11e jaargang

nummer 5

mei 2013

Special: Nabeschouwing ISH > Thema’s en trends

> Totaalconcepten en ‘verappisering’ > Product­

innovaties > Schaduwbeurs in Nieuwegein

Geloof ons.Het origineel is beter!

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.

nu nóg

Soms scheelt het maar één letter en is het toch een wereld van verschil. In de installatiemarkt vormen de drie letters VRV al jaren een begrip. VRV maakte het als eerste mogelijk om meerdere ruimtes individueel te koelen en te verwarmen met één buitendeel. Andere aanbieders volgden met het VRF-systeem. Inderdaad, dat scheelt maar één letter. Maar het is niet het origineel.

En de originele VRV overtreft nu ook zichzelf. De 4e generatie VRV biedt drie revolutionaire innovaties: continue verwarming met warmtepomp (dus ook tijdens de ontdooicyclus), variabele verdampingstemperatuur en de VRV-configurator voor een eenvoudigere inbedrijfstelling.

Ga naar www.daikin.nl/VRV-IV voor meer informatie over deze innovaties. Hier kunt u ook het boekje "VRV IV, nóg meer originele voordelen" aanvragen.

VRV

® van Daikin. Het origineel is nu nog beter!

Soms scheelt het maar één letter en is het toch een wereld van verschil. In de installatiemarkt vormen de drie letters VRV al jaren een begrip. VRV maakte het als eerste mogelijk om meerdere ruimtes individueel te koelen en te verwarmen met één buitendeel. Andere aanbieders volgden met het VRF-systeem. Inderdaad, dat scheelt maar één letter.

En de originele VRV overtreft nu ook zichzelf. De 4e generatie VRV biedt continue verwarming met warmtepomp

(dus ook tijdens de ontdooicyclus), variabele verdampingstemperatuur

voor meer informatie over deze innovaties. Hier kunt u ook het boekje "VRV IV, nóg meer originele

IZ0513_omslag_buiten.indd 3 11-5-2013 15:03:28

HVAC_iserie_210x297_NL.indd 1 5/8/13 3:31 PM

Voor meer informatie: ✆ 0900 – 0231 (€ 0,01 p.m.) of kom langs bij een van onze vestigingen.

Daarom kiest u voor Warmteservice

Grohe Rapid-SL wc-element

Nu voor 123,- excl. BTW

Kombi Kompakt HReco 36

949,- (excl. BTW)

E325EC incl. WiZe klokthermostaat

1050,- (excl. BTW)

PV Zonnepanelenpakket, 6 panelen

1500 WP 1924,- excl. BTW

Compleet geleverd:

zonnepanelen,

omvormer, mon-

tageset, solarkabel

incl. connectoren

Groot assortiment: Verwarming, sanitair, dakbedekking en alle installatiematerialen

Altijd in de buurt: 53 vestigingen in heel Nederland

Ruime openingstijden: Dagelijks van 07.00 - 18.00 uur en ook zaterdags geopend

Professioneel advies: 225 deskundige medewerkers adviseren u graag bij uw aankoop

Scherpe prijzen: Alle A-merken tegen VASTE LAGE prijzen

Online bestellen: 150.000 artikelen op warmteservice.nl

Telefonisch bestellen: Via 0900 - 0231 (0,01 p.m.) op werkdagen tot 22.00 uur

Hulp bij installeren: Wij kunnen u in contact brengen met betrouwbare

installatiebedrijven. Kijk op warmteservice.nl/installatie

ecoTEC plus VHR NL 25-30/5-5

876,- (excl. BTW)

Roll BoX inbouw reserverolhouder

81,30 excl. BTW

Ruimte voor 6 rollen • Met veersysteemRVS zichtdeel

Bezig met een inbouwreservoir?

Bouw dan ook meteen de Roll Box in.

TIP!

Itho woonhuis-ventilatiebox

146,- excl. BTW

IZ0513_omslag_binnen_02_51.indd 2 13-5-2013 19:52:58

IZ0513_03.indd 3 11-5-2013 15:05:20

Nieuwe normen in installatie, verhoogde flexibiliteit en duurzaamheid, al deze kenmerken zijn terug te vinden in een opmerkelijke vloerverwarmingsinnovatie PexPenta, de nieuwe buis van Radson. Nog nooit was comfort zo makkelijk te realiseren, en dat voor het hele huis. Naast het vertrouwde gamma radiatoren, biedt Radson ook een volledig assortiment hoogwaardige vloerverwarmingssystemen, buizen en verdelers.

Vogelsancklaan 250, B - 3520 Zonhoven Tel. +32 (0)11 81 31 41 info@radson.be www.radson.com

De nieuwe standaard in vloerverwarming

we hebben opnieuw de lat voor vloer-verwarming hoger gelegd

setting the standard

Mikko IivonenDirector TechnicalEnvironment and StandardsRettig ICCM.Sc. (Tech)

Radson High Performance Pipe PexPenta

ADV PexPenta_Radson_297x210mm.indd 1 25-02-13 11:07IZ0513_04.indd 4 11-5-2013 15:07:19

Meer en minderISH 2013

Totaalconcepten en ‘verappisering’ISH 2013

ProductinnovatiesISH 2013

Beurs in beeldISH 2013

“Wees klimaatbeheerser”Kansen in een krimpende markt

Decentraal ventilerenUiterlijk en geluid doorslaggevend

De nieuwe killer in ons (binnen)milieu?Fijnstof

En verderVan de redactieIn de pijplijn, incl. AGENDA en IZAP Column PubliventDuurzame energie-installatie groeit naar behoefteAf fabriek

ISH Noviteitenshow‘Bathroom experience’ in Nieuwegein

En verderColumn Van HoofDruppelsColumn Kiwa

IZ ZAKELIJKOpleidingsprogramma voor HVAC-professionalsBijblijven en vooroplopen

“Plezier in het werk is het belangrijkste”Duurzame inzetbaarheid werknemers

Zonnestroomsystemen installeren, iets voor u?Markt met potentie

En verderColumn OTIB Column Frank ThoonenStekelige vragen

14

16

18

20

28

30

32

79

133445

IZ SANITAIR

IZ TECHNIEK

24

222727

38

40

42

374550

Unieke borstel voor T-88® PVC-lijm. Snel, gemakke-

lijk en betrouwbaar.

Griffon introduceert een unieke borstel voor de

vertrouwde T-88® PVC-lijm. Deze borstel vervangt

de traditionele, platte kwast en zorgt voor een

nog snellere en betere applicatie van de lijm. Met

de nieuwe borstel kan de lijm door middel van een

soepele, ronddraaiende beweging snel en gemakke-

lijk worden aangebracht op de buis en in de fitting.

Dit levert een tijdsbesparing op tot wel 40% per

verbinding in vergelijking met het gebruik van een

traditionele, platte kwast.

11e jaargang

nummer 5

mei 2013

Special: Nabeschouwing ISH > Thema’s en trends

> Totaalconcepten en ‘verappisering’ > Product­

innovaties > Schaduwbeurs in Nieuwegein

mei 2013 5

COLOFONInstallateursZaken (ISSN:1872_6607)Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én (commerciële) bedrijfsvoeringOplage: 8.000 exemplarenAandachtsgebieden: gas, water, verwarming, luchtbehan-deling, koeling, sanitair, dakbedekking, energie en milieuEen uitgave van: Merlijn Plus BV, Postbus 275, 2740 AG Waddinxveen T: (0182) 63 17 17, F: (0182) 61 78 15 E: info@merlijnplus.nl I: www.merlijnplus.nlRedactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur), Ruthger te Marvelde, Wietse Buma E: redactie@merlijnplus.nlVaste medewerking: Ton Meijer (cartoon), Publivent, Elly Verburg (OTIB), Uneto-VNI, Kiwa, Joost van Hoof (HU), ISSO, Frank Thoonen en Uw Duurzame WoningAdvertentie-exploitatie: Ruud Struijk T: 0182 63 17 17 E: r.struijk@merlijnplus.nlUitgever: Frank StouthartSecretariaat: info@merlijnplus.nlAbonnementen: Benelux € 19,50. Buitenland € 58,50. Losse nummers € 5,-. Prijzen per jaar en incl. BTW. Abonnementen lopen automatisch door tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk bij de uitgever wordt opgezegdE: abonnementen@merlijnplus.nlVormgeving: Yolanda van der NeutBasis vormgeving: DUO-ontwerp, UtrechtDruk: Ten Brink, Meppel

© Merlijn Plus BV, 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schrifte-lijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

IZ0513_inhoud.indd 5 11-5-2013 15:13:42

Leading in MEP design

De MEPcontent Browser is een handige app die naadloos integreert in uw werkomgeving. Zo zoekt u vanuit uw eigen Revit en CAD-software zowel online als offl ine artikelen en plaatst ze direct in uw installatiemodel. Gratis.- Revit en CAD-bestanden, direct beschikbaar voor gebruik- up-to-date productinformatie van alle bekende fabrikanten- vind snel wat u zoekt dankzij krachtige fi lters en zoekfunctie

Easy and available

Download de gratis app via www.mepcontent.eu400.000+ Europese producten

20350000256-STA-AdvMEPContent.indd 1 25-04-13 15:32IZ0513_06.indd 6 11-5-2013 15:15:17

mei 2013 7

van de redactie

Sorry,ik ben hier pas

twee dagenwellnesswellnesswellness

toilette

restaurant

jacuzzijacuzzisauna

kaminekaminesanitairsanitairsanitair

toilettetoilette

sanitairsanitairsanitair

toilettetoilette saunasaunaEnig idee waar

de warmtepompenstaan?

Alle standaard producten en losse onderdelen eenvoudig te bestellen

via onze webshop!

www.thermoair.com

Uw totaalleverancier in luchtbehandeling

Wie de pretentie heeft de ISH bij wijze van nabeschou-wing nog eens dunnetjes over te doen, zal zich onher-roepelijk verslikken. Daar is de beurs in Frankfurt veel te groot voor. Sterker, ten opzichte van de vorige editie in 2011 was het niet alleen het benutte vloeroppervlak, maar ook het aantal expo-santen toegenomen. Een goed teken, overigens. De redactie had een heldere opdracht: maak duidelijk waar de beurs voor staat, breng de visie achter het evenement over het voet-licht, signaleer trends en – om toch een beetje specifie-ker te worden – presenteer enkele highlights op sys-teem- of productniveau. We hebben ervoor geko-zen om onze ervaringen in een drieluik weer te geven. Zo volgen we in het artikel ‘Meer en minder’ de grote lijn. Wat waren de belangrijk-ste thema’s van deze beurse-ditie? Welke richting gaan we op? Het zal geen verbazing wekken dat verduurzaming ook bij deze editie weer een

grote rol speelde. “Zo langzamerhand is het thema wel ingeburgerd”, merkte een van de exposanten op, “het gaat nu om de verdere uitwerking.” Hoe dat in de praktijk uitpakt, leest u in ‘Totaal-concepten’. Daar krijgen de thema’s handen en voeten, in de vorm van meer concrete ontwikkelin-gen en oplossingen. Een detailkeuze vindt op twee pagina’s productinnovaties. Natuurlijk zijn het niet meer dan enkele voorbeelden. Wilt u meer weten over ac-tuele trends, ontwik-kelingen en de laatste productpresentaties, kijkt u dan (nog) eens op onze site installatienet.nl. Daar vindt u, onderverdeeld in verschillende rubrieken, veel nieuws dat voor u van belang kan zijn.

ISH

De volgende editie van de ISH vindt in 2015 plaats, van 10 t/m 14 maart. IJs en we-der dienende zullen wij ook dan weer van de partij zijn. En over twee jaar zullen we

wederom met veel genoe-gen terugkijken op Europa’s belangrijkste en grootste vakbeurs op het gebied van installatie, sanitair en verwarming •

IZ0513_vanderedactie.indd 7 11-5-2013 15:17:12

Viega. Altijd beter! Serieleidingen voorkomen stagnatie in drinkwaterinstallaties en scheppen de beste voorwaarden voor eersteklas drink-waterkwaliteit. Kies daarom nu voor de nieuwe installatiemethode – met efficiënte systeemoplossingen en expertise van Viega. www.viega.nl

Het nieuwe installeren voor optimale drinkwaterkwaliteit.Serieleidingen van Viega.

FVG 3172 Anz Trinkwasser 230x310_NL.indd 1 05.10.12 12:26IZ0513_08.indd 8 11-5-2013 15:19:16

februari 2013 9

lyseerd en op basis van de resultaten worden conclusies getrokken. Celsius Benelux, leverancier van kennis en techniek voor gebouwbeheersystemen, zal Monavisa vermarkten onder de naam Check. Voor Celsius Benelux biedt de distributie van Monavisa een interes-sante aanvulling op het Com-fortKey palet •

Bedrijfswageninrichter preferred supplier Woensdag 17 april zijn de contracten ondertekend en is het startsein gegeven voor een mooie samenwer-king. Speciaal voor Renault is er een folder ontwikkeld waaruit de Renault dealer de keuze heeft uit een bepaald, vooraf gedefinieerd gamma aan oplossingen voor een veilige en effectieve bedrijfs-wageninrichting. Ook zullen de bedrijfswagendealers van Renault voorzien worden van een demo kast om de klant een indruk te geven van de kwaliteit en uitstraling van Bott. Buiten deze zaken zal er ook speciaal aandacht worden gegeven aan de Dacia Dokker Van •

Eerst even IZappen...

SOLAR

GEZONDHEID

AGENDA5 juniGebruikerstraining Thermo-grafieBleskensgraafwww.have-digitap.nl

12 juniNationaal Congres Sanitaire TechniekenDe Flint, Amersfoortwww.tvvl.nl

19 juniGebruikerstraining NEN 3140 ApparatentestersBleskensgraafwww.have-digitap.nl

27 juniBouwcampus Duurzaam-heidscongresRijtuigenloods, Amersfoort www.sbr.nl

TERUGBLIK

TERUGBLIK

Totaalconcepten en ‘ver-appisering’De ISH 2013 zal niet de geschiedenisboeken ingaan als de meest in-novatieve beurs ooit. De trends die de toon aan-gaven, zoals systeemin-tegratie, verduurzaming en inspelen op kansen in de renovatiemarkt, zijn inmiddels oude beken-den. Maar wat wel bij zal blijven is de sectorbrede doorbraak van apps. Van badkamer sanitair tot verwarmingssystemen en automatiseringsproducten. Fabrikanten ontwikkelen overal apps voor. P 16

mei 2013 9

Flits ! iN DE pijplijN www.installatienet.nllees meer op

Zonnestroomsystemen installeren, iets voor u?Misschien heeft u er stiekem al eens aan gedacht: het installeren van zonnestroom-systemen. De markt voor pv-panelen is booming, en dan drukken we ons nog voorzichtig uit. Mocht u uw werkterrein willen uitbreiden naar pv, houd dan enkele gouden regels in de gaten: oriënteer u op de marktmo-gelijkheden in uw directe omgeving, volg een oplei-ding bij een erkend instituut en ga met een goed, reëel verhaal de boer op. P 42

Fijnstof Fijnstof is een grote boos-doener voor de volksgezond-heid. Zo veroorzaakt fijnstof op lange termijn meer doden dan verkeersongevallen of UV-straling. Hierdoor is het belang en de toepassing van luchtfilters in utiliteits-gebouwen én in woningen aanzienlijk toegenomen. Een handleiding hierbij is ISSO-publicatie 27 ‘Kwaliteitseisen luchtfilters voor ventilatie-systemen en luchtreinigers’, die in de zomer van 2013 verschijnt. P 32

Meer en minderMeer standhouders, een groeiend aantal bezoekers uit internationale groei-markten en een beursinde-ling die de huidige trends in de installatiebranche weerspiegelde. Met name op het gebied van bespa-ringsmogelijkheden. De ISH 2013 liet op treffende wijze een momentopname zien van de situatie waarin de sector én de economie verkeren. P 14Samen werken aan mo-

nitoring gebouwbeheer-systemen

DWA en Celsius Benelux ondertekenden op 19 april een overeenkomst inzake de distributie van het webbased programma Monavisa. Het door DWA ontwikkelde pro-gramma Monavisa biedt in één oogopslag inzicht in de prestaties van installaties en gebouwen. Monavisa verza-melt data uit het gebouwbe-heersysteem of energieregis-tratiesysteem, dag en nacht, zeven dagen per week. De gegevens worden geana-

Jean-Paul Renaux (algemeen direc-

teur Renault Nederland, rechts) en

Frans van Diepeningen van Bott

Nederland

IZ0513_IZAP_agenda_idp_2.indd 9 12-5-2013 15:29:00

www.installatienet.nllees meer op

Flits ! in de pijplijn

De Remeha Calenta is dé cv-ketel voor de

comfortliefhebber. Een krachtige ketel met een korte

opwarmtijd. Daardoor is het snel aangenaam warm in

huis. De Calenta levert ook extreem snel warm water in

royale hoeveelheden. Ondanks zijn grote vermogen is

de Calenta één van de zuinigste ketels op de markt.

Verwen uw klanten met de Remeha CalentaDe soepele, geleidelijke werking van de Calenta maakt de ketel niet alleen

zuinig, maar zorgt ook voor de juiste temperatuur op het gewenste moment.

En met één van de Remeha kamerthermostaten

kan de verwarming eenvoudig ingesteld

worden voor bijvoorbeeld een openhaard,

de buiten temperatuur of de zonneboiler.

Meer informatie over Remeha?

Scan de QR-code met uw smartphone

of ga naar nl.remeha.com

n Snel warmwater in royale hoeveelheden

n Gelijktijdig warm water tappen

n Hoog rendement, laag verbruik

n Energiezuinige, modulerende A-klasse pomp

n Onderhoudsarm en servicevriendelijk

n Meer regeltechnische mogelijkheden

Remeha Calenta CW4, CW5, CW6

Warmteservice OutletWarmteservice heeft er een nieuwe online winkel bij: de Warmteservice Outlet. Alle producten in de outlet wor-den standaard aangeboden tegen een lagere prijs dan normaal. De prijs wordt elke dag verlaagd dus u heeft de mogelijkheid te wachten en het artikel pas te kopen als het wordt aangeboden tegen een voor u redelijke prijs. Maar anderen kunnen u dan voor zijn. Ga naar warmteser-vice.nl en klik bovenaan op de button ‘Outlet’ •

Multinationals stappen steeds vaker over op zonne-energieSteeds meer grote, internati-onaal opererende bedrijven in Nederland schakelen over op zonne-energie. De Wieckse Witte-brouwerij van Heineken in Den Bosch, het Lidl-filiaal in Weert, de nieuwe Ikea-vestiging in Zwolle en de fabriek van Ton’s Mosterd in Zierikzee: allemaal hebben of krijgen ze zonnepanelen op het dak om hun eigen stroom op te wekken.De toename van het aantal grote bedrijven dat overstapt

Domotica zelf beleven Onlangs opende de eerste Gira Revox Studio in Midden-Nederland. Het Veenendaalse installatiebedrijf Delektro Comfort is de Gira-partner waar particulieren en bedrijven de luxe van intelligente techniek zelf ervaren in een realisti-sche woon-/werkomgeving. Het bedrijf maakt het met deze studio mogelijk om over domotica in en om woningen te praten en vooral zelf te beleven.In de modern ingerichte studio zijn de nieuwste lijnen van Gira en Revox geïnstalleerd. In het kantoor en de woon- en eetkamer van de studio bestuurt de bezoeker film, inter-net, verlichting én klimaatregeling. Dit kan via het grote touchscreen van Gira of met de eigen iPad of iPhone. Dit systeem is ook geïntegreerd in de high-end oplossingen van audiospecialist Revox, waardoor maar liefst 32 ruimtes van luisterplezier worden voorzien vanaf centrale audio-bronnen •

op zonne-energie is niet al-leen in Nederland zichtbaar, maar in de hele wereld. In Engeland is supermarktke-ten Sainsbury’s inmiddels de grootste producent van zonnestroom op daken. Op 169 van haar winkels liggen 69.500 zonnepanelen die sa-men 16 Megawatt vermogen kunnen leveren. In de Verenigde Staten zal supermarktketen Walmart tot 2020 duizend zonne-ener-giesystemen toevoegen aan de huidige tweehonderd. Daarmee kan het bedrijf 7 terrawattuur stroom produce-ren, net zoveel als 6 procent van het gehele Nederlandse verbruik. Uiteindelijk wil de keten voor 100 procent op duurzame energie draaien •

Luchtbehandelingsunit voor binnenvaarttanker op aardgas Onlangs is de eerste bin-nenvaarttanker in gebruik genomen die volledig door vloeibaar aardgas (LNG) wordt aangedreven. Het gebruik van LNG als brand-stof zal binnenvaartschippers helpen om aan strenge emis-sienormen te voldoen.Het schip biedt veel innova-

ties op het gebied van veilig-heid en energie-efficiëntie. Zo wordt voor de ventilatie van de stuurhut de TA lucht-

behandelingunit van Rucon Systemair toegepast. De TA is compact, weegt weinig en heeft een vermo-

IZ0513_idp_remeha.indd 10 13-5-2013 13:23:41

www.installatienet.nllees meer op

Flits !in de pijplijn

De Remeha Calenta is dé cv-ketel voor de

comfortliefhebber. Een krachtige ketel met een korte

opwarmtijd. Daardoor is het snel aangenaam warm in

huis. De Calenta levert ook extreem snel warm water in

royale hoeveelheden. Ondanks zijn grote vermogen is

de Calenta één van de zuinigste ketels op de markt.

Verwen uw klanten met de Remeha CalentaDe soepele, geleidelijke werking van de Calenta maakt de ketel niet alleen

zuinig, maar zorgt ook voor de juiste temperatuur op het gewenste moment.

En met één van de Remeha kamerthermostaten

kan de verwarming eenvoudig ingesteld

worden voor bijvoorbeeld een openhaard,

de buiten temperatuur of de zonneboiler.

Meer informatie over Remeha?

Scan de QR-code met uw smartphone

of ga naar nl.remeha.com

n Snel warmwater in royale hoeveelheden

n Gelijktijdig warm water tappen

n Hoog rendement, laag verbruik

n Energiezuinige, modulerende A-klasse pomp

n Onderhoudsarm en servicevriendelijk

n Meer regeltechnische mogelijkheden

Remeha Calenta CW4, CW5, CW6

gen van maximaal 4.500 m3/h.De TA serie wordt behalve in schepen, ook gebruikt voor het ventileren van benzine-stations, scholen, winkels en kantoren. De TA is getest conform Eurovent EN 1886 •

Krachten gebundeld Sinds begin 2013 heeft Ther-maflex de krachten gebun-deld met het Deense bedrijf Thermapipe ApS. De nieuwe vestiging opereert onder de naam Thermaflex Nordic ApS. Met de toevoeging van Thermapipe kan Thermaflex haar activiteiten binnen de Scandinavische energiemarkt verder vorm geven. Hierdoor is Thermaflex in staat om be-ter te kunnen voldoen aan de almaar groeiende vraag van-uit Scandinavië naar energie-efficiënte oplossingen •

Groei zonne-energie explodeert door lokale initiatievenDe groei van zonne-energie in Nederland is niet meer te stoppen. Dankzij honderden lokale initiatieven, die zowel streven naar duurzaamheid als onafhankelijkheid, groeit de markt van onderaf. In

2012 zelfs met 250 procent. Ook de komende jaren zal het aantal zonnepanelen en opgewekte zonnestroom meer dan verdubbelen, ver-wachten deskundigen.In Nederland werd vorig jaar

145 megawatt aan nieuwe zonnepanelen geïnstalleerd. Dat is 3,5 keer zoveel als er in 2011 aan vermogen bijkwam. De meeste panelen worden aangeschaft door gezamenlijke initiatieven van

Controle EPC nodig

Veel woningen en gebouwen blijken niet volgens de opgegeven EPC te worden gebouwd. Dat blijkt uit onderzoek van DWA bij twaalf woningbouwprojecten en vijf utiliteitsbouwprojecten. Ze werden bij oplevering getoetst op de gerealiseerde energieprestatie (EPC). Dit is gedaan aan de hand van een opnameprotocol voor woningbouw en voor utiliteitsbouw, versie 2.9 van september 2012. Het onderzoek vond plaats in opdracht van Agentschap NL, en in nauwe samenwerking met de partners van Lente-akkoord. Bij alle projecten heeft de EPN-opnemer afwijkingen gevonden ten opzichte van de oorspronkelijke EPC-berekening. Veel voorkomende afwij-kingen zijn de oppervlakte van de ramen, de Rc-waarden, U-waarden en de luchtdichtheid •

burgers. Wereldwijd groeide het aantal zonne-energiesyste-men met dubbele cijfers. In Europa zal de markt in 2016 verdubbeld zijn ten opzichte van dit jaar, zo verwacht de Europese brancheorganisatie EPIA •

Grote BIM-opdrachtVeccins 3D heeft één van de grootste opdrachten in haar geschiedenis verworven. In opdracht van Corio, beursge-noteerd belegger in retail-vastgoed, neemt Veccins 3D het complete ontwerp voor de technische installaties van het Voorzetgebouw van win-kelcentrum Hoog Catharijne voor haar rekening, in totaal ca. 35.000 m2. Hierbij wordt gebruik ge-maakt van de methodiek BIM (Bouw Informatie Model). Door diverse renovaties van kantoren op Hoog Catharijne met BIM uit te voeren weet men een reductie van 20% tot 40% op de totale faalkos-ten te realiseren. Deze mooie opdracht wordt uitgevoerd in samenwerking met haar zusterbedrijf Gal-jema Technisch Adviesbureau te Delft •

IZ0513_idp_remeha.indd 11 13-5-2013 13:23:43

Een nieuwe serie drukverschilmeters van BLAUWE LIJN® met nieuwe func-tionaliteit en nog hogere nauwkeurigheid! De serie biedt Nederlandstalige menugestuurde bediening, een 2,8” TFT kleurenscherm, automatische druk-dalingsproef, Li-Ion accu en een printfunctie met de optionele IR EUROprinter

NIEUWE KENMERKEN Meting van barometrische druk Maximale overdruk tot 16 bar (m.u.v. S4601 ST) Bluetooth® Smart voor draadloze communicatie Opslag van 100 meetresultaten op MicroSD kaart (optie) Datalogging (optie) Mogelijkheid voor updaten fi rmware Zoom-functie voor gemakkelijke afl ezing op afstand Import van adresgegevens voor rapportage

S4650 ST+/- 5.000 mbar

S4610 ST+/- 1.000 mbar

S4601 ST+/- 150 mbar

Het Bluetooth® woord- en beeldmerk zijn eigendom van Bluetooth SIG, Inc. Gebruik van deze merken door EURO-INDEX geschiedt onder licentie.

3

S468

0 ST

+/- 8

.000

mba

r

S4600 ST-serie Druk(verschil)meters

nieu

w

IHW- IHW zorgt voor een brede

warmteverdeling (60˚C),aanbevolen installatiehoogte 1,8 - 2,5 m.

IHF- IHF zorgt voor een gerichte

warmteverdeling (40˚C), aanbevolen installatiehoogte 2,3 - 3,5 m.

IH1000-1500wElektrischeverwarming

Technische specificaties | Infraroodstraler IHW met brede warmteverdeling, installatiehoogte 1,8 – 2,5 m

Type Verwarmings- Voltage Stroomsterkte Max. HxBxD Gewicht capaciteit gloeidraadtemperatuur [W] [V] [A] [°C] [mm] [kg] IHW10 1000 230V~ 4,3 2200 500x77x169 1,9 IHW15 1500 230V~ 6,5 2200 500x77x169 1,9

Technische specificaties | Infraroodstraler IHF met gerichte warmteverdeling, installatiehoogte 2,3 – 3,5 m

Type Verwarmings- Voltage Stroomsterkte Max. HxBxD Gewicht capaciteit gloeidraadtemperatuur [W] [V] [A] [°C] [mm] [kg] IHF10 1000 230V~ 4,3 2200 500x77x169 1,9 IHF15 1500 230V~ 6,5 2200 500x77x169 1,9

Beschermingsklasse: IPX4. Voldoet aan CE.

Vuistregels en Stralingshoek IHW- IHFIHW- IHFIHW - 60 gradenIHF - 45 graden

Onbeschermde omgeving: 1000W per m2

3 muren: 750W per m2

4 muren ongeïsoleerd: 300W per m2

Infraroodstraler IHVerleng het terrasseizoen met een infraroodstraler

LSA Frico BV • P. Calandweg 54 • 6827 BK Arnhem • Tel: +31 (0)26 - 3611 611 • Fax: +31 (0)26 - 3621 891 • info@lsafrico.nl • www.lsafrico.nl

www.hvac.nl

HVAC Nederland0255 52 24 20

Een begripWereldwijd

Air Conditioning

Cooling

Heating

Ventilation

IZ0513_12.indd 12 12-5-2013 16:39:59

mei 2013 13

Beste Jan & Elly, Hierbij wil ik jullie de hartelijke groeten doen. Zoals je ziet houd ik me aan mijn woord om jullie speciaal in het zon-netje te zetten. En vanaf deze plaats van harte te feliciteren met de aankoop van jullie nieuwe appartement. Als de woning binnenkort is opgeleverd kom ik zeker een keer kijken. Wat ik nog vergeten was te vragen aan jullie, is of de woning bij oplevering nog voorzien is van een ventilatie-prestatiekeuring. Nou verwacht ik dat Jan wel weet wat een ventilatieprestatiekeuring inhoudt, maar ik zal het in ieder geval voor Elly nog even uitleggen. In de beoordelings-richtlijn (BRL) 8010 wordt omschreven hoe een ventilatie-installatie beoordeeld en gekeurd dient te worden. Het eindresultaat is een oplevercertificaat waarmee wordt aangetoond dat de installatie voldoet aan alle eisen en naar behoren functioneert. Die beoordeling mag niet zo-maar door iedereen worden gedaan, maar daarvoor moet je gecertificeerd zijn. Aan die certificering worden strenge eisen gesteld, en als de gecertificeerde inspecteur er een potje van maakt kan hij zomaar zijn accreditatie kwijtraken. Aangezien het gecertificeerd keuren zijn broodwinning is, zal hij er alles aan doen om dat te voorkomen. Het resul-taat is dus dat wanneer er een ventilatieprestatiekeuring is uitgevoerd, je er echt van op aan kunt dat je krijgt waar je voor betaald hebt, namelijk een goed werkend ventilatie-systeem. En Jan, jij vindt uiteraard dat je dat allemaal zelf wel kunt beoordelen, omdat jij verstand hebt van installa-tietechniek. En dat wil ik natuurlijk niet ontkennen. Aan de buitenkant kun jij best zien of alles keurig gemonteerd is. En uiteraard kun je controleren of de gebruiksaanwijzing en de onderhoudsvoorschriften aanwezig zijn. Maar heb jij de meetapparatuur in huis om de luchthoeveelheden te meten en het geluidsniveau? Volgens mij niet. En dus kun je vanaf de buitenkant niet zien of de installatie wel presteert. Dus als de aannemer niet vanuit zichzelf komt met de ventila-tieprestatiekeuring, is mijn advies om er om te vragen, of deze desnoods op eigen kosten te laten uitvoeren. Scheelt nadien een hoop discussie met je vrouw Elly over bedomp-te lucht in huis, vocht- of tochtproblemen of geluidoverlast. Veel woonplezier in jullie nieuwe huis!

Ad van der Aa

Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV

Tevens voorzitter van de Nederlands Vlaamse

bouwfysicavereniging

COLUMN

WAND-/PLAFONDMODULE

K L I M A A T S Y S T E E M

www.uniwarm.nl

Nijverheidsweg 3 | 7251 JV VORDENTel: +31 (0) 575-555777 | Fax: +31 (0) 575-551128

E-mail: info@uniwarm.nl

Gemak en behaaglijkheid met de

NIEUWE Uniwarm Wand- en PlafondModule

Voordelen:• Tijdwinst bij montage: module is al voorzien van de leidingen• Verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één• Behaaglijkheid door 100% stralingswarmte• Luxe uitstraling, duurzaam in gebruik• Gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing• 100% diffusiedichte leidingen• Vele afwerkingen mogelijk: onder andere betegelen, behangen, schilderen• Aan te sluiten op bestaande cv• Maatwerk mogelijk

Voordelen:• Tijdwinst bij montage: module is al voorzien van de leidingen• Verwarmingslichaam, koelsysteem en

23022011_Advertenties Vloer_Toilet_Wand Plafond Uniwarm.indd 3 18-05-11 12:23

IZ0513_column_publivent.indd 13 12-5-2013 16:42:07

mei 201314

Terugblik ISH 2013

Meer en minderMeer standhouders, een groeiend aantal bezoekers uit internationale

groeimarkten en een beursindeling die de huidige trends in de instal-

latiebranche weerspiegelde. Met name op het gebied van besparings-

mogelijkheden. De ISH 2013 liet op treffende wijze een momentop-

name zien van de situatie waarin de sector én de economie verkeren.

“Zuiniger omgaan met natuurlijke hulpbronnen, zonder dat comfort en design worden veronachtzaamd. Dat zal het centrale thema zijn tijdens de ISH 2013”, kondigde Iris Jeglitza-Moshage al van tevoren aan. Met de bekende Duitse grondigheid wist de Senior Vice-President van de Messe Frankfurt al in een notendop deze editie van de internationale vakbeurs samen te vatten. Misschien dat u nu de behoefte voelt om door te bladeren; het thema klinkt nogal uitgekauwd. Dat zou zonde zijn. De beurs, die van 12 tot 16 maart plaatsvond, had namelijk wel degelijk verrassingen in petto.

ExposantenLaten we maar beginnen met de expo-santen. Tijdens de vorige editie van de ISH waren er 2.382, nu 2.434. Een toe-name dus. Dat gold ook voor het aantal vierkante meters beursterrein. Had de beursorganisatie in 2011 nog 255.000 vierkante meter ingeruimd voor de ISH, dit jaar was daar 3000 vierkante meter bijgekomen. ‘Opmerkelijk’ zal de lezer denken. ‘Europa kampt met een econo-mische crisis, vakbeurzen in Nederland zien dalende aantallen exposanten, maar de ISH groeit juist. Waarom was er dan zoveel animo bij het bedrijfsleven en overheidsorganisaties om op de ISH te staan met een stand?’ Misschien ligt de sleutel wel bij diezelfde eco-nomische situatie. Niet alleen trok de beurs veel bezoekers uit groeimarkten buiten Europa, ook Duitsland zelf lijkt op stoom te blijven. Uit een enquête, die de Messe zelf had afgenomen bleek

maar liefst 94% van de Duitse exposan-ten de huidige economische situatie als goed of bevredigend te ervaren. En volgens de meest recente indicaties van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) zal de economische groei van het land de komende maanden flink aantrekken. Mocht u dus als installateur kampen met teruglopende klandizie en bereid zijn om een sprong in het diepe te wa-gen, dan zou het interessant kunnen zijn om eens over de grens te gaan kijken. In 2011 heeft ervaringsdeskundige Ben Kuipers van de Loohuis Installatiegroep hiervoor de nodige tips en tricks gege-ven in zijn columnreeks in IZ.

B2BNederlandse en Belgische exposanten waren duidelijk minder enthousiast over de economische situatie dan hun Duitse collega’s. “Nederland doet het echt niet goed”, vertelde Stefan Ramos, Brand Marketing Manager bij Rettig ICC (on-der andere Radson). Maar ondanks de mindere economische situatie werd er nog volop geinvesteerd in beursstands. Terecht, uit een kleine rondgang bleek dat de exposanten over het algemeen volop profijt hadden van hun deelname aan de ISH. Ramos: “Het was wederom een goede beurs. We hadden onder an-dere een VIP-evenement georganiseerd voor Europese topklanten, waarvoor de opkomst hoog was. Bovendien heb-ben we veel nieuwe contacten aange-boord. We zijn de leads nog aan het verwerken, maar ik zag al dat ze uit alle werelddelen komen, tot aan Noord-

Amerika, Azië en Australië aan toe.” Ook certificeringsexpert en testinstituut Kiwa was zoals gebruikelijk aanwezig op de ISH. “Op de ISH hebben we de mogelijkheid om in één week op één plek een groot aantal van onze klanten te spreken” zegt Ronald Karel, Divisie Directeur bij Kiwa. “Deze beurs is goed verlopen voor ons”, vertelt Karel, “We waren erg tevreden over de aanloop en troffen veel klanten onder de andere standhouders. Onze eigen stands wer-den ruim bezocht. Soms was het voller dan we aankonden.” Uit onderzoek van de Messe zelf bleek 81% van de buiten-landse exposanten hun beoogde doe-len te hebben bereikt. 71% had volgens eigen zeggen, hun potentiële klanten weten te vinden. Dat onderstreept nog maar eens dat ook in het tijdperk van virtualisatie beurzen hun waarde blijven behouden. “We zitten in een mensen business”, licht Karel toe. “Mensen heb-ben behoefte aan face-to-face contact. Door elkaar te zien, kan je beter relaties onderhouden”, zegt Ramos. Evenals voorafgaande edities zien de exposan-ten de ISH dus primair als een B2B-forum. Bezoekers hebben niet alleen de gelegenheid om zaken te doen, maar kunnen ook “tastbaar kennismaken met het assortiment aan producten van de exposant”, aldus Ramos.

BezoekersDe eerste dag was het opvallend rustig op de beursvloer. Dat had alles te maken met de hevige sneeuwval, die er zelfs toe leidde dat de luchthaven van Frankfurt enige tijd was gesloten. “De komende dagen zal het flink aantrek-ken”, voorspelde Martin Wendels, directeur van Wolf Energiesystemen al. Hij had gelijk. “Woensdag en donder-dag was de aanloop heel erg goed”, aldus Ramos. “Vrijdag was het weer wat minder.” In totaal kwamen er 190.000 bezoekers op de beurs af. Dat waren er 14.000 minder dan in 2011, waar dus voornamelijk het slechte weer debet aan was. Evenals de vorige edities trok ook deze editie van de beurs een sig-nificant aantal buitenlandse bezoekers. Dit jaar rond de 30%. Vooral de belang-

IZ0513_TA_meerenminder.indd 14 12-5-2013 16:54:06

mei 2013 15

stelling uit groeimarkten, zoals Oost- Europese landen, China, Zuid-Oost Azië, het Midden-Oosten en Noord-Afrika is groeiende. Van alle bezoekers was 35% afkomstig uit de installatie-branche. De bezoekers waren volgens onderzoek van de Messe zelf bijzonder enthousiast over de beurs. De gemid-delde beoordeling van de tentoonge-stelde producten was 97%; 3% hoger dan in 2011.

AandachtsgebiedenWat had de ISH voor al die bezoekers in petto? Zoals eerder vermeld had de beursorganisator ‘zuiniger om-gaan met natuurlijke hulpbronnen’ tot hoofdthema gebombardeerd. Twee aandachtsgebieden gaven de boven-toon aan: ‘ISH Water’ en ‘ISH Energie’. Daarbinnen was een onderverde-ling aangebracht. Ook dit jaar was er specifiek aandacht voor ‘gebouw- en energietechniek/hernieuwbare energie’, ‘klimaat-, koude- en ventilatietech-niek’(Aircontec), ‘de wereld van de installatietechniek’ en de ‘badkamer belevingswereld’.

Trends Bij het aandachtsgebied ‘ISH Water’ lag de nadruk op drinkwaterbereiding en duurzaamheid. Dit werd aangevuld met thema’s zoals de ‘generatie-over-stijgende badkamer’ en de ‘complete badkamer’ en de daarmee samenhan-gende trend naar totaalconcepten. Het aandachtsgebied ‘ISH Energie’ richtte zich op thema’s zoals ‘efficiënte verwarmingssystemen’ en ‘hernieuw-bare energie’ alsook ‘energie-efficiëntie, thermische behaaglijkheid en goede binnenluchtkwaliteit.’ Wederom was het dus weer verduurzaming, op alle fron-ten, wat de klok sloeg. Alleen dit keer werd het thema wat minder nadrukkelijk gecommuniceerd naar de buitenwacht toe als tijdens de vorige twee edities, viel Ramos op. “Zo langzamerhand is het thema wel ingeburgerd, het gaat nu om de concrete verdere uitwerking.” Hoe dat in de praktijk uitpakt? Sla de bladzijde om en lees het allemaal in het volgende artikel •

Drukte in Hal 6.2. Dit jaar trok de ISH 190.000 bezoekers.

Ook dit jaar viel er weer het nodige vrouwelijk schoon te bewonderen in de sanitairhallen.

Evenals de twee voorafgaande edities stond de beurs in het teken van duurzaamheid of op z’n

Engels ‘sustainability’.

Meet- en regeltechniek worden steeds belangrijker in de installatiewereld.

IZ0513_TA_meerenminder.indd 15 12-5-2013 16:54:09

mei 201316

Terugblik ISH 2013

De ISH 2013 zal niet de geschiedenisboeken ingaan als de meest

innovatieve beurs ooit. De trends die de toon aangaven, zoals sys-

teemintegratie, verduurzaming en inspelen op kansen in de renova-

tiemarkt, zijn inmiddels oude bekenden. Maar wat wel bij zal blijven

is de sectorbrede doorbraak van apps. Van badkamer sanitair tot

verwarmingssystemen en automatiseringsproducten. Fabrikanten

ontwikkelen overal apps voor. Ook voor de Messe Frankfurt, die op

de proppen kwam met een eigen navigatie-app.

In het vorige artikel hebben we al beknopt de hoofdthema’s van de ISH de revue laten passeren. De beursor-ganisatie had dit jaar gekozen om deze onder te brengen bij twee aandachts-gebieden. Bij het aandachtsgebied ‘ISH Water’ lag de nadruk op drink-waterbereiding en duurzaamheid. Dit werd aangevuld met thema’s zoals de ‘generatie-overstijgende badkamer’ en de ‘complete badkamer’ en de daarmee samenhangende trend naar totaalconcepten. Het aandachtsgebied ‘ISH Energie’ richtte zich op thema’s zo-als ‘efficiënte verwarmingssystemen’ en ‘hernieuwbare energie’ alsook ‘energie-efficiëntie, thermische behaaglijkheid en goede binnenluchtkwaliteit.’

WaterDat klinkt allemaal vrij wollig, dus enige verduidelijking kan geen kwaad. In

feite liet het ‘Pop Up My Bathroom’ atelier in een notendop zien wat deze trends inhouden voor de sanitairwereld. Enerzijds wordt de badkamer steeds meer een plek, waar mensen zich willen terugtrekken om op krachten te komen. Dat leidt tot interieurs die van alle moderne gemakken zijn voorzien, tot ICT-voorzieningen aan toe. En waarin uiteraard het nodige design is verwerkt. Anderzijds wordt er in toenemende mate rekening gehouden met de ver-grijzing. Badkamers moeten ook een-voudig toegankelijk blijven en gebruiks-vriendelijk zijn voor ouderen. Zo toonde Artweger bijvoorbeeld de nieuwe High-line+ met bodemgevoerde schuifdeu-ren. De deur van deze douchecabine wordt vanaf de onderkant begeleid. Dit zorgt voor stabiliteit. Bovendien gaan de schuifdeuren vrij geruisloos open en dicht. De hoogte van de geleidingsrail is slechts 6 mm. Hoog genoeg om het water tegen te houden, en tegelijkertijd laag genoeg om te voldoen aan de strenge criteria van de barrière vrijheid. Andere voorbeelden van fabrikanten en leveranciers die inhaken op deze trends, bijvoorbeeld Viega, Schell en Tece, kunt u op de volgende pagina’s bewonderen. Sanitairspecialisten spelen overigens niet alleen in op de groei-ende vraag naar gebruiksvriendelijke

producten, ook de installateur wordt op zijn wenken bediend. Bijvoorbeeld met apps. Zo is Hansgrohe gestadig de mo-gelijkheden van haar Hansgrohe@home app aan het uitbreiden en liet Villeroy & Boch ons kennis maken met Joyce. Met beide apps kunnen installateurs hun klanten een virtueel beeld voorscho-telen van sanitairartikelen in hun eigen badkameromgeving.

EnergieSamen met de behoefte aan totaal-concepten leidt verduurzaming in de praktijk tot “systeemintegratie en oplossingen met een modulaire op-bouw, waarbij er veel aandacht is voor energiebesparing, installatie- onder-houds- en gebruikersgemak”, consta-teert Martin Wendels, directeur van Wolf Energiesystemen dan ook terecht. Dat geldt zowel voor sanitairproducten als fabrikanten die in de klimatisering actief zijn. Zo liet Viessman de Vitosorp 200-F zien, een gas adsorptie warm-tepomp, die naar eigen zeggen 25% minder brandstof gebruikt dan conven-tionele boileroplossingen. De opmars van de warmtepomp zet duidelijk door. De HRe-ketel daarentegen lijkt niet echt aan te slaan in Nederland. Waar twee jaar geleden nog verschillende ketel-fabrikanten volop nieuwe HRe-ketels promootten, was er dit jaar beduidend minder aandacht voor.

De Renovent Sky van Brink Climate Systems is

geschikt voor plafondmontage.

De Viega Pressgun 5 kan 40.000 persingen aan.

Totaalconcepten en ‘ve rappisering’

IZ0513_TA_totaalconcepten.indd 16 12-5-2013 16:55:28

mei 2013 17

GemakFlexibiliteit en installatiegemak; re-gelmatig passeerden deze termen de revue in brochures op de ISH. Dat geldt ook voor de vernieuwde Uniflexplus+ van Ventilair. Dit luchtverdeelsysteem kan worden toegepast in woningbouw, appartementsbouw en in de kleine uti-liteit. Het zorgt voor de toe- en afvoer van ventilatielucht voor zowel systeem C (natuurlijke toevoer en mechanische afvoer) als systeem D (mechanische toe- en afvoer). Het is verkrijgbaar in 3 diameters (50 mm, 63 mm en 75 mm), zodat er voor elke situatie een flexibele oplossing aangeboden kan worden. Trouwens, ook bij de fabricage van gereedschap wordt rekening gehou-den met trends als flexibiliteit, instal-latie- en gebruikersgemak. Zo was er tijdens de ISH veel belangstelling voor de Pressgun 5 van Viega, een nieuwe persmachine, die compact van omvang is en slechts 3,2 kg weegt. Met accu of voeding kan de Presgun 5 alle afmetin-gen aan tussen de 12 en 108 mm en is het apparaat bruikbaar voor maar liefst 40.000 persingen.

Meet- en regeltechniekVerduurzaming is een samenspel van ontwerp, bouwkunde en installatietech-niek. Nu in toenemende mate wordt ingezet op goede isolatie, neemt de warmtebehoefte in gebouwen af. “Te-gelijkertijd neemt de koelingsbehoefte toe, door de hoeveelheid apparaten waar we ons tegenwoordig mee om-ringen,” constateerden diverse stand-houders. Mede dankzij innovaties in de meet- en regeltechniek wordt het ener-giegebruik van klimatiseringssystemen steeds verder aan banden gelegd. Denk bijvoorbeeld maar aan vraaggestuurde ventilatiesystemen. Brink toonde tijdens de ISH de Renovent Sky, een hoog ren-dementstoestel voor plafondmontage. Het toestel is ontworpen op basis van

de techniek van de Renovent Excellent en kent een laag hulpenergiegebruik, geringe geluidsproductie en ruime toepassingsmogelijkheden, volgens de fabrikant. De Renovent Sky is er in de uitvoeringen 300 en 150 (capaciteiten respectievelijk 300 en 150 m3/h bij 150 PA). Door het platte ontwerp en montage aan het plafond kan ruimte worden bespaard. Beide toestellen zijn standaard voorzien van een 100%-by-pass en leverbaar in de standaard- of Plus-uitvoering. De noodzaak voor fabri-kanten om te investeren in effectieve en efficiënte meet- en regeltechniek wordt steeds groter. Daarbij worden verschil-lende software-oplossingen gebruikt. Soms met gesloten, tegenwoordig steeds vaker met open protocol-len. Viessmann toonde het Vitogate domotica-systeem (“uw intelligente verwarmingsbeheerder”), dat werkt op basis van de KNX standaard.

RegelgevingWe hebben het nu voornamelijk gehad over trends en noviteiten die daarop inhaken. Trends ontlenen deels hun bestaansrecht aan regelgeving. Fabri-kanten hebben dat door en zorgen er regelmatig voor dat ze ook zelf kunnen aanschuiven bij de ontwikkeling van regelgeving. Zo was pompenspecialist Grundfos betrokken bij het bedenken van EU-wetgeving, die energie-efficiën-tere motoren voorschrijft. Op deze wijze creëer je als fabrikant ook direct een markt voor jezelf en concullega ’s, want nieuwe motoren = nieuwe pompen. En allemaal adverteren ze ermee. Zo vermeldt pompenspecialist Lowara nadrukkelijk dat haar nieuwe reeks

e-HM pompen al ‘ErP-ready’ is voor 2015. Ook indirect profiteren fabrikan-ten van nieuwe regelgeving. Zo leidt de groeiende bulk aan wetgeving ertoe dat er hogere eisen worden gesteld aan de energiezuinigheid van systemen. Meetspecialisten, zoals Testo leveren de tools om dat te controleren.

ToekomstDe komende tijd zal verduurzaming de toon blijven aangeven. Met een groeiende aandacht voor Smart Grids (slimme energie infrastructuren), denken de Duitse specialisten die lezingen verzorgden tijdens het Energie- en kli-maatforum. Helaas zet de economische malaise ook een rem op de doorbraak van energiezuinige oplossingen. We noemen de waterstofketel van Giaco-mini, die ongeveer 75.000 euro kost. Sowieso al een behoorlijke investering, maar nu met de crisis voor veel klanten echt een brug te ver. Verduurzaming is onherroepelijk gekoppeld aan de renovatiemarkt, nu de nieuwbouwsector plat ligt. Dat hebben fabrikanten, leve-ranciers en installateurs wel door. Een grote speler als Gasned pleit dan ook voor het binnenhalen van extra werk, via bestaande onderhoudscontacten. Een strategie waar ook de installateur om de hoek zijn voordeel mee kan doen. Wanneer het slechte tij zal keren is volstrekt onduidelijk. In tegenstelling tot twee jaar geleden was er dan ook weinig animo onder standhouders om hierover een voorspelling te doen.

De volgende ISH vindt plaats van 10 tot en met 14 maart 2015 in Frankfurt/Main •

‘Joyce’ in actie.

Totaalconcepten en ‘ve rappisering’

IZ0513_TA_totaalconcepten.indd 17 12-5-2013 16:55:31

Terugblik ISH 2013

ProductinnovatiesDuurzaamheid, systeemintegratie, installatiegemak en gebruiksvrien-

delijkheid. Dit waren duidelijk de belangrijkste trends tijdens de ISH.

Hoe die tot uiting kwamen op productniveau, daarvan geven we nu

enkele voorbeelden.

Verstelbaar toiletViega heeft voor de series Eco Plus en Steptec een nieuwe wc-module in het programma waarmee het sanitairkeramiek zonder onnodige kosten ach-teraf tot 80 mm in hoogte kan worden versteld. De aanpassing is zeer eenvoudig en kan door de vakman nagenoeg zonder gereedschap worden uitgevoerd. De twee moeren waarmee het keramiek is gemonteerd worden losgedraaid, waarna de wc op

de gewenste hoogte kan worden geplaatst. Vervolgens worden de moeren weer aangedraaid en kan de wc weer gewoon worden belast. De eenvoudige verstelmogelijkheid is te danken aan een nieuwe constructie van het voor-wandelement. Zo is het element nu uitgevoerd met flexibele spoelleiding, een variabele afvoerbocht en verlengd slobgat voor de bevestiging van het wc-keramiek. Omdat de nieuwe wc-module ‘meegroeit’ met de bewoner, leent deze zich niet alleen voor woningcorporaties en exploitanten van seniorenwo-ningen maar ook voor aannemers en bouwbedrijven.

LegionellavrijSchell liet tijdens de ISH een bèta-versie zien van de HyTwin. Met dit legionella-preventie systeem wordt een circulatieleiding gerealiseerd tot aan het laatste tappunt. Waar normaliter kraan en leiding geschei-den blijven, worden ze nu dankzij een speciale box geïntegreerd tot één systeem. De HyTwin is met name interessant voor toepassin-gen in gebouwen waar extra hoge eisen gelden op het gebied van hygiëne. Scholen bijvoorbeeld of zorgcomplexen en winkelcentra. Naar verwachting zal de HyTwin in het vierde kwartaal van 2013 op de Nederlandse markt verschijnen.

Extra slimMitsubishi Eletctric showde tijdens de ISH een nieuw totaalconcept voor airconditioning en productie van sanitair warm water, mét warmterecuperatie. De fabrikant heeft het systeem de naam Mr. Slim+ meegegeven. Het warmtepomp- / airconditioningsysteem bevat een nieuwe buitenunit, een binnenunit voor koeling of verwarming en een Ecodan hydrobox voor ofwel verwarming door middel van warm water ofwel productie van sanitair warm water. Als er op hetzelfde tijdstip behoefte is aan koeling en warm water, wordt de warmte energie uit de gekoelde ruimtes gebruikt voor de productie van warm water. Hiervoor is een buitenunit ontwikkeld, die de bij de koeling gegenereerde warmte- energie kan afgeven aan de omgeving of via de hydrobox kan transporteren naar het watercircuit.

IZ0513_TA_productinnovaties.indd 18 14-5-2013 9:13:07

Productinnovaties Seal SystemVoor een waterdichte afdichting in de vloer heeft TECE het SEAL System ontwik-keld. Het afdichtingssysteem van de goot is in combinatie met ongeveer vijftig afdichtingscoatings getest en gecertificeerd. Het systeem kan gecombineerd wor-den met TECE drainpoint, het nieuwe assortiment kunststof puntafvoeren. Want de markt vraagt om meer montagegemak, een klein assortiment met onderling uitwis-selbare delen en een gegarandeerd waterdicht systeem, aldus TECE.

RegelsysteemEquicalor van Ivar is een draadloos regelsysteem, dat bestaat uit ver-schillende chrono-thermostaten en elektromotoren. Deze zijn allemaal voorzien van normale of herlaadbare batterijen. De elektromotoren wor-den rechtstreeks op de radiatorkra-nen gemonteerd. Het basiselement van de Equicalor is de chrono-thermostaat, die gebruikt wordt om de temperatuur in de verschillende ruimten te programmeren op dag-

of weekbasis. Ook neemt het apparaat de aansturing van de elektromotoren voor zijn rekening. Elke elektromotor kan individueel worden ingesteld om de temperatuur in de kamer te regelen. De chrono-thermostaat voorziet hem daartoe van de juiste data om te bepalen wanneer de kraan geopend of gesloten dient te worden om zo de juiste temperatuur te bereiken.

Duurzame radiatorVasco liet tijdens de ISH een aluminium design radiator zien. De Vasco Beams is een fluisterstille radiator met hoge warmteafgifte. De radiator is zeer geschikt voor lagetempe-ratuursystemen, zoals condensatieketels en warmtepompen. De profielen zijn zo vormge-geven dat de radiator optimaal warmte afgeeft, door de combinatie van stralingswarmte aan de voorkant en convectielamellen aan de achterzij-de. Aluminium biedt volgens Vasco een aantal voordelen. Het materiaal is drie keer lichter dan staal, volledig recyclebaar en staat garant voor een betere warmtegeleiding dan traditionele materialen. Bovendien zijn LT-radiatoren prima inpasbaar in lagetemperatuursystemen. De positionering en maatvoering van de convec-tielamellen zijn geoptimaliseerd door de Universiteit van Stuttgart, zodat de radiator extra energiezuinig is.

SoftwareliNear Smart Sixty is een eenvoudig te bedienen softwarepakket voor de installateur. Het levert betrouw-bare, door de industrie gevalideerde berekeningen voor warmteverlies, vloerverwarming en leidingnetten en voor cv, tapwater en riolering. Tevens wordt een echte CAD inside Engine (powered by Autodesk technology) meegeleverd om snel en eenvoudig Autocad-, PDF of ingescande teke-ningen in te lezen of uw installatie te tekenen. Uit de installatietechnische berekening worden exacte bestellijsten gegene-reerd.

NatlopersXylem Lowara brengt een nieuwe serie grote natloper circulatiepom-pen op de markt; de ‘Ecocirc XL’. Deze is verkrijgbaar in de afmetin-gen DN32 tot DN100 met schroef-draad en flensaansluiting en als

een inline dubbelpompserie (DN32 tot DN80). De Ecocirc XL is volgens de fabrikant ideaal voor commer-ciële toepassingen. Dankzij het brede temperatuurbereik -10˚C tot +10 ˚C kan de pomp onder andere worden inge-zet voor verwarmings- en koelingsdoeleinden, drinkwater-productie, en bij zonnepaneelsystemen. De circulatiepomp is ook geschikt als warmtepomp. De Lowara Ecocirc XL wordt geleverd met diverse regelingen, zoals standaard, constante druk, proportionele druk of constante curve. Naast een handmatige bediening is het ook mogelijk om de pomp op afstand in te regelen via een PC, smartphone of tablet. De pomp is beschikbaar vanaf de start van het stookseizoen 2013/2014.

IZ0513_TA_productinnovaties.indd 19 14-5-2013 9:13:10

mei 201320

Terugblik ISH 2013

Beurs in beeldPakkende reclames, opmerkelijke noviteiten en een

gezellige drukte. De ISH heeft het allemaal. Niet

alleen de productspecialist komt aan zijn trekken

tijdens de beurs, er is ook volop gelegenheid om

oude relaties te treffen en nieuwe contacten te leg-

gen. IZ legde het allemaal voor u vast op de gevoe-

lige plaat.

Viessmann pakte weer als vanouds groots uit tijdens de ISH. Het Duitse bedrijf liet onder andere warmtepompen, hout-ketels en domoticasystemen zien. “Tegenwoordig draait het allemaal om systeemintegratie”, drukte Peter Cornellissen, directeur van de Nederlandse vestiging, ons nog maar eens op het hart.

Het is toch altijd weer verrassend om tijdens beurzen te ontdekken dat vrijwel iedere fabrikant wel een ‘Wereldmarkt-

leider’, ‘Innovatiespecialist’ of ‘Het meest klantgericht bedrijf van de branche’ blijkt te zijn. Sommigen doen dat soort reclame-uitingen alleen in hun brochures. Anderen, zoals deze standhouder, pakken breed uit en winden er geen doek-jes om.

Renson heeft een nieuwe lamel op de markt gebracht: de Linius L.050W. Vooral de maximale waterwerendheid maakt de lamel bijzonder.

Reclame voor duurzame energie in optima forma: ‘Flying high on solar power’. De SolarWorld e-One is een elektrisch vliegtuig, bestaande uit zonnecellen, een lithium-ion-accu en elektromotor. Het zonnevliegtuig vliegt volledig emissievrij.

IZ0513_TA_fotoreportage_beursinbeeld.indd 20 12-5-2013 16:58:22

Op de stand bij Radson/Purmo. De verwarmingsspecialist liet onder andere de PeXpenta zien, een vijf lagen tellende vloer-verwarmingsbuis, en de Faro, een verticale designradiator.

Gezellige drukte in Hal 9.1. Tijdens de ISH komen jong en oud aan hun trekken.

En ook fabrikanten slaan wel eens de plank mis. Of kunt u zich wél een romantisch intermezzo voorstellen in deze setting?

De beursorganisatie nam zelf deze foto. Tijdens de

eerste dag lag er een dik pak sneeuw in Frankfurt

am Main. Gelukkig smolt dit de dagen erna snel weg.

Voor de standhouders buiten en hun bezoekers was

het dus in het begin van de beurs afzien geblazen.

IZ0513_TA_fotoreportage_beursinbeeld.indd 21 12-5-2013 16:58:29