Markten in

1

beweging 4 november 2011 ECONOMISCH BUREAU

4 november 2011 Afgesloten om 16.00 uur

Markten in beweging Taboe doorbroken Geld- en kapitaalmarktrente

0

1

2

3

4

5

10 11

De afgelopen week moet voor menig belegger in staatsleningen hebben gevoeld als

een rit in een achtbaan. Rentes op – voornamelijk Zuid-Europese – staatsobligaties

schoten dan weer hard omhoog, dan weer hard omlaag. Belangrijke aanstichter van dit

alles was de Griekse premier Papandreou, die maandagavond onverwacht

bekendmaakte een referendum te willen houden over het vorige week afgesloten

reddingspakket. Daarmee legde hij feitelijk een bom onder het moeizaam bereikte

akkoord. Beleggers en Europese regeringsleiders werden er op pijnlijk wijze aan

herinnerd dat ook in de eurozone het instemmen met en uitvoeren van bezuinigingen

en hervormingen uiteindelijk een nationale aangelegenheid is.

Inmiddels lijkt het referendum van de baan. Waarschijnlijk mede door de keiharde

opstelling van de EU-leiders en het IMF. Die dreigden om de zesde tranche aan

noodhulp van 8 miljard euro niet te zullen uitbetalen. Bovendien zinspeelden

verschillende EU-leiders openlijk op een mogelijke Griekse euro-exit. Hiermee werd

een belangrijk taboe doorbroken.

Het gevaarlijke van het niet langer uitsluiten van een euro-exit is dat het de aanzet zou

kunnen geven tot een (nieuwe) kapitaalvlucht uit Griekenland en andere eurolanden.

Vandaar ook dat José Manuel Barroso, voorzitter van de Europese Commissie, en

Europees president Herman Van Rompuy zich gisteren haastten om te zeggen dat

Europa “wil dat Griekenland in de euro blijft".

Vanavond zal er een vertrouwensstemming worden gehouden in het Griekse

parlement. Het is twijfelachtig of Papandreou deze stemming zal overleven. Het

scenario dat zich nu lijkt af te tekenen is dat de huidige regering valt, een

overgangsregering van nationale eenheid wordt gevormd, en nieuwe, vervroegde

verkiezingen worden uitgeschreven.

De Italiaanse rente op 10-jaars-staatsleningen bereikte deze week het hoogste niveau

sinds de invoering van de euro, ondanks forse aankopen door de ECB. Zolang het

vergrote Europese noodfonds operationeel is (en waarschijnlijk daarna ook) speelt de

ECB een cruciale rol om een liquiditeitscrisis in Italië af te wenden. Het feit dat de G-

20 het niet eens lijkt te zijn geworden over een vergroting van de strijdkas van het IMF

is in dit verband en fikse tegenvaller. Positieve ontwikkeling is dat Italië het IMF heeft

“uitgenodigd” om toe te zien op de implementatie van de geplande bezuinigen en

hervormingen. De Italiaanse economie is bijna zeven keer zo groot als de Griekse en

ontzettend belangrijk voor de eurozone. Iets wat de nieuwe ECB-president Mario

Draghi overigens maar al te goed.

Focus: de politieke gebeurtenissen deze week en een bezorgde Europese Centrale

Bank hebben de kans op een lagere EUR/USD de komende maanden vergroot.

Martin van Vliet

Het was opnieuw een erg turbulente week op de financiële markten, waarin door

toedoen van de Griekse premier Papandreou een belangrijk taboe werd

doorbroken: openlijk zinspelen op een mogelijke euro-exit van Griekenland.

10-jaars swaprente

3maands euribor

Wisselkoersen

1.20

1.30

1.40

1.50

10 11

0.80

0.85

0.90

0.95

1.00EUR/USD, l. as

EUR/GBP, r. as

Aandelenmarkten

250

300

350

400

10 11

1000

1100

1200

1300

1400AEX, l. as

S&P 500, r. as

Bron: Ecowin

Dimitry Fleming Senior Econoom Amsterdam 020-563 9497 Dimitry.Fleming@ing.nl

Martin van Vliet Senior Econoom Amsterdam 020-563 9528 Martin.van.Vliet@ing.nl

Markten in beweging 4 november 2011

Focus: neerwaartse druk op EUR/USD neemt toe

EUR/USD-koers en renteverschil Eurozone en VS

De euro heeft deze week duidelijk terrein verloren ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Eind vorige week tikte de EUR/USD op bijna 1,42 het hoogste niveau aan in ruim 1,5 maand. Deze week daalde de koers 2,5% naar iets boven de 1,37 op het moment van schrijven. De plotselinge aankondiging van een Grieks referendum begin deze week versterkte de zorgen van beleggers over de toekomst van de Europese muntunie. Daarnaast werd de markt verrast door de renteverlaging van de Europese Centrale Bank. Een lagere rente zat reeds in de marktverwachtingen verwerkt, maar pas voor iets later, niet deze week al.

1.0

1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6

1.7

Jan/06 Jan/07 Jan/08 Jan/09 Jan/10 Jan/11

-3

-2

-1

0

1

2

3

EUR/USD (linker as)

Verschil 2-jaarsrente tussen Eurozone en VS (rechter as)

in %-punten

De kans dat de EUR/USD op de korte termijn verder daalt, is door de gebeurtenissen deze week toegenomen. Veel hangt er vanaf hoe de Europese schuldencrisis zich verder ontwikkelt. Zelfs als de Griekse politiek de komende dagen weer wat tot rust komt, is de erfenis van de politieke chaos deze week dat de mogelijkheid van een Griekse exit onder de Europese leiders bespreekbaar is geworden.

Bron: Ecowin

Daarnaast is het goed mogelijk dat de renteverschillen tussen de eurozone en de VS sneller kleiner worden dan door financiële markten is ingeprijsd. Een kleiner (verwacht) EUR/VS-renteverschil werkt doorgaans in het nadeel van de euro (zie figuur). Dat scenario is mogelijk, want de ECB lijkt er alles aan te willen doen om te voorkomen dat de Europese economie in een diepe recessie terechtkomt. Ondertussen houdt de Amerikaanse centrale bank de optie van nog meer monetaire stimulering open, maar zit een daadwerkelijke nieuwe ronde ‘kwantitatieve verruiming’ er alleen in als de macrocijfers de komende tijd een duidelijke verslechtering laten zien.

Volgende week publiceren we onze nieuwe ramingen.

Dimitry Fleming

Rente- en valutavooruitzichten

Huidig1 Forward1,2,4 ING3 Forward1,2,4 ING3 Forward1,2,4 ING3 Forward1,2,4 ING3

Rentes %

ECB refi-rente 1.25 1.25 1.00 1.00 1.00

3-maands euribor 1.49 1.22 1.40 1.08 1.15 1.04 1.15 1.05 1.15

2-jaars swap euro 1.43 1.45 1.55 1.43 1.60 1.37 1.60 1.29 1.60

5-jaars swap euro 1.88 1.92 2.00 1.97 2.00 2.01 1.80 2.04 2.00

10-jaars swap euro 2.52 2.55 2.50 2.60 2.60 2.63 2.50 2.66 2.50

Wisselkoersen Aantal vreemde valuta per 1 euro

EUR/USD 1.37 1.37 1.35 1.37 1.40 1.37 1.40 1.37 1.43

EUR/JPY 107 107 101 107 102 107 98 107 100

EUR/GBP 0.86 0.86 0.87 0.86 0.90 0.86 0.88 0.86 0.87

EUR/CHF 1.22 1.22 1.20 1.22 1.20 1.21 1.20 1.21 1.20

Q4 2011 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012

Noot: kwartaalultimo’s tenzij anders aangegeven 1) 4 november om 15.00 uur 2) Impliciete renteverwachting en wisselkoers zoals kan worden afgeleid uit forward-contracten 3) Basisverwachting ING, d.d. 6 oktober 2011. 4) Voor de 3-maandsrente is gebruik gemaakt van de volgende Forward Rate Agreements 2x5, 5x8, 8x11 en 11x14 met als spotdatum 4 november 2011.

2

Markten in beweging 4 november 2011

3

Disclaimer Copyright 2011 ING Bank N.V. Alle rechten zijn uitdrukkelijk voorbehouden. Dit materiaal is opgesteld door ING Bank N.V. Het wordt uitsluitend ter informatie beschikbaar gesteld en is op geen enkele wijze een aanbod, uitnodiging of advies tot het kopen of verkopen van enig effect of tot het aangaan van enige andere transactie. Hoewel ING binnen redelijke grenzen alle stappen heeft ondernomen om de betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie te waarborgen, aanvaarden ING Bank N.V. en/of enigerlei dochtermaatschappij, gelieerde maatschappij of branche van ING Bank N.V. (waaronder begrepen ING Groep N.V, tezamen als ieder afzonderlijk te noemen: "ING") echter geen enkele aansprakelijkheid voor de juistheid, nauwkeurigheid, actualiteit, volledigheid of betrouwbaarheid van de hier gepubliceerde informatie. De in dit materiaal opgenomen opinies, prognoses, aannames, schattingen, afgeleide waarderingen en koersdoel(en) gelden per de aangegeven datum en zijn te allen tijde onderhevig aan wijziging, zonder voorafgaande kennisgeving. De beleggingen waarnaar in dit materiaal wordt verwezen, zijn mogelijk niet geschikt voor de specifieke beleggingsdoelstellingen, financiële positie, kennis, ervaring en/of individuele behoeften van de verkrijgers van dit materiaal en de informatie in dit materiaal dient niet te worden gebruikt in plaats van een onafhankelijk oordeel. Tevens kunnen beleggingen waarnaar wordt verwezen significant risico inhouden, niet noodzakelijkerwijze mogelijk zijn alle jurisdicties of wellicht illiquide zijn. De waarde van, of inkomsten uit, enige belegging waarnaar wordt verwezen kunnen fluctueren en/of kunnen zijn ontstaan door veranderingen in enigerlei wisselkoers. Resultaten behaald in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. ING of haar functionarissen, directeuren, of medewerkers, waaronder tevens begrepen personen die zijn betrokken bij het opstellen of de uitgifte van dit materiaal, kunnen van tijd tot tijd een long- of shortpositie aanhouden in effecten, warrants, futures, opties, derivaten of andere financiële waarden waarnaar in dit materiaal wordt verwezen. ING kan te allen tijde investment banking-, commercial banking-, krediet-, advies- en andere diensten aanbieden en verlenen aan de emittent van effecten waarnaar in dit materiaal wordt verwezen. Uit hoofde van het aanbieden en verlenen van dergelijke diensten kan ING in het bezit komen van informatie die niet is opgenomen in dit materiaal. ING kan voorafgaand aan of direct na de publicatie hiervan hebben gehandeld of handelen op basis van dergelijke informatie. Noch ING noch andere personen kunnen aansprakelijk worden gehouden voor directe, indirecte of incidentele schade, gevolgschade of punitieve of exemplarische schade, met inbegrip van gederfde winst die op enigerlei wijze het gevolg is van de in dit materiaal opgenomen informatie. Dit materiaal is uitsluitend bedoeld voor gebruik door de beoogde verkrijgers hiervan en de inhoud mag noch geheel noch gedeeltelijk voor enig doel worden vermenigvuldigd, opnieuw worden verspreid of worden gekopieerd zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van ING. Dit materiaal of kopieën hiervan mogen niet worden verspreid in de Verenigde Staten van Amerika, het Verenigd Koninkrijk, Canada of aan ingezetenen in de Verenigde Staten van Amerika, het Verenigd Koninkrijk en Canada. Ook in andere jurisdicties kunnen beperkingen gelden. U wordt verzocht zich aan deze beperkingen te houden. ING Bank N.V., haar branches en/of haar dochtermaatschappijen zijn allen geregistreerd en staan onder toezicht bij de betrokken nationale toezichthouders. ING Bank N.V. heeft een vergunning van De Nederlandsche Bank (DNB) en staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, houdt kantoor aan Bijlmerplein 888, 1102 MG Amsterdam, Nederland en is onder nummer 33031431 ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel van Amsterdam. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd door wie dan ook voor welke reden dan ook zonder de voorafgaande uitdrukkelijke toestemming van de ING. Alle rechten zijn voorbehouden. Mededelingen aangaande persoonlijke betrokkenheid De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) over de onderliggende financiële waarde(n) en/of over de uitgevende instantie(s) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak.