1

2

Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 Achtergrondinformatie 5 Werkblad voor docenten 6 Werkblad voor een actie 7 Vragen & Opdrachten 17 Antwoordsuggesties 21 Colofon

Inleiding 3FM Serious Request 2013 vraagt aandacht voor kinderen die jaarlijks onnodig overlijden aan de gevolgen van diarree. Dit is een stille ramp die het gevolg is van gebrek aan schoon drinkwater, zeep en toiletten. Elke dag overlijden 2200 kinderen aan diarree Diarree is één van de belangrijkste doodsoorzaken voor kinderen van 5 jaar en jonger in Sub-Sahara Afrika en Zuid-Azië. Elk jaar overlijden ruim 800.000 kinderen aan diarree, elke dag 2200 kinderen. Dat zijn ruim 70 volle schoolklassen per dag. Drie dj’s van 3FM sluiten zich in de week voor kerst zes dagen op in een glazen studio in het centrum van een grote stad in Nederland. Dit jaar staat het Glazen Huis van 18 t/m 24 december op het Wilhelminaplein in Leeuwarden. De dj’s eten zes dagen niets en maken 24 uur per dag live-radio en televisie en zijn online te volgen vanuit het Glazen Huis. Zo roepen ze zo veel mogelijk mensen op om in actie te komen voor het goede doel. Bijvoorbeeld door tegen betaling een verzoeknummer aan te vragen. Of door zelf een actie op touw te zetten. Ook uw klas kan hieraan bijdragen, door zelf een actie op te zetten, waarmee zoveel mogelijk geld opgehaald wordt. Opbrengst In 2004 haalde 3FM Serious Request € 915.955 op voor vluchtelingen in Darfur. Sindsdien zetten 3FM en Het Rode Kruis elk jaar een stille ramp succesvol op de kaart. Talloze verenigingen, bedrijven en particulieren zetten zich elk jaar in voor het Rode Kruis. Ook scholen worden van harte uitgenodigd om 3FM Serious Request te steunen. Met het werkblad voor een actie in dit lesmateriaal wordt het zelf bedenken en opzetten van een inzamelingsactie heel eenvoudig. Een sponsorloop, een rommelmarkt; het maakt niet uit, als er maar met een gezamenlijke inspanning geld bij elkaar wordt gebracht voor 3FM Serious Request.

Het lesmateriaal (vakoverstijgend) Met dit lesmateriaal heeft u een praktische handleiding voor een aantal actieve lessen in handen. De opdrachten hierin bieden aanknopingspunten voor de lessen maatschappijleer, biologie, economie, aardrijkskunde, techniek, verzorging, CKV, geschiedenis en Nederlands. Ook kunt u het materiaal vakoverstijgend, of als maatschappelijke stage of kerstproject inzetten. Het lesmateriaal bestaat uit: - vragen en opdrachten voor vmbo - werkblad vakoverstijgend werken - werkblad voor een actieplan - infoblokken op www.eigenwijzer.nl - filmpjes op www.eigenwijzer.nl Direct na de achtergrondinformatie vindt u de werkbladen. Met het eerste werkblad kunt u samen met uw collega’s een brainstorm opzetten over een vakoverstijgende aanpak van dit project. De opdrachten kunnen klassikaal, in groepjes of zelfstandig worden gemaakt. Het maken van de opdrachten op de werkbladen vereist geen bepaalde volgorde; u kunt de voor uw les relevante opdrachten eruit kiezen. Bij sommige opdrachten hebben leerlingen de informatie van www.eigenwijzer.nl/seriousrequest nodig. Na afloop kunt u de antwoorden met de leerlingen bespreken. Antwoordsuggesties vindt u achterin deze handleiding op pagina 17. Dit lespakket is ontwikkeld door NTR:Schooltv in samenwerking met het Nederlandse Rode Kruis en 3FM.

Online test Let’s clean up this shit. Laat leerlingen naar www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 gaan en laat hen de test invullen. Hoeveel weten zij van diarree? Social media | www.hoeveeldagen.nl Daarnaast kunnen leerlingen op www.hoeveeldagen.nl uitrekenen hoeveel dagen zij al op de wc hebben doorgebracht. De uitkomst kunnen ze delen op Facebook en Twitter. Daarmee laten zij zien dat ze achter 3FM Serious Request

staan. #SR13

3

Internet Schooltv Op www.schooltv.nl/docent/vo vindt u docenteninformatie over alle programma’s en projecten van Schooltv voor het voortgezet onderwijs. Eigenwijzer Op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest staat alle leerlingeninformatie over het thema kindersterfte door diarree. Teleblik Op www.teleblik.nl is extra beeldmateriaal te vinden. Teleblik biedt u de mogelijkheid om zelf fragmenten te selecteren en deze bijvoorbeeld in een presentatie te verwerken. Als u nog geen toegang tot Teleblik heeft kunt u een gratis account aanvragen op de site. 3FM Op www.3FM.nl kunt u veel lezen over 3FM Serious Request, het doel en de dj’s. Op www.3fm.nl/kominactie kunt u acties van uw school aanmelden. Het Rode Kruis Op de website van het Rode Kruis vindt u meer informatie over hoe leerlingen in de vorm van maatschappelijke stages mee kunnen doen aan 3FM Serious Request. www.rodekruis.nl/mas. Het Rode Kruis op school Het Nederlandse Rode Kruis kan in overleg een gastles bij u op school organiseren over de achtergronden van deze stille ramp en over 3FM Serious Request in het algemeen. Heeft u interesse in een gastles, aarzel dan niet en neem contact met hen op! Dit kan via 3FM@redcross.nl

Achtergrondinformatie Oorzaak Diarree is één van de belangrijkste doodsoorzaken voor kinderen van 5 jaar en jonger in Sub-Sahara Sub Sahara en Zuid-Azië. Jonge kinderen zijn kwetsbaar omdat ze nog weerstand moeten opbouwen en diarree breekt die weerstand af. Kinderen met diarree, die niet behandeld worden, kunnen sterven door uitdroging. Hun ouders hebben onvoldoende kennis of middelen om diarree te voorkomen, of om hun zieke kind te helpen en zo het leven van hun kind te redden. Diarree is meestal het gevolg van gebrek aan schoon drinkwater, gebrek aan sanitaire voorzieningen en gebrek aan kennis over de consequenties van slechte hygiëne op de gezondheid van een jong kind. Zo vanzelfsprekend als het is in Nederland om dit allemaal te hebben, zo groot is het gebrek aan deze middelen en kennis in ontwikkelingslanden. Diarree ontstaat doorgaans door een bacteriële infectie, die vaak erg besmettelijk is. Bijna de helft van de schoolgaande kinderen bijvoorbeeld heeft de infectie opgelopen op school. Vervolgens is er een grote kans dat ze hun jongere broertjes en zusjes thuis besmetten. Zo werkt het ook binnen een gemeenschap. Wanneer een aantal mensen eenmaal diarree heeft, krijgen binnen korte tijd steeds meer mensen er last van. In situaties waarbij veel mensen onder slechte hygiënische omstandigheden op elkaar gepakt zitten, zoals in een vluchtelingenkamp, is het risico op snelle verspreiding van diarree erg groot. Oplossing Om besmetting van de jongste, meest kwetsbare kinderen binnen een gezin te voorkomen, helpt het Rode Kruis niet alleen het gezin, maar de hele gemeenschap. Door te zorgen voor schoon drinkwater, sanitaire voorzieningen en zoiets simpels als een stuk zeep. Verder geeft het Rode Kruis ouders en kinderen training en informatie over hygiëne en zorg voor zieke kinderen met diarree.

4

Feiten en cijfers

- Jaarlijks sterven 800.000 kinderen aan diarree. Dat zijn maar liefst 2.200 kinderen per dag,

vergelijk dat met 70 volle schoolklassen per dag!

- Diarree is de oorzaak van bijna 11 % van alle kindersterfte (<5 jaar) wereldwijd.

- Het kindersterftecijfer (<5 jaar) door diarree overstijgt hiermee het dodental van malaria, aids en mazelen bij elkaar.

- Slechte hygiëne, gebrek aan schoondrinker en gebrek aan toiletten is de oorzaak van 88% van de sterfgevallen.

- Bij diarree krijgen slechts 4 op de 10 (39%) kinderen een behandeling.

- Handen wassen met zeep na gebruik van het toilet of vóór het eten verlaagt het aantal sterfgevallen met 48%

- Kinderen in ontwikkelingslanden krijgen

gemiddeld 3 x per jaar diarree. -

- 1 op de 3 wereldburgers heeft geen toegang tot een hygiënische wc of latrine.

Wat gebeurt er met het geld?

Om besmetting van de jongste, meest kwetsbare kinderen binnen een gezin te voorkomen, helpt het Rode Kruis niet alleen het gezin, maar de hele gemeenschap. Door te zorgen voor schoon drinkwater, toiletten en zoiets simpels als een stuk zeep. Verder geven we ouders en kinderen training en informatie over hygiëne en de zorg voor zieke kinderen met diarree.

- Voor € 1,00 zorgt het Rode Kruis voor zeep zodat een kind een maand lang handen kan wassen.

- Voor € 6,50 zorgt het Rode Kruis voor een watertapje, waarmee kinderen thuis hun handen kunnen wassen.

- Voor € 15,00 kan een gezin water zuiveren met een waterfilter.

- Voor € 20,00 helpt het Rode Kruis een gezin met de bouw van een eenvoudig toilet.

- Voor € 60,00 krijgt een hele schoolklas informatie en training over goede hygiëne, schoon drinkwater en gebruik van toiletten.

- Voor € 200 zorgt het Rode Kruis voor een waterinstallatie waarmee de kinderen van een school allemaal hun handen kunnen wassen met water.

- Voor € 2.200 bouwt het Rode Kruis een waterpomp voor schoon drinkwater.

- Voor € 5.000 bouwt het Rode Kruis toiletblokken op een school voor 200 kinderen.

5

Werkblad – Brainstorm: over vakgrenzen heen 3FM Serious Request – Kindersterfte door diarree vmbo Leerjaar: 1 / 2 / 3 / 4 / Niveau: ________

a) Welke vragen en opdrachten uit de handleiding die relevant zijn voor uw vak kunnen aan de orde komen? Vak Vak Vak Vak

b) Welke werkvormen kunnen worden toegepast?

Vak Vak Vak Vak

c) Welke bronnen kunnen leerlingen gebruiken? (foto’s, cartoons, Eigenwijzer, muziek etc.)

Vak Vak Vak Vak

d) Wat is een mogelijk eindproduct?

Vak Vak Vak Vak

6

Werkblad – Brainstorm voor een eigen actie Werkblad - brainstormen voor eigen actie Met jouw klas of school kun jij helpen om van 3FM Serious Request een succes te maken. Door bijvoorbeeld zelf een inzameling te starten. Met onderstaand stappenplan kun je je eigen actie bedenken en uitvoeren! Vorm groepjes van 4 leerlingen.

Beginsituatie Iedereen denkt kort na over een actie. Alle groepsleden helpen het idee vormgeven.

STAP 1 Verkennen (5 minuten) Ieder groepslid vertelt kort iets over zijn idee en wat hij/zij graag in actie wilt komen voor 3FM Serious Request. De anderen luisteren en noteren.

STAP 2 Verhelderen (10 minuten) De groepsleden stellen elkaar vragen om de ideeën te verhelderen. Dus niet: ‘is het niet verboden om op straat te staan?’ Maar: ‘wie of wat wil je bereiken met deze activiteit?’

STAP 3 Verruimen (10 minuten) De groepsleden geven aanvullingen op de oorspronkelijke ideeën. Daarmee kan het idee zowel qua inhoud als opzet anders zijn dan het oorspronkelijke idee.

STAP 4 Keuze maken (5 minuten) Uit alle ideeën wordt gekozen voor een idee. Dit gaat op democratische wijze. De meeste stemmen gelden.

STAP 5 Fijnslijpen (5 minuten) - De groep toetst het idee aan de volgende criteria: - De actie is realistisch en haalbaar binnen een bepaald tijdsbestek - De actie is origineel en heeft een link met het thema kindersterfte door diarree - Het levert een concreet resultaat op, waardoor donateurs (de geldgevers) het gevoel krijgen dat ze

hun steentje hebben bijgedragen - De link tussen 3FM Serious Request en het werk van het Rode Kruis wordt duidelijk in beeld

gebracht

STAP 6 Vertalen (5 minuten) De groep vertaalt het idee naar een 3FM Serious Request actie: wie zijn er nodig voor de actie? Welke materialen? En welk resultaat wil je bereiken. Voer de actie uit, zamel zoveel mogelijk geld in en betrek zoveel mogelijk mensen bij jullie actie.

Tips: Maak een draaiboek voor jullie actiedag: wanneer doen jullie wat, en waar? Promoot jullie actie via internet: de website van school, Facebook, Twitter, Hyves of Instagram bijvoorbeeld. Meld je actie aan op www.3fm.nl/kominactie zodat de redactie en verslaggevers van 3FM op de hoogte zijn van jullie activiteit. Misschien komen zij wel langs voor een reportage!

STAP 7 Lever de opbrengst in bij 3FM Serious Request Lever de opbrengst van jullie actie in bij de brievenbus van het Glazen Huis of maak het bedrag over op giro 661.

7

Vragen & opdrachten

Diarree, test je kennis Lees op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 de infoblokken ‘Hygiëne /schoon drinkwater en het belang daarvan’ en ‘Wat is diarree’ (en wat is de remedie). Zijn de volgende stellingen waar of niet waar?

1. Wereldwijd hebben meer mensen een mobiele telefoon dan een goed werkend toilet.

waar/nietwaar 2. Diarree krijg je alleen in arme landen, waar slechte hygiënische omstandigheden zijn.

waar/nietwaar 3. 1 op de 3 wereldburgers heeft geen toegang tot een hygiënische wc of latrine. waar/nietwaar

4. Diarree is niet besmettelijk. waar/nietwaar 5. Het is beter om je handen niet te wassen nadat je naar de wc bent geweest. Hierdoor kan je lichaam wennen aan allerlei bacteriën en virussen en wordt je minder snel ziek. waar/nietwaar

6. Wanneer je diarree hebt is het erg belangrijk om niet te eten en drinken. Het is goed om de darmen rust te geven anders gaat een diarree infectie niet over. waar/nietwaar

Online test Let’s clean this shit up! Doe de test op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13: wat weet jij van diarree?

Social Media actie Hoe lang zit jij al op de wc? Reken op eigenwijzer.nl/seriousrequest uit hoeveel dagen jij al op de wc hebt doorgebracht en deel dat op Facebook en Twitter. En laat zien dat jij mee doet

aan 3FM Serious Request! #SR13

Voor het maken van de opdrachten op dit werkblad heb je de informatie nodig op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest Bij iedere opdracht staat aangegeven welke infoblokken en links je erbij kunt gebruiken.

8

Het Rode Kruis helpt Maak in viertallen deze opdrachten. Bekijk de wereldkaart. De donkere kleur op de kaart geeft het aantal kinderen aan die sterven door diarree. A) In welke werelddelen overlijden veel kinderen aan de gevolgen van diarree? ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Lees op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 het infoblok ‘Hoe helpt het Rode Kruis’. B) Noem drie redenen waarom juist kinderen in deze landen regelmatig besmet raken met een diarree infectie. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

C) Leg uit wat het Rode Kruis doet om mensen

helpt.

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Het Rode Kruis netwerk ‘Het Rode Kruis helpt met haar netwerk van miljoenen lokale vrijwilligers de kinderen die dat het hardst nodig hebben.’ (Bron: Rode Kruis) D) Waarom is het zo belangrijk dat het Rode Kruis werkt met lokale vrijwilligers? Leg uit. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

9

Hygiëneles

Voorlichting op scholen Bijna de helft van de schoolgaande kinderen loopt een diarree infectie op school op. Want in situaties waarbij veel mensen bij elkaar zitten, zoals op een school, is het risico op een snelle verspreiding van diarree erg groot. Vervolgens is er een grote kans dat ze jongere broertjes en zusjes thuis besmetten. Zo werkt het vaak; wanneer een aantal mensen eenmaal diarree heeft, krijgen binnen korte tijd steeds meer mensen er last van. Voor het maken van de volgende opdracht heb je het filmpje ‘Hygiëneles’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 nodig. In het filmpje wordt er hygiëneles op een school geven. Wat leren de kinderen allemaal? ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________ ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Hygiëneles geven op scholen is erg belangrijk in de strijd tegen diarree. Kinderen leren snel en delen deze kennis thuis met ouders, broertjes en zusjes. Zo wordt de kennis over hygiëne snel doorgegeven.

Zelf hygiëneles geven Maak viertallen. Bedenk met je groepje een hygiëne voorlichtingscampagne voor een school in Sub Sahara Afrika of Zuid-Azië. Verzin een leuke manier om belangrijke kennis over hygiëne over te brengen aan een schoolklas. De kinderen moeten het leuk en interessant vinden om naar te kijken en daardoor de informatie goed kunnen onthouden. Maak een video (bijvoorbeeld met vine.com), schrijf een songtekst of rap. Bedenk je een interactieve les? Presenteer je idee of campagne aan de klas. Wat gebeurt er op een school waar nog geen wc’s gebouwd zijn? Waar denk je dat leerlingen dan plassen en poepen? ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Bekijk het filmpje ‘Toilet in Nepal’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 voor het antwoord.

10

Zonder wc Diarree ontstaat meestal door virussen of bacteriën. Deze ziekteverwekkers komen het lichaam binnen via besmet water of bedorven voedsel. Ook kun je besmet raken door contact met ontlasting van iemand die diarree heeft. Wanneer de sanitaire voorzieningen niet goed zijn (als er geen (schone) wc is of geen zeep en water om de handen te wassen), kan dat makkelijk gebeuren. In veel plaatsen in Sub Sahara Afrika en Zuid-Azië hebben mensen geen toilet of latrine (een afgedekt gat in de grond, dat uitkomt in een diepe put). Mensen plassen en poepen op een veldje of bij een rivier. Hierdoor verspreiden infecties zich snel. Onderstaande strip laat zien hoe besmettelijk diarree is. Bekijk de strip, in het eerste plaatje heeft iemand diarree. Beschrijf per plaatje wat er verder gebeurt. Hoe wordt de diarree infectie verspreid?

Vieze plekjes Voorkom diarree ‘Door je handen te wassen heb je minder kans om diarree te krijgen’. Leg uit hoe dit komt.

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Toiletbril schoner dan mobieltje Studenten van een Universiteit in Groot-Brittannië kregen van hun docent de opdracht om hun smartphones te onderzoek op bacteriën. Uit dit onderzoek bleek dat 1 op de 6 mobiele telefoons vervuild was met kleine hoeveelheden poep en plas. Vergeleken met testen op toiletbrillen bleken de toiletbrillen schoner dan de mobieltjes. Toiletbrillen worden blijkbaar vaker schoongemaakt dan smartphones…..De resultaten wezen ook uit dat de meeste bacteriën op het scherm groeiden en de plekken waar je vingers vaak met het toestel in aanraking komen zoals de knoppen aan de zijkant. Wat is volgens jou een goede manier om je smartphone schoon te maken en houden? ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Vieze plekjes Voorwerpen die door veel handen aangeraakt worden vormen een prima bodem voor bacteriën. Noem 5 ‘Vieze plekjes’; plekken die mensen vaak met hun handen aanraken en waar dus veel ziektekiemen kunnen zitten. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

11

Handen wassen na het plassen

De hele dag door kom je met bacteriën en virussen in aanraking, deze zitten dan ook vaak op je handen. Die zijn een ideale plek voor bacteriën en virussen om zich te verspreiden. Je handen raken namelijk voortdurend die dingen aan waar andere mensen ook met hun handen aan zitten: deurklinken, lichtknopje van de wc, kranen, toetsenborden, telefoons. Door je handen te wassen heb je minder kans om diarree te krijgen. Virussen en bacteriën worden verspreid door het aanraken van mensen en dingen. Zo kan iemand met diarree vele anderen besmetten door niet zijn handen te wassen.

1) Situatie op je eigen school Bespreek in de klas: - Wat wordt er gedaan rond toiletgebruik en

handen wassen bij jou op school? - Wat zijn de afspraken in de klas of in de school

hierover? - Wat vind je; moet er iets veranderd worden in

de school? - Hangen er handdoeken in de toiletten of is er

een andere manier om je handen te drogen? - Is er zeep aanwezig zodat je je handen kunt

wassen? - Hoe vaak worden de wc’s schoongemaakt? - Hoe worden ze schoongemaakt, komt er een

speciaal schoonmaakbedrijf? - Hangt er een schema, waar in staat wanneer de

wc’s zijn schoongemaakt? - Zit er een vlieg in de toiletpot voor de jongens,

zodat zij makkelijker in de pot kunnen mikken? - Zijn er hygiënische prullenbakken waar de

meiden het maandverband/tampons in kunnen gooien?

Maak hiervan een beeldverslag, bijvoorbeeld via instagram, pixlr.com of prezi.com. Of maak een filmpje met je mobiel over de ‘wc-situatie’ bij jullie op school. Zet de foto of het filmpje op de Facebookpagina of website van school.

2) Van schone handen tot strip Een bacterie die in poep zit is de Escherichia coli, en wordt ook wel ‘poepbacterie’ genoemd. Het is belangrijk om vaak je handen te wassen, in ieder geval na het plassen en poepen en voor het eten om deze poepbacterie niet verder te laten leven.

Het leven van een poepbacterie Maak een stripverhaal over iemand die naar de wc gaat en vergeet zijn handen te wassen. Wat raakt hij na zijn wc-bezoek allemaal aan? Teken hoe de poepbacterie overal wordt verspreid; op de deurknop, aan de trapleuning. Gaat de hoofdpersoon nog met een bus, tram. of trein,? Gebruikt de hoofdpersoon een pc op school? Wie raken nog meer deze plekken aan? Maak zo een stripje van een aantal plaatjes over de verspreiding van een poepbacterie. Publiceer je strip in de eerstvolgende schoolkrant of hang hem op in de wc op school om op een grappige manier duidelijk te maken hoe belangrijk het is om je handen te wassen.

12

3) Poep en Pies Picto Maak je eigen Pictogram

Als je snel iets duidelijk wil maken aan mensen is een pictogram een ideaal middel. Mensen hoeven maar heel even naar een pictogram te kijken om te snappen wat de boodschap is. Namelijk dat het erg belangrijk is om na een toiletbezoek goed je handen te wassen. In een pictogram moet je overdrijven om de boodschap snel duidelijk te krijgen. Je moet ook dingen weglaten die er niet toe doen. Alleen je handen onder stromend water houden is niet genoeg om bacteriën te verwijderen. Maak daarom in een aantal pictogrammen duidelijk hoe je je handen moet wassen na een bezoekje aan de wc. Hoe haal je bacteriën van je handen? Het is niet gemakkelijk om bacteriën te verwijderen. De beste manier om je handen te wassen is: - Was je handen minstens 15 seconden onder

stromend water. - Gebruik hierbij zeep. - Wrijf de zeep over de hele hand, ook tussen de

vingers en onder de nagels. - Spoel je handen goed af. - Droog je handen aan een droge, schone

handdoek. Hang de pictogrammen op in de wc’s op school.

4) Zwarte zeep Het aantal gevallen van diarree daalt bij jonge kinderen met 48% als de bevolking in arme landen de handen met zeep zou gaan wassen. Dat is heel mooi ….maar juist de arme bevolkingsgroepen kunnen geen zeep betalen. Maar er is een goedkoop en goed beschikbaar alternatief, namelijk; zwarte zeep. Onderzoek toont aan dat met as van een willekeurig houtvuurtje net zoveel bacteriën worden verwijderd als met zeep.

Handen wassen met as kan in arme landen vele levens sparen, vooral van kinderen onder de vijf jaar. Maak een voorlichtingsposter waarin duidelijk wordt gemaakt dat mensen de handen met zeep en as moeten wassen na het plassen en poepen. Gebruik geen woorden in de poster, het moet duidelijk zijn voor mensen die niet kunnen lezen wat de bedoeling is. Hang de voorlichtingsposters op in de hal van je school of plaats deze op de Facebookpagina van school.

6) Toilet als kunst Toiletpotten of urinoirs worden ook wel eens als kunstobject gebruikt. De Nederlandse kunstenares Meike van Schijndel heeft een urinoir ontworpen in de vorm van een mond. Het kunstproject heet ‘Kisses’ en werden geplaatst op een vliegveld in Amerika en in de McDonalds in Heerlen. Nadat er een aantal klachten van bezoekers kwamen zijn ze ook weer verwijderd uit het restaurant.

Maak zelf een functioneel kunstwerk dat te maken heeft met toiletten of hygiëne. Denk daarbij aan ‘Kisses’. Combineer daarbij dus kunst met gebruiksgemak. Stel je kunstwerk tentoon in het CKV lokaal of in de hal van je school.

13

O.R.S. Diarree zorgt ervoor dat vocht niet meer wordt opgenomen door je lichaam, waardoor je heel snel uitdroogt. Dit kan, zeker bij jonge kinderen, dodelijk zijn. Veel (schoon!) water drinken is erg belangrijk om niet uit te drogen. Maar soms is alleen dat niet voldoende. Dan is er een speciale diarreedrank nodig om te zorgen dat het vocht weer door de darmen wordt opgenomen en in je lichaam blijft. Deze diarree drank heet: O.R.S – ‘Oral Rehydration Solution/ of Salts'. O.R.S is een oplossing van suiker en zout in de juiste verhouding. Deze combinatie maakt opname van vocht gemakkelijker. Hierdoor wordt uitdroging voorkomen. O.R.S. is te koop in pakjes, maar het is gelukkig ook eenvoudig zelf te maken. Zo kunnen mensen in arme landen zelf hun eigen diarree drank maken.

Maak je eigen O.R.S. - Een liter O.R.S.: o Los veertig gram suiker (acht klontjes) en

3,5 gram keukenzout (een theelepel) op in een liter gekookt water en neem dat beetje voor beetje in.

- Een glas O.R.S.: o Kook het water eerst. o Zie het recept hiernaast.

Help onthouden! De verhouding suiker - zout is heel belangrijk in de diarree drank. Als je teveel zout toevoegt, wordt de diarree erger. Als je teveel suiker toevoegt, wordt het zout weer samen met de suiker afgevoerd door de darmen en blijft er te weinig in het lichaam achter. Het is dus erg belangrijk het recept te onthouden. Want ouders die weten hoe ze een ziek kind met diarree thuis moeten helpen, kunnen hiermee het leven van hun kind redden. Verzin een manier om ouders te helpen de juiste verhoudingen in de diarree drank te onthouden. Wees creatief, geef de ouders op een leuke manier een geheugen steuntje. Bedenk hierbij dat niet iedereen kan lezen. ________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

14

Schoon drinkwater Schoon drinkwater is in veel gebieden in Sub Sahara Afrika en Zuid-Azië niet vanzelfsprekend. Het drinken van vervuild water is een belangrijke oorzaak van diarree. Gelukkig bestaan er allerlei technieken om smerig water te zuiveren en daarmee miljoenen levens te redden. Bekijk voor het maken van deze vragen het fragment ‘drinkwaterzuivering’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13. - Wat wordt er allemaal uit het water gefilterd

met de kleine drinkwaterzuiveringsinstallatie: Life straw?

- Hoe hebben ze in de gebruiksaanwijzing rekening gehouden met mensen die niet kunnen lezen?

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Stille Ramp

3FM en het Rode Kruis focussen zich tijdens 3FM Serious Request 2013 in Leeuwarden op 800.000 kinderen die jaarlijks onnodig overlijden door diarree. Dit is een stille ramp die het gevolg is van gebrek aan schoon drinkwater, zeep en toiletten. Net als voorgaande jaren vraagt 3FM samen met het Rode Kruis aandacht voor een stille ramp. Waarom wordt kindersterfte door diarree een stille ramp genoemd?

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Burundi, geen water en wc’s Lees het infoblok ‘Burundi’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 In Burundi sterft ongeveer 1 op de 7 kinderen voor het vijfde levensjaar. Ter vergelijking: in Nederland sterft 1 op de 250 kinderen. - Zoek op, in een atlas of op internet, waar

Burundi ligt. Kleur het land vervolgens in op onderstaande kaart.

- Noem ook de buurlanden van Burundi.

15

Vluchtelingen & vluchtelingenkampen Duizenden mensen uit Burundi zijn tijdens de burgeroorlog gevlucht naar buurland Tanzania. In de afgelopen jaren zijn al veel van hen teruggekeerd naar het kleine en overbevolkte Burundi. De meesten hebben geen huis of land meer om naar toe terug te keren. De komst van deze duizenden mensen legt een enorme druk op de lokale middelen.

Bouw een veilig dorp Maak een plattegrond Wanneer er een nieuwe gemeenschap opgezet wordt zijn er nog geen voorzieningen. Bedenk manieren om het dorp zo te bouwen dat de kans op een diarree-infectie minimaal is, ook al is er geen waterleiding of riolering. Maak een gezonde leefomgeving zodat de kwetsbare jonge kinderen hun vijfde verjaardag kunnen halen. Lees op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 de infoblokken: ‘Hygiëne / schoon drinkwater en het belang daarvan’ & “Vluchtelingenkampen’. Maak groepjes van vier. Maak een plattegrond van een nieuw dorp in Burundi, gebruik hiervoor een groot vel papier. Gebrek aan hygiëne is een van de factoren van besmetting met diarree, zorg daarom dat jullie de volgende punten goed verwerken in de plattegrond: - Latrine (wc), zorg voor een plek waar mensen hun

behoeften kunnen doen zonder dat hierdoor onhygiënische situaties ontstaan.

- Plek waar mensen water kunnen halen. - Was en drinkplaatsen voor het vee - Wasplaatsen voor mensen - Was plaatsen voor kleding en afwas - Wat gebeurt er met afval? - Bewaarplaats voor voedsel

Bekijk het infoblok ‘Hoe bouw je een latrine’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 om te zien hoe je gemakkelijk een latrine/wc bouwt.

Reizigersdiarree l

Veel Nederlanders gaan jaarlijks op vakantie naar een ander land. Helaas krijgen sommige toeristen daar te maken met diarree. De kans dat je diarree kan krijgen kan te maken hebben met de bestemming; voor reizigers naar de meer exotische bestemmingen, zoals Thailand, Peru, Zuid-Afrika of ontwikkelingslanden ligt de kans op diarree hoger. Sommige landen brengen dus een groter risico met zich mee. Maar hoe weet je in welke landen je meer kans maakt op besmetting? In het infoblok ‘Advies over reizigersdiarree’ op www.eigenwijzer.nl/seriousrequest13 krijg je per land advies over het risico op reizigers diarree en andere ziektes. Zoek op of je in de onderstaande landen risico loopt op reizigersdiarree. Zo werkt het; Klik op een werelddeel, kies vervolgens een land in dit werelddeel en kijk of ‘reizigersdiarree’ in de lijst met veel voorkomende ziektes staat. - Burundi - Nederland - Nepal - Kenia - Je eigen vakantiebestemming van afgelopen jaar - Een land waar je graag naar toe zou willen

16

Advies voor de reiziger Wanneer je op reis gaat naar een land waar je een grote kans maakt om besmet te raken met een diarree infectie is het belangrijk om maatregelen nemen. Bijvoorbeeld door O.R.S. in je koffer stoppen. Aangekomen op de bestemming is het belangrijk water in flessen te kopen en goed te letten op de hygiëne.

Wat kun je als toerist doen? Sub Sahara Afrika trekt jaarlijks veel toeristen. Zij komen voor de mooie natuur en de wildparken. Toeristen uit westerse landen hebben genoeg geld om schoon drinkwater in flessen te kopen en medicijnen voor het geval ze een diarree-infectie hebben opgelopen. Maar de mensen die in Sub Sahara wonen hebben dit vaak niet. Ze hebben geen financiële middelen om schoon drinkwater te kopen of medicijnen tegen uitdroging. Hoe kunnen toeristen meehelpen aan het voorkomen en behandelen van diarree bij de bevolking uit de Sub Sahara Afrika? Bedenk iets creatiefs, het hoeft niet veel geld te kosten: Bijvoorbeeld ‘elke toerist moet verplicht extra zakjes O.R.S. meenemen op reis en deze achterlaten als hij/zij naar huis gaat’. Presenteer de verschillende voorstellen aan de klas.

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

17

Antwoordsuggesties

Diarree, test je kennis. Waar of niet waar? - Wereldwijd hebben meer mensen een mobiele telefoon dan een goed werkend toilet.

Antwoord: waar - Diarree krijg je alleen in arme landen, waar slechte hygiënische omstandigheden zijn. - Antwoord: niet waar - 1 op de 3 wereldburgers heeft geen toegang tot een hygiënische wc of latrine.

Antwoord: waar - Diarree is niet besmettelijk.

Antwoord: niet waar - Het is beter om je handen niet te wassen nadat je naar de wc bent geweest. Hierdoor kan je

lichaam wennen aan allerlei bacteriën en virussen en wordt je minder snel ziek. Antwoord: niet waar

- Wanneer je diarree hebt is het erg belangrijk om niet te eten en drinken. Het is goed om de darmen rust te geven anders gaat een diarree infectie niet over. Antwoord: niet waar

Het Rode Kruis helpt A) In welke werelddelen overlijden veel kinderen aan de gevolgen van diarree? Antwoord Sub Sahara Afrika en Zuid-Azië. B) Noem drie redenen waarom juist kinderen in deze landen regelmatig besmet raken met een diarree infectie. Antwoord:

- In Sub Sahara Afrika en Zuid-Azië is een groot gebrek aan schoon drinkwater. Via vervuild drinkwater verspreiden bacteriën en virussen zich die diarree veroorzaken.

- Gebrek aan toiletten. Via ontlasting worden bacteriën en virussen verspreid. Mensen doen hun behoeften op een veldje of bij een rivier. Hierdoor raken rivieren en waterputten vervuild.

- Gebrek aan kennis over hygiëne en de behandeling van diaree. Denk hierbij aan het wassen van de handen, dieren niet los laten lopen waar gekookt, gegeten en geleefd wordt. Een kind met diarree moet schoon drinkwater en speciale diarreedrank (O.R.S.) drinken om uitdroging tegen te gaan.

C) Leg uit hoe het Rode Kruis mensen helpt. Antwoord:

- Het Rode Kruis zorgt voor veilig drinkwater. Het Rode Kruis helpt met bouwen van waterputten en waterpompen.

- Toegang tot sanitaire voorzieningen; Het Rode Kruis helpt gezinnen zonder sanitaire voorzieningen een toilet te bouwen, geeft uitleg hoe ze een toilet kunnen bouwen en zorgt voor de materialen. Daarnaast geven Rode Kruis vrijwilligers ter plaatse informatie over hoe mensen het toilet moeten gebruiken, schoonhouden en onderhouden.

- Het Rode Kruis geeft ouders en kinderen training en informatie over hoe diarree zich verspreidt, over hygiëne en over de zorg voor kinderen met diarree.

18

D) Waarom is het zo belangrijk dat het Rode Kruis werkt met lokale vrijwilligers? Leg uit. Antwoord:

- Dankzij het netwerk van miljoenen vrijwilligers is het Rode Kruis vertegenwoordigd tot in de verste uithoeken van de wereld. De vrijwilligers wonen en werken in dezelfde gemeenschappen, spreken dezelfde taal en kennen de lokale gebruiken. Zij kunnen snel de risico’s op kindersterfte door diarree in kaart brengen en weten hoe ze de kinderen en ouders kunnen bereiken.

Hygiëneles

Voorlichting op scholen In het filmpje wordt er hygiëneles op een school gegeven. Wat leren de kinderen allemaal? Antwoord: - De kinderen leren dat ze van vervuild drinkwater ziek worden en dat je daar diarree van kan krijgen. - Ze leren dat water schoon kan lijken maar toch heel smerig kan zijn. - Ze leren dat wanneer je naar de wc bent geweest, je daarna je handen moet wassen. Dat bacteriën

op je handen niet te zien zijn en om de bacteriën van je handen af te krijgen je je handen met water en zeep moet wassen.

- Ze leren ook de wc schoonmaken. Maar wat gebeurt er op een school waar nog geen wc’s gebouwd zijn? Waar denk je dat leerlingen dan plassen en poepen? Antwoord: De leerlingen van deze school doen hun behoefte op een veldje naast de school.

Voorkom diarree “Door je handen te wassen heb je minder kans om diarree te krijgen”. Antwoord: Besmettelijke ziekten, zoals diarree, kunnen via de handen worden overgebracht. Door contact van de handen met bijvoorbeeld deurknoppen, trapleuningen, telefoons, winkelkar, pinautomaat etc. worden virussen en bacteriën verspreid en overgebracht. Wanneer mensen bijvoorbeeld niet hun handen wassen nadat ze naar het toilet zijn geweest blijven er bacteriën achter op hun handen en worden verspreid. In de meeste gevallen word je niet ziek van bacteriën. Maar als je pech hebt kan er een ziekteverwekkende bacterie opzitten. Dan kun je diarree krijgen.

Wat is volgens jou een goede manier om je smartphone schoon te maken en houden? Antwoord: De bacteriën op je smartphone komen van je handen. Je kunt dus beter vaker je handen wassen dan je smartphone.

Vieze plekjes Noem 5 ‘Vieze plekjes’; plekken die mensen vaak met hun handen aanraken en waar dus veel ziektekiemen kunnen zitten. Antwoord: Meerdere antwoorden mogelijk. Een greep uit de mogelijkheden: 1. Kraan in een kantine of toilet 2. Deurgreep van een magnetron 3. Toetsenbord 4. Smartphones 5. De knoppen van een automaat. 6. Geld

19

7. Deurklinken 8. Afstandbediening 9. Handvat van de koelkast 10. Lichtknopjes

O.R.S. Help onthouden! Verzin een manier om ouders te helpen de juiste verhoudingen in de diarree drank te onthouden. Antwoord/ Voorbeelden: Een lied maken waarin de juiste verhouding van de ingrediënten bezongen worden. Dit lied wordt aan de ouders aangeleerd. Een drinkbeker maken waarop de verhoudingen worden aangegeven met tekeningen. Deze drinkbeker kan worden uitgedeeld. (Het fijnste is om een voorwerp hiervoor te gebruiken die mensen bewaren omdat ze het kunnen gebruiken)

Schoon drinkwater uit een rietje - Wat wordt er allemaal uit het water gefilterd met de kleine drinkwaterzuiveringsinstallatie: Life

straw? - Hoe hebben ze in de gebruiksaanwijzing rekening gehouden met mensen die niet kunnen lezen? Antwoord: Zand en vuil, maar ook bacteriën, virussen en parasieten die ziektes zoals diarree veroorzaken worden door de Life straw uit het vieze water gefilterd. Op de gebruiksaanwijzing zijn plaatjes gebruikt en zo is er rekening mee gehouden dat niet iedereen kan lezen. Ook geeft de rode kleur aan, dat het water uit die kraan niet gedronken mag worden en de blauwe kleur dat het water uit die kraan wel gedronken mag worden.

Stille Ramp Waarom wordt kindersterfte door diarree een stille ramp genoemd? Antwoord: Kindersterfte door diarree krijgt weinig aandacht in de media. Van mensen die overlijden in oorlog en conflictgebieden wordt op het nieuws melding gemaakt, maar diarree heeft geen tot weinig nieuwswaarde. Ook wonen de kinderen die sterven door diarree in arme gebieden waar vaak al veel andere ellende is waar ook aandacht voor nodig is. De kinderen die sterven door de gevolgen van diarree zijn stille slachtoffers.

20

Burundi, geen water en wc’s

Antwoord: Buurlanden van Burundi zijn; Tanzania, Zambia, Democratische Republiek Congo en Rwanda. Burundi is een van de armste landen ter wereld. De helft van de inwoners van Burundi heeft geen schoon drinkwater en geen wc. Dat komt omdat er in Burundi jarenlang een burgeroorlog was. Door de burgeroorlog zijn veel mensen op de vlucht geslagen. De vluchtelingen en de vele doden hebben de armoede in het land alleen maar verergerd.

Reizigersdiarree Zoek op of je in de onderstaande landen risico loopt op reizigersdiarree. Antwoord:

- Burundi - Kans op reizigersdiarree - Nederland – Geen kans op reizigers diarree - Nepal - Kans op reizigersdiarree - Kenia - Kans op reizigersdiarree - Je eigen vakantiebestemming van afgelopen jaar - Een land waar je graag naar toe zou willen

21

Colofon Dit lesmateriaal is geschreven voor de vakken maatschappijleer, aardrijkskunde, geschiedenis, economie, verzorging, Nederlands, biologie, CKV en techniek in het kader van 3FM Serious Request 2013 met als thema kindersterfte door diarree. Het lesmateriaal is ontwikkeld door NTR:Schooltv in samenwerking met het Nederlandse Rode Kruis en 3FM.

Samenstelling en redactie: Marlien Smetana Rosanne Mol Madelon Wijnbergen Marjolein Knuit Geerle van der Wijk (eindredactie)

Illustraties: http://www.foksuk.nl/