de kwestie bestaan en blijft het gerucht nog enige tijd sluimeren.
Page 17: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

De analyse laat zien dat:

• een gerucht er niet ‘zomaar’ is vanaf het

moment dat één iemand een onwaarheid

uitspreekt

• het krijgt vorm in interactie

• hele subtiele verschillen in de manier waarop

mensen zich uitdrukken grote effecten kunnen

hebben

17

Het gerucht wordt gezamenlijk gecreëerd door een veelheid aan deelnemers in het gesprek. Op subtiele wijze wordt een voedingsbodem gecreëerd voor het gerucht, nog voor expliciete uitspraken worden gedaan over een vondst. Oog voor dergelijke subtiliteiten in taalgebruik zou communicatieprofessionals kunnen helpen om signalen eerder op te pikken en eventuele eigen communicatie-uitingen beter af te stemmen.
Page 18: Presentatie kennissessie omgevingsanalyse

18