1

2

Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 Achtergrondinformatie 5 Werkblad voor docenten 6 Werkblad voor een actie 7 Vragen & Opdrachten 19 Antwoordsuggesties 25 Colofon

Inleiding 3FM Serious Request 2013 vraagt aandacht voor kinderen die jaarlijks onnodig overlijden aan de gevolgen van diarree. Dit is een stille ramp die het gevolg is van gebrek aan schoon drinkwater, zeep en toiletten. Elke dag overlijden 2200 kinderen aan diarree Diarree is één van de belangrijkste doodsoorzaken voor kinderen van 5 jaar en jonger in Sub-Sahara Afrika en Zuid-Azië. Elk jaar overlijden ruim 800.000 kinderen aan diarree, elke dag 2200 kinderen. Dat zijn ruim 70 volle schoolklassen per dag. Drie dj’s van 3FM sluiten zich in de week voor kerst zes dagen op in een glazen studio in het centrum van een grote stad in Nederland. Dit jaar staat het Glazen Huis van 18 t/m 24 december op het Wilhelminaplein in Leeuwarden. De dj’s eten zes dagen niets en maken 24 uur per dag live-radio en televisie en zijn online te volgen vanuit het Glazen Huis. Zo roepen ze zo veel mogelijk mensen op om in actie te komen voor het goede doel. Bijvoorbeeld door tegen betaling een verzoeknummer aan te vragen. Of door zelf een actie op touw te zetten. Ook uw klas kan hieraan bijdragen, door zelf een actie op te zetten, waarmee zoveel mogelijk geld opgehaald wordt. Opbrengst In 2004 haalde 3FM Serious Request € 915.955 op voor vluchtelingen in Darfur. Sindsdien zetten 3FM en Het Rode Kruis elk jaar een stille ramp succesvol op de kaart. Talloze verenigingen, bedrijven en particulieren zetten zich elk jaar in voor het Rode Kruis. Ook scholen worden van harte uitgenodigd om 3FM Serious Request te steunen. Met het werkblad voor een actie in dit lesmateriaal wordt het zelf bedenken en opzetten van een inzamelingsactie heel eenvoudig. Een sponsorloop, een rommelmarkt; het maakt niet uit, als er maar met een gezamenlijke inspanning geld bij elkaar wordt gebracht voor 3FM Serious Request.

Het lesmateriaal (vakoverstijgend)

Met dit lesmateriaal heeft u een praktische handleiding voor een aantal actieve lessen in handen. De opdrachten hierin bieden aanknopingspunten voor de lessen maatschappijleer, biologie, economie, techniek aardrijkskunde, verzorging, CKV en Nederlands. Ook kunt u het materiaal vakoverstijgend, of als maatschappelijke stage of kerstproject inzetten. Het lesmateriaal bestaat uit: - vragen en opdrachten voor havo/vwo - werkblad vakoverstijgend werken - werkblad voor een actieplan - infoblokken op www.eigenwijzer.nl - filmpjes op www.eigenwijzer.nl

Direct na de achtergrondinformatie vindt u de werkbladen. Met het eerste werkblad kunt u samen met uw collega’s een brainstorm opzetten over een vakoverstijgende aanpak van dit project. De opdrachten kunnen klassikaal, in groepjes of zelfstandig worden gemaakt. Het maken van de opdrachten op de werkbladen vereist geen bepaalde volgorde; u kunt de voor uw les relevante opdrachten eruit kiezen. Bij sommige opdrachten hebben leerlingen de informatie van www.eigenwijzer.nl/seriousrequest nodig. Na afloop kunt u de antwoorden met de leerlingen bespreken. Antwoordsuggesties vindt u achterin deze handleiding op pagina 18. Dit lespakket is ontwikkeld door NTR:Schooltv in samenwerking met het Nederlandse Rode Kruis en 3FM.

Online test Laat leerlingen naar www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 gaan en laat hen de test invullen. Hoeveel weten zij van diarree? Social media | www.hoeveeldagen.nl Daarnaast kunnen leerlingen op www.hoeveeldagen.nl uitrekenen hoeveel dagen zij al op de wc hebben doorgebracht. De uitkomst kunnen ze delen op Facebook en Twitter. Daarmee laten zij zien dat ze achter 3FM Serious Request

staan. #SR13

3

Internet Schooltv Op www.schooltv.nl/docent/vo vindt u docenteninformatie over alle programma’s en projecten van Schooltv voor het voortgezet onderwijs. Eigenwijzer Op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest staat alle leerlingeninformatie over het thema kindersterfte door diarree. Teleblik Op www.teleblik.nl is extra beeldmateriaal te vinden. Teleblik biedt u de mogelijkheid om zelf fragmenten te selecteren en deze bijvoorbeeld in een presentatie te verwerken. Als u nog geen toegang tot Teleblik heeft kunt u een gratis account aanvragen op de site. 3FM Op www.3FM.nl kunt u veel lezen over 3FM Serious Request, het doel en de dj’s. Op www.3fm.nl/kominactie kunt u acties van uw school aanmelden. Het Rode Kruis Op de website van het Rode Kruis vindt u meer informatie over hoe leerlingen in de vorm van maatschappelijke stages mee kunnen doen aan 3FM Serious Request. www.rodekruis.nl/mas. Het Rode Kruis op school Het Nederlandse Rode Kruis kan in overleg een gastles bij u op school organiseren over de achtergronden van deze stille ramp en over 3FM Serious Request in het algemeen. Heeft u interesse in een gastles, aarzel dan niet en neem contact met hen op! Dit kan via 3FM@redcross.nl

Achtergrondinformatie Oorzaak Diarree is één van de belangrijkste doodsoorzaken voor kinderen van 5 jaar en jonger in Sub-Sahara Afrika en Zuid-Azië. Jonge kinderen zijn kwetsbaar omdat ze nog weerstand moeten opbouwen en diarree breekt die weerstand af. Kinderen met diarree, die niet behandeld worden, kunnen sterven door uitdroging. Hun ouders hebben onvoldoende kennis of middelen om diarree te voorkomen, of om hun zieke kind te helpen en zo het leven van hun kind te redden. Diarree is meestal het gevolg van gebrek aan schoon drinkwater, gebrek aan sanitaire voorzieningen en gebrek aan kennis over de consequenties van slechte hygiëne op de gezondheid van een jong kind. Zo vanzelfsprekend als het is in Nederland om dit allemaal te hebben, zo groot is het gebrek aan deze middelen en kennis in ontwikkelingslanden. Diarree ontstaat doorgaans door een bacteriële infectie, die vaak erg besmettelijk is. Bijna de helft van de schoolgaande kinderen bijvoorbeeld heeft de infectie opgelopen op school. Vervolgens is er een grote kans dat ze hun jongere broertjes en zusjes thuis besmetten. Zo werkt het ook binnen een gemeenschap. Wanneer een aantal mensen eenmaal diarree heeft, krijgen binnen korte tijd steeds meer mensen er last van. In situaties waarbij veel mensen onder slechte hygiënische omstandigheden op elkaar gepakt zitten, zoals in een vluchtelingenkamp, is het risico op snelle verspreiding van diarree erg groot. Oplossing Om besmetting van de jongste, meest kwetsbare kinderen binnen een gezin te voorkomen, helpt het Rode Kruis niet alleen het gezin, maar de hele gemeenschap. Door te zorgen voor schoon drinkwater, sanitaire voorzieningen en zoiets simpels als een stuk zeep. Verder geeft het Rode Kruis ouders en kinderen training en informatie over hygiëne en zorg voor zieke kinderen met diarree.

4

Feiten en cijfers

- Jaarlijks sterven 800.000 kinderen aan diarree. Dat zijn maar liefst 2.200 kinderen per dag,

vergelijk dat met 70 volle schoolklassen per dag!

-

- Diarree is de oorzaak van bijna 11 % van alle kindersterfte (<5 jaar) wereldwijd.

- Het kindersterftecijfer (<5 jaar) door diarree overstijgt hiermee het dodental van malaria, aids en mazelen bij elkaar.

- Slechte hygiëne, gebrek aan schoondrinker en gebrek aan toiletten is de oorzaak van 88% van de sterfgevallen.

- Bij diarree krijgen slechts 4 op de 10 (39%) kinderen een behandeling.

- Handen wassen met zeep na gebruik van het toilet of vóór het eten verlaagt het aantal sterfgevallen met 48%

- Kinderen in ontwikkelingslanden krijgen

gemiddeld 3 x per jaar diarree.

- 1 op de 3 wereldburgers heeft geen toegang tot een hygiënische wc of latrine.

Wat gebeurt er met het geld?

Om besmetting van de jongste, meest kwetsbare kinderen binnen een gezin te voorkomen, helpt het Rode Kruis niet alleen het gezin, maar de hele gemeenschap. Door te zorgen voor schoon drinkwater, toiletten en zoiets simpels als een stuk zeep. Verder geven we ouders en kinderen training en informatie over hygiëne en de zorg voor zieke kinderen met diarree.

- Voor € 1,00 zorgt het Rode Kruis voor zeep zodat een kind een maand lang handen kan wassen.

- Voor € 6,50 zorgt het Rode Kruis voor een watertapje, waarmee kinderen thuis hun handen kunnen wassen.

- Voor € 15,00 kan een gezin water zuiveren met een waterfilter.

- Voor € 20,00 helpt het Rode Kruis een gezin met de bouw van een eenvoudig toilet.

- Voor € 60,00 krijgt een hele schoolklas informatie en training over goede hygiëne, schoon drinkwater en gebruik van toiletten.

- Voor € 200 zorgt het Rode Kruis voor een waterinstallatie waarmee de kinderen van een school allemaal hun handen kunnen wassen met water.

- Voor € 2.200 bouwt het Rode Kruis een waterpomp voor schoon drinkwater.

- Voor € 5.000 bouwt het Rode Kruis toiletblokken op een school voor 200 kinderen.

5

Werkblad – Brainstorm: over vakgrenzen heen 3FM Serious Request – Kindersterfte door diarree havo/wvo Leerjaar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6

a) Welke vragen en opdrachten uit de handleiding die relevant zijn voor uw vak kunnen aan de orde komen? Vak Vak Vak Vak

b) Welke werkvormen kunnen worden toegepast?

Vak Vak Vak Vak

c) Welke bronnen kunnen leerlingen gebruiken? (foto’s, cartoons, Eigenwijzer, social media, muziek etc.)

Vak Vak Vak Vak

d) Wat is een mogelijk eindproduct?

Vak Vak Vak Vak

6

Werkblad – Brainstorm voor een eigen actie Werkblad - brainstormen voor eigen actie Met jouw klas of school kun jij helpen om van 3FM Serious Request een succes te maken. Door bijvoorbeeld zelf een inzameling te starten. Met onderstaand stappenplan kun je je eigen actie bedenken en uitvoeren! Vorm groepjes van 4 leerlingen.

Beginsituatie Iedereen denkt kort na over een actie. Alle groepsleden helpen het idee vormgeven.

STAP 1 Verkennen (5 minuten) Ieder groepslid vertelt kort iets over zijn idee en wat hij/zij graag in actie wilt komen voor 3FM Serious Request. De anderen luisteren en noteren.

STAP 2 Verhelderen (10 minuten) De groepsleden stellen elkaar vragen om de ideeën te verhelderen. Dus niet: ‘is het niet verboden om op straat te staan?’ Maar: ‘wie of wat wil je bereiken met deze activiteit?’

STAP 3 Verruimen (10 minuten) De groepsleden geven aanvullingen op de oorspronkelijke ideeën. Daarmee kan het idee zowel qua inhoud als opzet anders zijn dan het oorspronkelijke idee.

STAP 4 Keuze maken (5 minuten) Uit alle ideeën wordt gekozen voor een idee. Dit gaat op democratische wijze. De meeste stemmen gelden.

STAP 5 Fijnslijpen (5 minuten) - De groep toetst het idee aan de volgende criteria: - De actie is realistisch en haalbaar binnen een bepaald tijdsbestek - De actie is origineel en heeft een link met het thema kindersterfte door diarree - Het levert een concreet resultaat op, waardoor donateurs (de geldgevers) het gevoel krijgen dat ze

hun steentje hebben bijgedragen - De link tussen 3FM Serious Request en het werk van het Rode Kruis wordt duidelijk in beeld

gebracht

STAP 6 Vertalen (5 minuten) De groep vertaalt het idee naar een 3FM Serious Request actie: wie zijn er nodig voor de actie? Welke materialen? En welk resultaat wil je bereiken. Voer de actie uit, zamel zoveel mogelijk geld in en betrek zoveel mogelijk mensen bij jullie actie.

Tips: Maak een draaiboek voor jullie actiedag: wanneer doen jullie wat, en waar? Promoot jullie actie via internet: de website van school, Facebook, Twitter, Hyves of Instagram bijvoorbeeld. Meld je actie aan op www.3fm.nl/kominactie zodat de redactie en verslaggevers van 3FM op de hoogte zijn van jullie activiteit. Misschien komen zij wel langs voor een reportage!

STAP 7 Lever de opbrengst in bij 3FM Serious Request Lever de opbrengst van jullie actie in bij de brievenbus van het Glazen Huis of maak het bedrag over op giro 661.

7

Vragen & opdrachten

Diarree, test je kennis Lees op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest de infoblokken ‘Hygiëne /schoon drinkwater en het belang daarvan’ en ‘Wat is diarree’ (en wat is de remedie). Zijn de volgende stellingen waar of niet waar?

1. Wereldwijd hebben meer mensen een mobiele telefoon dan een goed werkend toilet.

waar/nietwaar 2. Gelukkig is diarree niet besmettelijk.

waar/nietwaar 3. Diarree kun je alleen in arme landen krijgen met slechte hygiënische omstandigheden. waar/nietwaar

4. Poepbacteriën kunnen ook in ons eten zitten. waar/nietwaar 5. Per jaar sterven 800.000 kinderen jonger dan 5 jaar aan de gevolgen van diarree. Dat zijn ruim 70 volle schoolklassen per dag. waar/nietwaar

6. 1 op de 3 wereldburgers heeft geen toegang tot een hygiënische wc of latrine. waar/nietwaar

7. Kinderen die aan diarree sterven, sterven eigenlijk aan uitdroging. waar/nietwaar 8. Vervuild drinkwater is een van de belangrijkste veroorzakers van diarree. waar/nietwaar

Online test Let’s clean up this shit! Hoeveel weet jij van diarree af? Ga naar www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 vul de test in. Social media | www.hoeveeldagen.nl Ga naar www.hoeveeldagen.nl om uit te rekenen hoeveel dagen jij al op de wc hebt doorgebracht. Deel de uitkomst op Facebook en Twitter; zo laat je

zien dat jij achter Serious Request staat! #SR13

Voor het maken van de opdrachten op dit werkblad heb je de informatie nodig op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13. Bij iedere opdracht staat aangegeven welke infoblokken en links je erbij kunt gebruiken.

8

Het Rode Kruis helpt Maak in viertallen deze opdrachten. Bekijk de wereldkaart. De donkere kleur op de kaart geeft het aantal kinderen aan die sterven door diarree. Diarree is één van de belangrijkste doodsoorzaken voor kinderen van o tot 5 jaar in Sub Sahara Afrika (Afrikaanse landen die ten zuiden van de Sahara liggen, zoals Burundi, Rwanda, Ghana) en Zuid-Azië. Diarree is vaak het gevolg van een infectie, die vaak erg besmettelijk is. Lees op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 het infoblok ‘Hoe helpt het Rode Kruis’. A) Noem drie redenen waarom juist kinderen in Sub Sahara Afrika en Zuid-Azië regelmatig besmet raken met een diarree-infectie. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

B) Leg uit wat het Rode Kruis doet om mensen te helpen, gebruik hiervoor de punten die je bij de vorige vraag genoemd hebt. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Het Rode Kruis netwerk ´Het Rode Kruis helpt met haar netwerk van miljoenen lokale vrijwilligers de kinderen die dat het hardst nodig hebben.’ (Bron Rode Kruis) C) Waarom is het zo belangrijk dat het Rode Kruis werkt met lokale vrijwilligers? Leg uit. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

9

Hygiëneles

Voorlichting op scholen Het is erg belangrijk om juist op scholen de hygiëne te verhogen. Dit kan door het aanleggen van toiletten en waterputten en ook door de leerlingen te onderwijzen in hygiëne. Bespreek in de klas waarom het juist zo belangrijk is om op scholen de hygiëne te vergroten. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Voor het maken van de volgende opdracht heb je het filmpje ‘Hygiëneles’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest nodig. In het filmpje wordt er hygiëneles op een school geven. Wat leren de kinderen allemaal? ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Hygiëneles geven op scholen is erg belangrijk in de strijd tegen diarree. Kinderen leren snel en delen deze kennis thuis met ouders, broertjes en zusjes. Zo wordt de kennis over hygiëne snel doorgegeven.

Zelf hygiëneles geven Maak viertallen. Bedenk met je groepje een hygiëne voorlichtingscampagne voor een school in Sub Sahara Afrika of Zuid-Azië. Verzin een leuke manier om belangrijke kennis over hygiëne over te brengen aan een schoolklas. De kinderen moeten het leuk en interessant vinden om naar te kijken en daardoor de informatie goed kunnen onthouden. Maak een video (bijvoorbeeld met vine.com), schrijf een songtekst of rap. Bedenk je een interactieve les? Presenteer je idee of campagne aan de klas. Wat gebeurt er op een school waar nog geen wc’s gebouwd zijn? Waar denk je dat leerlingen dan plassen en poepen? ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Bekijk het filmpje ‘Toilet in Nepal’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 voor het antwoord.

10

Handen wassen na het plassen De hele dag door kom je met bacteriën en virussen in aanraking, deze zitten dan ook vaak op je handen. Handen zijn een ideale plek voor bacteriën en virussen om zich te verspreiden. Je handen raken namelijk voortdurend die dingen aan waar andere mensen ook met hun handen aan zitten: deurklinken, lichtknopje van de wc, kranen, toetsenborden, telefoons. Door je handen te wassen met zeep heb je minder kans om geïnfecteerd te raken met een diarree-infectie. Virussen en bacteriën worden verspreid door het aanraken van mensen en dingen. Zo kan iemand met diarree vele anderen besmetten door niet zijn handen te wassen.

1) Situatie op je eigen school Bespreek in de klas: - Wat wordt er gedaan rond toiletgebruik en

handen wassen bij jou op school? - Wat zijn de afspraken in de klas of in de school

hierover? - Wat vind je; moet er iets veranderd worden in

de school? - Hangen er handdoeken in de toiletten of is er

een andere manier om je handen te drogen? - Is er zeep aanwezig zodat je je handen kunt

wassen? - Hoe vaak worden de wc’s schoongemaakt? - Hoe worden ze schoongemaakt, komt er een

speciaal schoonmaakbedrijf? - Hangt er een schema, waar in staat wanneer de

wc’s zijn schoongemaakt? - Zit er een vlieg in de toiletpot voor de jongens,

zodat zij makkelijker in de pot kunnen mikken? - Zijn er hygiënische prullenbakken waar de

meiden het maandverband/tampons in kunnen gooien?

Maak hiervan een beeldverslag, bijvoorbeeld via instagram, pixlr.com of prezi. Of maak een filmpje met je mobiel over de “wc-situatie” bij jullie op school. Zet de foto of het filmpje op de Facebookpagina of website van school.

2) Van schone handen tot strip Een bacterie die in poep zit is de Escherichia coli, en wordt ook wel ‘poepbacterie’ genoemd. Het is belangrijk om vaak je handen te wassen, in ieder geval nadat je naar de wc bent geweest en voor het eten om deze poepbacterie niet verder te laten leven.

Het leven van een poepbacterie Maak een stripverhaal over iemand die naar de wc gaat en vergeet zijn handen te wassen. Wat raakt hij na zijn wc-bezoek allemaal aan? Teken hoe de poepbacterie overal wordt verspreid; op de deurknop, aan de trapleuning. Gaat de hoofdpersoon nog met een tram, bus of trein? Gebruikt de hoofdpersoon een pc op school? Wie raken nog meer deze plekken aan? Maak zo een stripje van een aantal plaatjes over de verspreiding van een poepbacterie. Publiceer je strip in de eerstvolgende schoolkrant / plaats hem op de website of Facebook van je school of hang hem op in de wc op school om op een grappige manier duidelijk te maken hoe belangrijk het is om je handen te wassen.

11

alternatief, namelijk; zwarte zeep. Onderzoek toont aan dat met as van een willekeurig houtvuurtje net zoveel bacteriën worden verwijderd als met zeep. Handen wassen met as kan in arme landen vele levens sparen, vooral van kinderen onder de vijf jaar. Maak een voorlichtingsposter waarin duidelijk wordt gemaakt dat mensen de handen met zeep en as moeten wassen na het toiletbezoek. Gebruik geen woorden in de poster, het moet duidelijk zijn voor mensen die niet kunnen lezen wat de bedoeling is. Hang de voorlichtingsposters op in de hal van je school of plaats deze de op Facebookpagina van school.

5) Kakafonie Haal het boek Kakafonie geschreven door Gerrit Komrij uit de bibliotheek. Dit boek geeft een kijk op het onderwerp stront. Houd een korte bespreking (in tweetallen) over dit boek. Bespreek onder andere: - Tot welk genre hoort het boek? - Hoe verklaar je de titel? - Wat is het hoofdthema? - Wat zijn de subthema’s? - Wat is het perspectief? - Hoe staat het verhaal in de tijd? ( verteltijd/

vertelde tijd/ chronologie) - Geef een samenvatting van de verhaallijn. - Wordt er een visie of denkbeeld uitgedragen? - Hoe wordt dat duidelijk? - Geef je persoonlijke mening over het boek. - Formuleer naar aanleiding daarvan een

eindconclusie en benoem daarbij de sterkste en zwakste passages uit het boek.

3) Poep en Pies Picto Maak je eigen Pictogram

Als je snel iets duidelijk wil maken aan mensen is een pictogram een ideaal middel. Mensen hoeven maar heel even naar een pictogram te kijken om te snappen wat de boodschap is. Namelijk dat het erg belangrijk is om na het toiletbezoek goed je handen te wassen. In een pictogram moet je overdrijven om de boodschap snel duidelijk te krijgen. Je moet ook dingen weglaten die er niet toe doen. Alleen je handen onder stromend water houden is niet genoeg om bacteriën te verwijderen. Maak daarom in een aantal pictogrammen duidelijk hoe je je handen moet wassen na een bezoekje aan de wc. Hoe haal je bacteriën van je handen? Het is niet gemakkelijk om bacteriën te verwijderen. De beste manier om je handen te wassen is: - Was je handen minstens 15 seconden onder

stromend water. - Gebruik hierbij zeep. - Wrijf de zeep over de hele hand, ook tussen de

vingers en onder de nagels. - Spoel je handen goed af. - Droog je handen aan een droge, schone

handdoek. Hang de pictogrammen op in de wc’s op school.

4) Zwarte zeep Het aantal gevallen van diarree daalt bij jonge kinderen met 48% als de bevolking in arme landen de handen met zeep zou gaan wassen. Dat is heel mooi ….maar juist de arme bevolkingsgroepen kunnen geen zeep betalen. Maar er is een goedkoop en goed beschikbaar

12

6) Toilet als kunst Toiletpotten of urinoirs worden ook wel eens als kunstobject gebruikt. De Nederlandse kunstenares Meike van Schijndel heeft een urinoir ontworpen in de vorm van een mond. Het kunstproject heet ‘Kisses’ en werden geplaatst op een vliegveld in Amerika en in de McDonalds in Heerlen. Nadat er een aantal klachten van bezoekers kwamen zijn ze ook weer verwijderd uit het restaurant.

Maak zelf een functioneel kunstwerk dat te maken heeft met toiletten of hygiëne. Denk daarbij aan ‘Kisses’. Combineer daarbij dus kunst met gebruiksgemak. Stel je kunstwerk tentoon in het CKV lokaal of in de hal van je school.

Onschuldige ziekte…. Diarree is een ziekte die overal op de wereld voorkomt. Iedereen kan het krijgen en iedereen heeft er vast wel een keer in zijn leven mee te maken gehad. Diarree lijkt een onschuldige ziekte maar toch sterven jaarlijks 800.000 kinderen wereldwijd aan de gevolgen ervan. Terwijl de behandeling van diarree toch vrij simpel is. Bespreek in de klas: Heb jij zelf wel eens diarree gehad en wat deed je toen om beter te worden? Wat vertelden jouw ouders dat je moest doen of laten? ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Om onderstaande vragen te beantwoorden heb je de informatie nodig uit het infoblok: ‘Wat is diarree en wat is de remedie’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13.

Simpele ziekte Als de ziekte zo simpel te behandelen is, waarom sterven er dan toch zoveel kinderen? Leg uit hoe dit komt. Gebruik in je uitleg ook onderstaande vicieuze cirkel.

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

13

Kinderen sterven eerder Kinderen sterven eerder aan diarree dan volwassenen. Leg uit hoe dit komt. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Stille Ramp

Net als voorgaande jaren vraagt 3FM samen met het Rode Kruis aandacht voor een stille ramp tijdens 3FM Serious Request. Waarom wordt kindersterfte door diarree een stille ramp genoemd?

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Uitdroging Door te eten en drinken komt er per dag veel water in je darmen. Als deze darminhoud nu direct uit de dunne darm naar buiten liep, zou je een flinke diarree hebben. Je zou binnen enkele dagen kunnen overlijden door uitdroging. Bekijk volgende filmpje ‘Spijsvertering bij de mens’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 om de vragen te beantwoorden - Hoe wordt vocht uit je darmen onttrokken? - Wat gebeurt er wanneer je last hebt van

diarree?

O.R.S. Diarree veroorzaakt dehydratie omdat er te veel water en voedingstoffen het lichaam verlaten. De beste behandeling van diarree is rehydratatie, dat wil zeggen aanvulling van het vocht dat tijdens de ziekte wordt verloren om uitdroging te voorkomen. Diarree patiënten moeten dus veel drinken maar bij ernstige diarree blijkt het drinken van water zonder toevoegingen geen effect te hebben. Dan is er een speciale diarree drank nodig; O.R.S. (Oral Rehydration Solution / of Salts) Eigenlijk is het diarreedrankje O.R.S. per ongeluk ontdekt; iemand wilde een diarreepatiënt een drankje van water en zout geven, zoals tot dan toe altijd gedaan werd en meestal met weinig resultaat. In een poging om het drankje wat lekkerder te maken deed de persoon er ook suiker bij. En dat bleek heel goed te werken. O.R.S. is een drankje met zout en suiker waarbij het erg belangrijk is dat deze in de juiste verhouding toegevoegd worden. Waarom is suiker (glucose) zo belangrijk om toe te voegen in een drankje dat bedoeld is om de lichaamsvloeistoffen aan te vullen en de vocht- en de zoutbalans in het lichaam te herstellen? Waarom is de juiste verhouding tussen zout en suiker zo belangrijk? Leg uit. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

14

Zelf O.R.S. maken O.R.S. is te koop in pakjes, het voordeel daarvan is dat de onderlinge verhouding (zout en glucose) klopt. Er hoeft dan alleen maar (schoon!) water aan toe gevoegd te worden. Mensen die niet aan deze zakjes kunnen komen omdat ze te ver weg wonen van een dokterspost of geen geld hiervoor hebben, kunnen de drank ook zelf maken. Maak in groepjes jullie eigen diarreedrank. De juiste verhouding is 20 gram glucose (of 40 gram suiker) en 3½ gram zout op 1 liter gekookt water. - Nadat je de ORS-oplossing hebt gemaakt, mag

je die niet meer verwarmen. - Als je de ORS-oplossing langzaam (laat)

opdrinken, met kleine slokjes tegelijk, is de opname in het lichaam het best.

- Baby’s kun je de ORS-oplossing om de paar minuten met kleine slokjes tegelijk geven, bijvoorbeeld met een lepeltje of met een speen.

Help onthouden! Omdat de verhouding suiker-zout zo nauw luistert, is het belangrijk dat mensen de juiste verhouding in het drankje gebruiken. Want ouders die weten hoe ze hun zieke kind met diarree thuis moeten helpen, kunnen hiermee het leven van hun kind redden. Verzin een manier om ouders te helpen de juiste verhoudingen in de O.R.S. te onthouden. Wees creatief, geef de ouders op een leuke manier een geheugen steuntje. Bedenk hierbij dat niet iedereen kan lezen.

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Zonder wc Diarree ontstaat meestal door virussen of bacteriën. Deze ziekteverwekkers komen het lichaam binnen via besmet water of bedorven voedsel. Ook kun je besmet raken door contact met ontlasting van iemand die diarree heeft. Wanneer de sanitaire voorzieningen niet goed zijn (als er geen (schone) wc is of geen zeep en water om de handen te wassen), kan dat makkelijk gebeuren. In veel plaatsen in Sub Sahara Afrika en Zuid-Azië hebben mensen geen toilet of latrine (een afgedekt gat in de grond, dat uitkomt in een diepe put). Mensen plassen en poepen op een veldje of bij een rivier. Hierdoor verspreiden infecties zich snel. Onderstaande strip laat zien hoe besmettelijk diarree is. Bekijk de strip, in het eerste plaatje heeft iemand diarree. Beschrijf per plaatje wat er verder gebeurt. Hoe wordt de diarree infectie verspreid?

15

Tot de schijt ons doodt….. Het is belangrijk bewustzijn te creëren over het infectiegevaar bij het doen van de behoefte op openbare plaatsen. Mensen of dieren moeten niet in aanraking kunnen komen met ontlasting van anderen. In Kathmandu heeft het Jeugd Rode Kruis-Nepal ludiek actie gehouden. Scholieren hielden een parade door de stad waarbij ze gele vlaggen droegen. Vervolgens prikten ze de gele vlaggetjes in de alle hoopjes poep die ze in het dorp zagen liggen. Overal waar je keek zag je gele vlaggetjes. Het doel hiervan was iedereen in het dorp duidelijk te maken hoeveel menselijke uitwerpselen er liggen. En dat hierdoor de mensen in het dorp zich bewust werden van de onhygiënische omstandigheden. Bedenk een actie om mensen uit een dorp in Sub Sahara of Zuid-Azië op een grappige manier bewust te maken van de gevaren die behoefte doen in het openbaar, met zich meebrengt. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Vliegende toiletten Vroeger hadden we in Nederland nog geen rioleringen en wc’s. Mensen poepten en plasten gewoon op straat of in de bosjes. Of thuis in een emmer en die werd leeggegooid uit het raam, op straat. Omdat dit teveel stank en viezigheid veroorzaakte werd het na een tijdje bij wet verboden om poep uit het raam te gooien.

In sloppenwijken in Sub Sahara Afrika zijn ook geen rioleringen en wc’s. Om te poepen gebruiken de bewoners van de sloppenwijken vaak plastic zakken. Plastic zakken worden gebruikt als toilet, ze worden dicht geknoopt en ver weg gegooid. Dagelijks vallen er duizenden van deze 'vliegende toiletten' neer in de sloppenwijken van Sub Sahara Afrika. De plasticzakjes met poep zorgen voor enorme gezondheidsrisico's. De onhygiënische omstandigheden die hierdoor ontstaan zijn namelijk een grote oorzaak van verspreiding van diarree.

Stank, overlast en ziektes De vliegende toiletten zijn grote ziekteverwekkers. Het beste zou zijn als er toiletten gebouwd konden worden, maar tot die tijd zijn andere, creatieve tussenoplossingen, erg welkom. Maak viertallen. Maak een mindmap over de problemen en oplossingen van vliegende toiletten. Probeer met het maken van de mindmap tot een constructieve creatieve oplossing voor het probleem van de ‘vliegende toiletten’ te komen. Presenteer je ideeën aan de klas.

16

Vieze plekjes

Voorkom diarree ‘Door je handen te wassen heb je minder kans om diarree te krijgen’. Leg uit hoe dit komt.

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Toiletbril schoner dan mobieltje Studenten van een Universiteit in Groot-Brittannië kregen van hun docent de opdracht om hun smartphones te onderzoeken op bacteriën. Uit dit onderzoek bleek dat 1 op de 6 mobiele telefoons vervuild was met kleine hoeveelheden poep en plas. Vergeleken met testen op toiletbrillen bleken de toiletbrillen schoner dan de mobieltjes. Toiletbrillen worden blijkbaar vaker schoongemaakt dan smartphones…..De resultaten wezen ook uit dat de meeste bacteriën op het scherm groeiden en de plekken waar je vingers vaak met het toestel in aanraking komen zoals de knoppen aan de zijkant. Wat is volgens jou een goede manier om je smartphone schoon te maken en houden? ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Vieze plekjes Voorwerpen die door veel handen aangeraakt worden vormen een prima bodem voor bacteriën. Noem 5 ‘Vieze plekjes’; plekken die mensen vaak met hun handen aanraken en waar dus veel ziektekiemen kunnen zitten. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Fijn! Diarree

Natuurlijk is diaree heel onhandig, je moet voortdurend naar de wc, je voelt je slap en futloos…. Maar moeder natuur heeft er ook een goede reden voor om je zo vaak naar de wc te sturen als je diarree hebt. Leg uit.

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Medicijnen tegen diarree. Er bestaan verschillende medicijnen die je kunt gebruiken bij diarree. Je hebt medicijnen om diarree te stoppen en medicijnen die niet de diarree stoppen maar alleen de uitdroging tegengaan. Welk soort medicijn zou jouw voorkeur hebben als je diarree hebt op vakantie? ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

17

onhygiënische situaties ontstaan. - Plek waar mensen water kunnen halen. - Was en drinkplaatsen voor het vee - Wasplaatsen voor mensen - Was plaatsen voor kleding en afwas - Wat gebeurt er met afval? - Bewaarplaats voor voedsel

Bekijk het infoblok ‘Hoe bouw je een latrine ’op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 om te zien hoe je gemakkelijk een latrine/wc bouwt.

Reizigersdiarree l

Veel Nederlanders gaan jaarlijks op vakantie naar een ander land. Helaas krijgen sommige van hen daar te maken met reizigersdiarree. Of je veel kans maakt op het krijgen van diarree heeft te maken met je bestemming; voor reizigers naar exotische bestemmingen of ontwikkelingslanden ligt de kans op reizigersdiarree hoger. Sommige landen brengen dus een groter risico met zich mee dan anderen. Maar hoe weet je in welke landen je meer kans maakt op besmetting? Op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest krijg je per land advies over het risico op reizigers diarree en andere ziektes. Zo werkt het; klik op een werelddeel, kies vervolgens een land in dit werelddeel en kijk of ‘reizigersdiarree’ in de lijst met veel voorkomende ziektes staat. Bekijk de website. Klik een aantal landen aan en probeer conclusies te trekken. - Kun je verband zien tussen het klimaat van

landen en het risico op diarree? - Kun je verband zien tussen de welvaart van de

landen en het risico op diarree?

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Burundi, geen water en wc’s Burundi is een van de armste landen ter wereld. De helft van de inwoners van Burundi heeft geen toegang tot sanitair. 20% heeft geen toegang tot schoon drinkwater. Dat is het gevolg van een jarenlange burgeroorlog die een groot deel van de infrastructuur vernielde, waaronder de watervoorziening. Lees het infoblok ‘Burundi’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13.

Vluchtelingen en vluchtelingenkampen Door de burgeroorlog in Burundi zijn veel mensen op de vlucht geslagen. De vluchtelingen en de vele doden door het geweld hebben de armoede in het land alleen maar verergerd. Bovendien hebben voortdurende conflicten in buurlanden DR Congo en Rwanda geleid tot een grote stroom vluchtelingen naar Burundi. In de afgelopen jaren zijn al veel van hen teruggekeerd naar het kleine en overbevolkte Burundi. De meesten hebben geen huis of land meer om naar toe terug te keren. De komst van deze duizenden mensen legt een enorme druk op de lokale middelen.

Bouw een veilig dorp maak een plattegrond Wanneer er een nieuwe gemeenschap opgezet wordt zijn er nog geen voorzieningen. Bedenk manieren om het dorp zo te bouwen dat de kans op een diarree-infectie minimaal is, ook al is er geen waterleiding of riolering. Maak een gezonde leefomgeving zodat de kwetsbare jonge kinderen hun vijfde verjaardag kunnen halen. Lees op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 de infoblokken: ‘Hygiëne / schoon drinkwater en het belang daarvan’ & “Vluchtelingenkampen’. Maak groepjes van vier. Maak een plattegrond van een nieuw dorp in Burundi, gebruik hiervoor een groot vel papier. Gebrek aan hygiëne is een van de factoren van besmetting met diarree, zorg daarom dat jullie de volgende punten goed verwerken in de plattegrond:

- Latrine (wc), zorg voor een plek waar mensen hun behoeften kunnen doen zonder dat hierdoor

18

Advies voor de reiziger Wanneer je op reis gaat naar een land waar je een grote kans maakt om besmet te raken met een diarree-infecties is het belangrijk om maatregelen nemen. Maak groepjes van vier. Zoek op internet welke maatregelen je kunt nemen om reizigersdiarree te voorkomen. Deel deze informatie met de andere groepjes en probeer samen tot een volledig beeld te komen. Maak met alle verzamelde informatie met je eigen groepje een folder met tips voor reizigers om reizigersdiarree te voorkomen. Hang de folders in de gang op school. Misschien kunnen ouders en kinderen er tips uithalen wanneer ze komende kerst- of zomervakantie op reis gaan.

Wat kun je als toerist doen? Geef betekenis aan je reis. Sub Sahara Afrika en Zuid-Azië trekken jaarlijks veel toeristen. Zij komen onder andere voor de mooie natuur en de wildparken. Toeristen uit westerse landen hebben genoeg geld om schoon drinkwater in flessen te kopen en medicijnen voor het geval ze een diarree-infectie hebben opgelopen. Maar de mensen die in Sub Sahara Afrika wonen hebben dit vaak niet. Ze hebben geen financiële middelen om schoon drinkwater te kopen of medicijnen tegen uitdroging. Hoe zouden toeristen kunnen meehelpen aan het voorkomen en behandelen van diarree bij de Afrikaanse bevolking? Bedenk iets creatiefs, het hoeft niet veel geld te kosten: Bijvoorbeeld ‘elke toerist moet verplicht extra zakjes O.R.S. meenemen op reis en deze achterlaten als hij/zij naar huis gaat’. Presenteer de verschillende voorstellen aan de klas. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

19

Antwoordsuggesties

Diarree, test je kennis. Waar of niet waar? Wereldwijd hebben meer mensen een mobiele telefoon dan een goed werkend toilet. Antwoord: waar Gelukkig is diarree niet besmettelijk. Antwoord: niet waar Diarree kun je alleen in arme landen krijgen met slechte hygiënische omstandigheden. Antwoord: niet waar Poepbacteriën kunnen ook in ons eten zitten. Antwoord: waar Per jaar sterven 800.000 kinderen jonger dan 5 jaar aan de gevolgen van diarree. Dat zijn ruim 70 volle schoolklassen per dag. Antwoord: waar 1 op de 3 wereldburgers heeft geen toegang tot een hygiënische wc of latrine. Antwoord: waar Kinderen die aan diarree sterven, sterven eigenlijk aan uitdroging. Antwoord: waar Vervuild drinkwater is een van de belangrijkste veroorzakers van diarree. Antwoord: waar

Het Rode Kruis helpt A) Noem drie redenen waarom juist kinderen in Sub Sahara Afrika en Zuid-Azië regelmatig besmet raken met een diarree-infectie. Antwoord

In Sub Sahara en Zuid-Azië is een groot gebrek aan schoon drinkwater. Via vervuild drinkwater verspreiden bacteriën en virussen zich die diarree veroorzaken.

Gebrek aan toiletten. Mensen doen hun behoeften op een veldje of bij een rivier. Via ontlasting worden bacteriën en virussen verspreid. Hierdoor raken rivieren en waterputten vervuild.

Gebrek aan middelen voor hygiëne en behandeling van diaree (kost geld) B) Leg uit wat het Rode Kruis doet om mensen te helpen, gebruik hiervoor de punten die je bij de vorige vraag genoemd hebt. Antwoord

Het Rode Kruis zorgt voor veilig drinkwater. Het Rode Kruis helpt met bouwen van waterputten en waterpompen.

C )Waarom is het zo belangrijk dat het Rode Kruis werkt met lokale vrijwilligers? Leg uit. Antwoord: Dankzij het netwerk van miljoenen vrijwilligers is het Rode Kruis vertegenwoordigd tot in de verste uithoeken van de wereld. De vrijwilligers wonen en werken in dezelfde gemeenschappen, spreken dezelfde

20

taal en kennen de lokale gebruiken. Zij kunnen snel de risico’s op kindersterfte door diarree in kaart brengen en weten hoe ze de kinderen en ouders kunnen bereiken.

Hygiëneles op school Bespreek in de klas waarom het juist zo belangrijk is om op scholen de hygiëne te vergroten. Antwoord:

Diarree is over het algemeen het gevolg van een bacteriële infectie, die vaak erg besmettelijk is. In een situatie waarbij veel mensen bij elkaar zitten, zoals op een school, is het risico op een snelle verspreiding van diarree erg groot. Bijna de helft van de schoolgaande kinderen loopt een diarree-infectie op school op.

Vervolgens is er nog een grote kans dat ze hun jongere broertjes en zusjes thuis besmetten. Via de kinderen leren ook de ouders, de kinderen nemen wat ze geleerd hebben mee naar huis en

geven hun kennis zo door aan de ouders. Economische gevolgen; Een betere gezondheid leidt tot betere leerprestaties. Hoger opgeleide

mensen zorgen voor meer welvaart. In het filmpje wordt er hygiëne les op een school geven. Wat leren de kinderen allemaal? Antwoord:

De kinderen leren dat ze van vies water ziek worden en dat je daar diarree van kan krijgen. Ze leren dat water schoon kan lijken maar toch heel smerig kan zijn. Ze leren dat wanneer je naar de wc bent geweest, je daarna je handen moet wassen. Dat bacteriën op je handen niet te zien zijn en om de bacteriën van je handen af te krijgen je je

handen met water en zeep moet wassen. Ze leren ook hoe je een wc moet schoonmaken.

Voorlichting op scholen Maar wat gebeurt er op een school waar nog geen wc’s gebouwd zijn? Waar denk je dat leerlingen hun behoeften doen als er geen toilet op school is? Antwoord: De leerlingen van deze school hun behoeften op een veldje naast de school.

Handen wassen na het plassen Eigen invulling

21

Onschuldige ziekte….. Bespreek in de klas: Heb jij zelf wel eens diarree gehad en wat deed je toen om beter te worden? Wat vertelden jouw ouders dat je moest doen of laten? Antwoord: Eigen invulling. Waarschijnlijk hebben een aantal ouders aan hun kinderen verteld dat ze droge beschuitjes moeten eten. Dat ze veel moeten drinken, bijvoorbeeld slappe thee. Of hebben de leerlingen O.R.S., (diarreedrank) gedronken. Misschien hebben ze ook medicijnen tegen diarree geslikt? Of hebben de leerlingen andere tips gekregen? Bijvoorbeeld lauwe cola zonder prik drinken.

Simpele ziekte Als de ziekte zo simpel te behandelen is, waarom sterven er dan toch zoveel kinderen? Antwoord: Het meest vatbaar voor diarree zijn kinderen die ondervoed zijn en een slechte weerstand hebben. Diarree veroorzaakt gewichtsverlies en ondervoeding, waardoor de kinderen weer meer vatbaard zijn voor diarree. Jonge kinderen zijn ook kwetsbaarder omdat ze nog weerstand moeten opbouwen en diarree breekt die weerstand af. Kinderen met diarree, die niet behandeld worden, kunnen sterven door uitdroging. Kinderen uit arme gezinnen en uit landelijke gebieden hebben amper toegang tot een behandeling omdat de toegang tot medische voorzieningen in veel gebieden slecht is. Verder is er ook nog veel onwetendheid over hoe je diarree behandelt. Ouders hebben onvoldoende kennis of middelen om diarree te behandelen. Ouders die wel weten hoe ze een ziek kind met diarree thuis kunnen helpen, redden hiermee het leven van hun kind. Het is bijvoorbeeld erg belangrijk dat een kind blijft drinken (schoon water) en eten om uitdroging en ondervoeding tegen te gaan.

Kinderen sterven eerder Kinderen sterven eerder aan diarree dan volwassenen. Leg uit hoe dit komt. Antwoord: Jonge kinderen zijn gevoeliger voor uitdroging dan volwassenen. Door diarree verliest het lichaam vocht en belangrijke voedingsstoffen. Het kinderlichaam is minder goed dan dat van een volwassene in staat dit verlies op te vangen. Dus is het van belang een kind snel van vloeistof te voorzien. Bij jonge kinderen moet het geheugen van het immuunsysteem nog opgebouwd worden. Daardoor kan het kinderlichaam nog niet snel reageren op een infectie. Als het virus voor de eerste keer langskomt, is er namelijk nog geen herkenning. Het virus heeft dan veel tijd om zich voort te planten want het duurt enige tijd voordat het lichaam doorheeft dat het een infectie is en het afweergeschut in stelling kan brengen.

22

Stille ramp Net als voorgaande jaren voert 3FM samen met het Rode Kruis actie tegen een stille ramp. Waarom wordt kindersterfte door diarree een stille ramp genoemd? Antwoord: Kindersterfte door diarree krijgt weinig aandacht in de media. Van doden in oorlog en conflict gebieden wordt op het nieuws melding gemaakt maar een simpele ziekte als diarree heeft geen nieuwswaarde. Ook wonen de kinderen die sterven door diarree in arme gebieden waar vaak al veel andere ellende is waar ook aandacht voor nodig is. De kinderen die sterven aan de gevolgen van diarree zijn stille slachtoffers.

Uitdroging - Hoe wordt vocht uit je darmen onttrokken? - Wat gebeurt er wanneer je last hebt van diarree?

Antwoord: Om te voorkomen dat het vocht uit je lichaam verdwijnt, heb je de dikke darm. In de dikke darm wordt de darminhoud ingedikt. Water wordt uit de dikke darm gehaald en komt in je bloed terecht. De rest blijft achter in de dikke darm en wordt naar de einddarm geperst. Diarree zorgt ervoor dat vocht niet meer wordt opgenomen door je dikke darm, waardoor je heel snel uitdroogt. Water en andere dranken worden niet goed door de dikke darm opgenomen. Dit kan, zeker bij jonge kinderen, dodelijk zijn.

O.R.S. Waarom is suiker (glucose) zo belangrijk om toe te voegen in een drankje dat bedoeld is om de lichaamsvloeistoffen aan te vullen en de vocht- en de zoutbalans in het lichaam te herstellen? Waarom is de juiste verhouding tussen zout en suiker zo belangrijk? Antwoord: Normaal belemmert diarree de opname van zout in de darmen. Het zout ‘passeert’ de darmwand niet. Glucose (= de belangrijkste stof van suiker) wordt wel toegelaten. Bij de diarreedrank smokkelt de suiker het zout door de wand van de dikke darm het lichaam binnen. De verhouding suiker – zout is daarom heel belangrijk. Als je teveel zout toevoegt, verergert de diarree. Als je teveel suiker toevoegt, wordt het zout weer samen met de suiker afgescheiden en blijft er te weinig in het lichaam achter. De juiste concentraties zouten vergemakkelijken de opname van het water door de darmen doordat suiker en zout gezamenlijk worden opgenomen, waarbij water wordt meegetrokken. Zo zal het watertekort in het lichaam afnemen.

Help onthouden! Verzin een manier om ouders te helpen de juiste verhoudingen in de O.R.S. te onthouden. Wees creatief, geef de ouders op een leuke manier een geheugen steuntje. Bedenk hierbij dat niet iedereen kan lezen. Antwoord / voorbeelden:

Een lied maken waarin de juiste verhouding van de ingrediënten bezongen worden. Dit lied wordt aan de ouders aangeleerd

Een drinkbeker maken waarop de verhoudingen worden aangegeven met tekeningen. Deze drinkbeker kan worden uitgedeeld. (Het fijnste is om een voorwerp hiervoor te gebruiken dat mensen bewaren omdat ze het kunnen gebruiken)

23

Zonder WC Bekijk de strip, in het eerste plaatje heeft iemand diarree. Beschrijf per plaatje wat er verder gebeurt. Hoe wordt de diarree-infectie verspreid? Antwoord:

1. Een man met diarree doet zijn behoefte achter het huis. 2. Een varken eet van de ontlasting en krijgt een vieze snuit en poten. 3. Het varken loopt het huis binnen. 4. In het huis komt er door het varken een beetje van de ontlasting van de man op de vloer. Een kind

speelt op de vloer en krijgt stukjes ontlasting van de man in het lichaam doordat hij zijn vingers in zijn mond stopt.

5. Het kind huilt, de moeder neemt het kind in de armen. 6. Moeder maakt het eten klaar, zonder dat ze haar handen gewassen heeft. 7. Het gezin eet van het besmette voedsel. 8. Snel daarna heeft het hele gezin diarree.

Tot de schijt ons doodt….. Eigen invulling

Vliegende toiletten Probeer met het maken van de mindmap tot een constructieve creatieve oplossing voor het probleem van de ‘vliegende toiletten’ te komen. Presenteer je ideeën aan de klas. Antwoord / voorbeeld: Het Zweedse bedrijf Peepoople heeft een zakje ontwikkeld dat de ontlasting ontsmet. Een bepaald poeder (enzym) in het plastic neutraliseert de geur van de uitwerpselen en doodt daarnaast bacteriën. De ‘PeePoo’ is ook nog biologisch afbreekbaar. Het PeePoo-plastic breekt schadelijke chemische stoffen af, en verandert het afbreekbare plastic en de poep in kunstmest. Er is ook een ophaalsysteem bedacht met verzamelbussen met ophalers en een verdienmodel waardoor een ophaler de kost kan verdienen door bij een aantal klanten regelmatig de zakjes op te halen. Er is ook kritiek op de PeePoo. De mensen betalen meer voor dit plasticzakje dan voor een normaal plasticzakje, en hoewel het voor het straatbeeld een verbeteringkan zijn, blijven sanitaire problemen als gebrek aan wc-papier en de mogelijkheid handen te wassen bestaan.

Vieze plekjes…. ‘Door je handen te wassen heb je minder kans om diarree te krijgen’. Leg uit hoe dit komt. Antwoord: Besmettelijke ziekten, zoals diarree, kunnen via de handen worden overgebracht. Door contact van de handen met bijvoorbeeld deurknoppen, trapleuningen, telefoons, winkelkar, pinautomaat etc. worden virussen en bacteriën verspreid en overgebracht. Wanneer mensen bijvoorbeeld niet hun handen wassen nadat ze naar het toilet zijn geweest blijven er bacteriën achter op hun handen en deze worden verspreid. In de meeste gevallen word je niet ziek van bacteriën. Maar als je pech hebt kan er een ziekteverwekkende bacterie opzitten. Dan kun je diarree krijgen.

24

Toiletbril schoner dan mobieltje Wat is volgens jou een goede manier om je smartphone schoon te maken en houden? Antwoord: De bacteriën op je smartphone komen van je handen. Je kunt dus beter vaker je handen wassen dan je smartphone.

Vieze plekjes Noem 5 ‘Vieze plekjes’; plekken die mensen vaak met hun handen aanraken en waar dus veel ziektekiemen kunnen zitten. Antwoord: Meerdere antwoorden mogelijk. Een greep uit de mogelijkheden: 1. Kraan in een kantine of toilet 6. Geld 2. Deurgreep van een magnetron 7. Deurklinken 3. Toetsenbord 8. Afstandbediening 4. Smartphones 9. Handvat van de koelkast 5. De knoppen van een automaat. 10. Lichtknopjes Uitgelicht: Toetsenbord: Uit een Brits onderzoek kwam naar voren dat op en in een toetsenbord méér bacteriën zitten dan op een toiletbril. Er werden 33 toetsenborden gecontroleerd, 4 hadden een potentieel gezondheidsrisico en één bevatte vijf keer meer bacteriën dan de toiletbril op hetzelfde kantoor. De onderzoekers stellen dat de vervuiling van de toetsenborden ontstaat door eten bij de computer. En door met ongewassen handen na toiletbezoek weer achter de computer te gaan zitten.

Fijn! Diarree Maar moeder natuur heeft er ook een goede reden voor om je zo vaak naar de wc te sturen als je diarree hebt. Leg uit.

Antwoord: Diarree is eigenlijk een beschermingsmechanisme van je lijf om een ziekteverwekker, een infectie veroorzaakt door een bacterie of virus, zo snel mogelijk uit je lichaam te verwijderen. Normaal nemen darmen vocht en voedingsstoffen op en geven die door aan de rest van het lichaam. Maar wanneer een virus of bacterie een infectie veroorzaakt in de darmen worden vocht en voedingsstoffen niet meer opgenomen door het bloed, en krijgt je waterige poep. Op die manier kan je lichaam een virus of bacterie snel uit je lichaam verwijderen.

Medicijnen tegen diarree. Welk soort medicijn zou jou voorkeur hebben als je diarree hebt op vakantie? Antwoord: Uitdroging voorkomen en genezing afwachten is het belangrijkste bij infectueuze diarree. O.R.S. is een goed hulpmiddel om uitdroging tegen te gaan. O.R.S gaat namelijk ook verlies aan zouten tegen en helpt zo de vochtbalans in het lichaam te herstellen.

25

Burundi, geen water en wc’s Eigen invulling

Reizigersdiarree Bekijk de website. Klik een aantal landen aan en probeer conclusies te trekken.

- Kun je verband zien tussen het klimaat van landen en het risico op diarree? - Kun je verband zien tussen de welvaart van de landen en het risico op diarree?

Antwoord: De kans om reizigersdiarree op te lopen is groter in een warmer klimaat en onder primitieve omstandigheden/minder welvaart.

Advies voor de reiziger Zoek op internet welke maatregelen je kunt nemen om reizigersdiarree te voorkomen. Hang de folders in de gang op school. Mogelijke antwoorden: - Drink geen kraanwater - Poets je tanden niet met kraanwater - Gebruik water uit verzegelde flessen of gekookt/gezuiverd water - Vermijd ijsklontjes van kraanwater - Houd bij het zwemmen je hoofd boven water en probeer geen water binnen te krijgen, omdat dit

verontreinigd kan zijn. - Zorg dat voedsel goed is gekookt - Zorg voor een goede handhygiëne, Was regelmatig je handen en was je handen altijd voordat je iets

eet. - Vermijd voedsel dat mogelijk met kraanwater is gewassen, zoals fruit salades en ongekookte groenten - Vermijd rauwe en koude vleeswaren - Vermijd schaaldieren of rauwe vis - Vermijd ongeschild fruit - Vermijd ongekookte melk en melkproducten (o.a. kazen), - Vermijd een restaurant of verkooppunt met veel vliegen

Wat kun je als toerist doen?/ Geef betekenis aan je reis Antwoord: eigen invulling

26

Colofon Dit lesmateriaal is geschreven voor de vakken maatschappijleer, aardrijkskunde, geschiedenis, economie, verzorging, Nederlands, biologie, CKV en techniek in het kader van 3FM Serious Request 2013 met als thema kindersterfte door diarree. Het lesmateriaal is ontwikkeld door NTR:Schooltv in samenwerking met het Nederlandse Rode Kruis en 3FM.

Samenstelling en redactie: Marlien Smetana Rosanne Mol Madelon Wijnbergen Marjolein Knuit Geerle van der Wijk (eindredactie)

Illustraties: www.foksuk.nl www.cmo.nl www.3fm.nl www.coolchica.nl