lOMoARcPSD|1149022

Samenvatting Inleiding Financiële Markten 1

De cursusdienst van de faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen.

Op het Weduc forum vind je een groot aanbod van samenvattingen, examenvragen, voorbeeldexamens en veel meer, bijgehouden door je medestudenten.

www.weduc.be

lOMoARcPSD|1149022

Deel I: Het financiële systeem

Hoofdstuk 1: Het financiële systeem in vogelvluchtVerschillende spelers binnen de reële economie

Gezinnen of particulieren haves

Ondernemingen (=niet financiële vennootschappen NBB) have nots

Overheid have nots

Buitenland

In elk van deze sectoren zijn er partijen die behoefte hebben aan financiële middelen, terwijl anderen een overschot hebben (have en have nots)

Financiële vermogensposities Gezinnen houden positieve netto-‐financiële vermogenspositie aan die

wordt aangewend om de bedrijven, overheid en het buitenland te financieren

Financiële instellingen fungeren als ‘go-‐between’: vermogen wordt aangehouden onder de vorm van diverse financiële activa

Ontstaan financiële vaste activa Directe of semi-‐directe financiering = via financiële markten Indirecte financiering = via financiële instellingen

SchaduwbankierenOntstaan van kredietverlening buiten het reguliere bankkanaal en buiten het globale gezichtsveld van de toezichthouders

1.1 Inventarisatie van de macro-economische vermogensposities

Vermogen wordt opgebouwd door sparen = deel van het beschikbaar inkomen dat gezinnen niet consumeren of dat bedrijven niet uitkeren aan aandeelhouders

Hypothecair kredietGezinnen die lening hebben aangegaan om eigen woning te kopen

ConsumptiekredietGezinnen die lening aangaan om hun huidige consumptie boven het niveau van hun huidige inkomsten te tillen

Netto vermogenspositie Totaal vermogen

o Financieel (roerend) vermogeno Niet-‐financieel (onroerend) vermogen

Gecorrigeerd met de aangegane schulden

InvesteringskredietBedrijven die lening aangaan om projecten kunnen financieren

1

lOMoARcPSD|1149022

KaskredietBedrijven die lening aangaan om tijdelijke kastekorten te kunnen overbruggen

Andere bedrijven hebben vaak een verschot aan kasmiddelen die zij zo rendabel mogelijk willen beleggen

Overheid heeft ook ruime behoefte aan financiële middelen om de overheidsschuld te financieren

Financiële stromen met het buitenland hangen af van de handelsbalans

uiteindelijk wordt vermogen direct of indirect aangehouden door particulieren

Wereldvermogen

Bijna 65% aangehouden in Noord-‐Amerika en Europa Zeer ongelijk verdeeld

o De minst welvarende landen meer monden te voeden Gemiddeld vermogen Belg = 256 000 USD

o Financieel vermogen van 160 000 USDo Niet-‐financieel vermogen van 130 000 USDo Schuld van 34 000 USDo Totaal financieel vermogen van de Belgen = 1,3 biljoen USDo Totaal onroerend vermogen van de Belgen = 1 biljoen USD

2

lOMoARcPSD|1149022

Vermogenspiramide

Wereldvermogen en wereldwijde commerciële vastgoed WV = 241 biljoen USD

o Financiële en niet-‐financiële vermogens van particuliereno Zonder commercieel vastgoed en infrastructuur

Wereldwijde commerciële vastgoed = 58 biljoen USD Belgisch commercieel vastgoed = 300 tot 400 miljard USD

Vorderingen en financiële verplichtingen per sector

Netto vermogen = 816 miljard euro We zien hier dat gezinnen de enige zijn die positief netto

financieel vermogen hebben Particulieren financieren de niet-‐financiële vennootschappen (aandelen) Financiële instellingen fungeren als doorgeefluik 1 van de weinige landen met positieve netto investeringspositie

The lost decadeNetto gezinsvermogen groeide tussen 2000 en 2012 aan een ritme van 1,30% per jaar

3

lOMoARcPSD|1149022

Evolutie van de vermogensverdeling van particulieren 2000-2012

Particulieren minder aangetrokken door instellingen voor collectieve belegging en obligaties

Lage rentevoeten + zwak presterende financiële markten verzekeringsproducten en deposito’s

Decompositie van de financiële activa en passiva van particulieren

4

lOMoARcPSD|1149022

Financieel vermogen van de gezinnen wordt uitgesplitst in functie van het instrument waarin belegd wordt

Economisch belang financiële activao Tussen 2000 en 2007 bedroeg financiële activa 250% van het BBP

Particulieren sluiten vaak leningen af met looptijden langer dan 1 jaar

1.2 Financiële activa

Financiële stromenFinanciële transfers van partijen met financieringsbehoefte naar economische agenten met financieringstekort vergroot de economische efficiëntie

Kapitalen die niet productief benut worden gaan naar zinvolle projecten : fund transfer

Risico’s worden doorgeschoven en gedeeld = risk transfer

ActivaBezittingen die waarde hebben in het ruilproces

Reële activa (goud, auto, schilderij, huizen = real assets): fysische eigenschappen

Financiële activa (financial assets, financial instruments, securities): doen juridisch recht ontstaan op een toekomstig financieel voordeel

Financieel instrument of financieel activumElk instrument dat een claim doet ontstaan op toekomstige kasstromen

Uitgegeven door emittent (issuer, uitgever) of kredietnemer Gekocht door belegger (investor) of kredietgever die geld op

productieve manier wil aanwenden

EffectenAlle al dan niet verhandelbare beleggingsinstrumenten zoals aandelen, obligaties, rechten van deelneming in een beleggingsfonds, vastgoedcertificaten en afgeleide productenBeleggingsopportuniteiten in financiële vaste activa

Spaarboekjes Kasbons Obligaties Aandelen Beleggingsfondsen

5

lOMoARcPSD|1149022

verschillen in risicoprofiel en liquiditeitsgraad (risicopremie en liquiditeitspremie)

1.2.1 Risicoprofiel

Aandelen Vertegenwoordigen kapitaal van onderneming Bij oprichting = eigen vermogen Bij winst zal eigen vermogen toenemen (en dus waarde van aandelen) Aandeelhouders dragen commercieel risico: als onderneming het goed

doet dan kunnen zij de vruchten plukken door dividend Verwachten hoger rendement dan obligatiehouder (<-‐> beurscrash)

Leningen, obligaties, kasbons,… Financieringsbronnen die vreemd vermogen spijzen Financier heeft wel risico, maar bij faillissement wordt deze voor de

aandeelhouders betaald Intrestvergoeding = vastrentende effecten Minder risico dan aandelen

Financiële economen meten risico vaak a.d.h.v. de volatiliteit van de rendementen= standaardafwijking = hogere volatiliteit is meer risico

1.2.2 LiquiditeitsprofielFinanciële activa makkelijker omzetten in geld = hoge liquiditeitsgraad

LiquiditeitFinancieel activum dat op een willekeurig moment in de tijd snel en zonder al te veel prijsverlies, kosten en moeite terug in geld kan worden omgezetPerfect moneyness

Termijndeposito’s en spaarboekjes Quasigeld of near money

o Eerst omgezet worden in geld om beschikbaar te zijn

Negotiable Order of Withdrawal Tussenvorm van geld en quasigeld = termijnrekeningen maar bank staat houder toe er toch rechtstreeks

betalingen met te doen Betalingsinstrument gecreëerd dat tegelijk intrestvergoeding opbrengt

(Regulation Q omzeild)

Blue Chip companies Aandelen van grote ondernemingen Continu verhandeld

Mid- & Small Caps Aandelen van middelgrote en kleinere ondernemingen Handel beperkter Op sommige dagen zelfs geen handel

6

lOMoARcPSD|1149022

Impliciete transactiekostEen groot verkooporder kan overaanbod creëren en neerwaartse prijsdruk teweeg brengen liquiditeit wordt onder druk gezet omdat de aangeboden effecten niet zonder prijsverlies kunnen verkocht worden

Proxies voor liquiditeit= variabelen die de graad van liquiditeit van een markt proberen te benaderen

Tijdspanne die nodig is om effect te verkopen en toch volledige marktwaarde te ontvangen

Bedrag onder marktwaarde dat men moet opgeven als effect onmiddellijk verkocht wordt

o Bi d - ‐ ask m ar g e Bid = koers waartegen financiële tussenpersoon het effect

wil aankopen en de klant het verkoopt Ask = koers waartegen financiële tussenpersoon het effect

wil verkopen en de klant het koopt Bid lager dan ask verschil = bid-‐ask spread

Marktdiepte die gemeten kan worden a.d.h.v. liquiditeitsratioo Verhouding tussen handelsvolume gedurende bepaalde

tijdsperiode en de absolute prijsveranderingo Geeft aan in hoeverre de markt in staat is om order te verwerken

zonder grote veranderingen in prijs te veroorzaken Verhandelde volume of grootte van onderneming vaak als liquiditeit-‐proxy

gebruikto Grotere ondernemingen normaal meer liquide dan kleinere

a.d.h.v. marktkapitalisatie = marktwaarde aandelen * aantal uitstaande aandelen

Free float meet aantal of proportie vrij verhandelbare aandeleno Hoe groter de free float, hoe meer liquide het aandeelo Transparantiewetgeving: verplicht aandeelhouders hun belang in

de onderneming publiek te maken (free float= aantal aandelen waarvoor geen melding is gemaakt)

Gemiddelde verblijftijd van aandeel in portefeuilleo Berekend op basis van free floato Verhouding van de free float op het verhandelde volume van een

bepaald jaar

ondernemingen die te kleine free float hebben niet gegeerd door grote beleggers institutionele belegger vermijden aandelen waarvan beurskapitalisatie < 1 miljard gebrek aan liquiditeit vormt bedreiging voor imago en goed functioneren van hele markt liquiditeit noodzakelijke voorwaarde voor vlot functioneren van financiële markt

1.3 Financieringskanalen

Transfer van vermogen op 2 verschillende manieren Directe wijze via financiële kapitaalmarkten (aandelen en obligaties)

7

lOMoARcPSD|1149022

Indirecte wijze via financiële tussenpersonen (kredietverlening) Kredieten typisch verstrekt door banken maar vandaag is er een tussenvorm ontstaan waarbij er vormen van kredietverlening ontstaan buiten het traditionele bankkanaal

SchaduwbankierenKredieten die oorspronkelijk door banken werden uitgegeven maar later doorverkocht worden aan beleggers zorgen ervoor dat de beleggers kredietverschaffers worden

Aandacht getrokken bij financiële crisis van 2008-‐2009

Risico’s (hoofdstuk 6) Financiële markten

o Madness of Crowds Financiële instellingen

o Kredietrisicoo Marktrisicoo Operationeel risicoo Liquiditeitsrisicoo Legal risk, Settlement risk, Model risk,…o Reputatierisico

1.3.1 Directe financieringFinanciering via een financiële markt

Dochter die bij ouders leent voor eerste auto (niet-‐georganiseerde informele financiële markt

Dochteronderneming lenen van moederonderneming = intercompany loan ontstaan van interne financiële markt

o Dochter en dochteronderneming zijn emittento Ouders en moederonderneming zijn belegger of investor

Vennootschap oprichteno Oprichters (beleggers) staan middelen af aan de onderneming

(emittent) en krijgen in ruil aandelen

1.3.2 Semi-‐directe financiering Emissie van financiële instrumenten zoals overheidsobligaties en

aandelen van beursgenoteerde bedrijven Financiële tussenpersonen treedt op voor rekening van de emittent en

ontvangt vergoeding (fee)

UnderwritingKlanten bijstaan bij het uitgeven van effecten

Underwriter is tussenpersoon die vers kapitaal plaatst

Brokerverhandelt financiële activa voor rekening van een klant

Voice brokerage (grotere bedragen) Elektronische handelsplatformen (kleinere bedragen)

DealerVerhandelt financiële activa voor eigen rekening

8

lOMoARcPSD|1149022

Broker-dealerCombinatie van de 2 types bij 1 financiële tussenpersoon chinese wall tussen beide activiteiten (= scheiding van bevoegdheden en informatieverstrekking binnen bedrijven of overheidsorganen)

Business angel netwerk BAN Vlaanderen, Bizzbees,… Brengen vermogende ondernemers (angels) in contact met jonge

ondernemingen Participaties in aandelenkapitaal = venture capital Toestaan van leningen van gemiddeld 25 000 tot 250 000 euro + advies

CrowdfundingProject wordt gefinancierd door de kleine bijdragen van vele particulieren

Systeem van giften waar beloning in natura tegenover staat Gewone lening Kopen van aandeel Vaak via website en ontvangt bedrag pas als het bedrag volledig is

Openbare emissieStaan onder het toezicht van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten dient prospectus en alle reclame en berichten die verspreid worden goed te keuren

ProspectusDocument dat alle nodige gegevens bevat die het publiek in staat moet stellen zich een verantwoord oordeel te vormen over de voorgestelde belegging Afwijkingen

Aandelen te koop aanbieden aan personeelsleden Alternext

reclamecampagne dient goedgekeurd te worden bij uitgifte van ICB’s maar niet bij obligaties

Private emissie Gericht aan gekwalificeerde beleggers Gericht zijn aan minder dan 150 natuurlijke of rechtspersonen die geen

gekwalificeerde beleggers zijn Nominale waarde/eenheid of totale tegenwaarde/aanbieding van ten

minste 100 000 euro Totale tegenwaarde van minder dan 100 000 euro

Nadelen van directe en semi-directe financiering Moral hazard = moreel gevaar wanneer het gedrag van een

verzekerde wijzigt en zich risicovoller gaat gedragen Informatie-‐assymetrie: verschil in kennis tussen de aanvrager van de

financiering en de bankier die op basis van een kredietbeoordeling een beslissing dient te nemen

9

lOMoARcPSD|1149022

1.3.3 Indirecte financieringVia financiële tussenpersoon

Financieringsbehoeftige ondervind moeilijkheden om geschikte tegenpartij te vinden

Overeenstemming zijn met de financier m.b.t. grootte, risico en timing Tussenpersoon nemen zelf posities in: ontlenen in eigen naam en voor

eigen rekening fondsen van de uiteindelijke beleggers Kredietinstellingen (banken)

o Ontvangen deposito’s en gebruiken deze middelen om krediet te verlenen

Instellingen voor collectieve belegging (ICB)o Geven deelbewijzen uit waarop wordt ingetekend door

uiteindelijke beleggers Openbaar spaarwezen

1.3.4 SchaduwbankierenDoor allerlei financiële technieken werd situatie gecreëerd waardoor kredietverlening door groot deel niet meer door traditionele bankwezen gebeurde VS in 2009 meer buiten banksysteem dan binnen

Definitie volgens Financial Stability BoardHet systeem van kredietintermediatie via entiteiten en activiteiten buiten het reguliere bankwezen kenmerken

Transformatie van deposito’s in kredieten Looptijdstransformatie Liquiditeitstranformatie

kijken naar financiële instellingen m.u.v. banken, verzekeraars en pensioenfondsen

1.4 Optimale organisatie van het financiële systeemVerschillende landen gebruiken andere systemen of combinaties van systemen domineren

Eurozone: bankfinanciering dominante rol VS: financiering via genoteerde aandelen of obligaties

Keuze van financieel systeem is belangrijk om economische groei te realiseren Via contracten

Drie eigenschappen van het systeem analyseren Efficiëntie van het systeem Financiële stabiliteit die het systeem met zich meebrengt Mogelijkheden om via monetaire politiek op de economie te kunnen

begrijpen

Efficiëntie In welke mate slaagt financieel systeem er in de financiële risico’s te

heralloceren?o Cross - ‐ sect ione le risicoherall oc at i e : financieel systeem laat toe de

risico’s te verdelen dat personen meer of minder risico kunnen

10

lOMoARcPSD|1149022

nemen. Effecten met verschillende risicokarakteristieken (aandelen, obligaties) kunnen makkelijker doorverkocht worden dan leningen

o Intertemporele risicoherallocatie : risico’s spreiden over de tijd, maar markten zullen minder makkelijk in dit opzet slagen omdat marktspelers hun kortetermijnbelangen nastreven, terwijl financiële instellingen meer mogelijkheden bieden op lange termijn

In welke mate geeft financieel systeem incentives om informatie te verwerven?

o Indien financier toezicht wil uitoefenen op de ontlener om na te gaan hoe hij de middelen aanwendt (post lending moral hazard) dan moet hij daarvoor een kost dragen (monitoring cost) en zich daarvoor organiseren

o Financiële instelling volgens Diamond: delegated monitor die in opdracht van de eigenlijke vermogensverschaffers dit toezicht op een economisch efficiënte manier kon organiseren

Hoe gaat het financieel systeem om met een corporate governanceo Managers moeten gemotiveerd worden om groei na te streven

niet ontaarden in kortetermijndoelstellingen Biedt financieel systeem genoeg financiering voor nieuwe ideeën en

industrieën?o Zowel de beschikbaarheid als de termijn waarover men kan

beschikken over de middelen is van belang. Zo biedt financiering via aandelen een liquiditeitsverzekering, de onderneming hoeft niet te vrezen dat ze het kapitaal zal moeten terugbetalen

Modellen in essentie complementair Afhankelijk van wereldevoluties en nationale omstandigheden vinden verschuivingen plaats van het ene naar het andere systeem

Glass-Steagall Act De VS voerden in de jaren 30 een strikte scheiding in tussen commercial

banking en investment banking Om prijsconcurrentie te voorkomen werd maximale rentevoer op

spaarrekeningen en termijndeposito’s door overheid vastgelegd =Regulation Q

o Marktverstorend effect: zodra marktrente boven maximum toegelaten rente steeg, vloeiden de spaar-‐ en termijnrekeningen bij de commerciële banken leeg fondsen werden rechtsreeks belegd verschuiving van indirect naar (semi-‐) directe financiering = desintermediatie

Universele banken In Europa Verschuiving van middelen zette winstcijfers minder onder druk Hogere kredietwaardigheid: goedkopere middelen en dus scherpere

tarieven

11

lOMoARcPSD|1149022

Als rentemarge laag is neemt aantrekkelijkheid van (semi-‐) directe financiering af

Desintermediatietendens in continentaal Europa Jaren 80 Transactie-‐ en informatiekosten sterk gedaald door technologische

vooruitgang waardoor toegang tot kapitaalmarkt verlaagd word Minimale solvabiliteitseisen verhoogd kost kredietverlening verhoogd

Black Monday (1987) Aandelenmarkt in Hong Kong daalde met 45% Spanje verloor 31% VK verloor 26% VS verloor 23% Brady rapport program traders

Savings & Loan crisis VS in jaren 80 en 90 Traditionele spaarbanken die geld inzamelden bij het grote publiek en

daarmee woonkredieten toekenden Bijna 750 financiële instellingen gingen door de bijl

Ontwikkelingsgraad van het Belgische financiële systeem

Sinds 2007 wordt werking van financiële systeem geëvalueerd door topondernemers die deelnemen aan enquête van World Economic Forum rond de concurrentiepositie van de deelnemende landen

Ondernemers zijn opvallend bezorgd over gezondheid van onze banken

12

lOMoARcPSD|1149022

1.5 0verzicht

Financiële spelers en stromen

Hoe zal financiële activa via financiële markten en financiële instellingen worden gecreëerd en verhandeld om consumptie-‐, investerings-‐ en beleggingspatronen optimaal te spreiden

Hoofdstuk 2: Financiële markten

= markten waarin claims verhandeld worden die een directe band leggen tussen ontleners en uitleners

Meeste transacties via computerscherm of via telefoon = uitgebreid netwerk vancommunicatiemedia

= markten die ideaaltype van de volkomen mededinging benaderen

Euronext-‐NYSE Zeer veel aanbieders en vragers 1 marktpartij kan de koersen niet of nauwelijks beïnvloeden

in meeste financiële markten zijn er voldoende afwijkingen van dit ideaaltype Op kleinere markten zullen institutionele beleggers invloed uitoefenen op

de beurskoers Marktfricties = belemmeringen die de volkomen concurrentie

verhindereno Transactiekosten en belastingregelingen

verschillen in status creëren ongelijkheden tussen de marktspelers

2.1 Financiële markten en de beleggers

Particuliere belegger (private belegger, retail investor)= individuele belegger die zelf zijn portefeuille beheert (< 25 000 euro)

Institutionele beleggers (institutional investors)Sinds 2e helft van 20e eeuw veel belang = institutionalisering van de financiële markten

13

lOMoARcPSD|1149022

Verzekeringsmaatschappijen innen premies van klanten voor vb levensverzekering

o Voor heel wat jaren beleggen om zo hun contractuele verplichtingen na te kunnen komen

o Daardoor ontstaan grote marktspelers die invloed uitoefenen op de markt

Instellingen voor collectieve belegging geven deelbewijzen uit onder het grote publiek en beleggen het totaal van de ingezamelde fondsen

Pensioenfondsen en pensioenspaarfondseno Middelen gespaard om de begunstigde een rente of kapitaal te

kunnen uitbetalen wanneer deze op pensioen gaat Staatsinvesteringsfondsen (sovereign wealth funds)

o Inkomsten halen uit verkoop van grondstoffeno Enorme deviezenoverschotten door overschotten op de lopende

rekening

Langs de kant van ontlener

Retail marktAls een bank deposito’s aantrekt

Wholesale marktBank die financiering zoekt op de interbancaire markt

2.2 Typologie van financiële markten

2.2.1 Primaire en secundaire financiële markten

Primaire marktEmissiemarkt waarop financiële activa in omloop wordt gebracht

Uitgifte van nieuwe aandelen n.a.v. nieuwe kapitaalverhoging Uitgifte van overheidsobligaties Trekken van wisselbrief

Secundaire of circulatiemarkt (aftermarkt)Als het financieel activum is geëmitteerd dan kan het op de beurs of de veiling worden verkocht tegen de geldende marktprijs

Wissel kan ter disconto worden aangeboden bij bank

goed functionerende en liquide secundaire markt van groot belang Aantrekkelijk participeren in primaire markt Makkelijker doorverkopen Creatie van effecten om overdracht zo soepel mogelijk te laten verlopen

o D.m.v. endossement bij wissel en het orderbriefje Liquide secundaire markt heeft lage impliciete transactiekosten

Derde marktTransacties in beursgenoteerde effecten die in de over-‐the-‐counter markt verlopen

14

lOMoARcPSD|1149022

Vierde marktRechtstreekse handel tussen institutionele beleggers zonder tussenkomst van broker/dealers

2.2.2 Geld-‐ en kapitaalmarkten

GeldmarktFinanciële activa met een oorspronkelijke looptijd van minder dan 1 jaar

Enkelvoudige intrest als rentevoet

KapitaalmarktMeer dan 1 jaar

Samengestelde interestrekening als prijs of percentage van de nominale waarde

2.2.3 Beurs-‐ en buitenbeurs markten

Beurs (board of trade, exchange)Officieel erkende, gereglementeerde markt waar vraag en aanbod samenkomen

Eerst een notering aanvragen (listing) Disciplinerende en sanctionerende bevoegdheden Federation of European Security Exchanges NYSE Euronext London Stock Exchange

Buitenbeursmarkt (over-the-counter markt)Effecten kunnen van eigenaar veranderen vb voor aankoop van valuta

2.2.4 Vloerhandel versus schermenhandel

Vloerhandel (pit trading, concrete markten)Handelaars ontmoeten elkaar fysiek

Schermenhandel (abstracte markten)Veel sneller, gemiddelde uitvoeringstijd order veel kleiner

Verbod op flash trading High frequency trading = grote volumes worden automatisch verhandeld Flash crash Reverse flash crash

2.2.5 Gereglementeerde versus niet-‐gereglementeerde buitenbeursmarkten

Gereglementeerde buitenbeursmarkt Afzonderlijk marktreglement Toezichthoudend orgaan NASDAQ, OTC-‐bulletin Board, pink sheets Euronext Brussel, markt voor afgeleide producten van Euronext Brussel

Niet-gereglementeerde buitenbeursmarkten Markt van termijncontracten Worden rechtstreeks gesloten tussen onderneming en bank

15

lOMoARcPSD|1149022

2.2.6 Bilaterale versus multilaterale handelsomgeving

Bilaterale handelsomgeving OTC markten georganiseerd rond een market maker = dealer

o Werkt voor eigen rekening en afficheert bid-‐ask koersen via telefoon of via electronic bulletin board

o Transacties gesloten tussen 2 dealers onderling of tussen dealer en eindgebruiker = bilaterale handel

o Geen transparantie

Multilaterale handelsplatformen (multilateral trading facilities = MTF) Elektronisch handelsplatform analoog aan die dat beurzen gebruiken Onderneming treedt meestal op als broker (intermediary) en neemt geen

positie in = electronically brokered platform of electronic brokering system Pre-‐trade transparantie en post-‐trade transparantie Central counterparty = het platform werpt zichzelf op tussen elke koper en

verkopero Kredietrisico verkleint

Electronic trading platformo Enkel prijzen van 1 dealer

Markt-microstructuur= wijze waarop transacties tot stand komen

In 2004 gereguleerd door MFID, in VS de ATF

2.2.7 Prijs-‐ en ordergedreven marktenBelangrijke functie van elke markt is bepalen van evenwichtsprijzen

Overgedreven systeem Fixing: makelaars dienen beursorder in bij beurs en beurssyteem

berekent prijs waartegen het grootste aantal transacties kan worden uitgevoerd

o Enkele fixing: 1 fixing per dago Dubbele fixing: 2 fixings per dago Semi-‐continu fixing: fixing als bepaalde hoeveelheid aan order

beschikbaar iso Continue fixing: na invoeren van order wordt nagegaan of het kan

uitgevoerd worden

Prijsgedreven systeem Makelaars maken bid-‐ask koersen bekend waartegen ze bepaalde

hoeveelheid willen verhandelen Uiteindelijke volume van transactie zal afhangen van prijsovereenkomst

die met tegenpartij kan worden afgesloten Meer transparantie

2.2.8 Contantmarkten versus markten voor afgeleide financiële producten

Contactmarkt (spot market, cash market) Afgesloten transacties worden onmiddellijk uitgevoerd

16

lOMoARcPSD|1149022

Markten voor afgeleide producten (derivaten) Koper van afgeleide product verwerft de plicht (termijncontracten,

futures en swaps) of het recht (opties, warrants) om 1 of meer welbepaalde momenten in de toekomst

Winst of verlies is onzeker = contingent claims

2.2.9 Markten voor leningen en markten voor effecten

Markten voor leningenIndividuele leencontracten afgesloten

Markten voor effectenFinancieel activum vertegenwoordigd door effect op waardepapier (op naam of aan order)

Effecten aan toonder afgeschaft

2.2.10 Nationale en internationale financiële markten

Nationale markt= markten waarop binnen het land effecten verhandeld worden

Binnenlandse markt (domestic market)o Markt waar inheemse emittenten effecten uitgeven en waarop

deze effecten vervolgens verhandeld worden Buitenlandse markt (foreign market)

o Markt waarop niet-‐inheemse emittenten effecten kunnen uitgeven en verhandelen

o Yankee markt (VS)o Samurai markt (Japan)o Bulldog markt (VK)o Rembrandt markt (Nederland)o Matador markt (Spanje)

Externe markt = internationale markt = off-shore markt = euromarkt = Xeno markt Effecten die tegelijk aan inwoners van verschillende landen worden

aangeboden en die in een andere munt worden uitgegeven dan deze van het land waarin het aanbod gebeurt

Euro-‐obligaties: effecten die verkocht worden buiten het land van de emittent om financiële middelen aan te trekken in andere munt

= Euromarkten aangevuld met buitenlandse segment van de nationale markt

= markt waarop gecontacteerd wordt tussen binnenlandse spaarders en buitenlandse ontleners

2.2.11 Open en gesloten markten

Open markt= markt waarop iedereen makkelijk kan handelen

Aandelenmarkt meestal open

Gesloten markt Aandelenmarkt waarop enkel bepaalde nationaliteiten mogen handelen” Tendens naar steeds meer gesloten markten

17

lOMoARcPSD|1149022

2.2.12 Markten met zwakke, half-‐sterke en sterke marktefficiëntie Ondernemingen krijgen marktwaardering dankzij financiële markten Als er informatie wordt vrijgegeven die invloed heeft op toekomst van het

bedrijf dan zal de marktprijs veranderen Financiële markten verwerken de informatie die vrij komt in de prijs Marktefficiëntie is term die men gebruikt om de graad van

informatieverwerking aan te geven

Zwakke marktefficiëntie Incorporeren de info die we kunnen puren uit historische verloop van de

koersen en hun volumes Technische analisten kunnen geen geld verdienen trends, keerpunten en patronen in historische koersen detecteren

en speculeren dat de geschiedenis zich zal herhalen

Half-sterke marktefficiëntie Incorporeren info die publiek beschikbaar is Koersen reageren zonder vertraging en in de juiste proportie op nieuws Event study: toetst statistisch of er gemiddeld op de dag van de

gebeurtenis een abnormaal rendement gehaald wordt (bij ondernemingen die zelfde gebeurtenis hebben meegemaakt)

o Aandelensplitsingeno Kapitaalverhogingeno Schuldherschikkingo Dividenduitkeringeno …

enkel reageren op info die afwijkt van haar verwachtingen

Sterke marktefficiëntie Inside information wordt snel en correct verwerkt in de koersen Beleggingsbeperkingen of meldingsplicht als de company insiders

financiële posities innemen

zwakke en half-‐sterke vorm meest aanvaard empirische validiteit van sterke vorm in vraag gesteld

2.3 De rol van financiële markten

hebben een viertal economische functies

2.3.1 Prijsbepaling Waarde van aantal economisch belangrijke financiële activa eenvoudig en

objectief bepaald worden Ondernemingsspecifieke (winstverwachtingen,…) en algemeen

economische variabelen (verwachte inflatie,…) gebruiken Dankzij prijsvormingsproces bevorderen financiële markten de

economische allocatie van de spaarmiddelen Enkel de meest rendabele projecten worden gefinancierd

18

lOMoARcPSD|1149022

2.3.2 Verschaffen van liquiditeit Kredietnemers kunnen op eenvoudige manier aan financiële middelen

geraken (= toegankelijkheid van markten) Verhandelbaarheid van de financiële activa op secundaire markten Hierdoor kunnen beleggers hun financiële activa voortijdig ten gelde

maken en verkopen aan andere beleggers

2.3.3 Beperken van zoek-‐ en informatiekosten

Zoekkosten Impliciete en expliciete kosten die een belegger oploopt om zijn geld

tegen voor hem aanvaardbare voorwaarden te plaatsen Expliciet: advertenties of andere marketinginstrumenten Impliciet: het niet tijdig plaatsen van zijn fondsen

Informatiekosten Verzamelen van informatie die de economische agent in staat stelt de

aantrekkelijkheid van het financiële instrument te evalueren Bij verkoopbeslissingen weinig informatieproblemen Bij aankoopbeslissingen veel meer informatieproblemen want groot

beleggingsuniversumo Baseren aankopen op aandelen die hun aandacht getrokken

hebben (abnormaal handelsvolume, opmerkelijke koersbeweging)

Informatie-‐providers Financiële informatieverstrekkers : Reuters, Bloomberg Ratingbureaus : Fitch, Moody’s

o Verminderen informatiekost door kredietwaardigheid van belangrijke emittenten te publiceren

Financiële analisten : analyseren jaarrekeningen van beursgenoteerde ondernemingen

o Banken hebben analisten handig voor corporate finance desk en commerciële netwerk

o Revisieratio: verhouding tussen opwaartse correcties van hun voorspellingen van de bedrijfsresultaten en de neerwaartse

o 5 klassen: kopen, bijkopen, houden, afbouwen, verkopeno Belgische Vereniging voor Financiële Analisten is lid bij

European Federation of Financial Analyst Societies Association of Certified Internation Investment Analysts

Sinds 2006 moeten beleggingsadviezen ondubbelzinnig vermelden wij het advies geschreven heeft

Meeste beursgenoteerde bedrijven maken financiële info bekend via internet Lijst van voorwaarden zodat belegger beschermd is Aparte afdeling beleggersinformatie en financiële informatie Minimale ingrediënten van site

o Kalender met data waarop financiële info gepubliceerd wordto Jaarverslago Persberichten

19

lOMoARcPSD|1149022

o Persberichten met koersgevoelige informatieo Informatie over jaarlijkse algemene vergaderingo Technische gegevens over aandelen, dividenden,…o Ontwerpen voor statutenwijziging

site aan voorwaarden voldoen en goedkeuring krijgen van FSMA

2.3.4 RisicotransfersAls kredietnemer grote financieringsbehoefte heeft wordt emissie opgedeeld in kleinere stukken

Maakt het mogelijk en makkelijker om grotere bedragen te plaatsen Laat kleinere beleggers toe om hun vermogen te spreiden en dus het

beleggingsrisico te verminderen

Risicoafdekking (hedging) Duidelijkst bij afgeleide producten

o Forward Rate Agreement (FRA) Rentevoet voor toekomstige lening vastgezet zodat de

financieringskost niet meer zal toenemen

Hoofdstuk 3. Financiële intermediairs

Directe financiering van reële economie verloopt via reeks financiële tussenpersonen die actieve rol spelen in het intermediëren tussen economische agenten met spaaroverschotten en tekorten

3.1 De rol van financiële intermediairs

Waardecreërende functies Intermediatie-‐ en transformatiefunctie

o FI verminderen de zoek-‐ en transactiekosten op efficiënte maniero Maken het mogelijk om portefeuille van aangetrokken fondsen aan

te wenden om kredieten toe te staano Op vlotte manier gebeuren er verschillende transformaties

Looptijdtransformatie: de korte looptijd wordt getransformeerd in langlopende kredieten

Risicotransformatie: geld plaatsen op spaarrekening houd risico voor klant in op mogelijke faling van bank, maar bank kan fondsen aanwenden om hypothecaire kredieten te verschaffen waarbij kans op wanbetaling van klant veel groter kan zijn

Liquiditeitstransformatie: van verhandelbare kasbon naar illiquide krediet

Schaaltransformatie: kleine inlagen aangetrokken door ruim publiek deposanten financieren meestal ruimere projecten

Vertrouwensfunctieo Info niet evenwichtig verdeeld tussen aanbieders en vragers van

kapitaal

20

lOMoARcPSD|1149022

o Potentiële kredietnemers heeft betere kijk op rendabiliteit en risico’s van de te financieren projecten maar zal info niet delen met buitenstaanders

o Tussenpersoon kan deze problemen oplossen Directer en nauwer contact tussen bank en kredietnemer

waardoor deze makkelijker strategische info zal vrijgeven Realisatie van ervarings-‐ en schaalvoordelen

o Onderzoeken van potentiële projecten vergt ervaring die langzaam opgebouwd wordt organisatie van selectieproces voor kleine aanbieders moeilijk en duur

o Probleem van opvolging (monitoring) nagaan in welke mate het geld gebruikt wordt voor afgesproken project

o Toch desintermediatie op het einde van vorige eeuw toch blijven intermediairs belangrijke en dominante rol spelen in financieel bestel

3.2 Financiële intermediairs

3.2.1 Indeling

Financiële ondernemingenVerstrekken hoofdzakelijke financiële diensten

Transformatie van financiële activa Brokerage (agency): verhandelen van financiële activa voor rekening van

klant Dealing: verhandelen van financiële activa voor eigen rekening Underwriting: bijstaan van cliënten bij uitgifte van financiële activa Verstrekken van beleggingsadvies Portefeuillebeheer voor rekening van klanten

Verder indelen op basis van Wet van 22 maart 1993 (wet op het statuut en het toezicht op de kredietinstellingen)

KredietinstellingenBelgische of buitenlandse ondernemingen die van het publiek gelden in ontvangst nemen en die voor eigen rekening krediet verlenen (banken)

Financiële instellingenOndernemingen die geen kredietinstelling zijn en waarvan de hoofdwerkzaamheid bestaat in:

Verwerven van deelnemingen: holdings of portefeuillemaatschappij Uitoefenen van 1 of meer van de volgende door de wet opgesomde

werkzaamhedeno Verstrekken van leningeno Leasingo Betalingsverrichtingeno Uitgifte en beheer van betaalmiddeleno Verlenen van garanties en stellen van borgtochten

21

lOMoARcPSD|1149022

o Transacties voor eigen rekening van de instelling of voor rekening van de klant m.b.t. geldmarktinstrumenten, valuta’s, financiële futures en opties, swaps,…

o Deelnemen aan effectenemissies en dienstverrichtingen in verband daarmee

o Advisering aan ondernemingen op gebied van kapitaalstructuur, bedrijfsstrategie, fusies en overnames

o Bemiddeling op interbankenmarkto Vermogensbeheer en of –adviseringo Bewaarneming en beheer van effecteno Uitgifte van elektronisch geld

kredietinstellingen, financiële holdings, beursvennootschappen, vermogensbeheerders en ICB’s worden gecontroleerd door bedrijfsrevisor

Bankrevisoren die door NBB erkend zijn (zitten bij de big 4)

3.2.2 KredietinstellingenNaar Belgisch recht omvat Belgische kredietinstellingen en dochterondernemingen (subsidiary) van buitenlandse kredietinstellingen Naar buitenlands recht omvat

Bijkantoren (filiaal, branch): bedrijfszetel die deel zonder rechtspersoonlijkheid vormt van een kredietinstelling en rechtstreeks, geheel of gedeeltelijk handelingen verricht die specifiek zijn voor de werkzaamheden van een kredietinstelling

Vertegenwoordigingskantoor: voert geen bancaire verrichtingen uit, verkrijgen en verspreiden van informatie voor buitenlandse kredietinstellingen

3.2.2.1 Kredietinstellingen naar Belgisch recht

Vergunningsvoorwaarden van NBB (niet vanbuiten kennen) Handelsvennootschap (uitz. EBVBA): 6,2 miljoen euro volstort Aandeelhouders die minstens 5% bezitten moeten geschikt

worden geacht door de NBB Effectieve leiding: ten minste 2 natuurlijke personen die passende ervaring

hebben en professioneel betrouwbaar zijn onverenigbaarheden Personen die deelnemen aan bestuur of beleid moeten beschikken over

deskundigheid en passende ervaring Functies mogen niet worden uitgevoerd als die persoon bepaalde

veroordelingen heeft opgelopen (zaakvoerder, bestuurder, lid directiecomité, directeur)

Beschikken over passende beleidsstructuur, goede administratieve en boekhoudkundige organisatie, goede controle-‐ en beveiligingsmaatregelen mbt elektronische informatieverwerking en een goed intern controlesysteem

o Coherente en transparante organisatiestructuur met passendefunctiescheiding

o Duidelijk omschreven, transparant en samenhangend geheel vanverantwoordelijkheidstoewijzingen

22

lOMoARcPSD|1149022

o Intern controlesysteem (internal audit) dat minstens jaarlijks wordt beoordeeld

o Passend integriteitsbeleid (compliance functie)o Passende onafhankelijke risicobeheerfunctie (risk management

functie)o Passende procedures voor identificatie, meting, beheer en

opvolging van interne verslaggeving over de belangrijkste risico’s + beloningsbeleid en –cultuur in overeenstemming met risicobeheer

o Maatregelen voorzien om belangenconflicten te vermijden

om deze doelstellingen te bereiken richt iedere kredietinstelling een auditcomité en een vergoedingscomité (remuneratiecomité) binnen haar wettelijk bestuursorgaan

Auditcomité Monitoring van het financiële verslaggevingsproces Monitoring van de doeltreffendheid van systemen voor interne controle en

risicobeheer Monitoring van interne audit Monitoring van wettelijke controle jaarrekening en

geconsolideerde jaarrekening Beoordeling en monitoring onafhankelijk van erkende commissaris

verlening van bijkomende diensten Verslag uitbrengen bij wettelijk bestuursorgaan over uitoefening van taken

Remuneratiecomité Voorbereiden beslissingen over beloning Beslissingen die gevolgen hebben voor risico’s en risicobeheer Rekening houden met langetermijnbelangen van aandeelhouders, investeerder

en andere belanghebbenden

Hoofdbestuur in België Aansluiten bij depositogarantiesysteem

Bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden Eigen vermogen niet dalen onder bedrag van minimumkapitaal Belangrijke wijzigingen in kapitaalstructuur moeten eerste gemeld

worden aan NBB (5, 10, 15 % van kapitaal) Raad van Bestuur kan bevoegdheden overdragen aan directiecomité

personen moeten voorgelegd worden aan NBB Onder bepaalde voorwaarden kunnen bestuurders, zaakvoerder of

directeuren mandaten opnemen als bestuurders of zaakvoerder in andere vennootschappen of openbare instellingen

Toestemming NBB vereist voor overdracht of fusie enkel weigeren als het ingaat tegen principes van gezond en voorzichtig beleid

Aandelen bezitten in 1 of meerdere ondernemingen onder bepaalde voorwaarden

23

lOMoARcPSD|1149022

Gelden en waarden niet aanwenden om publieke opinie in hun eigen voordeel te beïnvloeden (niet voor handelsreclame)

NBB kan normen opleggen op gebied van solvabiliteit, liquiditeit en risicoconcentratie (kwalitatief of kwantitatief)

Bij oprichten dochter in buitenland of bijkantoor moet NBB worden ingelicht

Periodiek rapporteren over gedetailleerde financiële staten aan NBB

3.2.2.2 Kredietinstellingen naar buitenlands recht

Europees paspoortKredietinstelling die van 1 toezichthouder binnen de EU een vergunning heeft gekregen kan gebruik maken van de vrijheid van vestigen (bijkantoren openen) en vrijheid van dienstverlening (vertegenwoordigingskantoren openen)

3.2.2.3 Kredietinstellingen in cijfers

Aantal kredietinstellingen ingeschreven in lijst van NBB

Sinds 1980 zijn instellingen gestaag gedaald Aantal KI’s naar Belgisch recht daalde met meer dan 70% Aantal KI’s naar buitenlands recht zagen we meer dan verdubbelen Forse internationalisering, reeks bankfusies

Jaarrekening sinds 2006 opgesteld met IAS/IFRS normen

IASInternational Accounting Standards

IFRSInternational Financial Reporting Standards

24

lOMoARcPSD|1149022

Balansstructuur per boekhoudkundige categorie onder IAS/IFRS

Activa die worden aangehouden voor handelsdoeleinden (held for trading) = activa die verworven werden om op korte termijn verder te verkopen en dienen tegen fair value (marktwaarde, reële waarde) in balans geboekt worden

2e categorie omvat financiële activa waarvoor de banken vrijwillig gekozen hebben om ze tegen marktwaarde te waarderen

Leningen en vorderingen belangrijkste activaklasse Activa die tot einde van looptijd worden aangehouden zijn effecten en

financiële instrumenten waarvoor de banken de bedoeling hebben om ze tot hun terugbetalingsdatum aan te houden

Voor verkoop beschikbare financiële activa is restcategorie die tegen marktwaarde moet geboekt worden waardeveranderingen rechtstreeks naar eigen vermogen

Passiva die gewaardeerd worden tegen geamortiseerde kostprijs is belangrijkste categorie deposito’s

25

lOMoARcPSD|1149022

Balansstructuur per product onder IAS/IFRS

Belangrijkste post zijn leningen en voorschotten aan andere instellingen dan KI’s

o Hypothecaire kredieten, consumentenkredieten, leningen op termijn, voorschotten in RC, handelswissels, …

Beleggingsportefeuille in beleggingsschulden sterk afgenomeno Leningen in voorschotten aan KI’s

Snelle stijging van derivaten tussen 2006 en 2008

Deposito’s groeide uit tot voornaamste financieringsbrono Lage rentestanden en grote risicoaversie

spaarrekeningen (1/5e), totale deposito’s voor helft Banken zijn instellingen die grote graad van financial leverage hebben

26

lOMoARcPSD|1149022

Kerncijfers KI’s naar Belgisch recht die IAS/IFRS regels toepassen

Rendabiliteit van kleinere banken komt de laatste jaren onder druk te staan

Grote spanning tussen rendement op totale activa en rendement op eigen vermogen toont grote graad van schuldfinanciering die banken gebruiken

Kosten/inkomsten ratio en de risk asset ratio zijn laatste jaren fors gestegen

Rendement op eigen vermogenProduct tussen rendement op totale activa (resultaat vh boekjaar/totale activa) en de financiële hefboom (totale activa/eigen vermogen)

3.2.2.4 Economische classificatie en organisatie van kredietinstellingen

Spaarbanken Uitsluitend geld van privépersonen waarmee hypotheekleningen

verstrekt worden 1e spaarbank door toedoen Henry Duncan die armste klasse wilde

aanzetten tot sparen (voorhuwelijkssparen) Verenigd in World Savings Bank Institute en de European Savings Bank

Group

Merchant bank (koopmansbank) Financiert bedrijven door het nemen van participaties Houden risico’s beperkter door te beleggen in gevestigde namen

Zakenbank (investment bank) Begeleidt bedrijven voor emissies van effecten Bedrijfsherstructureringen

Commercial bank (wholesale bank) Tegenhanger van retailbank Intern in universele banken om aan te duiden of het over professioneel

segment gaat

27

lOMoARcPSD|1149022

Universele bank Allround financiële dienstverlener Ook verzekeringsactiviteiten = bank-‐verzekeraar of bancassurance

Monetaire financiële instellingen Centrale bank en alle kredietinstellingen alle instellingen

die geldscheppende functie hebben

Off-shore bank Bank gevestigd in belastingparadijs

Private banker F. Van Lanschot Bankiers richt zich hoofdzakelijk op vermogensbeheer

Personal banking Middensegment tussen private banking en retail banking waar een meer

gepersonaliseerde service wordt aangeboden

Discretionair vermogensbeheer Vermogensbeheerder neemt binnen de krijtlijnen van een mandaat alle

aan-‐ en verkoopbeslissingen

Adviserend vermogensbeheer Ondersteunt de klant die zelf de beslissingen neemt

3.2.3 Financiële instellingen

3.2.3.1 Portefeuillemaatschappijen (holdings) Voornaamste bezigheid: aanhouden van duurzame participaties in 1 of

meer vennootschappen waardoor zij de macht verwerven om deze vennootschappen te leiden

Participaties minimum 12,5 miljoen euro om als holding beschouwd te worden

Maken markten meer open Onderscheiden zich van merchant banks wat betreft het contoleoogmerk België kent merchant banks niet: wordt overgenomen door

kredietinstellingen en door venture kapitalisten en private equity Macht versterken door cascadestructuur: bovenste holding bezit

meerderheid van 51% van de aandelen van de onderste holding. De onderste financiert zich zoveel mogelijk met vreemd vermogen om zo 51% van de aandelen van de 3e holding te bezitten

2 categorieën van holdings Belegt hoofdzakelijk in niet-‐genoteerde bedrijven. Komt het meeste voor

en hebben rendementgedreven doel. Vb Brederode, GIMV,… Streeft macht na in 1 of meerdere ondernemingen. Solvac veel invloed op

Solvay. Machtsholdings hebben belangrijke participaties in verschillende sectoren en proberen controleaandeelhouder te zijn

Disagio, descount of décote Holdings noteren vaak onder de marktwaarde hun netto-‐activa Gevaar voor management

28

lOMoARcPSD|1149022

o Corporate raiders worden door disagios aangetrokken: kopen ondergewaardeerde bedrijven op en hakken ze in stukken om ze ten gelde te maken

Financiële dienstengroepGroep van ondernemingen die minstens 1 kredietinstelling, verzekerings-‐ of herverzekeringsonderneming of beleggingsonderneming omvat en die hoofdzakelijk in de financiële sector actief is

Gemengde financiële holdingMoederonderneming die aan het hoofd staat van de groep is geen kredietinstelling, verzekerings-‐ of herverzekeringsonderneming of beleggingsonderneming

3.2.3.2 Beleggingsondernemingen Beursvennootschappen die alle beleggings-‐ en nevendiensten mogen

verstrekken Vennootschappen voor vermogensbeheer en beleggingsadvies die ook

orders van beleggers mogen ontvangen, doorgeven en uitvoeren

Gelijkaardige voorwaarden als KI’s Minimum gestorte kapitaal is lager en hangt af van de activiteiten

(250 000 – 2,5 miljoen) Voor beursvennootschappen NBB Voor vennootschappen voor vermogensbeheer en beleggingsadvies

FSMA

Beleggingsdiensten Ontvangen en doorgeven orders m.b.t. 1 of meer financiële instrumenten

+ met elkaar in contact brengen van 2 of meer beleggers Uitvoeren van orders voor rekening van cliënten Handelen voor eigen rekening Vermogensbeheer Beleggingsadvies Overnemen van financiële instrumenten en plaatsen van financiële

instrumenten met plaatsingsgarantie Plaatsen van financiële instrumenten zonder plaatsingsgarantie Uitbaten van multilaterale handelsfaciliteiten

Nevendiensten Bewaring en beheer van financiële instrumenten voor rekening van

cliënten Verstrekken van kredieten of leningen aan belegger Advisering aan ondernemingen (kapitaalstructuur, bedrijfsstrategie,

fusies, overnames) Valutawisseldiensten Onderzoek op beleggingsgebied en financiële analyse Diensten i.v.m. overnemen van financiële instrumenten Diensten en activiteiten i.v.m. onderliggende waarde van derivaten

29

lOMoARcPSD|1149022

Andere werkzaamheden Verrichten van transacties met financiële instrumenten voor eigen

rekening Optreden als bewaarder voor financiële instrumenten voor

verzekeringsondernemingen, voor instellingen voor collectieve belegging en KI’s (voor rekening van cliënteel)

3.2.3.3 Captives Multinationale ondernemingen (MNO) zijn niet-‐financiële ondernemingen. Als ze hun treasery management onderbrengt in afzonderlijke juridische entiteit dan is het wel een financiële onderneming

Captive finance companies MNO’s in België kozen een Belgisch coördinatiecentrum of een IerseInternational Financial Services Company (Dublin Dock’s) (vb Walmart, Ford)

Captive insurance company Binnen de captive worden reserves aangelegd tegen vb rampen en

uitzonderlijke risico’s Captives moeten vergunning of licentie aanvragen om hun activiteiten te

ontplooien Sommige activiteiten verboden om rechtstreeks te verzekeren

o MNO stort verzekeringspremies aan erkende verzekeringsmaatschappij die deze doorstort naar de captive captive herverzekert het originele risico

o Captive belegt de fondsen die eigendom blijven van de MNO meeste captives in fiscale paradijzen

3.2.3.4 Tussenpersonen

Bankagent= zelfstandige die werkt voor 1 bank vele kleinere banken zoals Argenta, Axa, Delta Lloyd gebruiken dit model

Als grootbanken met bankagenten werken doen ze meestal onder andere naam (Fintro van BNP Paribas, Record Bank van ING)

Sinds 2006 registreren bij FSMA: bewijs van goed gedrag en zeden, diploma, bewijs financiële draagkracht, verzekering voor beroepsaansprakelijkheid en bewijs van beroepskennis voorleggen

Vaak tegelijk verzekeringsmakelaar

Bankmakelaar Vanaf 2006 Bank-‐ en beleggingsdiensten van verschillende instellingen aanbieden

aan potentiële klanten Erkenningsvoorwaarden, financiële waarborgen stellen en zich

inschrijven bij FSMA (dezelfde verplichtingen als bankagent) Opletten voor commission bias: makelaar wil product verkopen waaraan

hoogste commissie verbonden is

Derivatenspecialist Vanaf 2004, beleggingsdiensten bestaan exclusief uit:

30

lOMoARcPSD|1149022

o Voor eigen rekening handelen op markt voor financiële futures of voor opties

o Voor andere leden van dezelfde markt handeleno Geven van prijzen aan andere leden van dezelfde markt

Vergunning aanvragen

3.2.4 Overige financiële ondernemingen

3.2.4.1 Effectenverwerking Als belegger een order plaatst volgt administratief proces

Beurs zendt alle transacties door naar clearinghuis:o Nagaan of de 2 partijen die bij een transactie betrokken zijn wel

over de benodigde effecten en voldoende fondsen beschikken om hun verplichtingen na te komen

o Centrale tegenpartij (central counterparty, ccp) Anonimiteit verzekerd Falingsrisico’s van 1 van de contracterende partijen wordt

overgenomen (tegenpartijrisico)o Probeert aantal transacties te compenseren = netting = enkel

netto-‐transactieso Hoe groter transacties hij meer clearingkosten kunnen vermeden

wordeno Netto-‐gegevens doorgespeeld aan settlementinstelling

Aanpassen van rekeningen van financiële instellingen en leveringen van de effecten (Clearstream, Euroclear)

o Central Securities Depository houd beursgenoteerde effecten bij in kluizen of op rekeningen

o Belgisch, Frans en Nederlands Euroclear Settlement of Euronext Securities

Custody = uitbetalen van coupons Bank of NY is 1 van de grootste global custodians van de

wereld alle corporate action worden opgevolgd

3.2.3.2 De posito - ‐ e n c onsignati e kas Allerlei derdegelden Meerderheid zijn faillissementsgelden Onteigeningsvergoedingen,… Belegd in staatseffecten

Hoofdstuk 4. De rol van financiële instellingen: Het betalingsverkeer (niks op examen over vragen)

Traditionele betalingswijzen verliezen hun belang en modernere betalingsmiddelen komen op

4.1 Geld= economisch ruilmiddel dat wordt gebruikt als betaalmiddel, rekeneenheid en als opslagmedium voor vermogen

31

lOMoARcPSD|1149022

Chartaal geld= papieren geld en muntstukken die zich in handen van het publiek bevinden

Giraal geld= geld dat op rekeningen staat

Fiduciair geldOntleent zijn waarde niet aan het materiaal waarvan het gemaakt is (intrinsieke waarde) maar steunt op het vertrouwen dat met dit geld geconsumeerd kan worden = chartaal en giraal geld

FiatgeldAls het geld wordt uitgegeven door de overheid

4.1.1 Chartaal geld Ontleent naam aan charter (oorkonde) = schriftelijke weergave van

gemaakte afspraken waarin de emitterende instelling met een zegel of handtekening de authenticiteit van de afspraken erkent op elke biljet handtekening van voorzitter centrale bank

Euro = wettig betaalmiddel in Belgiëo 1 januari 1999 gebruikt voor boekhoudkundige doeleinden en

elektronische betalingeno 1 januari 2002 biljetten en munten in omloopo Uitgegeven door ECB en de NBBo Grootste drukker is Britse bedrijf ‘De la Rue’o NBB gespecialiseerd in 50 euro

Slaan van munten is koninklijk voorrecht dat wordt uitgeoefend doorKoninklijke Munt

Sinds 2012 mag elk land van de eurozone 2 keer per jaar eenherdenkingsmunt van 2 euro uitgeven

Gezamenlijke herdenkingsmunt voor gezamenlijke gebeurtenis Verzamelaarsmunten (5, 10 en 12,5 euro) gelegenheidsmunten

(troonafstand Koning Albert II) Eurosystem Strategic Stock = strategische voorraad bankbiljetten die kan

aangesproken worden wanneer en onvoldoende logistieke voorraden zijn in het Eurosysteem of als er een vertraging is in de levering

4.1.2 Giraal geld Geen fysiek karakter en staat op een rekening Tegoeden die het publiek bij de kredietinstellingen aanhoudt en die

onmiddellijk en kosteloos in chartaal geld kunnen worden omgezet Direct opvraagbare tegoeden of direct opeisbare vorderingen Zichtrekeningen en direct opvraagbare spaartegoeden Termijnrekeningen zijn geen giraal geld = quasigeld omdat ze tegen

kosten toch kunnen gemobiliseerd worden

4.1.3 Geldhoeveelheid

InflatieAls er teveel geld in omloop is dan willen consumenten meer besteden dan er geproduceerd wordt waardoor het algemeen prijspeil zal stijgen

32

lOMoARcPSD|1149022

DeflatieAls er te weinig geld in omloop is zullen consumenten minder kopen waardoor en dus minder zal worden geproduceerd en leidt tot werkloosheid rem op economische groei

Taak van centrale bankier om via een vorm van monetaire politiek een gezond evenwicht te vinden

Maatschappelijke geldhoeveelheid= M1 = chartaal + giraal geld

Gelden die zich in de handen van het publiek bevinden (gezinnen en niet- ‐financiële ondernemingen)

Groeiritme van ongeveer 5% per jaar (1970-‐2000) Belang van chartale geld is gestaag afgenomen ten voordele van het girale

geld = dematerialisering van het geld

Evolutie van de geldhoeveelheid in de Eurozone (1991-2013)

M1 gestegen met ongeveer 5% per jaar Huidige eeuw 7,5% per jaar 2 andere monetaire aggregaten of geldaggregaten

o Tussenliggende geldhoeveelheid (intermediate money, M2) = M1 + deposito’s met looptijd tot 2 jaar en met

opzegtermijn van 3 maandeno Ruime geldhoeveelheid (broad money, M3)

M2 + repo’s, aandelen in geldmarktfondsen, kortlopende schuldbewijzen met looptijd tot 2 jaar

33

lOMoARcPSD|1149022

4.1.4 Proces van geldcreatie

Balans van de CB bij uitgifte van biljetten

100 gouden munten deponeren we bij de bank CB geeft ons in ruil een document dat deze 100 gouden munten

vertegenwoordigd = geldwissel of bankbiljet

GoudconvertibiliteitIpv te betalen met gouden munten kunnen we de biljetten gebruiken, als we naar de bank zouden gaan kunnen we de munten terugkrijgen

Balans van de CB na het uitlenen van gouden munten

Bankier gaat 80 goudstukken uitlenen Hij houdt dus nog 20 goudstukken ter dekking = dekkingsgraad

o Ratio tussen gouden munten en de uitgegeven biljetten

Balans van de CB na het uitlenen van gouden munten

Bankier had ook tegenover de gouden munten 500 biljetten kunnen uitgeven

De 400 extra biljetten kan hij uitlenen aan derden Dekkingsgraad nog steeds 20%

Vereenvoudigde balans van de CB

34

lOMoARcPSD|1149022

Geld uitlenen aan andere commerciële banken = bankier van de bankiers Geld uitlenen door overheidspapier te kopen op secundaire markt

belegt in effecten Biljetten omruilen tegen biljetten die uitgegeven werden door

buitenlandse centrale bankier of door andere vorderingen in vreemde valuta internationale reserve

Vereenvoudigde balans van de ECB

CB krijgt extra middelen ter beschikking door de inbreng van eigen vermogen of als commerciële banken niet enkel lenen bij CB maar ook geld kunnen of moeten deponeren

Commerciële banken hebben RC bij de CB om betalingsverkeer te vergemakkelijken of om betalingen te kunnen doen bij geldmarkttransacties

Commerciële bankbalans na het openen van een zichtdeposito

Klant deponeert briefje van 100 op zichtrekening = kasreserve van de commerciële bank

Bank krijgt zichtdeposito van 100 euro

ReservecoëfficiëntBank wil geld uitlenen aan gezinnen, bedrijven, overheid of andere commerciële banken maar zichtdeposito’s zijn onmiddellijk opvraagbaar dus wil bank een kasreserve aanhouden van bijvoorbeeld 10%

Probleem Banken benutten de reservecoëfficiënt niet tot het uiterste Niet alle gelden die chartaal ontleend worden, worden terug gedeponeerd

op zichtrekening = chartale geldlek Moet nieuw basisgeld zijn = alle bankbiljetten die door de CB werden

uitgegeven + deposito’s die commerciële banken bij CB aanhouden

35

lOMoARcPSD|1149022

4.2 Het gemeenschappelijke eurobetalingsgebied

Een ééngemaakte zone voor girale betalingen in euro = SEPA – Single European Payment Area Europese commissie publiceert Payment Services Directive

1 set van eurobetaalinstrumenten Efficiënte verwerkingsinfrastructuur Gemeenschappelijke technische standaarden Geharmoniseerde wetgeving

om inspanningen te coördineren en betalingsschema’s uit te werken richtte banksector de European Payment Council op

4.3 Betalingswijzen

SEPA SEPA Credit Transfer = overschrijvingen SEPA Direct Debit = domiciliëringen SEPA for cards

4.3.1 Traditionele betalingswijzen

4.3.1.1 Cash Anti-‐witwaswet zet limiet op bedrag dat in handelsverkeer maximaal in cash kan worden betaald

Goed van 3000 of meer mag maximaal voor 10% cash worden betaald tot maximum van 3000 euro

Bij vastgoed geen cashbetalingen Vrije beroepen mogen cash en ook voor transacties tussen particulieren

4.3.1.2 Overschrijvingen Geld van de rekening van de opdrachtgever wordt overgeboekt naar de rekening van de begunstigde

Manueel op papier Elektronisch via terminal in kantoor of via internetbankieren

vermijdt invoerkosten en fouten Gestructureerde mededeling beperkt het administratieve werk Tussen 2 Belgische rekeningen vrij van kosten IBAN = International Bank Account Number = 16 tekens BIC = Bank Identifier Code of Swift code Doorlopende opdracht voor terugkomende overschrijvingen

o Abonnementen, huurgelden,…

4.3.1.3 Domiciliëringen = automatische incasso’s / betalingen waarbij de opdrachtgever de begunstigde de toelating geeft om zijn rekening automatisch te laten debiteren

Voor terugkerende betalingen met variabele bedrag vb telefoonoperatoren

Eind 2009 ook Europese domiciliëring voor vb buitenlandse tijdschrifteno Toestemming rechtstreeks aan schuldeiser om geld van de

rekening te halen

36

lOMoARcPSD|1149022

o Niet akkoord met inning dan heb je 8 weken de tijd om te weigeren<-‐> 2 weken bij Belgische domiciliëring

4.3.1.4 Cheques Schrijver geeft onvoorwaardelijke betalingsopdracht aan de bank om het opgegeven bedrag aan de begunstigde te betalen

Debitering vind plaats bij innen van de cheque Enkel uitbetaald als er voldoende dekking is op de rekening Eurochequegarantie afgeschaft in 2001 Viseren: bank brengt stempel aan met vermelding ‘visum op keerzijde’

op achterkant staat datum, signatie en stempel om te verklaren dat cheque op het ogenblik van het viseren gedekt was

Certifiëren: bank zorgt ervoor dat bedrag waarvoor cheque is uitgeschreven tot het einde van de aanbiedingstermijn ter beschikking gehouden wordt

Geavaliseerde cheque: als derde partij zich borg stelt Commerciële cheque: tussen 2 handelaars Gekruiste cheque: 2 parallelle lijnen aan voorkant van cheque

aanbieder kan cheque enkel bij zijn eigen bank innen Circulaire cheque/bankcheque

o Door bank uitgegeveno Op naamo Kan enkel door begunstigde in al haar vestigingen geïnd

worden (binnen de 100 dagen)

4.3.1.5 Reischeque Worden aangevraagd door je bank bij American Express, Thomas Cook,

Swiss Bankers of Banca Comerciale Italiana Bij afhaling ondertekenen verzekerd tegen diefstal en verlies 2e maal tekenen voor loketbediende of handelaar als je ze gebruikt in

buitenland

4.3.2 Moderne betalingswijzen

4.3.2.1 Debetkaarten of betaalkaarten Gekoppeld aan zichtrekening Aankopen doen via Maestro met Personal Identification Number Geldopnames aan terminals Rekening wordt onmiddellijk gedebiteerd Banksys In Duitsland vingerafdruk i.p.v. PIN

4.3.2.2 Kredietkaarten Kaarten waarmee men in handelszaken kan betalen en geld kan opnemen

aan geldautomaat Verspreid via de banken (Visa en Mastercard) en via maatschappijen

zoals American Express en Diners Club Bedrijfskaarten: privékaarten vb Cora Klant ondertekent de betalingsopdracht of typt geheime code in Verrekening gebeurt op maandbasis

37

lOMoARcPSD|1149022

Pas op voor phishing: gegevens vrijgeven bij mails die je vragen op een nepwebsite allerlei persoonlijke gegevens in te vullen

Bij verlies of diefstal CARD STOP verwittigen volledig terugbetaald bijskimming of hacking

Wentelkredietkaart of revolving-‐kredietkaart: kredietkaarten worden echte consumentenkredieten en staan een langer betalingsuitstel toe dan 1 maand

o Maandelijks een bepaald % vh uitstaande bedrag aflossen Bij verlies van je portefeuille in buitenland

o CARD STOPo Nooddienstverlening van de banko Reisbijstandsverzekeringo Sommige kredietkaarten hebben bijstandsmogelijkhedeno Internationale geldtransferdiensteno Bank van de Post

4.3.2.3 Elektronische portefeuille Proton gelanceerd in 1995 Vergemakkelijkt kleine betalingen Via geldautomaat, telefoon, PC max 125 euro op kaart Verlies van de kaart = verlies van cash geld Eind 2014 verdwijnt Proton betalingen via GSM en Bancontact Smart card: voor magnetische lezer houden om te betalen (Singapore)

4.3.2.4 P C - ‐ Bank i ng 1996 systeem voor 25 tal banken: Isabel

o Bedrijf heeft overzicht van al haar rekeningen bij verschillende bankiers en kan betalingsoperaties verrichten

o Electronic Bill Presentment and Payment mogelijk E-‐commerce Elektronische handtekening of Public Key Infrastructure voor de veiligheid Banksys ontwikkelde C-‐Zam/pc en Banxafe

4.3.2.5 Mobi e l - ‐ ban kie r e n Microbetalingen voor De Lijn of parkeerbedrijven via sms via PingPing App van Bancontant/Mister Cash voor betalingen via smartphone NFC (Near-‐Field Communication): gsm op minder dan 4 cm langs

contactpunt zwaaien waardoor je betaald MOBILEbanking van Bpost Bank Sixdots van Belgian Mobile Wallet

4.3.3 Betalingsdiensten in cijfers Aantal vestigingen van NBB gedaald van 9 naar 5 in 2014 Grote graad van bancarisatie Rekeningen bij de post meer dan gehalveerd Rekeningen bij de banken veel gestegen (2012 ongeveer 72%) Point of Sales Terminals: 137 0000 in 2012 Overschrijvingen 96%, belangrijkste betaalmiddel

38

lOMoARcPSD|1149022

4.3.4 Achter de schermen

Multilateraal netto-verrekeningssysteem Voor kleine binnenlandse betalingen (om systeemrisico weg te nemen)

Bruto-vereffeningssysteem Voor grote en transnationale betalingen

4.3.4.1 Uitwisselingscentrum en verrekening (UCV)

Verrekenkamer Hier werden cheques met betrekking tot grote bedragen fysiek tussen

banken uitgewisseld (1908)

In 1971 werd gestandaardiseerd rekeningnummer en Belgisch overschrijvingsformulier ingevoerd

Uitwisselingscentrum en Verrekening (UCV) 1974 Kleine betalingen die meerderheid van girale betalingen uitmaken Cheques, overschrijvingen, betalingen via betaalkaarten of

kredietkaarten, domiciliëringen en handelspapier Elke dag 1 saldo bepaald (netting) dat wordt afgerekend via RC die elke

instelling bij NBB aanhoudt

In 1990 nog 1 verrekenkamer bij NBB

In 2009 alle activiteiten overgenomen door UCV

In 2012 in zee met STET (multi-‐CSM platform) en ACH-platform (Automated Clearing House) implementatie van nieuw Belgisch Clearing and Settlement Mechanism

Praktische werking betalingsopdrachten zie boek pagina 138

4.3.4.2 TARGET 2 invoering euro en vele betalingsopdrachten tussen inwoners van de EU

Trans-‐European Automated Real-‐time Gross-‐settlement Express Transfer systeem = Europees betalingssysteem (1999)

Samengesteld uit bruto-‐vereffeningssystemen van lidstaten van EU en betalingssysteem van ECB (European Payments Mechanism)

TARGET 2 In 2007 operationeel behoud van lokaal systeem overbodig Voor vereffening van centralebankoperaties, grote interbancaire

transfers in euro en voor andere overschrijvingen in euro

4.3.4.3 SWIFT Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication Coöperatieve onderneming naar Belgisch recht (jaren 70) Verzending van berichten tussen banken via hyper beveiligd

elektronisch netwerk

39

lOMoARcPSD|1149022

Hoofdstuk 6. De bescherming van het financiële systeem

Toezicht en regulering van de financiële sector is absoluut noodzakelijk en de regulering moet op globale schaal aangepakt worden tot doel het vertrouwen in het stelsel te behouden en vrij kapitaalverkeer mogelijk te maken

6.1 Het beschermingssysteem en de financiële crisis van 2008-2009: de getrokken lessen

6.1.1 Enkele feiten 2007

o Sluiting van 3 fondsen van BNP Paribas Fortis veroorzaakte liquiditeitscrisis (ECB pompt 95 miljard euro in geldmarkt)

o Centrale banken (i.h.b. Federal Reserve) verlaagden systematisch hun discontotarieven en schrapten geplande renteverhogingen

o Bank of England gaf noodkrediet aan Northern Rocko liquiditeitsinjecties van meer dan 200 miljard USD

2008o Carlyle Capital

= hefboomfonds van Carlyle Group Haalde 670 miljard USD op via beurs Kocht Amerikaanse woonkredieten op kredietwaardigheid daalde dus banken vroegen hun

geld terug moest activa verkopen, koers stortte ineen en legde boeken neer

o Bear Stearns Kondigde in 2007 het faillissement aan van 2 hedge funds Begin 2008 koersdaling van 75% Overname door JP Morgan voor 10 USD per aandeel

o Kredietverlening van centrale banken aan banken werd uitgebreid tot beurshuizen en zakenbanken

o Maximumlooptijd van leningen verhoogde van 30 naar 90 dageno FDIC (Federal Deposit Insurance Corporation) neemt IndyMac over

Zondag 14 september 2008: faillissement Lehman Brothers September 2008: Morgan Stanley & Goldman Sachs omgevormd tot

gewone banken Systeemrisico en systeembank (Systemically Important Financial Institution,

SIFI): banken die bij faillissement een domino-‐effect kunnen veroorzaken, too big and too interconnected to fail

14 oktober 2008 Troubled Asset Relief Program (TARP):o Antwoord op de crisiso 700 miljoen USD ter beschikking gesteldo Illiquide leningen van banken kopen en aandelenposities innemen

in Amerikaanse bankwezen 2009: verschillende Amerikaanse banken willen overheidssteun

terugbetalen Europese banken ook veel staatssteun onder strengen Europese regels

40

lOMoARcPSD|1149022

De Larosière formuleerde in 2009 tal van aanbevelingen

6.1.2 Vraag naar structurele maatregelen Optrekking van de depositogaranties Short selling op financiële waarden verbieden Tijdelijk verbod op short selling als strijd tegen financiële meltdown Verloningssyteem beter in lijn met de belangen van de aandeelhouders en

het bedrijf op LT Internationale boekhoudregels veranderd (fair value-‐regels) Verzwaarde controle op ratingagentschappen Strikte reglementering van intern risicobeheer met duidelijk gescheiden

functies Noodwet om banken te kunnen nationaliseren Kapitaalvereisten voldoen niet (Bazel III) 24 banken en 6

verzekeraars als Global Systemically Important Financial Institutions (G-‐SIFI) Toezichthouders ook gefaald creatie van bankenunie Liquiditeitsrisico onderschat (Bazel III) UK lanceerden dat banken verplicht testament moeten opstellen. In BE

pas bij bankenunie Bad banks gebruiken = aparte juridische entiteiten die toxic assets van

de gewone banken overkopen om zo het risicogehalte van de gewone bank drastisch te verminderen

6.1.3 Alsof 1 crisis niet genoeg was: de Europese schuldencrisisIJsland

In 2008 gingen in nasleep van het faillissement van Lehman de 3 grootste IJslandse banken failliet

o Kredieten toegestaan van het 10voud vh IJslandse BBPo Kroon verloor 2/3e van zijn waardeo Inflatie van 20%o Economie kromp in 2009 met 6,5%

Griekenland: eurozone crisis Combinatie van 3 problemen: bankcrisis, staatsschuldencrisis en

economische crisis In 2009 nieuw begrotingstekort van 6 naar 12,7% Griekse overheidsfinanciën slecht door hoge ambtenaarslonen en

pensioenen In 2010 tijdelijk Europees noodfonds: European Financial Stability Facility

(EFSF) = 750 miljard euro

Ierland Keltische tijger door spectaculaire BBP groei Door overaanbod van woningen stortte de huizenmarkt in

banken financierde deze leegstand Ierse banken hadden in risicovolle producten belegd Financiële markten keerden zich tegen Ierland In 2010 aanvaarde zij noodlening van 85 miljard euro

41

lOMoARcPSD|1149022

Portugal en Spanje In 2011 krijgt Portugal lening van 78 miljard euro van het EFSF

in 2011 daalt kredietrating van Griekenland naar CCC = laagste kredietwaardigheid

Tekortkomingen van monetaire unie duidelijk zichtbaar

Landen uit de euro stappen (Grexit)

Nieuw permanent noodfonds: Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM)

Besparingsmaatregelen, overvloedig financieren van overheden en banken, verlagen van de rente = moeizaam terug uit het slop

6.2 Internationale regelgevende organisaties

G20= regeringsleiders van belangrijkste 20 landen om internationale coördinatie mogelijk te maken

G8 Argentinië Australië Brazilië China EU India Indonesië Mexico Saoedi-‐Arabië Turkije Zuid-‐Afrika Zuid-‐Korea

6.2.1 Financial Stability Board Samenwerking tussen nationale en internationale toezichthouders te

coördineren om financiële stabiliteit te verhogen Voormalig Financial Stability Forum tot 2009 In Basel Afgevaardigden van 24 landen + ECB en Europese Commissie voor EU +

internationale financiële instellingen + internationale regelgevende en toezichthoudende organen

Regional Consultative Groups om betrokken landen te vergroten Taken

o Zwakheden in financieel systeem evalueren en identificereno Coördinatie en informatie-‐uitwisseling verzorgeno Marktevoluties opvolgeno Richtlijnen uitvaardigeno Contingency planning

42

lOMoARcPSD|1149022

o Samenwerken met IMFo Best practiceso Strategische evaluaties

Financial Sector Assessment Programs: evaluatie door IMF en Wereldbanko Peer reviews die de FSB zelf coördineert

Reports on the Observance of Standards and Codes: rapporteren over de mate/snelheid waarin ze de standaarden opvolgen

Organen van de FSB Plenaire vergadering (beslissingsorgaan) Steering Committee (uitvoerend orgaan) Standing Committee’s = aantal werkgroepen

Standaarden van de FSB Principles: algemene en fundamentele regels binnen bepaald domein Practices: specifiek en geven aan hoe de principles toegepast moeten

worden Methodologies and Guidelines: leggen stap voor stap uit hoe bepaalde

implementaties moeten gebeuren

Aandachtsdomeinen van de FSB Macro-‐economische politiek en data transparantie Financiële regelgeving en toezicht Institutionele en marktinfrastructuur

6.2.2 Basel Committee on Banking Supervision (BCBS)

In 1974 Basel Committee opgericht met administratieve steun van de Bank voor Internationale Betalingen (Bank of International Settlement)

Aanleiding was falen van Bankhaus Herstatt waardoor ook niet-‐Duitse banken verliezen kregen en het duidelijk werd dat bankieren een internationale dimensie kreeg

Later kreeg het de naam BCBS Forum bieden om samenwerking tussen toezichthouders te verbeteren

om de efficiëntie van het toezicht te verbeteren zodat de financiële stabiliteit zou verbeteren

Standaarden zonder juridische entiteit best practices In 2009 het aantal betrokken landen naar 27 voor meer draagkracht

vertegenwoordigd door CB en nationale toezichthouders Rapporteert aan de Group of Central Bank Governors and Heads of

Supervision Core Principles for Effective Banking Supervision: 29 voornaamste principes

in 2012 samengebracht Bekendheid door werkzaamheden op vlak van kapitaaltoereikendheid

6.2.3 Andere internationale standard-‐setting bodies

Committee on the Global Financial System (CGFS) Meest toonaangevende comité op valk van financiële stabiliteit

43

lOMoARcPSD|1149022

Forum voor centrale bankiers In 1971 opgericht als Euro-‐Currency Standing Committee dat snelle groei

van de off-‐shore markten moest opvolgen In 1999 omgevormd

Committee on Payment and Settlement Systems (CPSS) Opgericht door G10 in 1990 Rapporteert aan G10 over werkzaamheden inzake de financiële

marktinfrastructuur 25 centrale banken aangesloten en rapporteren aan Governors of the

Global Economy Meeting

Financial Action Task Force on Money Laundering (FATF) In 1989 door G7 opgericht 36 leden die optreden tegen de financiering van terroristen en

witwaspraktijken

International Association of Deposit Insurers (IADI) Opgericht in 2002 en meer dan 70 aangesloten landen Forum voor internationale samenwerking tussen depositoverzekeraars,

centrale banken en andere internationale organisaties

European Forum of Deposit Insurers (EFDI) 30 tal Europese nationale organen voor depositobescherming (2002)

International Association of Insurance Supervisors (IAIS) Opgericht in 1994 en bestaat uit 140 landen

International Accounting Standards Board (IASB) en International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB)

Op vlak van accounting en audit

International Monetary Fund (IMF) en Wereldbank Opgericht nav akkoord van Bretton Woods dat stelsel van vaste

wisselkoersen invoerde IMF moet ingrijpen als er financiële crisis uitbreekt

o Monetaire samenwerking tussen zijn leden en financiële stabiliteito Bewaakt algemene economische situatie

Wereldbank diende voor wederopbouw van Europa na WO II overbodig door Marshallplan

o Bestrijden van armoede door verstrekken van leningen aan ontwikkelingslanden

o Via International Bank for Reconstruction and Development (IBRD)voor middeninkomenslanden

o Via International Development Association (IDA) voor armste landen

Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD, OESO) Samenwerkingsverband tussen 34 welvarende landen Promoot economische groei en werkgelegenheid en verzamelt statistisch

materiaal Laat markten efficiënter functioneren corporate governance

44

lOMoARcPSD|1149022

International Organisation of Securities Commissions (IOSCO) Ontstond in 1983 door omvorming van inter-‐Amerikaanse associatie naar

internationale organisatie Technische commissie 1 van de belangrijkste met diverse subcomités

6.3 Van een Belgische naar een Europese Toezichtsstructuur

Twin Peaks model

Micro-‐prudentieel toezichto Bescherming van het bancaire systeem door het uitoefenen van

toezicht op de individuele bankeno KI’s moeten maandelijks een ruime set van financiële info nl.

'schema A’ invullen

Macro-‐prudentieel toezichto Systeem in zijn geheel

In het oude toezichtmodel was micro-‐prudentiële toezichtfunctie toegewezen aan Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (Financial Services en Market Authority, FSMA) en het macro-‐prudentiële toezicht door NBB

Sinds 2011 voert NBB beide toezichtfuncties en is FSMA enkel verantwoordelijk voor toezicht op goede werking, transparantie en integriteit van de financiële markten

In 2008 vroeg Europese Commissie om voorstel te doen om toezicht op financiële markten grondig te verbeteren (Jacques de Larosière) oprichting van 4 Europese agentschappen in 2010 = European System of Financial Supervisors (ESFS)

European Banking Authority (EBA, Londen) als opvolger van de Committee of European Banking Supervisors

European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA, Frankfurt) als opvolger van de Committee of European Insurance and Occupational Pensions Supervisors

European Securities and Markets Authority (ESMA, Parijs) als opvolger van de Committee of European Securities Regulators

European Systemic Risk Board (ESRB)

Bankenunie= groep van landen die een gezamenlijk beleid uitstippelen m.b.t. hun financiële sector

Regelgevend kader Toezichtstructuur Garantie-‐ en resolutiemechanismen

Single Supervisory Mechanism (SSM)ECB is sinds 2012 exclusief bevoegd voor toezicht op alle KI’s binnen het eurogebied

ECB + nationale toezichthouders = gemeenschappelijk toezichtmechanisme

45

lOMoARcPSD|1149022

Bail-out= ingrijpen van de overheid die via staatssteun een faillissement vermijdt (vroeger voor Lehman)

Single Resolution Mechanism (SRM) Hier beslist een Sinlge Resolution Board over de levensvatbaarheid van

een bank Bank dat steun nodig heeft moet eerst een herstructureringsplan

indienen (in het verleden was dit omgekeerd) Single Resolution Fund (SRF) moet middelen ter beschikking stellen om de

afwikkeling te financieren

6.4 Bescherming tegen het falen van kredietinstellingen

6.4.1 Lender of the last resort The discretionary provision of liquidity to a financial institution by the

central bank in reaction to an adverse shock that causes an abnormal increase in demand for liquidity that cannot be met from an alternative source

Rekent penalisatie-‐rente aan om te vermijden dat banken dit makkelijk zouden gebruiken

Centrale bank want heeft monopolie om geld bij de drukken Safe-‐haven om risicoloos fondsen te plaatsen

6.4.2 DepositogarantiestelselsLender of last resort kan liquiditeitsrisico oplossen maar het beter om te voorkomen dan om te genezen

Als depositohouders twijfelen aan solvabiliteit van de bank dan zullen ze geneigd zijn om hun gelden om te vragen = bank run deposanten van andere banken zullen hun tegoeden ook opvragen uit vrees dat zij ook een risico vormen = contagion kan totale ineenstorting van financiële systeem veroorzaken = systeemrisico om vertrouwen in banksysteem bij grote publiek veilig te stellen werddepositogarantiesysteem ingevoerd

Depositogarantiesysteem = verzekeringssysteem waarbij bepaalde groepen van financiële

intermediairs zich verplicht dienen aan te sluiten Garandeert bij faillissement van een bank de terugbetaling van bepaalde

deposito’s

Tot 1999 Herdiscontering-‐ en Waarborginstituut (HWI) voor de KI’s Interventiefonds van de Beursvennootschappen (CIF) voor de

beursvennootschappen

1999-2008 Beschermingsfonds voor deposito’s en financiële instrumenten Bij NBB ondergebracht 20 000 euro voor deposito’s en 20 000 als beleggersbescherming

46

lOMoARcPSD|1149022

2008 Depositogarantie van 20 000 naar 50 000 euro per persoon per KI Bijzonder Fonds voor Deposito’s en Levensverzekeringen

o 2e schijf depositobescherming van 50 000 euroo Bescherming van 100 000 euro voor tak-‐21 producten

bijdrage voor financiële stabiliteit gestort bij Resolutiefonds binnen Deposito en Consignatiekas

Overzicht van de beschermingsregeling

Depositobeschermingsregel enkel van toepassing op KI’s Beleggersbescherming van toepassing op alle ondernemingen die

beleggingsdiensten verstrekken Niet alle deposanten komen in aanmerking: financiële instellingen, grote

ondernemingen en overheden = professionele beleggers

depositogarantiesystemen beschermen de zwakste laag van de bevolking en geven vertrouwen aan het systeem maar bijkomende reglementering nodig om de risico’s die banken kunnen nemen met het geld van de deposant aan banden te leggen

6.4.3 Kapitaalvereisten

Return on Assets (ROA)= rendabiliteit gemeten op basis van de totale activa van een instelling

Return on Equity (ROE)= rendabiliteit gemeten op basis van het eigen vermogen (winst/EV) opsplitsing in product van ROA (winst/activa) en graad van financiële hefboom(activa/EV)

47

lOMoARcPSD|1149022

Inperken van het gebruik van Leverage (hefboom)

Opsplitsing van de ROE voor Amerikaanse Banken (1960-2000)

RAO bij grote banken: neergaande trend van 1960 tot 1980 terwijl ROE stijgt

Kapitaalvereisten opleggen door Latijns-‐Amerikaanse crisis versterkt met golf van bankfalingen

o Banken moeten eigen vermogen aanhouden voor de aangegane risico’s

o Kredietrisico door uitlenen van fondsen (risico op wanbetaling, default risk)

Risico gewogen activa (Risk Weighted Assets, RWA) en regulatorisch kapitaalingevoerd door Bazel comité

6.4.3.1 Bazel – I (1988) Voor elke 100 euro aan risicogewogen activa moet er minstens 8 euro EV

aangehouden worden berekend o.b.v. forfaitaire risicogewichten

48

lOMoARcPSD|1149022

Risicogewichten volgens Bazel I

RAR = Risk Asset Ratio: eigen vermogen/risk weighted assets Minimum 8% Risk Asset Ratio

Buitenbalansproducten worden met conversiefactor omgerekend naar een credit equivalent amount

Bankgarantie op lening telt voor 100% mee in RWA

Add-on voor derivaten: Max (0, V) + a L V: waarde van het derivaat L: notionele waarde a: add-‐on factor

Eigen vermogen bestaat uit verschillende lagen

Tier 1 kapitaal (core capital, kernkapitaal)o Boekwaarde v.h. kapitaalo Niet cumulatieve preferente aandeleno reserves

Tier 2 (supplementary capital)o Voorzieningen voor kredietverliezeno Achtergestelde lange termijn leningeno Bazel comité beperkt dit kapitaal tot helft van het totale eigen

vermogen

6.4.3.2 Het markt risico amendement (1996)

Banking book= activa die niet tegen marktwaarde dienen gewaardeerd te worden omdat we verwachten dat de bank ze zal aanhouden tot de vervaldag

Handelsboek (trading book)= alle posities die een KI aanhoudt met het oog op handelsdoeleinden of met het oog op het indekken van de posities die voor handelsdoeleinden aangehouden worden

49

lOMoARcPSD|1149022

Marktrisico= alle verliezen die een bank binnen haar trading book kan lijden door ongunstige veranderingen in interestvoeten, aandelenkoersen, wisselkoersen, grondstofprijzen,….

In 1996 werd Bazel I akkoord aangevuld met The 1996 Amendement om ook rekening te houden met marktrisico’s

Value at Risk (VaR)Schat het maximale verlies dat een bank kan lijden over een bepaalde horizon (10 werkdagen) met een zekere betrouwbaarheid (99%, eenzijdig). Dit verlies moet kunnen gedragen worden als de bank wil overleven

Sinds 1998 is obv het VaR cijfer een extra hoeveelheid eigen vermogen vereist bovenop het eigen vermogen dat nodig is voor kredietrisico

2 versies Standaard aanpak waarbij de VaR voor elke bron van marktrisico

afzonderlijk werd berekend en de bekomen VaRs werden opgeteld Internal model based approach: ook rekening gehouden met diversificatie- ‐

effecten

Kapitaalbeslag Eenzelfde VaR zal bij verschillende instellingen tot een verschillend

kapitaalbeslag leiden VaR x factor van minstens 3 Backtest: statistische oefening waarbij men aantoont dat het VaR cijfer

werd overschreden in 1% van de gevallen Tier 3 kapitaal: vb korte termijn achtergestelde leningen om marktrisico te

dekken

op het einde van de jaren 90 veel kritiek Ruwe indeling van de risicogewichten in vraag gesteld Voor verschillende risico’s moest geen EV opzij gezet worden Geen rekening gehouden met nieuwe risicobeheersinstrumenten en met

financiële innovaties toch grote stap in het internationaal vorm geven van risicomanagement

6.4.3.3 Bazel – II (2004)

Bazel II voorstellen Herziening van Bazel I Nauwe samenwerking met de banksector Sinds 1999 reeks voorstellen waarop de banksector kon reageren

Quantitative Impact Studies (QIS-studies) Hiermee kwantificeerde het Bazel-‐comité de gevolgen van haar

voorstellen op de kapitaalvereisten binnen de sector Ging na of de eigen vermogen regeling haar doel bereikte en de

concurrentie op de markt niet verstoorde

50

lOMoARcPSD|1149022

Bazel II reglementering bouwt op three pillars: kapitaalvereisten, supervisory review en marktdiscipline

6.4.3.3.1 De eerste pijler: kapitaalvereisten Toepassingsgebied wordt verruimd omdat naast kredietrisico en marktrisico in de nieuwe voorstellen ook kapitaal moet opzij gezet worden voor operationeel risico= alle mogelijke verliezen n.a.v. menselijke fouten, fraude, disfunctionerende informatieprocessen of van externe gebeurtenissen

Interne procedures kunnen dit beperken

Verfijning omdat er voor kredietrisico’s verschillende berekeningswijzen naar voren werden geschoven

Standardized approach:gestandaardiseerde versie met veel fijnere allocatie van risicogewichten over de potentiële ontleners

Risicogewichten in het Bazel-II systeem

Kredietrating geven de kredietkwaliteit van de ontlener weer Soms beter voor kapitaalzoekenden om geen rating te hebben dan een

slechte Amerikaanse toezichthouder liet deze versie niet toe voor zijn grote banken

Internal rating based approach (IRB-approach) Meer geavanceerde versie van eigen vermogen bepaling om tot meer

economisch verantwoord minimaal EV te komen 2 statistische bouwstenen centraal

o Kans op faling (probability of default, PD)

51

lOMoARcPSD|1149022

o Loss given default (LGD) = verlies dat we leiden als faillissement zich zou voordoen

o expected loss = PD x LGD

boven het verwacht verlies zullen er nog verliezen optreden die we niet verwachten

Verdeling van kredietverliezen

Verliezen die groter zijn dan het verwachte verlieso Onverwachte verliezeno Uitzonderlijke verliezeno o.b.v. de VaR gedachte

Men gebruik horizon van 1 jaar en zet de scheidingslijn tussen de onverwachte en de uitzonderlijke verliezen op een betrouwbaarheid van 99,99%

Foundation IRB approachBeperkt tot het inschatten van de PDs en de toezichthouder wijst een LGD toe afhankelijk van de activaklasse en kwaliteit

Advances IRB approachBank modelleert ook de LGD

6.4.3.3.2 De tweede en derde pijlers: Toezicht en marktdiscipline

2e pijler gaf toezichthouders meer macht krijgen om controle uit te oefenen op financiële instellingen

ICAAP Internal Capital Adequacy Assesment Process Interne risicobeheersings-‐processen van banken die voorgelegd worden

aan de toezichthouders

52

lOMoARcPSD|1149022

Adhv wiskundige en statistische modellen wordt uitgerekend wat het minimale vermogen is dat de bank moet hebben om aan de risico’s het hoofd te kunnen bieden = economisch kapitaal

Adhv stresstest wordt nagegaan of dit kapitaal ook in uitzonderlijke omstandigheden voldoende is

Marktdiscipline Heel wat samenvattende risicomaatstaven moeten gepubliceerd worden Meer mogelijkheden aan marktparticipanten om risicoprofiel van een

bank correct in te schatten

6.4.3.3.3 Invoering

Capital Adequacy Directive (CAD-III) Europese regelgever heeft Bazel-‐II akkoord hierin opgenomen Alle Europese banken zijn verplicht Bazel-‐II te volgen

OCC The Office of the Comptroller of the Currency Amerikaanse toezichthouder die toezicht houdt op duizenden kleine

banken Bazel-‐II enkel verplicht voor de grootste internationaal opererende

banken Voor andere banken optioneel

6.4.3.4 Bazel – 2.5 (2009) Bazel-‐II procedure om het marktrisico in het handelsboek te berekenen

onderschatte de risico’s met schattingsperiode van 1 jaar in normale marktomstandigheden

Bazel-‐comité herzag de VaR berekeningo Rekening houden met een stressed VaR: gerealiseerde

rendementen van een crisisperiode op de portefeuille toepasseno Bijkomende toeslag op te leggen voor kredietrisico gevoelige

instrumenten in het handelsboek = incremental default risk charge Regulatoir kapitaal dat minstens het dubbele bedroeg van de Bazel-‐II

berekening Implementatie: 31 december 2011

6.4.3.5 Bazel – III (2010) Kapitaalvereisten voor kredietrisico moesten aangescherpt worden Geen internationale minimumnormen voor liquiditeitsrisico Kapitaalbuffers versterken door ze te verhogen Limieten op bijkomende schuldgraadratio en liquiditeitsratio’s

6.4.3.5.1 Regulatorisch kapitaal en buffers

Herdefiniëring kapitaalbegrip Tier 1 kapitaal

o Tier 1 Equity Capital of Core Tier 1 kapitaal (CET1)

53

lOMoARcPSD|1149022

Aandelenpakket aangevuld met de reserves na aantal technische correcties voor goodwill,…

o Aanvullend Tier 1 kapitaal Niet cumulatieve preferente aandelen

Tier 2 kapitaalo Achtergestelde schulden met originele looptijd van meer dan 5

jaar = gone-‐concern capital Tier 3 kapitaal afgeschaft

Kapitaalratio’s Core Tier 1 kapitaal minstens 4,5% van de risicogewogen activa Tier 1 kapitaal minstens 6% van de risicogewogen activa Totaal kapitaal minstens 8% van de risicogewogen activa

Kapitaalconserveringsbuffer Banken moeten extra kapitaalbuffer opbouwen in perioden van

voorspoed om ook in crisistijden aan de minimumkapitaalregels te voldoen

Banken moeten in normale situatie een extra bedrag van 2,5% aan Core Tier 1 aanhouden

o Core Tier 1 ratio van 7%o Tier 1 ratio van 8,5%o Totale kapitaal ratio van 10,5%

Contracyclische buffer Niet internationaal opgelegd Nationale toezichthouder heeft bevoegdheid om extra buffer tot 2.5% op

te leggen die met Core 1 kapitaal gedekt moet worden (soms hoger)

6.4.3.5.2 De leverage ratio

Absolute schuldratio= verhouding van het kapitaal tov de totale positie die risico loopt

Totale exposure (positie) bestaat ui balans-‐ en buitenbalansgegevens 3% tot 2017

6.4.3.5.3 Een liquiditeitsstandaard

Liquidity coverage ratio (LCR) Opvangen van liquiditeitsschokken op KT (30 dagen) Bank moet voldoende liquide activa aanhouden 2015

Net stable funding ratio (NSF) Garanderen van stabiele lange termijn financiering in periodes met

illiquide markten 2018

54

lOMoARcPSD|1149022

6.4.3.5.4 CVA

Credit value adjustment Als we vordering hebben bestaat het risico dat de tegenpartij voor dat de

vordering opeisbaar is in faling gaat Verwachte verlies door het falen van de tegenpartij marktrisico

6.4.3.6 En voor verzekeraars en co? ook voor verzekeringssector werd een op Bazel-‐II geïnspireerde EV regeling uitgewerkt = Solvency-II

6.4.4 Andere risico’s

Global Association of Risk Professional (GARP)Organiseren examens om de titel Financial Risk Manager te mogen dragen

ModelrisicoRisico dat voortvloeit uit gebruik van modellen want ze zijn slechts een benadering van de economische werkelijkheid

Legal riskContracten van vele bladzijden lang met juridisch vakjargon die voor velen niet toegankelijk zijn discussies

Reputatierisico

6.5 Bescherming tegen het falen van financiële markten

6.5.1 Prospectusverplichting Bedrijven die aandelen, obligaties of andere financiële

producten uitgeven Financiële en andere informatie voor potentiële beleggers Beleggerspubliek correct inlichten over geplande emissie of

beursnotering In BE prospectusplicht voor alle openbare uitgiftes

Prospectusrichtlijn Vanaf 1 juli 2005 moet EU prospectus maar in 1 lidstaat worden

goedgekeurd en dan in de hele EU aanvaard worden = Europees paspoort voor de uitgevende instelling

Wijzigingsrichtlijn in 2010 om concurrentiekracht van EU te versterken en administratieve lasten te verminderen (Wet van 17 juli 2013)

Prospectuswet is van toepassing op alle geharmoniseerde openbare aanbiedingenvan effecten waarvan de totale eigenwaarde meer dan 5 miljoen euro bedraagt

Vrijstellingen prospectus = beleggingsinstrumenten Naar beperkt aantal personen gericht Vrije hoge inleg vereist Uitsluitend gericht aan gekwalificeerde beleggers (KIs,

verzekeringsondernemingen, beleggingsondernemingen) Die per lidstaat gericht zijn aan minder dan 150 personen

55

lOMoARcPSD|1149022

Die totale tegenwaarde van minstens 100 000 euro/belegger en per afzonderlijke belegging vereisen

Nominale waarde/eenheid van minstens 100 000 euro Totale tegenwaarde van minder dan 100 000 euro berekend over laatste

12 maanden

6.5.2 Kennisgevingsplichten

Markt kan pas goed functioneren als er bij uitgifte maar ook later voldoende betrouwbare informatie bekend gemaakt wordt

Europese transparantierichtlijn Beschikbare informatie over beursgenoteerde ondernemingen voor

beleggers te verbetereno Verplichtingen die rusten op de houders van belangrijke

deelnemingeno Verplichtingen om periodieke en doorlopende info te verstrekken

door emittenteno Meldingsplichten voor ondernemingen die niet beursgenoteerd

zijn

6.5.2.1 Participatiemeldingen voor ondernemingen genoteerd op de gereglementeerde markt Aandeelhouders moeten melding naar FSMA sturen en ook naar bedrijf dat aandelen emitteerde dat de info publiek moet makenVerplicht als men rechtstreeks of onrechtstreeks de wettelijke drempel van 5%(of veelvouden) over-‐ of onderschrijdt

Actieve drempeloverschrijdingDrempel wordt overschreden omdat men aandelen aan-‐ of verkoopt

Passieve drempeloverschrijdingDrempel wordt overschreden doordat het % dat men bezit wijzigt door een beslissing van de emitterende vennootschap

6.5.2.2 Participatiemeldingen voor ondernemingen die niet genoteerd zijn op de gereglementeerde markt

Vennootschapswet o Meldingsregels van beursgenoteerde bedrijven kunnen

van toepassing worden gemaakt op de NV’s Antiwitwaswetgeving

o Kennisverplichting t.o.v. de onderneming die de aandelen geëmitteerd heeft, als meer dan 25% van de aandelen van een NV verworven wordt

Verplichting tot het melden van kruisparticipaties o 10% drempel

6.5.2.3 Periodieke rapportering Basisprincipe = beursgenoteerde ondernemingen moeten de nodige info openbaar maken om de transparantie, integriteit en goede werking van de markt te verzekeren nieuw om aandeelhouders op elektronische wijze te informeren

56

lOMoARcPSD|1149022

Jaarlijks financieel verslag Binnen de 4 maanden na het einde van het boekjaar Jaar-‐ en controleverslag + gecontroleerde statutaire en geconsolideerde

jaarrekeningen + verklaringen

Voluntary disclosure Vrijwillig bekendmaken van bedrijfsinfo Volgens de IFRS normen

Communiqué Resultaten van de onderneming nadat de jaarrekening door de RVB werd

opgesteld en voordat het financieel verslag werd opgemaakt

Financieel verslag Halfjaarlijks Over de eerste 6 maanden van het boekjaar Openbaar binnen termijn van 2 maanden na verslagperiode Verkorte overzichten van balans, RR en toelichting Tussentijds jaarverslag Verklaring geen kwartaalverslaggeving: in 1e en 2e helft van boekjaar

tussentijdse verklaring in periode tussen 10 weken na begin en 6 weken voor einde van het jaar

Beursgenoteerde ondernemingen: wijzigingen in de rechten die aan effecten verbonden zijn bekendmaken

6.5.2.4 Verspreiding van koersgevoelige informatie Beursgenoteerde vennootschappen moeten alle feiten of beslissingen onmiddellijk bekendmaken indien deze info de koers van de aandelen gevoelig zou kunnen beïnvloeden buiten de beursuren (ongeveer 10 minuten na sluitingstijd)

Beslissing om dividend al dan niet betaalbaar te stellen Bekenmaking verliezen Sluiten van belangrijke contracten creëren van level playing field: alle marktparticipanten moeten

over dezelfde info beschikken Via website van de onderneming of website van marktonderneming

6.5.3 Misbruik van voorkennisPrimaire insiders zoals bestuursleden, directieleden,.. en externe professionals zoals advocaten, bankiers,.. krijgen bevoorrechte info in handen

Voorkennis Info is nog niet bekend onder het grote publiek Info is nauwkeurig genoeg en koersgevoelig

Persoon die voorkennis heeft mag zelf niet handelen of mag voorkennis niet delenmet anderen

FSMA en gerecht kunnen dit misbruik onderzoeken Parket moet causaal verband bewijzen

o Weerlegbaar

57

lOMoARcPSD|1149022

FSMA geen causaal verband aantoneno Boetes tussen 2500 en 2,5 miljoen euroo Sanctie publiekelijk gemaakt via website

6.5.4 Consumentenbescherming via MIFID

MIFID richtlijn Markets in Financial Instruments Directive Verplicht banken een gedetailleerd risicoprofiel op te maken van hun

klanten om de suitability na te gaan van gewenste beleggingsobjecten Als ze dit niet doen bepaalde financiële producten niet meer

verkopen tenzij klant kiest voor execution only of appropratenesso Execution only: klant ziet volledig af van alle advies en vraagt

gewoon om zijn order uit te voereno Appropriateness: klant die complexe producten zoals opties,

warrants, futures,… wenst aan te kopen. Bank moet klant testen om kennis van de gewenste producten na te gaan

Gevolgen van MIFID richtlijn Aandelenhandel gedecentraliseerd Interne transacties beter gedocumenteerd en gecontroleerd Bank opzoek naar gunstigste uitvoering Minder transactiekosten en meer inzicht

6.6 Bescherming van het betaalsysteem

NBB Beheer en toezicht op betalingsverkeer en effectenverrekeningstelsels

Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) Door witwaswetgeving Preventieve luik : meldingsplicht voor financiële instellingen waardoor zij

verplicht zijn alle verdachte financiële transacties te melden Repressieve luik : als er aanwijzingen zijn wordt de info doorgespeeld aan

gerechtelijke instanties

Compliance officer Verbindingsman die verantwoordelijk is voor de implementatie van de

witwaswetgeving binnen de bank en die daarover zowel aan de CFI als aan de FSMA rapporteert

Verplicht bij grote banken Nakijken of zijn bedrijf de opgelegde regelgeving volgt

58

lOMoARcPSD|1149022

Deel IIA: De contantmarkten opkorte termijnGeldmarkt

Markt voor korte termijn effecteno Schatkistcertificaten (T-‐bills)o Commercial paper (thesauriebewijzen)o Depositocertificaten

Cash marketo Klassieke interbankenleningen (unsecured loans)o Repurchase agreements (secured loans)o FX swaps: uitlenen van een bedrag in 1 munt terwijl eenzelfde

bedrag in een andere munt als onderpand gegeven wordt Derivaten

o Interest rate swapso Futures,…

Hoofdstuk 8. De private segmenten op korte termijnGeldmarkt= markt waar kortlopende activa met een looptijd tot 1 jaar geëmitteerd en verhandeld worden

Te ruim want bevat ook particuliere segmenten (spaarboekjes, kortlopende termijnrekeningen)

= professionele segmenten waarin grote bedragen (min 1 miljoen) verhandeld worden

Deposito’s Zichtrekeningen, spaarrekeningen en termijnrekeningen Toevertrouwen van fondsen aan een bankinstelling Als KT parkeergelegenheden gebruikt voordat men consumeert of gaat

beleggen

8.1 Zichtrekeningen

8.1.1 Product

Zichtrekening= een onmiddellijk opvraagbaar tegoed dat door een KI of beursvennootschap beheerd wordt

Via overschrijvingen, cheques, domiciliëring, betaalkaarten,… gebruikt worden om betalingen te doen

Valutadagen= dagen die de periode afbakenen waarover een deposant interest verdient

59

lOMoARcPSD|1149022

Transactiedatum= datum waarop een transactie geïnitieerd word

Boekingsdatum= dag waarop de bank de transactie boekhoudkundig verwerkt

Impliciete tarifering uitgesloten Elektronische verrichtingen die rekeninghouder zelf uitvoert:

valutadatum = transactiedatum Verrichting door derde: valutadatum = boekingsdatum Voor overschrijving tussen 2 rekening bij dezelfde KI: debetboeking

op zelfde dag als creditboeking Binnenlandse overschrijvingen tussen 2 rekeningen bij

verschillende KIs:o Creditboeking ten laatste 1 bankwerkdag na debetboekingo Valutadatum = boekingsdatum

Tarifering nu expliciet en meer doorzichtig want banken zijn verplicht om klanten elk jaar schriftelijk op de hoogte te brengen van de geldende tarieven

Rentevergoeding=25% roerende voorheffing

Renteloze schijfo Sommige banken geven enkel rente als er een bepaald minimum

bedrag op de rekening staat Creditrente

o Schuld t.o.v. de klant stijgt Geen rente

Budgetfaciliteit Debetrente van toepassing (12,16% per jaar) Wie langer dan 1 maand in het rood staat riskeert dat bank de rekening

blokkeert tot het negatieve saldo aangezuiverd wordt Mogelijkheid om langer dan 1 maand in het rood te gaan mits afsluiting

expliciete kredietovereenkomsto Informatieficheo Bedenktijd van 14 dageno Terugbetalingscapaciteit van klant onderzoekeno Let op, geld lenen kost ook geld

Klassieke zichtrekeningenBeperkt aantal verrichtingen voor basisbedrag en voor elke bijkomende verrichting worden er door de bank kosten aangerekend

ForfaitrekeningKlant betaalt vast bedrag dat het gebruik van een aantal specifieke diensten en verrichtingen onbeperkt dektBasis-‐bankdienst

Sinds 1 september 2003 heeft elke consument die geen zichtrekening heeft het recht om een basis-‐bankdienst te vragen bij bank naar keuze

60

lOMoARcPSD|1149022

o Het openen, beheer en sluiten van zichtrekeningo Terbeschikkingstelling van overschrijvingeno Mogelijkheid voor doorlopende betalingsopdrachten en

domiciliëringo Mogelijkheid om in BE geld in deposito te geveno Mogelijkheid om geld af te halen in loketo Periodieke terbeschikkingstelling van rekeninguittreksels

Aantal manuele debetverrichtingen beperkt tot 72 debetkaart dan beperkt tot 36

Bankverhuisdienst (2004) Overstap van een consument naar een andere bank makkelijker maken en

concurrentie aanscherpen tussen de banken Vanaf 2009: 1 handtekening om gratis alle producten voor het

betalingsverkeer binnen 8 dagen te verhuizen van de ene naar de andere bank

Ombudsdienst voor de financiële sectorBij geschillen tussen een consument en de bank

Ombudsman aangesteld door bank Ombudsman die consument vertegenwoordigd

Centraal Aansprekingspunt (CAP)= centrale databank binnen de NBB die alle bankrekeningengegevens verzamelt

Fiscus mag de CAP consulteren onder strikte voorwaarden

8.1.2 Enkele cijfers

Evolutie van de zichtdeposito’s en het chartaal geld (1993-2013)

In 2e kwartaal van 2013: 53 miljard euro op zichtrekeningen voor elke euro chartaal geld staat er 2 euro op de zichtrekening (ook in jaren 90 zo)

Door komst van de euro zagen we dat erin 2002 voor elk biljet 3,5 euro op de zichtrekening stond

Hoeveelheid chartaal geld in jaren 90 constant

61

lOMoARcPSD|1149022

Vanaf introductie euro nam chartaal geld toe met 9,06% per jaar Seizoenpatroon in zichtrekening: meest op zichtrekening in 2 kwartaal,

minst in 3e en laatste kwartaal wegens start schoolperiode en de feestdagen

8.2 Van spaarboekje naar spaar(deposito)rekening

Spaarboekje ASLK werkte samen met de post en veroverde via schoolsparen de

Belgische markt in spaargelden Spaarzegels in boekje gekleefd Kan geen rekening-‐courant faciliteit bieden klant kan niet in rood gaan In 2002 plaats geruim voor spaar(deposito)rekening

Spaarrekening = beleggingsinstrument waarbij de gestorte gelden een

interestvergoeding opleveren over de duur dat de middelen op de rekening blijven staan

Geen termijn afgesproken Gelden zijn zonder enige vooropzeggingstermijn of procedure

opvraagbaar Beleggers zien dit als wachtkamer voor toekomstige beleggingen in

perioden dat de rente laag is

8.2.1 Gereglementeerde spaarrekening

8.2.1.1 Begrip = gewone spaarboekje of fiscaal vrijgestelde spaarboekje Valt terug op gunstige fiscale regeling als zij voldoet aan aantal wettelijke

voorwaarden Per belastingplichtige wordt een 1e schrijf van de interest (1900)

vrijgesteld van enige fiscale aanslag Op interestuitkering boven het fiscaal vrijgestelde bedrag word

roerende voorheffing van 15% geheven op moment van uitkering Aangifteplicht in personenbelasting als belastingplichtige meerdere

rekeningen heeft

8.2.1.2 Voorwaarden Muntkeuze: enkel spaarrekeningen in euro Geldafhalingen:

o Afhaling in contanten en overschrijving naar rekening van spaarder

o Voor grote bedragen (meer dan 1 250 000 euro) geldt opzeggingstermijn van 5 kalenderdagen

o Maximale afhaling: 2,5 miljoen per halve maand Interestvergoeding: basisrente + surplusrente (getrouwheidspremie)

o Basisrentevoet : maximum (3% en basisherfinancieringstransacties van de ECB dat van toepassing is op de 10e maand die het lopende kalendersemester voorafgaat)

62

lOMoARcPSD|1149022

Elke stijging wordt minstens 3 maanden behouden behalve bij daling van % van de basisherfinancieringsrente vd ECB

o Getrouwheidspremie : mag niet lager (hoger) liggen dan 25% (50%) van de maximaal mogelijke basisrentevoet

Gehanteerde valutadagen:o Deposito’s brengen basisrente op vanaf de kalenderdag die volgt

op de kalenderdag van de storting en brengen geen rente meer op vanaf de kalenderdag van opvraging. Rente 1 keer per jaar gestort. 1 januari is valutadatum

o Getrouwheidspremie voor deposito’s die gedurende 12 opeenvolgende maanden op dezelfde rekening staan. Begint te lopen vanaf de kalenderdag die volgt op de kalenderdag na de storting. Dienen 3maandelijk in rekening te worden gebracht

Getrouwheidsrekeningen= spaarrekeningen waarbij de getrouwheidspremie domineert (Crelan)

8.2.2 Niet-‐gereglementeerde spaarrekening = elke spaarrekening die niet voldoet aan de eisen om van

belastingvrijstelling te genieten = belaste spaarrekening = boekjes met hoog rendement = superboekjes Zowel in euro als in deviezen Meestal minimuminleg Rente niet begrensd 25% roerende voorheffing

Online spaarrekeningen Brengen meer op dan klassieke spaarrekeningen Lukt vaak niet zonder fysisch bij de bank te passeren

8.2.3 Ethische spaarrekeningen Gereglementeerde spaarrekeningen voor consumenten die niet toestaan

dat hun geld voor om het even welk krediet wordt aangewend Of die bereid zijn een deel van hun interestinkomsten af te staan aan een

goed doel Groen, alternatief, duurzaam verantwoord, sociaal Projectsparen, Solidariteitsparen, Wereldsparen

8.2.4 Voorhuwelijkssparen Jongeren tussen 14 en 30 mogen jaarlijks tussen 18 en 48 euro storten

aan ziekenfonds Als er 2 opeenvolgende jaren niets of minder dan 18 euro wordt gestort

dan wordt de rekening automatisch terugbetaald Maximaal 17 keer 48 euro 12 à 13% rendement

63

lOMoARcPSD|1149022

8.2.5 Enkele cijfers

Evolutie van korte termijn producten van particulieren

Voor elke euro op zichtrekening staat 3 tot 5 euro op spaarrekening Spaarboekje wordt gezien als toevluchtsoord: rente staat heel laag en

mensen hopen dat dit gaat stijgen

8.3 Termijnrekeningen Tegoed op naam in euro of deviezen dat voor een vooraf afgesproken

termijn tegen een vooraf afgesproken rentevergoeding bij een financiële tussenpersoon geplaatst wordt

1, 3, 6 en 12 maanden Minimumbedragen rond 10 000 euro Grote deposito’s vanaf 250 000 euro Niet opvraagbaar tenzij akkoord met bankier Als men geld niet opvraagt: stilzwijgend verlening met dezelfde termijn

anders 2 tot 3 dagen voor vervaldag bankier inlichten

KapitalisatieInterest wordt bij kapitaal gevoegd om wederbelegd te worden

Als interesten worden uitbetaald dan wordt er een roerende voorheffing van 25% ingehouden

Hoofdzakelijk tijdelijke belegging en zijn minder liquide

8.4 Slapende rekeningen Rekening waarvan de houder of begunstigde de laatste 5 jaar geen

transactie heeft uitgevoerd en er geen relatie meer is tussen de houder en de bank

Alle rekeningen die cliënt bij zijn bank kan aanhouden

64

lOMoARcPSD|1149022

Als iemand spaarrekening 5 jaar niet meer heeft gebruikt maar bij dezelfde bank een zichtrekening heeft dan is dat geen slapende rekening

Lijst van slapende rekeningen bij bedrag groter dan 50 euro Zoektocht : brief, nationaal bevolkingsregister, kruispuntbank van de

sociale zekerheid Aangetekend schrijven geen reactie binnen 5 jaar dan wordt het geld

overgemaakt naar de Deposito-‐ en Consignatiekas waar ze nog steeds ter beschikking staan van de begunstigde

Hoofdstuk 9. Schatkistcertificaten

Favoriete financieringsinstrument op KT van onze Belgische overheidsschuld

9.1 Ter inleiding: De evolutie van de Belgische overheidsschuld

Overheidsschuld= nominale waarde van alle aan het einde van een rapperteringsperiode uitstaande bruto verplichtingen van de macro-‐economische overheid

Macro- economische overheid Centrale overheid Deelstaat (gemeenschappen en gewesten) Lagere overheden (provincies en gemeenten) Sociale verzekeringsinstellingen aparte sector

Schuld van de centrale overheid of federale overheid Schuld die werd uitgegeven of werd overgenomen door federale overheid Schuld van andere instellingen zoals het ALeSH (Amortisatiefonds van de

Leningen voor Sociale Huisvesting) Omvat dus niet de schulden van de gemeenschappen en gewesten,…

Verhandelbare schuldDeel van de overheidsschuld dat bestaat uit openbare leningen (OLO’s, schatkistcertificaten) dat op financiële markt genoteerd wordt

Samenstelling van de federale overheidsschuld (1980-2012)

65

lOMoARcPSD|1149022

Na WO II: leningen voor wederopbouw gelden van Marshallplan niet gebruikt om leningen af te betalen, maar geïnvesteerd in onze economie

Golden Sixties: snelle groei BBP schuldratio daalde in begin van jaren 70 onder de 60%

OPEC: 1973 prijsverhogingen van ruwe olie olieprijzen in BE x 3

Loonindexering: Inflatie liep snel op en de economische groei stagneerde =stagflatie

Werkloosheid: in 1981 gestegen tot 10,2% sociaal zekerheidsmechanisme onder druk

Schuldgraad in 1977: explodeerde door lage economische groei, zwakke budgettaire discipline

Interestvoeten: Inflatie zorgde voor zeer hoge interestvoeten waardoor interestlasten opliepen tot meer dan 10% van het BBP

Iraanse uitvoer: viel weg in 1979

2e oliecrisis: tienduizenden ambtenarenjobs + infrastructuurwerken om dit aan te pakken

Groei van schuld onder regeringen Martens en IX (1979-‐1992) duizelingwekkend schuldgraad tot boven 120% vh BBP

België voldeed in 1888 aan de eisen om tot de eurozone toe te treden door Globaal Plan van regering Dehaene

Paarse regeringen: haalde begrotingsnormen door eenmalige maatregelen

Ratio naar beneden tot 2008, daarna weer naar omhoog

Primair saldoBegrotingsoverschot gezuiverd van rentelasten

Gedematerialiseerde effectenEffecten die enkel op een rekening geboekt worden en dus niet fysiek geleverd worden

Clearingstelsel voor leningen die uitgegeven worden door de Belgische staat

o Effectenrekeningo Bankrekening

66

lOMoARcPSD|1149022

Evolutie federale overheidsschuld

Samenstelling van de staatsschuld in 2012

Schatkistcertificaten financieren de staatsschuld voor 9%

Sinds 2011 Schuldscheine of schuldscheindarlehenLeningovereenkomsten gericht op professionele Duitse beleggers

9.2 Schatkistcertificaten: Productkenmerken

Schatkistcertificaten (Treasury Certificates)Gedematerialiseerde, in euro uitgedrukte vorderingen die natuurlijke-‐ of rechtspersonen op de overheid aanhouden met looptijd van max 1 jaar

Onder de vorm van een nulcouponobligatie 3, 6 of 12 maanden

NulcouponobligatieOnder nominale waarde (onder pari) uitgegeven en tegen nominale waarde (tegen pari) terugbetaald het verschil is de impliciete rente

Gedematerialiseerd Effecten worden niet gedrukt en zijn niet in materiële vorm tastbaar

67

lOMoARcPSD|1149022

Eigendom blijkt enkel uit elektronische inschrijving op rekening bij NBB SSS = NBB Securities Settlement System of uit inschrijving in grootboek van de staatsschuld

2 mogelijkheden voor de belegger Inschrijving in grootboek van de staatsschuld Inschrijving in effectendossier bij financiële instelling beide gevallen worden effecten finaal op X/N-‐rekening geboekt

o X-‐rekening (eXempt): portefeuille van professionele marktpartijen (vrijgesteld van RV)

o N-‐rekening (Non-‐exempt): particulieren die RV van 25% dienen te betalen

Effectenclearingsysteem werkt volgens 2 principes Levering tegen betaling: waarborgt de gelijktijdigheid van de

effectenbeweging en de daaraan verbonden geldelijke vereffening Dubbele kennisgeving: rekeningbewaarder van elke partij die bij de

transactie betrokken is moeten afzonderlijk de kenmerken ervan melden

9.3 Primaire markt

9.3.1 Concurrerende rondeSchatkistcertificaten in omloop gebracht via periodieke concurrerende aanbestedingen

Concurrerende karakterOverheid bekijkt alle voorstellen die op de veiling gedaan worden en kiest er voor haar de voordeligste uit

PeriodiekOverheid komt op regelmatige tijdstippen terug naar de markt om zich te financieren

Fungibiliteit Stel dat we vandaag 3-‐maandschatkistcertificaten met een nominale

waarde van 100 euro veilen. Stel dat de uitgifteprijs 99.01 euro bedraagt. (enkelvoudige rente van 4 procent en 90/360 als dagtelconventie)

Week later : resterende looptijd 83 dagen zijn. Indien de rente ongewijzigd is gebleven, zal de prijs gestegen zijn naar 99.09 euro

worden uitgegeven in verschillende tranches die samen 1 lijn vormen

Aankondiging van aanbestedingen via Bloomberg en Reuters bekendgemaakt

Persoonlijke aankondiging via BAS-systeem = Bloomberg electronic Auction System

Natuurlijke en rechtspersonen die niet op lijst staan kunnen via een deelnemer in het clearingstelsel bieden via Primary of Recognized Dealer

Minimuminschrijving is 10 miljoen, maar moet veelvoud van 1 miljoen zijn groothandelssegment van de geldmarkt

68

lOMoARcPSD|1149022

Veilingprocedure = aanbestedings- of tender procedure Hollandse tender

o Bieders maken aan overheid kenbaar tegen welke rentevoet zij willen ontlenen

o Overheid bepaalt de voor haar maximale aanvaardbare rentelast en aanvaard alle biedingen tegen die rente

Hoeveelheidstendero Rente wordt vooraf bekendgemaakto Enkel offertes voor bedragen ingebracht

Amerikaanse tender (in BE)o Offertes worden aanvaard tegen de koersen die door

de individuele bieder geboden werdeno Per aanbestede lijn worden de totaal aanvaardbare

offertes/inschrijver beperkt tot 40% van het uitgegeven bedrag

Voorbeeld van Amerikaanse tender

Schatkist aanvaardt 4.570 als limietrente A: 100 aan 4,520% B: 100 aan 4,520% + 50 aan 4,540% C: 100 aan 4,520% + 50 aan 4,540% + 30 aan 4,570% D: 100 aan 4,520% E: 50 aan 4,540% + 30 aan 4,570% F: Niets

De rente wordt gequoteerd tot op een half basispunt

De bedragen die men biedt zijn de bedragen die de Schatkist op de vervaldag zal moeten terugbetalen

Om praktische redenen verlopen sinds de maand juli 2012 de aanbestedingen op basis van de aangeboden prijzen in plaats van de aangeboden rentevoeten Schatkist verstrekt info over

Totale bedrag van ingediende offertes Minimum en maximum interesttarieven die door deelnemers aangeboden

worden Door de schatkist gekozen maximum rentetarief Totale bedrag dat door schatkist werd toegewezen Aantal weerhouden inschrijvers % dat door schatkist aan maximum rentetarief werd toegekend

69

lOMoARcPSD|1149022

Gewogen gemiddelde rentetarief van de aanbesteding Bedrag dat wordt toegewezen aan andere instellingen die gemachtigd zijn

om inschrijvingen buiten mededinging in te dienen

9.3.2 Niet-‐competitieve bod

Inschrijvingen buiten mededinging (IBM) enkel Primary Dealers en enkele bevoorrechte intekenaars

Gewone inschrijvingen buiten mededinging 1e bankwerkdag na aanbesteding kunnen de Primary Dealers of

bevoorrechte intekenaars nog schatkistcertificaten kopen tegen de gewogen gemiddelde rentevoet van de toewijzing

1e bevoorrechte intekenaar is NBB, ook Muntfonds en Deposito-‐ en Consignatiekas

Limiet van 20%

Speciale inschrijvingen buiten mededinging 2e werkdag na aanbesteding kunnen de Primary Dealers nog aan niet- ‐

competitieve aanbesteding deelnemen Verwijzing naar lastenboek

Minimumbedrag is 1 miljoen

9.4 Secundaire markt

9.4.1 Structuur van de markt

Goed draaiende secundaire markt voor centrale banken absoluut noodzakelijkvoor rentestand op geldmarkt te beïnvloeden via open-‐marktpolitiek

Ook voor de banken een noodzaak omdat ze dagelijkse liquiditeitsbehoeften niet meer via primaire markt kunnen bevredigen

Secundaire markt NYSE Euronext Brussel Multilaterale handelsplatformen

o MTS Belguimo Broker Teco eSpeed

Meldingsplichtigen aan hun toezichthoudero Transaction Reporting System (Belgische)o Transaction Reporting Exchange Mechanism (Buitenlandse)

Administratie der Thesaurie heeft mogelijkheid om de uitgegeven schatkistcertificaten op de secundaire markt te kopen

Aflossen van effecten (schatkist betaalt zichzelf terug) Effecten worden bewaard tot de eindvervaldag Effecten worden verkocht op secundaire markt

70

lOMoARcPSD|1149022

Omgekeerde rentestructuurAls korte termijn rentevoeten hoger liggen dan deze op lange termijn

9.5 Het korps van de primary en de recognized dealersSamengesteld om goede werking van de markt van de schatkistcertificaten te verzekeren

Lastenkohier of lastenboekRechten en verplichtingen vastgelegd door minister van Financiën

Verplichtingen Primary Dealers Op regelmatige basis deelnemen aan aanbestedingen op primaire markt Op secundaire markt als market makers optreden Beleggingen in Belgisch overheidspapier promoten in binnen-‐ en

buitenland

Recognized Dealers oorspronkelijk in het leven geroepen om Belgisch staatspapier te verdelen in markten waar dit papier minder bekend is

9.6 Alternatieve quotering

In VS worden Treasury bills gequoteerd op bank discount basis Parameters: resterende looptijd van 120 dagen, 7.19 % 10 000 USD x (1 - ‐7.19% x 120/360 ) = 9 760.30 USD. Effectief rendement : 239.70 / 9 760.30 USD x 365/120 = 7.4699 %

Hoofdstuk 10. De markt voor andere korte termijn effectenSchatkistcertificaten geven overheid de mogelijkheid om via directe financiering rechtstreeks geld op te halen in de markt ook andere grote spelers kunnen via directe financiering schuldpapier uitgeven op KT

Orderbriefje 1 van de oudste vormen = promesse, promissory note, note payable Overdraagbare op naam gestelde schuldbekentenis die door

schuldenaar wordt opgesteld en overhandigd aan de schuldeiser ter betaling

Kan via endossement maakt het verhandelbaar

VS had voortrekkersrol op markt van KT schuldinstrumenten Verhoogde graad van (semi-‐) directe financiering in jaren 20 Terugval door crisis in jaren 30 Vanaf jaren 60 won directe financiering terug aan belang Van 33 miljard USD in 1970 naar 900 miljard eind jaren 90 Europese landen volgden schoorvoetend

In België reglementair kader sinds 1991

71

lOMoARcPSD|1149022

Thesauriebewijs KT effecten die uitgegeven worden door ondernemingen = Treasury Note verwarring met Amerikaanse T-‐notes die in VS worden

uitgegeven door Amerikaanse Schatkist en die obligaties zijn met looptijd van 2 tot 10 jaar

= Commercial paper Gemeenschappen, gewesten, provincies en gemeenschappen kunnen dit

ook uitgeven

Depositocertificaten Schuldpapier op KT uitgegeven door commerciële banken of NBB = certificates of deposit, CD’s, financial commercial paper

Schatkistbons= uitgegeven door de federale overheid

Euro-commercial paper (ECP) Is commercial paper dat op de internationale markt (vnl. Londen)

verhandelt wordt en dat meestal in euro of USD uitgedrukt is Technische specificaties ICMA Primary Market Handbook dat de

International Capital Market Association uitgaf

Met komst van euro ontstond een geldmarkt met Europese dimensie waarbinnen het Eurosysteem zijn monetaire politiek kon implementeren

Deelmarkt van KT effecten heel gefragmenteerd omdat er verschillende reglementaire kaders zijn in de landen

Na invoeren euro initiatief door European Banking Federation in samenwerking met ACI The Financial Markets Association om integratie en ontwikkeling van KT schuldpapier te bevorderen door het laten convergeren van de marktgebruiken = STEP (Short Term European Paper) ingevoerd in 2006

Voordelen STEP-certificering Noodzakelijke voorwaarde voor de beleenbaarheid bij de ECB En voor het aanvragen van een notering op NYSE Euronext Emissie meer zichtbaarheid en transparantie Meestal weinig kredietrisico Kostprijs voor uitgevende onderneming vrij gunstig

10.1 Het Belgische commercial paper: Thesaurie- en depositobewijzen

10.1.1 ProductCP-‐markt pas in jaren 90 uitgegroeid tot volwassen deelmarkt van de geldmarkt Positieve impuls

Geldmarkt opengesteld voor andere marktpartijen dan financiële instellingen en overheid

Ondernemingen kregen mogelijkheid om thesauriebehoeften rechtstreeks op geldmarkt te financieren tegen rentevoeten die minstens even gunstig waren als bankkredieten

72

lOMoARcPSD|1149022

Voor banken werd hierdoor de druk op EV verlicht en stapten zij over van een rente-‐inkomen naar een commissie bij plaatsing van het papier (fee business)

inrichting van deze markt ook gebaseerd op concurrentieoverwegingen

Thesaurie- en depositobewijzen Schuldvordering die ofwel op naam is ofwel gedematerialiseerd is Worden uitgegeven in munt naar keuze, maar enkel als het in euro is

uitgegeven kan het CP gedematerialiseerd worden door boeking op rekening in het effectenclearingstelsel van NBB

Duur tijd bepaald maar niet beperkt enkele dagen tot 1 jaar Looptijd minder dan 1 jaar vaak op discontobasis

Financiële vereisten EV ten minste 25 miljoen euro EV ten minste 25 miljoen euro en liquiditeitseis (verhouding tussen

vorderingen op ten hoogste 1 jaar, geldbeleggingen, liquide middelen en schulden op ten hoogste 1 jaar groter dan 1)

Minimumbedrag is 250 000 euro bij KB minimumbedrag verlaagt tot 100 000 (instellingen die behoren tot ‘overheid’)

10.1.2 Markt= oligopolistische markt

Best effort basisGeen vaste opnameplicht door de dealer en de emittent moet bij gebrek aan interesse voor zijn CP zich op andere wijze financieren

Voor elk emissieprogramma stelt emittent een prospectus op en maakt deze bekend door exemplaar te bezorgen aan iedereen die erom vraagt

er bestaat geen door de wet georganiseerde secundaire markt, maar wordt door de banken-‐dealers zo goed mogelijk ondersteund

Voor bank is CP een fee business: fee voor opzetten van programma + jaarlijkse agency fee

Bank verliest financiering van zeer kredietwaardige klanten

particulieren zijn niet geïnteresseerd in dit product Roerende voorheffing voor gedematerialiseerd papier Groot bedrag Talrijke alternatieven in de markt

institutionelen zoals thesauri-‐ICB’s, verzekeringsmaatschappijen, holdings en financiële instellingen gebruiken dit wel graag

10.2 Schatkistbons

Belgian Treasury Bills (BTB) KT effecten in euro of in munt van lidstaat van de OESO die

representatieve effecten van Staatsleningen zijn

73

lOMoARcPSD|1149022

Uitsluitend onder gedematerialiseerde vorm voor looptijd van ten hoogste 1 jaar meestal minder dan 3 maanden

Geïdentificeerd met ISN-‐code Kunnen doorlopend worden uitgegeven = on tap Via aanbesteding

o Principes van Amerikaanse tender Via iedere andere procedure buiten mededinging Schatkistbons verwerven op secundaire markt tegen dezelfde

voorwaardeno Aflosseno Bijhoudeno Verkopen

Fortis, Barclays, Citi-‐bank, Belfius

10.3 Korte termijn effecten op Europese schaal

Europese marktevolutie van KT effecten (2002-2012)

In 2012 bijna 1 400 miljard euro aan papier Overheden en financiële instellingen elk 600 miljard Bedrijven 100 miljard Overheden en monetaire financiële instellingen hebben toenemend

beroep gedaan op KT effecten Aandeel van de bedrijven is afgenomen

74

lOMoARcPSD|1149022

Evolutie van de KT effecten emissies (2002-2012)

Vooral banken die meer dan 70% van de emissies voor hun rekening namen

Meeste tegenpartijen zijn ofwel nationaal ofwel behoren tot eurogebied 1 op 5 KT effecten in internationale portefeuilles

Secundaire markt groeit over de jaren met sterke schommelingen

Aandeel van KT overheidspapier en banken in secundaire markttransacties =90% van de handel

10.4 STEP-gecertificeerde korte termijn effecten

Snelle groei tussen 2006-‐2008 Vanaf toen schommelde het uitstaande bedrag tussen 350 en 470 miljard 75% in euro

Hoofdstuk 11. Klassieke interbankenleningen

Financiële crisis toonde aan hoe belangrijk de interbancaire markt is Vertrouwen tussen banken verdween met al gevolg dat de bereidheid tot

onderlinge kredietverschaffing wegviel Banken leenden bij CB maar gebruikten deze middelen niet productief Zij plaatsen de middelen bij dezelfde CB om liquiditeitsbuffer te hebben

75

lOMoARcPSD|1149022

11.1 Afbakening en ontstaan van de interbankenmarkt

Interbankenmarkt Geheel van vorderingen en schulden op ten hoogste 1 jaar die

aangehouden worden tussen 2 banken Tijdelijk liquiditeitstekort (oorspronkelijke bestaansreden)

o Financieren bij Lender of the Last Resort tegen plafondrenteo Ontlenen bij Belgische of buitenlandse banken die met tijdelijk

liquiditeitsoverschot zitten Financiering van leningen op vaste termijn = straight loan Transformatiefunctie van KI’s Beheersen van renterisico’s Niet gereglementeerd en is groothandelsmarkt

o Rechtstreeks (Reuters,…)o Onrechtstreeks (makelaars)

Verhandelingsstructuur van de klassieke interbankenmarkt (2002-2012)

Meer dan de helft verloopt op direct manier Geen secundaire markt en is er geen instelling die formeel toezicht houdt

76

lOMoARcPSD|1149022

Beroep van Belgische KI’s op de interbancaire markt (2006-2013)

Interbankenvorderingen en schulden maken groot deel uit van de funding en van de beleggingen maar hun aandeel is gehalveerd

11.2 Segmenten

Onmiddellijk opvraagbare verbintenissen Tegoeden die in R/C worden aangehouden bij andere KI’s Nostri-‐rekeningen: rekeningen die bank A heeft bij andere bank Vostri-‐ of lori-‐rekeningen: rekeningen die andere banken bij bank A

aanhouden Grootte van toegestane kredietlijn hangt af van de kredietwaardigheid van

de ontlenende instellingo Zonder formaliteiten geld opnemen en je betaalt enkel interest op

ogenblik dat je geld afhaalt

Daggeld (overnight money) Ontleningen voor 1 dag om tussentijdse kastekorten op te vangen

Voorschotten en mobiliseringskredieten Meestal via R/C Tussen moedermaatschappijen en binnenlandse bijkantoren en

dochtermaatschappijen

Termijnrekeningen Middelen worden contant opgenomen voor termijn van 1, 2, 3, 6 tot 12

maanden

Looptijden O/N: overnight (begint vandaag, eindigt morgen) 80% T/N: Tom-‐next (begint morgen en eindigt bankwerkdag erna) 20% S/N: Spot-‐next (begint op valutadag en eindigt bankwerkdag erna) S/W: Spot-‐a-‐week (begint op valutadag en eindigt 7 dagen later)

77

lOMoARcPSD|1149022

11.3 Interbancaire kredieten

11.3.1 Transactierenten

Op positieve tegoeden in R/C meestal zeer lage interestRente op tekorten in R/C en voorschotten is in normale omstandigheden vrij hoog kaskrediettarief + premie

IBID-rente = inter bank bid rate Maximale ontleenrente die een bank bereid is te betalen op deposito’s

IBOR-rente = inter bank offered rate Minimale rente die een KI wil bekomen bij het uitlenen van fondsen Steeds hoger dan IBID

11.3.2 Ankerrentevoeten

Floating rate noteMen kan de rente van een obligatielening vlottend maken door de rentevoet jaarlijks te bepalen a.d.h.v. de interbankenrente verhoogd met vb 100 basispunten

Bibid en BiborGemiddelde tarieven van Belgische markt in BEF

11.3.2.1 Euribor en Eonia EuriborSinds euro wordt berekening en publicatie van gemiddelde interbankenrente uitbesteed aan Euribor-‐EBF

Van prime bank naar prime banko = bank met hoge kredietwaardigheid

Verloop van de interbancaire rentevoeten in de Eurozone

78

lOMoARcPSD|1149022

Na 2009 noteert de Euribor bijzonder laag: door de niet-‐conventionele monetaire politiek die ECB lanceerde waardoor ze exces-‐liquiditeiten in banksysteem pompte vraag naar interbankenleningen daardoor sterk gedaald

Eonia = Euro OverNight Index Average Gemiddelde rente die aangerekend wordt voor overnight deposito’s en de

EU en EFTA Door ECB berekend als gewogen gemiddelde van alle daggeldtransacties

die in eurozone werden geïnitieerd door de banken die in het panel van de Euribor banken zitten

11.3.2.2 Andere interbankenrentevoeten

Libor of BBA Libor In 1986 door British Banking Association Rentevoeten berekend voor meerdere valuta voor looptijden variërend

tussen 1 dag en 1 jaar Door Thomson Reuters dagelijks gepubliceerd Reflecteert de kostprijs van een grote bank om zich te financieren in de

Londense markt

11.4 Relatie met andere segmenten in de geldmarkt

Rechtstreekse concurrentie Markt voor schatkistcertificaten

o Liquiditeitsoverschotteno Rentepeil om markt voor schatkistcertificaten lager want Staat is

meer kredietwaardigo Interbancaire leningen duurder want leggen beslag op EV

11.5 Bankieren zonder rente

Islam verbiedt rente geen interbankenmarkt

Internationale Islamitische Financiële Markt (IIFM) 2002 in Bahrein Effecten worden onder naam obligaties verhandeld waarvan het

rendement afhangt van de gefinancierde ondernemingen

Hoofdstuk 12. Repurchase agreements

Uitgegroeid tot zeer populaire geldmarktinstrumenten

Vandaag de dag spreekt men meer en meer over secured lending tov interbancaire leningen die unsecured lending zijn

79

lOMoARcPSD|1149022

12.1 Productomschrijving

Repurchase agreement = repo of cessie-‐retrocessie Ontlenen met onderpand Overeenkomst waarbij de ene partij effecten contant verkoopt aan een

tegenpartij en tegelijk de verbintenis op zich neemt soortgelijke effecten op termijn terug te kopen tegen een hogere prijs die wordt vastgelegd

Repo: contant verkopen en later terugkopen (financieren ons of ontlenen) Reverse repo: vanuit standpunt van partij die contant aankoopt en terug

verkoopt (geven krediet of uitlenen) Enkel afgesloten op overheidspapier en waardepapieren met uitstekende

rating

Onderliggende waarde= effect dat verkocht en teruggekocht wordt

Credit-repoAndere instrumenten dan overheidsobligaties

Eligible of leenbaarKomen in aanmerking als onderliggende waarde

Fiduciaire eigendomsoverdracht of eigendomsoverdracht tot zekerheid Oorspronkelijke eigenaar van effecten houdt het vruchtgebruik en draagt enkel de naakte eigendom over

In geval van niet-‐betaling of op vervaldag heeft tijdelijke eigenaar wel recht om onderliggende waarde voort te verkopen

Enkel indien de coupons die de onderliggende waarde genereert toekomen aan de oorspronkelijke eigenaar hebben we te maken met REPO

Beneficial ownershipAls de vruchten/coupons toevloeien aan te tijdelijke eigenaar van het economische onderpand en noemt men de transactie een sell & buy-‐back transactie

Documented sell & buy-‐back Undocumented sell & buy-‐back: geen juridische band

Term REPOAls termijn op voorhand vastgelegd is

Overnight REPOREPO’s met looptijd van 1 dag

Open REPOGeen looptijd en elke partij kan op elk ogenblik de REPO beëindigen en reporente wordt dagelijks bepaald

Maturity REPOAls looptijd van REPO loopt tot eindvervaldag van de onderliggende effecten

80

lOMoARcPSD|1149022

Cross currency REPOAls de lening en onderliggende effecten in een verschillende munt zijn uitgedrukt

Niet mogelijk in België Via Euroclear of Cedel

In België moet levering van effecten en betaling tegelijkertijd gebeuren = delivery against payment – deliverable REPO

SafekeepingEffecten worden enkel boekhoudkundig afgezonderd op naam van cash investeerder (te vermijden)

Tripartite REPOTussenpersoon wordt belast met alle administratieve aspecten

3e partij is agent en neemt niet deel in risico van de transactie (ondertekent niet)

Na sluiten van de deal notificeren beide partijen de agent onafhankelijk Agent kiest van effectenrekening van de verkopen de effecten die als

onderpand zullen dienen Onderpand wordt geleverd aan koper terwijl zijn cash rekening

wordt afgeboekt Agent volgt transactie verder op

Central clearing counterparty Transactie wordt geregistreerd bij CCP CCP ontbindt het ene contract in 2 afzonderlijke contracten door zelf als

tegenpartij van de 2 partijen op te treden CCP heeft uitstekende kredietkwaliteit (AAA) Vooral voor internationale regelgevers markttransparantie stijgt

Global Master Repurchase Agreement (GMRA) Om juridische disputen te vermijden doorgedreven

standaardisatie door overeenkomst tussen NBB en KI’s

12.2 Gebruik

2 motieven ten grondslag van de REPO Dekken van liquiditeitsbehoeften

o Onbeperkte en kostefficiënte manier opgelost worden op voorwaarde dat men over het nodige onderpand beschikt

o KI kan ook schatkistcertificaten of overheidsobligaties verkopen op secundaire markt en als die liquiditeiten vrijgekomen zijn opnieuw overheidspapier inkopen marktrisico: weet niet tegen welke prijs ze deze terug zal aankopen terwijl dit bij REPO’s vastligt

o Geen beperking op het te ontlenen bedrag doordat er geen kredietrisico is

o Lage kostprijs gegarandeerd door Fiduciaire eigendomsoverdracht Gunstige EV regeling: uitlenende instelling moet geen extra

EV aanhouden

81

lOMoARcPSD|1149022

Beschikken over effecteno General collateral (cash-‐driven repo)

Als het de bedoeling is de REPO als risicoloos leeninstrument te gebruiken

Speelt geen rol welke specifieke effecten geleverd worden Moeten in General Collateral basket zitten: lijst van

beleenbare effecten die door een automatic trading system (ATS) wordt gehanteerd

o Specific collateral (security driven repo) REPO gebruiken om aan specifieke effecten te geraken REPO is alternatief voor effectenlening omdat dit strikt

gereglementeerd is en soms niet mogelijk is omzeilen

Effectenlening (Securities lending) Contract waarbij de ene partij (lener) aan een andere partij (ontlener)

effecten leent voor een bepaalde periode en de ontlener de lener bij het verstrijken van die periode effecten met dezelfde kenmerken in de plaats moet geven

Lener ontvangt provisie als vergoeding Lener zal onderpand vragen ter dekking van zijn risico

o Zowel in cash als in andere effecten Eventuele vruchten en rechten vallen toe aan economische eigenaar van

de effecten Secured financing transaction = REPO samen met effectenlening

Motief om reverse repo af te sluiten Risicoloos beleggingsinstrument ter beschikking Vergeleken met deposito’s

o = vorm van schuld van de bank die gedekt worden met bankreserves depositogarantiesysteem voor vertrouwen en bank run te vermijden

Voor institutionele nzijn bedragen te klein dus reverse repo wordt gezien als mogelijkheid om de grote institutionele partijen een groot deposito te laten realiseren onderpand nodig om vertrouwen te schappen in M3

Matched book transaction Als traders zowel posities in REPO’s als reverse REPO’s nemen op

dezelfde onderliggende waarden en dezelfde looptijd om een positieve interestmarge te verdienen

Proberen reverse REPO af te sluiten waarbij ze hogere rente krijgen dan de rente die ze op de REPO moeten betalen

Als matching niet perfect is dan ontstaat een marktrisico

12.3 Quotering van de REPO

Essentiële elementen in REPO overeenkomst Aard van verhandelbare effecten Nominale bedrag van het effect Naam van de partijen

82

lOMoARcPSD|1149022

Valuta-‐ en vervaldagen Waarde van effecten op moment van de contant verkoop Prijs van terugkoop of reporente

laatste element is het moeilijkste om te lezen omdat REPO’s het quoteringssysteem van de onderliggende waarde volgen

Quotering REPO op schatkistcertificaat Adhv reporente Juiste dagtelconventies gebruiken: beide geldmarktproducten dus ACT/360

Quotering REPO op obligatie REPO gequoteerd als obligatie = % van de nominale waarde Prijs boven pari, prijs onder pari en à pari

Voorbeeld van de pricing 30 daagse-‐repo op een couponobligatie met een nominale waarde van 10

miljoen euro -‐ coupon = 6.5 % -‐ vervaldag 31/3/2019 -‐ dagtelconventie ACT/365

Notering obligatie = 90 (clean price) Verlopen interest = 200 dagen : 10 M × 200/365 × 0.065 = 356 164 Marktprijs (dirty price) = 9 356 164 euro Stel reporente = 4.5 procent Terugkoop aan 9 391 250 = 9 356 164.38 euro × (1 + 0.045 × (30/360)) Verlopen interest van 230 dagen = 409 589 euro = 10 miljoen euro ×

(230/365) × 0.065) Clean price = 8 981 661 = 9 391 250 euro - ‐409 589 Terugkoopprijs= 89.82

Marge-regeling (repricing) Als de waarde van de onderliggende effecten die als waarborg dienen zou

dalen onder een voorafgesproken niveau zal een marge opvraging plaats vinden

3 mogelijkheden voor ontlenero Bijkomende levering van effecteno Teruggave van casho Totale repricing: oude contract ontbinden en nieuwe REPO

12.4 Enkele marktcijfers

Bilaterale REPO’s blijft dominant Belang van CCP’s neemt toe

83

lOMoARcPSD|1149022

Schematische voorstelling van de REPO markt

Hoofdstuk 16. Obligaties16.1 Obligaties: Begripsafbakening

Obligatielening = langetermijnlening die gefinancierd wordt door groep van beleggers

(obligatiehouders) en die belichaamd word in deelbewijzen (obligaties, obligatiecertificaten)

Vertegenwoordigen verhandelbare schuldbekentenis vanwege de emittent

Via financiële tussenpersonen

Belgian dentist Obligaties aan toonder (gematerialiseerde obligaties) Vaak vergeten innen van coupon

MantelVertegenwoordigt het geleende kapitaal = hoofdsom of nominale waarde

CouponsVertegenwoordigt de periodieke interestbetalingen

Parameters van obligatie Emittent Geleende bedrag Nominale rente

84

lOMoARcPSD|1149022

Looptijd Terugbetalingsprijs Uitgifte-‐ of inschrijvingsprijs

16.1.1 De emittent (en zijn rating)

Uitgegeven door Overheden en overheidsinstellingen Ondernemingen Internationale instellingen Kredietinstellingen

Ratingagentschappen Proberen de kredietkwaliteit of debiteurenrisico van de emittent via letter- ‐

en cijfersystemen in kaart te brengen Niet gratis

Lange termijn ratings Vastgesteld in functie van de emittent en uitgifte 1 emittent kan verschillende LT ratings hebben voor verschillende

leningen Systeem van voorrechten (seniority) van belang Achtergestelde leningen zullen lagere rating hebben dan vb

obligatielening die niet achtergesteld is Bevoorrechte obligaties kunnen hogere rating hebben

Korte termijn ratingsEnkel in functie van de emittent bepaald

Voorbeelden ratingbureaus Standard & Poor’s Moody’s Investor Service Thomson Bank Watch

85

lOMoARcPSD|1149022

Korte termijn ratings S&P: A1+, A1, A2, A3, B, C, D Moody’s: P1, P2, P3, NP Thomson Bank Watch: TBW1, TBW2, TBW3 voor investment grade,

TBW4 voor speculative grade

Bepalen van rating Bedrijfsrisico (conjunctuurgevoeligheid, kwaliteit management en

personeel) Financiële risico Emittenten uit financiële sector anders gescreend dan uit bedrijven

Credit watchOndernemingen waarvoor men een ratingwijziging overweegt

Fallen Angels (gevallen engelen)Ondernemingen die in rating verlaagd worden van investment grade naar speculative grade

Op basis van de ratings worden obligaties ingedeeld in beleggingswaardig (Investment Grade) en speculatief papier (Speculative Grade) afhankelijk van de kans op wanbetaling

Junk Bonds (rommelobligaties) Obligaties uitgegeven door ondernemingen met en slechte rating (B) Rendement is hoger dan dat van staatsobligaties Emissies n.a.v. met schulden gefinancierde overnamen = Leveraged Buy

Outs, LBO’s

Market implied ratings (MIR)Ratings die via modellen dagelijks uit de prijzen van obligaties, aandelen en credit default swaps worden gehaald

Onderscheid makeno Through The Cycle rating (statisch)o Point in Time rating (dagelijkse schommeling)

16.1.2 Bedrag van de uitgifte

Totale bedrag van emissie= bedrag dat emittent ophaalt dankzij de uitgifte van zijn obligatielening

Coupure= bedrag waarvoor de belegger kan inschrijven op 1 obligatie certificaat

Bij privéondernemingen wordt omvang van emissie bijna altijd op voorhand vastgelegd

Open emissie Omvang van emissie niet op voorhand vastgelegd Recht van emittent om plaatsing voor voorziene afsluitingsdatum te

beëindigen Uitsluitend door overheid

86

lOMoARcPSD|1149022

JumboleningLening van meer dan 1 miljard euro grote emissies niet noodzakelijk liquide

16.1.3 Nominale rente = faciale rentevoet, coupon rente = interestvoet x nominale waarde van obligatie om coupon te bepalen 5% coupon-‐obligatie met nominale waarde van 1000 = coupon van 50 Meestal op jaarlijkse basis (Angelsaksische landen halfjaarlijks)

16.1.3.1 Vorm van rentevergoeding

Vaste nominale renteNominale rente wordt vastgelegd bij aanvang van lening en blijft gedurende de looptijd ongewijzigd (meeste Belgische overheidsobligaties)

Zwevende renteToepasselijke rente wordt bepaald o.b.v. referentievoet waaraan een correctie (spread) wordt aangebracht die zal afhangen van kredietrisico van emittent

Floating rate note (FRN): als spread over hele looptijd vast is Variable rate note (VRN): als spread varieert ifv omgevingsfactoren

Obligaties met rating-triggersZijn obligaties met coupon step up/step down clausule die hun coupon veranderen als ratingagentschap de rating met notch wijzigt

Winstdelende obligatiesBelegger ontvangt naast rentevergoeding ook deel in eventuele winst van uitgevende onderneming (uitzonderlijk)

Kapitalisatieleningen Leningen die hun rente niet uitbetalen maar deze vanaf de ex-‐coupon dag

mee laten oprenten Ex-‐coupon dag: dag dat obligatie zonder coupon verder verkocht kan

worden Meestal kapitalisatierente lager dan couponrente

Nul-coupon obligaties (zero bond, zero coupon bond) Kapitalisatieleningen waarbij de kapitalisatie verplicht is en

gebeurt tegen dezelfde rente Belegger wenst vergoeding die bereikt wordt door obligatie onder pari uit

te geven

In BE op uitbetaalde coupons een RV van 25% onderscheid tussen bruto en netto coupon: verlopen interest wordt bruto berekend en wordt netto uitbetaald (enkel belangrijk voor particulieren) RV ook verschuldigd op meerwaarde die men realiseert als obligatie onder pari is uitgegeven (bij zerobond is meerwaarde groot)

Long couponDe eerste of laatste coupon loopt over een langere periode dan het gebruikelijke jaar <-‐> short coupon

87

lOMoARcPSD|1149022

16.1.3.2 Hoogte van rentevergoeding

OverheidsobligatiesBeschouwd als risicoloze obligaties waarbij de emittent (overheid) geen kredietrisico draagt overheid heeft monopolie om geld bij te drukken

als er extra risico’s aan obligatie kleven dan zullen beleggers risicopremievragen

1. Type van emittentEmittenten opdelen in verschillende marktsegmenten zoals federale en lokale overheden, commerciële ondernemingen,… deze kunnen verder opgedeeld worden per sector = intermarket spread

2. Kredietwaardigheid van emittentCredit spread of kwaliteitspread voor minder kredietwaardige emittenten

3. Impliciete optiesAls obligaties opties bevatten die in voordeel van emittent zijn dan moet hij daar voor betalen wat resulteert in hogere couponrente callable bond en reverse convertibleAls obligaties opties bevatten die in voordeel van beleggers zijn resulteert dit in lagere couponrente puttable bond

4. Toepasbare belastingregimeObligaties die belastingvoordeel inhouden kunnen lagere couponrente hebben (Kringloopfonds, Startersfonds,…)

5. Verwachte liquiditeit van obligatieObligaties met kleinere liquiditeit zullen hogere rente moeten bieden om beleggers aan te trekken

6. Looptijd van obligatieLanglopende obligaties hogere rente dan kortlopende omdat zij grotere volatiliteit hebben

7. Munt waarin ontleend wordtLening die uitgedrukt is in zwakke munt zal hogere coupon moeten bieden om verwachte depreciatie van munt te compenseren (vb kangoeroe-‐obligaties)

8. Verwachte inflatieCoupon is nominale rente die schommelt afhankelijk van verwachte toekomstige inflatie

9. Prioriteitskarakter van obligatieAchtergestelde obligatieleningen zullen hogere vergoeding krijgenBevoorrechte obligaties zullen lagere vergoeding krijgen

16.1.4 Looptijd

16.1.4.1 Initiële looptijd Looptijd wordt gekozen in functie van financieringsnoden, marktomstandigheden en reeds uitstaande obligaties

88

lOMoARcPSD|1149022

Perpetuele obligatie (eeuwigdurende obligatie)Obligatie die zonder vervaldag is uitgegeven (Britse consols)

BondsObligaties die looptijd van meer dan 10 jaar hebben

Treasury notes (T-notes)Obligaties met looptijd minder dan 10 jaar

16.1.4.2 Aanpassingen van de looptijd

Techniek van uitloting Welke obligatiecertificaten terugbetaald worden Op aselecte wijze worden aantal nummers getrokken van obligaties die

terugbetaald zullen wordeno Nadelen voor zowel emittent als belegger

Bij gedematerialiseerde leningen kan men elke obligatie voor fractie terugbetalen

Inkoop ter beurzeo Nauwelijks nadelen voor beleggero Transactiekosten en geen zekerheid tegen welke prijzen de inkoop

gebeurt Systematische terugbetalingen met eventuele respijtperiode

o Emittent wordt verplicht om amortisatiefonds aan te leggen

Callable bondsInitiatiefrecht voor het al dan niet vervroegd aflossen van de obligatieschuld wort bij de emittent gelegd

Puttable bondObligatiehouder heeft recht om terugbetaling te vragen van de nominale waarde scharnierleningen

16.1.5 TerugbetalingsprijsTerugbetaling boven pari (uitzonderlijk), onder pari of à pari (meeste staatsleningen)

Obligaties met wisseloptieVaste wisselpariteit tussen 2 of meer munten

Catastrofe obligatiesIlliquide korte termijn obligaties die niet worden terugbetaald als een bepaalde natuurramp zich voordoet hogere coupon

16.1.5.1 Converteerbare obligaties = obligatie die wordt uitgegeven door ondernemingen en waarbij de belegger het recht heeft tijdens een vooraf gespecifieerde periode (conversieperiode) zijn obligatie om te ruilen (volgens omzettingsverhouding, conversieratio) in een aantal aandelen van diezelfde onderneming lagere rentevoet

Exchangeable bondObligatie inruilen voor aandelen van een andere onderneming

89

lOMoARcPSD|1149022

Hybride instrumentHeeft zowel eigenschappen van een obligatie als van een aandeel

Aandelenbelegging met kapitaalgarantie

ConversieprijsNominale waarde van de obligatie delen door de conversieratio

ConversiepremieVerschil tussen de conversieprijs en de aandelenkoers op moment van conversie

Contingent care Tier 1 capital = coco’s of contingent convertible bonds Hybride instrumenten die verkocht worden als obligaties maar die in

tijden van crisis de kapitaalbuffer bieden van aandelen Verplichte couponbetalingen, hogere rente en vaste looptijden Automatisch omgezet in aandelen als kernkapitaal van bank onder 5%

zakt

Convertible contingent convertible = cococo Omgezet als kernkapitaal benedengrens bereikt Omgezet aks er forse beursstijging plaats vindt

Omwisselbare obligatiesAls de emittent de obligatie kan converteren naar aandelen van een ander bedrijf als men een participatie wil afbouwen

16.1.5.2 Reverse converteerbare schuldtitels = hoogrentende obligatie die relatief korte looptijd heeft Terugbetalingsprijs is niet gegarandeerd maar wordt bepaald afhankelijk

van onderliggende waardeo Aandeel, aandelenkorf of aandelenindex

Op vervaldag kan emittent kiezen wat hij terugbetaalt: nominale waarde of aantal eenheden van onderliggende waarde

o Als onderliggende waarde sterk gedaald is dan kiest hij dito Als onderliggende waarde gestegen is dan betaald hij nominale

waarde terugo nadelen voor belegger onderliggend aandeel goed opvolgen

Knock-in en knock-out reverse convertiblesSoms krijgt (verliest) obligatie het karakter van reverse convertible pas als onderliggende obligatie een referentieniveau doorbreekt

16.1.5.3 Brady - ‐ Bonds

Harde schuldherschikking Beleggers konden hun oorspronkelijke obligatie ruilen voor een

Brady bond mits het laten vallen van een deel van de lening In USD en genoten een Amerikaanse garantie op terugbetaling Zo konden belegger overstappen naar gestandaardiseerd en liquide

alternatief schuldinstrument

90

lOMoARcPSD|1149022

Zachte schuldherschikking Belegger konden met extra geld een langere tijd dan oorspronkelijke

lening bekomen Men kreeg zo volledige inleg terug

Mogelijke schuldherschikkingen Uitstellen of laten vallen van coupons Korting op nominale waarde van de schuld (haircut) Verlengen van looptijd van de schuld Ruilopties

16.1.6 Uitgifteprijs – inschrijvingsprijs Uitgifteprijs meestal niet gelijk aan nominale waarde Beneden pari: rendement van obligatie boven nominale rente en

andersom

16.1.7 Smörgåsbord van nog andere obligaties

16.1.7.1 Inflati e - ‐ g eïnde x ee rde obligati e s Zowel hoofdsom als coupons aan inflatie-‐index gekoppeld Waarde van obligatie niet aangetast door inflatie reëel rendement Vooral voor pensioenfondsen, levensverzekeraars TIPS, OATI RV

16.1.7.2 Obligaties met warrant Obligaties waarbij de obligatiehouder naast de normale rechten van zijn obligatie ook een warrant heeft geeft de obligatiehouder het recht tegen een vastgestelde prijs een op voorhand vastgesteld aantal aandelen van dezelfde emittent te verwerven

Bond warrantsAls de warrant het recht geeft om andere obligaties te kopen

Warrant is afzonderlijk verhandelbaar en mag op beurs genoteerd worden

Obligatie cum-warrantTot het moment dat de obligatie met de warrant verhandeld wordt

Obligatie ex-warrantAls obligatie wordt verhandeld zonder warrant

16.1.7.3 Structured notes Ganse waaier van financiële instrumenten op een vaste looptijd die zich van elkaar onderscheiden door het mechanisme waarmee het rendement voor de belegger wordt bepaald

Hoger rendement als belegger extra risico’s zoals marktrisico, kapitaalrisico of insolvabiliteit neemt

Kapitaalbehoud dmv structured note of ICB

91

lOMoARcPSD|1149022

16.2 Segmentatie van de obligatiemarkten

Publieke uitgiften Belgische overheid: onder vorm van lineaire obligaties (OLO’s) en

staatbonso OLO’s voor professioneel beleggerspublieko Staatbons voor particulieren

Belgische vennootschappen onder toezicht van FSMA Buitenlandse debiteuren ook nog toestemming van Minister van

Financiën

Onderhandse uitgiften Geen reglementering Toch aan FSMA melden Bij aantal institutionele beleggers Minder kosten, hoger rendement

Doorlopende uitgiften KI’s hebben permanente toegang tot kapitaalmarkt door uitgifte van

kasbons

KasbonSchuldbekentenissen van banken die à pari worden uitgegeven en die meestal de juridische vorm hadden van een waardepapier aan toonder konden op naam gemaakt worden

Kasbon in gedematerialiseerde vormOp effectenrekening van klant ingeschreven (250, 1 000, 2 500, 10 000)

Kasbon met vaste rente Kasbon met progressieve rente Kasbon met gestaffelde rente

Kapitalisatiebon (groeibon)Geen rente-‐uitkeringen tijdens looptijd maar oprenten tot vervaldag

Voordelen kasbon Veilig product Grote keuze aan looptijden en intrestmodaliteiten Doorlopend en zonder kosten uitgegeven

Nadelen kasbon Geringe liquiditeit Lage rendement RV Gebrek aan muntkeuze

16.2.1 Markt van overheidsobligatiesGrootste probleem waarmee financiële markt met kan kampen = gebrek aan liquiditeit systeem uitgewerkt waarbij niet elke emissie een compleet nieuwe obligatie wordt uitgegeven

92

lOMoARcPSD|1149022

16.2.1.1 Markt van lineaire obligaties

OLO’sGedematerialiseerde effecten op middellange, lange en zeer lange termijn uitgedrukt in euro die door Minister van Financiën in opeenvolgende tranches worden uitgegeven

Meestal vaste couponrente, maar ook vlottende rente mogelijk Op eindvervaldag terugbetaalbaar à pari 20 tot 30 verschillende OLO lijnen in BE markt Alle obligaties binnen zelfde lijn hebben dezelfde kenmerken

perfect fungibel Uitgifteprijs veranderd in functie van marktomstandigheden Institutionele beleggers en zeer vermogende particuliere beleggers

16.2.1.1.1 Organisatie van primaire markt

HET INITIATIEF Beheer van OLO-‐lijnen berust bij Minister van Financiën Lijnen van OLO’s volgens resterende looptijd ingedeeld

o Middellange looptijd: minder dan 8 jaaro Lange looptijd: ten minste 8 jaar en minder dan 11o Zeer lange looptijd: vanaf 11 jaar

Meervoudige OLO-‐uitgifte: als er meerdere tranches binnen 1 looptijdscategorie worden uitgegeven

EMISSIEPROCEDURES

Uitgifte bij wijze van syndicatie Schatkist kan groter bedrag plaatsen wat onmiddellijke liquiditeit creëert

selling commission betalen Globale plaatsing verzekerd management & underwriting commissie Betere geografische spreiding van inschrijvers Via book-‐building proces betere controle op spread Alle Primary en Recognized Dealer achter 1 project

Mixed pot synidicationOp 2 uitzonderingen na een volledige transparantie wat de identiteit van koper betreft

Blind retention recht voor co-‐lead managers en selling group Joint-‐lead managers moeten van sommige klanten (X-‐rekening) de

identiteit niet onthullen duration manager: volatiliteit op ogenblik van prijszetting beperkten

AMERIKAANSE TENDERPROCEDURE Deelneming uitsluitend in eigen naam Inschrijvers moeten houder zijn van rekening gedematerialiseerde

lineaire obligaties en ingeschreven zijn door Administratie van de Thesaurie (Primary en Recognized Dealers)

Uitgiften voor 1 januari door Minister van Financiën bekendgemaakt en gepubliceerd in Belgisch Staatsblad

93

lOMoARcPSD|1149022

Verzaken van een tender: Minister kan afzien van een bekendgemaakte tender

Offertes moeten voor een deadline worden ingediend elektronisch viaBloomberg Electronic Auction System

Minimum van 10 miljoen en veelvoud van 1 miljoen Effectieve uitgifteprijs bepaald door de concurrentie tussen de

intekenaars tegen de door de inschrijvers voorgestelde prijzen

Alle offertes tegen inschrijvingsprijzen hoger dan de laatste in aanmerking genomen prijs worden toegewezen voor het totale bedrag

Na toewijzing gegevens bekendgemaakto Totale bedrag van gevalideerde offerteso Hoogste en laagste voorgestelde prijso Toegewezen bedrag en laagste in aanmerking genomen prijso % toegewezen op offertes die werden ingediend tegen laagste in

aanmerking genomen prijso Gewogen gemiddelde prijs van aanbestedingo Gewogen gemiddelde rendemento Aantal deelnemers aan wie inschrijving werd toegewezen

INSCHRIJVEN BUITEN MEDEDINGING

Op dag van toewijzing kan NBB binnen bepaalde beperkingen inschrijven tegen de gewogen gemiddelde inschrijvingsprijs van de toewijzing

Gewone inschrijving buiten mededinging Speciale inschrijving Bedrag van inschrijving moet veelvoud van 100 000 euro te zijn en

minimum 1 miljoen zijn zie schatkistcertificaten

VEREFFENING OLO’s die werd toegewezen of waarop buiten mededinging werd

ingeschreven worden op valutadatum van toewijzing tegen betaling van verschuldigde bedrag geleverd

Bedrag dat inschrijver op valutadag moet betalen is aangeboden prij of inschrijvingsprijs verhoogd met verlopen interesten

OLO tegen vaste rentevoet wordt enkelvoudige interestvoet gebruikt met ACT/ACT

OLO met variabele rentevoet gebruikt men ACT/360 Verlopen interest berekend o.b.v. nominale couponrente Valutadag normaal T+3 (m.u.v. speciale inschrijvingen buiten

mededinging)

OMRUILING

Omruiling van effecten Primary of Recognized Dealer vrij om al dan niet aan omruilingsoperaties

deel te nemen Het niet omgeruilde saldo blijft tot eindvervaldag behouden Omruiling tegen vooraf vastgestelde prijzen Omruilingsprijs houdt rekening met relatie tussen actuele waarden van

de ter omruiling aangeboden OLO’s

94

lOMoARcPSD|1149022

16.2.1.1.2 Splitsing van OLO’s

Bond Stripping Ontstaan begin jaren 80 Schaar in materieel leverbare obligaties om zo de coupons en de mantel

afzonderlijk te kunnen verhandelen Grote banken formaliseerden de procedure: US Treasury bonds kopen en

in trust plaatsen en trust effecten uitgeven die recht gaven op individuele kasstromen

o TIGRs, CATS Door succes STRIPS opgericht: Seperate Trading of Registered

Interest and Principal of Securities

Recht op kapitaal (PO of principal only) en recht op iedere interestbetaling van de OLO (IO of interest only) op afzonderlijke rekening geboekt dat voor illiquiditeit zorgde

Opgelost door creatie van 1 effect = BE-strip zorgde voor probleem want bij wedersamenstelling kan het zijn dat er meer OLO’s van een bepaalde lijn worden samengesteld dan dat er oorspronkelijk waren creatie van synthetische OLO’s

Enkel Primary en Recognized dealers mogen dit aan NBB vragen

STRIPS behoren tot kapitaalmarkt en gequoteerd o.b.v. samengestelde interest met ACT/ACT als dagtelconventie

16.2.1.1.3 Secundaire markt voor OLO’s

Belangrijkste rol van secundaire markt: liquiditeit van OLO markt verzekeren Op gereglementeerde beursmarkt NYSE-‐Euronext Brussels verhandeld Transacties in OLO’s en strips moeten gemeld worden aan FSMA die deze

info verzamelt en doorgeeft aan Rentefonds ter publicatie Euro-‐MTS: elektronisch handelssysteem

o Verhandelt referentieobligaties uit ganse waaier van landeno Selectie wat kwaliteit en omvang van leningen betreft

MTS Belgium: elektronische inter-‐dealer handelsplatform dat maximale bid-‐ask spreads garandeert

o Uitvoering via STP verwerking (Straight Through Processing) Monopolie van MTS in 2008 doorbroken door technologische

vooruitgang (Brockertech, eSpeed)

16.2.1.1.4 Terugkoopprocedures

Terugkoop (buy-back) Tegenovergestelde van emissie Schatkist kan via MTS Belgium effecten die binnen de 12 maanden

vervallen terugkopen van Primary en Recognized Dealers = BBB operaties = Belgian Buy-‐Backs Schatkist langs bid-‐kant, Dealers langs ask-‐kant

95

lOMoARcPSD|1149022

Omgekeerde aanbesteding (reverse auction) Als bedrag dat men wil terugkopen te groot is De Dealer bieden effecten aan tegen een bepaalde verkoopprijs Schatkist kan deze effecten terugkopen die zij het goedkoopste terug

kunnen verwerven Zo kan de Schatkist een grotere nieuwe emissie plaatsen wat liquiditeit

bevordert

16.2.1.2 Overige staatsleningen

16.2.1.2.1 Brokje geschiedenis: klassieke leningen

Klassieke lening of volkslening Zowel aan particulieren als aan professionelen Tot 1988 financierde overheid zich hiermee op LT Toonderobligaties, op naam gestelde inschrijving in grootboek van

Staatsschuld of gedematerialiseerde effecten Looptijd rond 8 jaar Herzienbare rentevoet met gewaarborgde minimum rente voor belegger Via consortium van KI’s Laatste lening was de Philippe XVII die in 2004 werd terugbetaald Grotendeels door institutionele beleggers niet echt volkslening

Thematische volkslening Nieuw concept van regering Di Rupo Ervoor zorgen dat er meer geld doorstroomt naar reële economie: lening

op minstens 5 jaar dat zou aangewend worden voor financiering van maatschappelijk verantwoorde projecten

Gefinancierd door kasbons of termijndeposito’s uitgegeven door financiële instellingen die marktconforme interest aanbieden en RV verlaagt naar 15%

Minimum inleg van 200 euro, niet achtergesteld, niet terugbetaalbaar voor verstrijken van 5 jaar

Vallen onder depositogarantiestelsel

16.2.1.2.2 Brokje geschiedenis: lotleningen Na WO I uitgegeven door Federatie der Coöperatieven voor

Oorlogsschade = Verwoeste Gebieden In 1927 overgenomen door de Staat Om burger te motiveren werd er een loterij verbonden aan de

obligatielening Winnende nummers werden door Ministerie van Financiën bekend

gemaakt en in Belgisch Staatsblad gepubliceerd Men kreeg nominale waarde terugbetaald met premie die kon oplopen tot

ongeveer 25 duizend euro Laatste lotlening verviel in 2013

96

lOMoARcPSD|1149022

16.2.1.2.3 Leningen zonder eindvervaldag Oorspronkelijk in BEF, maar in 2002 omgezet naar euro Werden in 2001-‐2002 gedematerialiseerd en had belegger keuze tussen

o Omzetten van effecten in een op naam gestelde inschrijving in grootboek van de staatsschuld

o Omzetten van effecten in effecten die uitsluitend op rekeningen worden geboekt

o Vragen van terugbetaling tegen en door Schatkist bepaalde vaste koers

16.2.1.3 Staatsbon Vermijden concurrentie tussen particulieren en professionelen Rechtstreekse concurrentie met financiële instellingen

Gentlemen’s agreementBankiers konden bij ruime publiek middelen werven op korte en middellange termijn terwijl overheid zich op LT segment financierde

Staatsbon Voor particulieren Vastrentend effect met jaarlijkse coupon Een op naam gestelde inschrijving in grootboek van staatsschuld of

gedematerialiseerde effecten die op rekening geboekt zijn Uitgegeven in coupures die veelvouden zijn van 100 À pari terugbetaalbaar 4 x per jaar uitgegeven via panel van financiële instellingen Amerikaanse tender Banken krijgen commissie RV van 25% op interest Staatsbon met vaste vervaldag op 5 jaar met jaarlijkse herziening van de

rentevoet Staatsbon op 3, 5 of 8 jaar met vaste rentevoet NYSE-‐Euronext Brussels makelaarsloon en beurstaks

Staatsbontype 5-7 (niet meer)Op 5 jaar verlengbaar tot 7 jaar

Staatsbontype 3-5-7 (niet meer)Herzienbare en gewaarborgde minimum rentevoet

Vrijstelling van RV op 3 voorwaarden Identificatie Onafgebroken bezit Onafgebroken inschrijving op naam

16.2.2 Publieke emissies door bedrijven

Corporate bonds uitgeven om balansstructuur te optimaliseren RVB neemt beslissing en modaliteiten (meestal privé-‐emissie) Bij converteerbare obligatielening is het de AV die beslist

97

lOMoARcPSD|1149022

Geen risicoloze belegging aantal contractclausules kunnen bewust of onbewust niet aanwezig zijn

Krijgt belegger geld terg als obligatie degradeert tot junk omdat bedrijf in andere handen komt (overnameclausule)

Voldoende beperkingen voorzien zodat bedrijf niet alle waardevolle activa als borg geeft aan derden

Men kan obligaties terugvinden in de obligatietabellen vanaf de uitgiftedatum 1 of 2 weken later begint verworven interest te lopen = startdatum valutadatum T+3

16.2.3 Beleggen in schuldvorderingen

16.2.3.1 Ontstaan en structuur

Effectisering (securitisatie) Techniek waarbij toekomstige illiquide kasstromen worden omgezet in

liquide, verhandelbare obligaties

3 publieke instellingen Ginnie Mae Freddie Mac Fannie Mae waarborgden tegen een vergoeding de terugbetaling van

doorverkochte hypothecaire kredieten waardoor kredietrisico verplaatste naar deze overheidsinstellingen en de onderliggende kredieten risicoloos maakten

Mortgage Backed Securities kende explosieve groei

Schematische voorstelling van een effectiseringsoperatie

98

Bank

Effectiseringsvehikel

Beleggers

Koper van een woonhuis

lOMoARcPSD|1149022

Meeste gezinnen die woning verwerven financieren deze aankoop door hypotheeklening aan te geen (1)

Geeft de bank een voorrecht op het huis als ontlener zijn verplichtingen tot terugbetaling van de lening niet nakomt

Ontlener zal maandelijks som aan bank betalen die aflossing van hoofdsom en verschuldigde interesten omvat (2)

Voor bank is het een actiefbestanddeel waarvoor kapitaal moet aangehouden worden

Effectiseren is het verkopen van dit activum aan effectiseringsvehikel (Special Purpose Vehicle) (3)

o True sale waarbij de activa en alle rechten die daaraan verbonden zijn van de balans van de bank verdwijnen

o Afhankelijk van de aard van de onderliggende hypotheken spreekt men over een residential MBS en commercial MBS

Effectiseringsvehikel stort cash aan bank (4) waardoor bank opnieuw liquide middelen heeft

Terugbetalingen die voortvloeien uit oorspronkelijke leningen worden door de bank doorgestort (servicing) aan effectiseringsvehikel (2)+(3)bank is inningsagent

Effectiseringsvehikel emitteert al dan niet verhandelbare effecten (5)o Opgedeeld in verschillende tranches met verschillende

kredietkwaliteit (senior en junior tranche)o Kredietverliezen op equity tranche

Effectiseringsvehikel zal sommen die hij ontvangt gebruiken om effecten die het heeft uitgegeven met interest terug te betalen (6)

Instelling voor belegging in schuldvorderingen Om effectiseringsoperaties te vergemakkelijken Vorm aannemen van fonds of vennootschap

o Vennootschap voor belegging in schuldvorderingen (VBS)

Overpanding Manier op kredietrisico te verminderen Er worden minder effecten uitgegeven door het SVP dan mogelijk zodat er

buffer ontstaat voor potentiële kredietverliezen

Private effectiseringsoperaties Geen publiciteit Enkel voor institutionele beleggers

Opzetten van effectiseringsoperatie Tijdrovend en ingewikkeld Door auditkantoren zoals PWC, E&Y, KPMG, Deloitte

Voordelen Verlichting balans en minder EV dalen van kapitaalkost van

financiële instellingen en rendabiliteit verhogen Rente op effecten lager dan interesten die aan leningen verbonden zijn Individuele belegger kunnen hierdoor beleggen in hypotheekleningen

99

lOMoARcPSD|1149022

Cherry picking Zijn de meest kredietwaardige leningen die geëffectiseerd worden en van

balans verdwijnen Minder goede leningen blijven achter en maken de bank meer kwetsbaar

voor kredietrisico

16.2.3.2 MBS vs hypothecaire obligaties

Hypothecaire obligaties Schuldtitels die meestal uitgegeven worden door dochterondernemingen

van commerciële banken en die gedekt worden door de hypothecaire leningen op hun balans

Hoge ratings en aantrekken van middelen tegen lage rentevoet Hypothecaire Pfandbriefe bekendste voorbeeld In BE covered bonds of gewaarborgde obligaties

16.2.3.3 Varianten op MBS’s

Asset Backed Securities= alle andere onderliggende waarden (autoleningen, kredietkaarten, persoonlijke lening op afbetaling)

Bowie-‐bonds Madame Tussauds tickets Voetbalclubs

16.2.3.4 Belgische effectiseringsoperaties

Belastingsobligaties

16.2.3.5 Collateralized Debt Obligations (CDO’s)

Cash CDO’sEffectiseringen waarbij de eigendom van de activa wordt overgedragen naar het effectiseringsvehikel

Activa gefinancierd met opbrengsten van obligaties (CDO bonds) en aandelen die door SPV worden uitgegeven

Watervalprincipe (cash CDO)Tranche met hoogste rating (super senior tranche) wordt eerst terugbetaald, dan de tranche met de op 1 na hoogste rating (mezzanine tranches), dan subordinated tranche en dan aandelen tranche (equity tranche)

Synthetische CDOCDO waarbij het kredietrisico in de portefeuille wordt genomen door gebruik te maken van kredietderivaten en de bank koop dan credit default swaps bij effectiseringsvehikel

Bank betaalt premie aan SVP en SVP betaalt de waarde van de verliezen terug als er zich een credit event voordoet

Single tranche1 bepaalde tranche wordt uitgegeven omdat een institutionele belegger exact die kredietkwaliteit meer in zijn portefeuille aanwezig wil zien

100

lOMoARcPSD|1149022

CDO-squaredCDO’s die worden gedekt door andere CDO’s

Collateralized Bond Obligations (CBO) Collateralized Loan Obligations (CLO)

BalanstransactiesCDO’s die worden uitgegeven om kredieten van de balans te halen en op die manier de kapitaaleisen te milderen

Vaak met synthetische CDO

16.2.4 Euro-‐obligatiemarkt

Spraakverwarring tussen euro-‐obligaties en obligaties die in euro zijn uitgedrukt

1e euro-obligatie In 1963 uitgegeven door Italiaanse Autostrada Lanceerde obligatielening van 15 miljard USD die op beurs van

Luxemburg genoteerd werd In VS toen belastingheffing op renteontvangsten op buitenlandse effecten

Europese emittenten wensten zich eerder op Europese kapitaalmarkt te financieren

2e stimulus: Amerikaanse bedrijven kregen verbod om hun buitenlandse dochters te financieren vanuit de VS

euro-‐obligatiemarkt uitgegroeid tot belangrijk segment van de internationale kapitaalmarkt = off-shore market

Aantrekkelijkheid van euro-obligatiemarkt voor bedrijven Grootte van bedragen die soms nodig zijn om projecten te financieren Gunstige kostprijs vergeleken met bankkredieten meer naar semi- ‐

directe financiering Introductie euro waardoor Europese eenheidsmarkt zonder valutarisico

ontstond

Euro-obligaties= obligaties, kasbons en andere leningsbewijzen die aan volgende voorwaarden voldoen

Worden vast overgenomen en geplaatst door internationaal bankconsortium (syndicaat) van ten minste 2 niet-‐verbonden leden die elk hun zetel in verschillende Staat hebben

Voor aanzienlijk deel aangeboden in meerdere Staten Alleen worden ondergeschreven of in eerste instantie alleen worden

gekocht via KI of beursvennootschap

Vrijstelling prospectus op aantal voorwaarden

Buitenlandse obligatiesObligaties die worden uitgegeven in vreemd land maar in munt van het land waar de obligaties worden uitgegeven

101

lOMoARcPSD|1149022

16.3 Spaarfiscaliteit

Europese SpaarrichtlijnTwee systemen voorzien om te bereiken dat rente op spaargeld niet onbelast zou blijven wanneer beleggers hun geld in een andere EU-‐staat onderbrengen

Informatie-‐uitwisseling Gemeenschappelijke bronheffing

enkel van toepassing op rente-‐inkomsten uit vastrentende effecten = zichtrekeningen, spaar-‐ en termijnrekeningen, kasbons, obligaties, monetaire ICB’s en obligatie ICB’s

Uitzonderingen op algemene regels Grootvaderclausule: verhandelbare schuldinstrumenten die voor 1 maart

2001 werden uitgegeven en waar geen vervolgemissie gebeurde Gemengde beleggingsfondsen die minder dan 15% van hun activa

beleggen in vastrentende effecten Meerwaarde niet belast tenzij bij monetaire en obligatiefondsen.

Gemengde fondsen wel als zij voor meer dan 40% beleggen in vastrentende effecten

enkel fondsen met Europees paspoort

Hoofdstuk 17. Aandelen17.1 Aandelen en hun kenmerken

Aandelen Vertegenwoordigen het EV van een vennootschap en zijn te beschouwen

als risicokapitaal Variabele tegenwaarde en oneindige looptijd Geen nominale waarde

o Waarde wordt bepaald door netto-‐activa die onderneming bezit en door de verwachte toekomstige winsten

Vereffeningswaarde: als vennootschap vereffend wordt dan heeft aandeelhouder recht op zijn deel = restwaarde: realisatiewaarde van de activa – de schulden

Gedematerialiseerde vormo Op naam in aandelenregistero Als inschrijving in een effectendossier

Beursnotering aanvragen om verhandelbaarheid van aandelen te verhogen

Beperkte aansprakelijkheid: aandeelhouder kan niet meer verliezen dan hij heeft ingebracht aantal specifieke rechten

Dividend Vergoeding voor het kapitaal is onzeker Hangt af van het te verdelen resultaat van het boekjaar, statuten en van

de beslissing van de AV om al dan niet een dividend uit te keren

102

lOMoARcPSD|1149022

17.1.1 Bijwonen van de algemene vergadering en stemrecht

Ondernemingen moeten tijdig hun aandeelhouders uitnodigen voor de AV (per mail, fax of gewone brief)Voor beursgenoteerde bedrijven moet op website en in minstens 2 kranten gepubliceerd worden

DepotbetalingVoorafgaande neerlegging van zijn effecten op de zetel van de vennootschap of een KI aandeelhouder mag elke AV bijwonen en heeft onbeperkt vraagrecht

Aandeelhouder met meer als 3% mogen agendapunten aan AV toevoegen

StemgerechtigdWie de meerderheid van de aanwezige stemmen bezit heeft controle over de vennootschap

Goedkeuring jaarrekeningen Grootte van de bezoldiging van bestuurders Verlenen van kwijting aan bestuurders Benoeming en ontslag van de bestuurders Gewone meerderheid nodig om voltallige RVB te benoemen Minderheidsaandeelhouders beschermen door te werken met

aandelencategorieën

complexe situaties Aandelen die geen gelijke waarde hebben Aandelen zonder stemrecht of winstbewijzen met stemrecht

Gekwalificeerde meerderheid voor Gewone statutenwijzigingen, ontbinding van vennootschap (NV), fusie,

splitsing-‐ en inbrengverrichtingen dat minstens de helft van het kapitaal moet vertegenwoordigd zijn 3/4e

Doelwijzigingen en omzetting van vennootschap naar andere rechtsvorm vereisen 80% van de stemmen en soms unanimiteit

Blokkeringsminderheid20% + 1 van de aandelen en 25% + 1

Meervoudig stemrechtVerschillende categorieën van aandelen worden verschillend behandeld (niet in BE, wel FR en ZW)

Preferente of bevoorrechte aandelenKunnen voor alle andere aandelen recht geven op dividend. Bij ontbinding worden zij voor de gewone aandelen uitbetaald

Aandelen zonder stemrechtGeven de houder recht op een dividend dat minstens gelijk moet zijn aan dat voor de aandelen met stemrecht

103

lOMoARcPSD|1149022

WinstbewijzenGeven de houder recht op evenredig deel van de winst maar geven geen stemrecht als beloning voor geleverde prestaties en vertegenwoordigen het kapitaal niet, sinds 2005 gelijkgesteld aan gestort kapitaal als ze in het EV geïncorporeerd werden

Gouden aandeelVetorecht waarmee de overheid beslissingen die het maatschappelijke belang niet zouden dienen te blokkeren

Aandelen geven macht Controlemechanismen cruciaal voor familiebedrijven

o 2e en 3e generatie: Passieve aandeelhouders hun taken zijn beperkt tot deelname aan AV

o 2e generatiebedrijven zijn aandeelhoudersovereenkomsten belangrijk

o 3e generatiebedrijven is familieholding belangrijk Shareholder activism: verantwoord ondernemen stimuleren Werknemersparticipatie waarbij het personeel een belangrijke stakeholder

wordt

17.1.2 Voorkeurrecht

Bij kapitaalverhoging hebben bestaande aandeelhouders een voorkeurrecht= in verhouding tot hun participatie mogen ze intekenen op nieuwe aandelen zodat hun proportioneel aandeelhouderschap bewaard blijft

Meestal met een korting = décote coupon of scrip 3 mogelijkheden voor aandeelhouder

o Voorkeurrecht uitoefenen en bevoorrecht intekenen op kapitaalverhoging

o Voorkeurrecht verkopeno Voorkeurrecht laten vervallen

RumpplaatsingAls kapitaalverhoging afgesloten wordt met een onderhandse plaatsing van alle niet-‐uitgeoefende strips = rumps

Voorbeeld rechten in verhouding tot participatie

104

lOMoARcPSD|1149022

Voorbeeld intekenen tegen lagere prijs op nieuwe aandelen

Pn: bevoorrechte inschrijvingsprijsPo: meest recente beurskoersO: aantal oude effectenN: aantal nieuwe effecten

17.1.3 Recht op dividend

Ex-coupon dagDag wanneer het aandeel ex-‐coupon verhandeld wordt

Datum van betaalbaarstellingDag wanneer het dividend belastbaar gesteld wordt

In periode tussen beslissen van AV en de ex-‐coupon dag verhandelt men het aandeel cum-dividend

Uitkering aan natuurlijke persoon RV van 27%

DBI-regeling (Definitief Belaste Inkomsten)Bijzondere regeling bij uitkering aan een vennootschap om dubbele taxaties te vermijden

InterimdividendVoorschot op dividend dat in de toekomst zal uitbetaald worden en waarover de AV nog niet heeft beslist AV beslist over het al dan niet uitkeren van slotdividend

Stock dividendAantal stock dividenden geven het recht op 1 nieuw aandeel eventueel met bijbetaling van contant bedrag. Winst vloeit op die manier terug naar het bedrijf

Keuzedividend: Hier laat AV de keuze aan aandeelhouder zelf Succespercentage: Verhouding tussen aantal effecten waarop

daadwerkelijk werd ingeschreven en het maximale aantal effecten dat zou zijn uitgegeven indien alle aandeelhouders voor het stockdividend hadden gekozen (meestal rond 90%)

Preferente aandelen Hebben statutaire bepaalde voorrechten op de kapitaalaandelen

105

lOMoARcPSD|1149022

Cumulatief preferente aandelen: om preferente aandeelhouders in een jaar zonder winstuitkering toch later het dividend uit te keren

Superdividend (bonusdividend)Mooie meerwaarde voor belegger

Inkoop van eigen aandelenAlternatief om deel van het EV aan de aandeelhouders terug te geven

Aandelen worden vernietigd Financiering van overnames

Dividendwaarderingsmodel van Gordon Dividend discount model Bepaalt waarde van een aandeel als de verdisconteerde waarde van

alle toekomstige dividenden

Dow Dividend StrategyPopulaire beleggingsstrategie die aanraadt om de aandelen te kopen die jaar voordien de hoogste dividendrendementen hebben neergezet

Fiscale arbitrage Klant leent aandelen aan institutionele belegger Vlak voor de ex-‐dividend datum worden de aandelen verkocht, maar dag

na ex-‐dividend geleverd Om koersrisico te vermijden worden de gekochte aandelen na enkele

dagen opnieuw verkocht via termijncontract

17.1.4 Ontvangen van eventuele bonusaandelenEr kan naast een uitkering ook beslist worden om de winst geheel of gedeeltelijk op te nemen in de reservesAls onderneming dit beslist met vereiste meerderheid in AV dan gaat dit gepaard met uitgifte van bonusaandelen aan de bestaande aandeelhouders worden toekenningsrechten verleend dat nodig is om bonusaandelen te bekomenBij uitgifte op beurs is de prijs van de nieuwe aandelen gelijk aan nul

Voorbeeld

106

lOMoARcPSD|1149022

17.1.5 Recht om bijkomende aandelen te ontvangen bij aandelensplitsing Elk oud aandeel wordt vervangen door N nieuwe aandelen

Waarde van het aandeel zal dalen naar Po/N omdat EV niet toenemen Penny stockAls een aandeel heel laag noteert reserve split mogelijk

Men moet M oude aandelen binnen leveren voor 1 nieuw aandeel met nieuwe prijs van M x Po

17.2 Aandelen op IDR’s

IDR International Depository Receipts In VS ADR genaamd (American Depository Receipts) Certificaat uitgegeven door lokale bank waarmee de belegger in een

buitenlands aandeel kan beleggen Gedekt door echte aandelen In lokale munt genoteerd Commissielonen lager en dividenden identiek aan die van aandeel GDR (Global Depository Receipts)

17.3 Openbare uitgifte van effecten

17.3.1 Motieven Ophalen van kapitaal Verbeteren imago en public relations

Voordelen Naambekendheid Grotere geloofwaardigheid bij andere ondernemingen, banken en

werknemers Permanente objectieve waardering Versterking financiële infrastructuur Betere prestaties Toegang tot grotere aanbestedingen Betere bescherming van minderheidsaandeelhouders

Beursnotering kost veel en kan oplopen tot 7 à 11% van het opgehaalde bedrag voor de Alternext en zelfs 11 tot 17% voor de vrije markt

Deel van de kost ligt vast volgens barema dat afhangt van het aantal genoteerde effecten

Deel van de kost variabel in functie van de marktkapitalisatie boven de 150 miljoen

Nadelen Hoge kostprijs Administratieve en boekhoudkundige verplichtingen Verlies aan soepelheid en controle Kosten van investor relationship management ongeveer 250 000 euro

107

lOMoARcPSD|1149022

17.3.2 Vormen

Openbaar bod tot verkoop Bestaande aandeelhouders zullen een deel van hun aandelen

verkopen zodat voor de onderneming het aantal uitstaande aandelen gelijk blijft

Oorspronkelijke aandeelhouders zien er vaak op toe dat de nieuwe aandelen goed genoeg verspreid worden onder het publiek zodat zij controle houden over hun onderneming

Beschermingsconstructies tegen vijandige overnames Aandeelhouderspacten: verschillende bedrijven die met elkaar afspreken

dat wanneer er 1 van hen dreigt overgenomen te worden elkaars aandelen te kopen

Gifpil of mechanisme van het toegestane kapitaalo Kapitaalverhoging buiten voorkeurrecht om vijandige partij te

verzwakkeno Alternatief middel om gifpil in werking te stellen is kopen van

eigen aandeleno Geen deugdelijk bestuur

Nederlandse stichting: Acelor bracht haar Canadese dochter onder in Nederlandse stichting en de stichting moet toestemming geven over eventuele overname van dochter

Meervoudig stemrecht Aandelenklassen: Brazilië

o Bevoorrechte aandelen krijgen hoger dividend maar geen stemrecht dus de gewone aandelen vertegenwoordigen de macht

Gouden aandeel Statutair beperken van stemrechten Recht om bestuurders te benoemen voorbehouden

Dag waarop overnamebod wordt aangekondigd stijgt de koers van de target met 9% en bij vijandige overname zelfs 15% Bieden in cash meer gewaardeerd dan betalen met aandelen

Openbaar bod tot inschrijving Onderneming geeft nieuwe aandelen uit die aan het publiek worden

aangeboden Versterken van EV positie om verdere groei te kunnen financieren Seasoned equity offerings (SEO): bedrijf is reeds beursgenoteerd Initial public offerings (IPO): beursintroductie

Gecombineerd bodOpenbaar bod tot verkoop + openbaar bod tot inschrijving

Als de overname slaagt kan er een delisting of een public to private operatie plaatsvinden en de onderneming kan dan van de beurs gehaald worden als de overnemer dit wil

108

lOMoARcPSD|1149022

17.3.3 Begeleidende banken

Openbare emissie van aandelen op kapitaalmarkt meestal via financiële tussenpersoonIn VS onderscheid tussen investment banks en commercial banks

In BE zijn de investment bank gewoon de begeleidende financiële instellingen

Taken Verlenen van advies wat betreft timing en prijsbepaling van uitgifte Opnemen van uitgegeven effecten Aanbieden van effecten aan beleggers op kapitaalmarkt

Concurrentiële aanbiedingOnderneming neemt zelf initiatief en nodigt de bankiers uit om bod te doen

Onderhandse aanbieding (meestal in BE)Onderneming kiest rechtstreeks de bankier die de emissie zal verzorgen

Emissievoorwaarden door beide partijen bepaald Adviesverlenende functie niet van belang Voordeel is timing-‐aspect: intermediërende instelling heeft meer tijd om

de potentiële beleggers op te sporen en de emissie op het juiste tijdstip te introduceren

Firm commitment: effecten worden aangekocht tegen overeengekomen prijs meestal met waarborg van succes

Best effort arrangement: als het een uitgifte van kleine of risicovolle ondernemingen is dan is de bank niet altijd bereid om emissie op te nemen met waarborg van succes enkel de verkochte effecten worden aan de emitterende ondernemingen betaald

Reoffering pricePrijs die financiële instelling vraagt bij plaatsing van de aandelen bij het publiek

Gross spread of underwriter discountVerschil tussen prijs die onderneming ontvangt voor aandelen en de reoffering price

Komt toe aan de leden van het waarborg-‐ of uitgiftesyndicaat dat bestaat uit 1 of meerdere lead underwriters en andere financiële instellingen

Selling groupEr worden andere ondernemingen of financiële instellingen toegevoegd aan het bestaande syndicaat die allen effecten kunnen aankopen tegen een concession price lager eventueel lager ligt dan de reoffering price gross spread verdeeld over oorspronkelijke leden

17.3.4 Prijsbepaling van nieuw uitgegeven aandelenPrijs moet hoog genoeg zijn om aandeelhouders niet te ontgoochelen, maar laag genoeg zijn zodat de aandelen vlot geplaatst kunnen wordenPrijs moet realistische weergave zijn van de waarde van het bedrijf en dus rekening houden met de eventuele groeimogelijkheden

109

lOMoARcPSD|1149022

Dividend Discount Model (DDM)Toekomstige dividenden worden geschat en verdisconteerd en de som van al de actuele waarden is dan de schatting van de aandelenprijs

Discounted Cash Flow (DFC)Verdisconteert de toekomstige vrije operationele kasstromen = middelen die onderneming genereert door het uitoefenen van haar activiteiten

Ratio-methode Koers-‐winst verhoudingen Koers-‐cash flow verhoudingen Dividendrendementen geen van de 3 geeft precieze voorspelling van wat het aandeel

de eerste dagen, weken of maanden na de notering zal doen

Algemeen doen nieuwe aandelen het op KT zeer goed terwijl ze op LT lagere rendementen opleveren

Voorbeeld DDM

17.3.5 Verdeling van de aandelenBeleggers die inschrijven op beursintroductie kunnen vooraf niet weten hoeveel aandelen ze uiteindelijk zullen kunnen kopen meestal niet voldoende aandelen voor iedereen daarom bestellen beleggers vaak meer dan ze eigenlijk willen kopen

Green shoe optieBestaande aandeelhouders kunnen nog extra pakket aandelen op de markt brengen als de vraag te groot blijkt

Blijft onzekerheid over uiteindelijke toekenning van aandelen roep om verdelingsregels grot bij consumentenorganisaties

110

lOMoARcPSD|1149022

17.3.6 Enkele cijfersOpenbaar beroep op aandelenmarkt is slechts een fractie van de totale aandelenemissies

17.4 Secundaire markt voor aandelen Groei in marktkapitalisatie is indrukwekkend Dominantie van Amerika over Europa en Azië Europa in jaren 90 golf van beursintroducties

Centraal in hervormingen (transparantiewetgeving en financiële wetgeving) Zorg over liquiditeit van de markten Kwaliteit van infrastructuur Vermogen om beursintroducties aan te trekken Geloofwaardigheid van toezichthouders Integriteit van de markten

Concurrentie tussen beurzen nam steeds toeDoor fusies en samenwerkingsakkoorden probeerde ook de Beurs van Brussel zich sterker te positioneren nam beurs van Antwerpen over + fusie met Belfox+ CIK = Brussels Exchanges of BXSSamenwerking met beurzen uit andere landen ook noodzakelijk Euronext in 2000 waar er beurzen van 3 verschillende landen gefuseerd werden tot 1 enkel bedrijfIn 2002 nam Euronext de London International Financial Futures and Options Exchange (LIFFE) overIn 2007 fusie van Euronext en New York Stock Exchange NYSE-Euronext

NYSE-Euronext sinds 2005 opgedeeld in 2 hoofdsegmenten Eengemaakte koerslijst Eurolist

o A-‐Large cap = groot bedrijfo B-‐Mid cap = middelgroot bedrijfo C-‐Small cap = klein bedrijfo 2 indexen die prestaties van aandelen weergeeft

Blue chip index Euronext 100: op basis van de 100 grootste aandelen op basis van hun marktkapitalisatie

Next 150: geeft de evolutie van de volgende 150 grootste aandelen weer

Vrije markt: alle effecten van de kleine beursgenoteerde bedrijveno Marktgewogen beursindex

17.4.1 Koersvorming en verhandeling op Euronext

HoofdlijnenBelangrijkste groep effecten, die met de grootste omzet

Secundaire lijnenWarrants, inschrijvingsrechten, toekenningsrechten marktliquiditeit van secundaire lijn ligt meestal lager dan deze van een hoofdlijn

Openingsprijs (open)Eerste prijs die op een dag tot stand komt

111

lOMoARcPSD|1149022

Hoogste koers (high)Hoogste prijs waartegen het effect verhandeld werd, meer verkopers dan kopers

Laagste koers (low)Laagste prijs waartegen het effect verhandeld werd

Slotkoers (close)Laatste prijs waartegen het effect getransacteerd werdBeleggers die aandeel willen kopen moeten order indienen bij de beurs via bank of rechtstreeks op handelsplatform

Handelsdag 7.15 vooropening: tot 9 uur worden per verhandelbaar effect alle orders

gecentraliseerd in elektronisch orderboeko Nog geen handelo Kunnen nog nieuwe orders ingevoerd wordeno Bestaande orders kunnen gewijzigd of geannuleerd worden

Paar seconden voor opening om 9u: beurs berekend prijs waartegen het meeste effecten kunnen verkocht worden o.b.v. info in orderboek = openingsprijs

9u-‐17.25u verhandeling: op elk moment bijkomende orders die continu worden geëvalueerd

o Verhandeling direct uitgevoerd 17.30-‐17.35 stilstaande fase: zelfde als vooropening en wordt slotkoers

bepaald

17.4.2 Circuit breakersAls de marktprijs van een aandeel onder een bepaalde bodemkoers valt wordt de handel gedurende een bepaalde tijd stilgelegd

Bedoeling Connectie tussen de markten niet verbreken Beleggers en handelaars de kans geven om te kalmeren en hen rustig de

tijd geven om orders door te geven

Voorstanders beweren dat vooral kleine beleggers baat hebben bij deze pauzes

17.4.3 Vrije markt of ‘The wild, wild west’?

Vrije markt Niet gereglementeerde markt voor KMO’s en starters Ondernemingen kunnen niet voldoen aan strengere eisen voor notering

op andere segmenten van Euronext Geen minimum beurskapitalisatie Geen minimale free float Geen regels m.b.t. financiële rapportering Geen transparantiewetgeving Enkel particulieren worden aangetrokken Kosten voor notering beperkt

112

lOMoARcPSD|1149022

17.4.3.1 Alternext Segment voor middelgrote ondernemingen op Euronext dat in 2006

gelanceerd werd Ondernemingen zijn te klein voor gereglementeerde markt Eurolist, maar

te groot voor de Vrije markt Halfjaarrapportering verplicht, strenge IFRS normen moeten niet gevolgd

worden Notering aanvragen zonder prospectus = directe notering

o 2 jaar voorafgaand aan beursgang minstens 5 miljoen euro hebben opgehaald via private plaatsing

17.4.3.2 Openbare veilingen Niet gereglementeerde markt waarop niet genoteerde effecten kunnen

verhandeld worden Gebruik van veilinghamer Enkel leden van NYSE-‐Euronext kunnen hieraan deelnemen Bank of beursmakelaar is tussenpersoon Per opbod verkocht

Hoofdstuk 18. Collectieve beleggingsinstrumenten18.1 Begrip en voordelen

Beleggingsclubs zijn gegroepeerd in de Vlaamse Vereniging voor Beleggingsclubs en Beleggers (VFN) die lid is van de Euroshareholders

Instelling voor Collectieve Belegging (Mutual Fund)Verzamelt financiële middelen met als uitsluitend doel deze collectief volgens het principe van risicospreiding te beleggen

ICB zal externe partij aanstellen die de effecten in bewaring neemt Voor bewaarder is de ICB een buitenbalansproduct Belegger heeft voorrecht ingeval van faling van de bewaarder kan

zijn kapitaal terugvorderen

Geschiedenis 1e beleggingsinstelling naar Belgisch recht van 1946

o Opgericht voor periode van 15 jaaro Particuliere spaarder de voordelen van risicospreiding geven

1e wetgeving voor collectief beleggen die beleggingsfonds beschreef kwam in 1957-‐1958

Jaren 80 maatregelen om kapitaalmarkt te stimulereno Belastingvoordeel verdween middelen stroomden terug

uit beleggingsfondseno Midden jaren 80 ruime toevloed van Luxemburgse ICB’s

1990 hervorming fondsenwetgeving: Bevek en Bevak Sinds 1985 is Europese regelgever aan het streven naar een eengemaakte

Europese Fondsenmarkt via UCITS-‐richtlijneno Harmonisatie van concurrentievoorwaarden

113

lOMoARcPSD|1149022

o Bescherming van beleggero Vestigen van principe home country controlo Invoeren van Europees paspoort voor ICB’s

Voordelen ICB In 1 keer een gediversifieerde portefeuille Belegger moet niet dagdagelijks zijn portefeuille op te volgen Transactiekosten veel lager Belegger kan participeren in markten die voor hem anders niet

toegankelijk zijn Fiscale voordelen: geen RV

Portefeuille wordt beheerd door professionele beheerder Passief beheer: markt volgen Actief beheer: markt kloppen

18.2 Typologie van ICB’s

18.2.1 Typologie op basis van de aangesproken beleggers

Openbare ICBTrekt haar financiële middelen aan via een openbaar bod van al dan niet verhandelbare rechten van deelneming of effecten

Institutionele ICBTrekt haar financiële middelen uitsluitend aan bij institutionele beleggers

Private ICBTrekt haar financiële middelen aan bij private beleggers

Juridische aard ICB’s vs hun potentiële beleggers

Particulieren kunnen enkel beleggen in openbare ICB, terwijl institutionele partijen de keuze hebben tussen institutionele ICB en openbare

In openbare ICB’s worden aandelenklassen gecreëerd voor bvb institutionele beleggers en particulieren

114

lOMoARcPSD|1149022

Aanbiedingen geen openbaar karakter Aanbiedingen uitsluitend gericht aan institutionele of professionele

beleggers Aanbiedingen gericht aan minder dan 150 natuurlijke of rechtspersoenen

die geen institutionele of professionele belegger zijn Aanbiedingen van andere effecten dan rechten van deelneming in open

ICB’s vereisen totale tegenwaarde van minstens 100 000 euro per belegger en per categorie van effecten

Aanbiedingen van rechten van deelneming in open ICB vereisen totale tegenwaarde van minstens 250 000 euro per belegger en per categorie

Aanbiedingen van andere effecten dan rechten van deelneming in open ICB’s met nominale waarde per eenheid van minstens 100 000 euro

Aanbiedingen van effecten met totale tegenwaarde van minder dan 100 000 euro die berekend wordt over periode van 12 maanden

18.2.2 Indeling op basis van de juridische structuur

Schematische voorstelling van de Belgische ICB’s

Open ended funds, unit trusts: aantal rechten van deelneming is veranderlijk

o ICB verbindt zich ertoe om op eenvoudig verzoek van de deelnemers de rechten tegen inventariswaarde terug te kopen ten laste van haar activa

o Kunnen beursnotering aanvragen als ze dat willen Closed ended funds: vast aantal rechten van deelneming

o ICB zijn verplicht om beursnotering aan te vragen zodat er een secundaire markt ontstaat

115

lOMoARcPSD|1149022

18.2.2.1 Openbare ICB’s

18.2.2.1.1 Gemeenschappelijke beleggingsfondsen

Gemeenschappelijke beleggingsfondsen met veranderlijk kapitaal ICB’s van het contractuele type Rechten van deelneming vertegenwoordigen het eigendomsrecht van een

fractie van de portefeuille Beleggers zijn juridisch mede-‐eigenaars Fonds heeft geen rechtspersoonlijkheid en daardoor 3 betrokken partijen

o Beleggerso Fondsbeheerdero Fondsbewaarder

Beheersreglement bevat rechten en plichten van 3 betrokken partijen In BE steeds van het open type Geharmoniseerde fondsen: fondsen met Europees paspoort <-‐> niet- ‐

geharmoniseerde fondsen

Pensioenspaarfondsen Opbouwen van individueel pensioenreserve op fiscaal

vriendelijke manier Pro-‐Europese regels Gelden die beheerder ontvangt vormen afgezonderde tegoeden Grootste fondsen in Belgische markt

Belgisch pensioensysteem in notendop Eerste pijler = wettelijke pensioenen gefinancierd via repartitiestelsel Tweede pijler = extra legale (aanvullende) pensioenen

o Werknemer (of werkgever) spaart via een groepsverzekering of via afzonderlijk aanvullend pensioenfonds

Ondernemingspensioenstelsels Multi-‐ondernemingspensioenstelsel

Derde pijler = individueel pensioenspareno Pensioenspaarverzekeringen (kapitaalbescherming en minimum

gewaarborgd rendement)o Pensioenspaarfondsen ICB

18.2.2.1.2 Beleggingsvennootschappen = ICB’s van het statutaire type pas sinds 1990 opgericht worden

Opgericht als handelsvennootschap en hebben eigen rechtspersoonlijkheid

Belegger belegt in beleggingsvennootschap door aandelen/deelbewijzen te kopen

AV en RVB Open fondsen tenzij vastgoed of private equity

BevekBeleggingsvennootschap met veranderlijk kapitaal beursnotering niet verplicht

116

lOMoARcPSD|1149022

BevakBeleggingsvennootschap met vast kapitaal

Gesloten fonds en kan op primaire markt gekocht worden gedurende de inschrijvingsperiode

Beursnotering verplicht Beurskoers kan afwijken van inventariswaarde van het fonds décote

Kapitalisatiefondsen Zoals pensioenspaarfondsen Kapitalisatie van geïnde inkomsten

Uitkeringsfondsen en distributiefondsen Uitkeren dividend

In beleggingsvennootschappen kan men gebruik maken van compartimenten ofzusterfondsen die elk een eigen beleggingsstrategie hebben paraplufonds

Privak Beursgenoteerde ICB’s die sinds 1997 kunnen opgericht worden Beleggen in niet-‐genoteerde vennootschappen en groeibedrijven Groeibedrijven: vennootschappen waarvan de toegelaten financiële

instrumenten worden verhandeld op een door een effectenbeurs georganiseerde markt

Investeren in durfkapitaal

18.2.2.2 Institutionele ICB’s Beleggingsfondsen, verzekeraars en pensioenfondsen

Vennootschappen als ze aan minstens 2 van de 3 voorwaarden voldoen Meer dan 250 werknemers Balans meer als 43 miljoen euro Netto jaaromzet van meer dan 50 miljoen euro

niet aan voorwaarden voldoen? Aanvraag indienen bij FSMA (universiteiten en stichtingen)

Nauwelijks beleggingsbeperkingen Niet onder toezicht FSMA RV wordt teruggevorderd in fiscale aangifte

18.2.2.3 Private ICB’s Geen concrete wetgeving behalve private privak

o Niet onder toezicht van FSMAo Commissaris-‐revisor benoemd wordeno 2007 nieuwe wetgeving

18.2.3 Indeling op basis van de beleggingspolitiekICB’s die beleggen in opties en futures komen niet in aanmerking voor Europees paspoort

Belgische wetgeving laat ICB’s toe te beleggen in Beleggingen die voldoen aan de voorwaarden van de Europese richtlijn Effecten en liquide middelen Grondstoffen, opties en termijncontracten op grondstoffen

117

lOMoARcPSD|1149022

Opties en termijncontracten op effecten, deviezen en beurs- ‐indexcontracten

Vastgoed Hoogrisicodragend kapitaal Andere door de Koning toegelaten beleggingen

ICB’s mogen Niet meer dan 10% van alle effecten van eenzelfde categorie van

eenzelfde emittent aankopen Niet meer dan 5% van de totale waarde van de effecten van 1 emittent

aanhouden Niet meer dan 10% van haar netto-‐vermogen beleggen in niet- ‐

beursgenoteerde effecten of in effecten die niet regelmatig worden verhandeld op een erkende financiële markt

Effecten niet ongedekt verkopen Niet meer dan 10% van de netto-‐actiefwaarde beleggen in goud Niet beleggen in goederen, handelscontracten, gebouwen en grondstoffen

Vastrentende ICB Monetaire en obligatie-‐ICB

Niet-vastrentende ICB Aandelen ICB Gemengde ICB ICB met kapitaalbescherming Dakfondsen Vastgoed ICB Pensioenspaarfondsen Privak

18.2.3.1 Monetaire ICB’s = thesaurie-‐ICB’s beleggen voornamelijk in kortlopend papier zoals termijndeposito’s, schatkistcertificaten, korte termijn obligaties, CP en liquide middelen met gemiddelde looptijd van minder dan 6 maanden

18.2.3.2 Obligati e - ‐ IC B’ s

ICB’s met middellange looptijdBevat fondsen die beleggen in obligaties met looptijd tussen 1 en 3 jaar

Obligatie ICB’sBeleggen in vastrentende waarden met looptijd van minstens 3 jaar

Obligatiefondsen zonder looptijd Obligatiefondsen met vaste looptijd = fix-‐fondsen

Inverse durationICB stijgt in waarde als de rente stijgt door het kopen van korte tot middellange termijn beleggingen aangevuld met afgeleide producten zoals futures, opties en swaps

118

lOMoARcPSD|1149022

18.2.3.3 Aandelen ICB’s

Indexfonds = Exchange Traded Fund (ETF) Als het beleggingsfonds een passieve strategie volgt en enkel probeert de

middelen van het fonds te alloceren volgens de samenstelling van een bekende index

Actieve beleggingstrategieFondsen die op zoek gaan naar aandelen waarvan verwacht wordt dat zij beter zullen presteren dan de markt

Kunnen zich richten tot bepaalde sectoren (sectorgespecialiseerde ICB) Kunnen zich richten tot bepaalde thema’s (themafondsen)

Recovery fondsBelegt uitsluitend in selectie van aandelen die in de laatste maanden zwaar afgestraft werden in de hoop dat deze fundamenteel zullen hernemen

Behavioural finance: gaat ervan uit dat financiële markten inefficiënties vertonen doordat mensen systematisch fouten maken

o Slecht nieuws over ondernemingsresultaten zal door vele te sterk geïnterpreteerd worden zodat de koersen heel sterk gaan dalen

o Aandelen die laatste 5 jaar het slechtst gepresteerd hebben maken veel kans om bij de sterkste stijgers van volgende 5 jaar te behoren

Tegendraads beleggen: Werner De Bondt en Richard Thaler

Share buy-back fondsBelegt enkel in ondernemingen die eigen aandelen inkopen

Buy-out fondsKoopt aandelen van dochterondernemingen op waarvan de moederonderneming die middelen wil aanwenden voor schuldverlichting

Vice fundBeleggen in alcohol, gokken, seks en tabak

Beleggingsfonds met hoofdactiviteit de sportsector

Wijnfonds

Ethische ICB’sHouden beleggingsproducten aan met een hoog sociaal-‐ethisch ecologisch gehalte duurzaam beleggen of sociaal verantwoordelijk investeren (SRI’s)

o Eerste generatie fondsen: niet in wapenhandel of waar kinderarbeid aan te pas kwam

o Tweede generatie: beperkt aantal positieve criteria zoals enkel in milieuvriendelijke bedrijven investeren

o Derde generatie: volledig doorgedreven sociaal-‐ethisch beleid

18.2.3.4 Gemengde ICB’s Balanced funds beleggen zowel in aandelen als in obligatie en kunnen zowel rechtstreeks als onrechtstreeks gebeuren

119

lOMoARcPSD|1149022

Dynamisch fonds of hoog risico fondsAls fonds gemiddeld meer dan 60% van zijn vermogen belegt in aandelen

Defensief fondsGemengde fondsen met laag risico die het aandelenpercentage in activa tot max 35% beperken tussen deze 2 bestaan fondsen met neutraal risico

18.2.3.5 ICB’s met kapitaalbehoud Garanderen de terugbetaling van de volledige inleg op vervaldag

Vastrentend gedeelte Optie

2 tendensen om uitbetalingsstructuur te innoveren Rente bleef dalen dus bedrag dat men kon spenderen aan kopen van

opties verkleinde Volatiliteit op aandelenmarkt nam wereldwijd toe wat opties duurder

maakten

Oplossing Geen volledig kapitaalbehoud meer bieden maar slechts een fractie van

90 of 95% Niet de volledige stijging van de onderliggende waarde geven maar

slechts fractie daarvan Cap voorzien op mogelijk rendement Ingewikkelde optieconstructies invoeren die de kansen dat de belegger

een mooi rendement haalt sterk beperkten

Kapitaalbescherming Voor inschrijvingsprijs van de rechten van deelneming gedurende de

inschrijvingsperiode geldt een volledige bescherming op vervaldag Om bescherming te verlenen is beleggingsstrategie vastgelegd waarbij

belegd wordt in deposito’s, schuldinstrumenten die zijn uitgegeven door een onderneming die onder prudentieel toezicht staat en die is gevestigd in lidstaat van EER

Bescherming geldt voor alle deelnemers

Kapitaalgarantie Voor de inschrijvingsprijs van de rechten van deelneming gedurende de

inschrijving een integrale, onherroepelijke en onvoorwaardelijke waarborg op vervaldag gesteld werd

Waarborg verleend door derde die onder prudentieel toezicht staat en gevestigd is in lidstaat van de EER en die geformaliseerd wordt in juridisch bindend contract tussen ICB en derde

Waarborg geldt voor alle deelnemers

Fondsen met bodembewaking Streven naar kapitaalbehoud zonder dat er kapitaalbescherming of

garantie geboden wordt Men gebruikt constant proportional portfolio-‐insurance (CPPI)

o Men belegt zowel in obligaties als in aandelen

120

lOMoARcPSD|1149022

18.2.3.6 Dakfondsen Fondsen die in andere ICB’s beleggen Voor betere wereldwijde diversificatie Flexibel en dynamisch beheer Totaaloplossing voor belegger

18.2.3.7 Hedge funds

Hefboomfondsen, speculatiefondsen, instellingen met hoge schuldgraad Opgericht door Alfred Winslow Uitsluitend voor zeer rijke beleggers In belastingparadijzen

Macro-hedge fundsSpeculeren op belangrijke verschuivingen in de internationale financiële markten

Relative value funds Proberen o.b.v. arbitrage voordeel te halen o.b.v. marktinefficiënties Verwachtingsarbitrage: kans op winst wordt groter geschat dan kans op

verlies

Long Term Capital Management (LTCM) Amerikaans speculatiefonds die zo’n grote verliezen had dat de

Amerikaanse Federal Reserve tussenkwam om systeemrisico te vermijden

Stichters waren 2 nobelprijswinnaars: Myron Scholes & Robert Merton Groot deel met geleend geld

Particulieren Kapitaalgarantie Via discretionair vermogensbeheer Via tak-‐23 product Via dakfonds

Alternative Investment Fund Managers Directive = AIFM richtlijn Reglementeert alle alternatieve fondsen door de aanbevelingen van de G- ‐

20 te volgen In ruil voor Europees paspoort moeten ze openheid geven over hun

kapitaal, risico’s en bestaande belangenconflicten

18.3 Wegwijs in de ICB’s

18.3.1 TransparantieVerkorte uitgifteprospectus samen met verplichte uitgifteprospectus verspreiden nu standaarddocument voor essentiële beleggingsinformatie (Key Investor Information) met indeling in risicoklassen

121

lOMoARcPSD|1149022

18.3.2 InventariswaardeKoersen kunnen gevolgd worden in De Tijd onder ‘Beleggingsfondsen’ of in de Fondsen-‐tijd

Netto-inventariswaardeGeeft de waarde van de beleggingsportefeuille weer per uitgegeven certificaat

Problemen Veel beleggers beseffen onvoldoende dat ze hun fonds niet (ver)kopen

aan de inventariswaarde die in krant staat maar wel aan de volgende Op welke orderdatum de gepubliceerde inventariswaarde betrekking

heefto Sommige nemen de echte orderdatumo Sommige passen de d+1 regel toe

Voor aan-‐ en verkoop van open fondsen werken de meeste banken niet met limiet-‐orders extra risico bij klant

18.3.3 Kwaliteitsbeoordelingen

18.3.3.1 Beoordelingen op fondsniveau

In VS 3 marktleiders S&P Morningstar Lipper

S&P Kent ratings toe obv zowel kwantitatieve als kwalitatieve criteria Fondsen moeten track record hebben van minstens 3 jaar en moeten tot

de 20 best presterende fondsen behoren uit groep van peers

Morningstar Sterrensysteem dat op een kwantitatieve beoordeling val elk fonds is

gebaseerd Sharpe ratio: verhouding tussen het exces rendement en de volatiliteit van

het fonds Exced rendement: rendement dat fonds extra oplevert boven de risicovrije

rente

18.3.3.2 Beoordelingen op het niveau van de vermogensbeheerder

Association for Investment Management and Research (AIMR) AIMR PPS beoordeling Alle beleggingsvormen die een bepaalde instelling aanbiedt wordt onder

de loep genomen PPS: Performance Presentation Standards Composities: beleggingsproducten die eenzelfde strategie aanhouden alternatief is Global Investment Performance Standards (GIPS)

122

lOMoARcPSD|1149022

18.3.4 Distributie

Open architectuur Aanbieden van third-‐party fondsen Aanbieden van een geselecteerd multi-‐merken aanbod van best-‐in-‐class

fondsen

18.3.5 Kosten

Instapkosten Monetaire ICB en ICB met middellange looptijd Obligatie-‐ en aandeel ICB Kapitaalhoudende fondsen

Beheersvergoeding Meestal maandelijks

Uitstapkosten Vergoeding van 1% Bij kapitaalhoudende fondsen geen uitstapkost als men effect houd tot

vervaldag

Winstbonus (performance fee) Aan vermogensbeheerder

Totale kostenratio Total Expense Ratio Verhouding van de jaarlijkse operationele kosten van een fonds tot zijn

inventariswaarde Belgische fondsen horen bij de beste

18.3.6 Hoofdlijnen van ICB-‐fiscaliteit

Schematische voorstelling van de standaard ICB-fiscaliteit

123

lOMoARcPSD|1149022

Roerende voorheffing Beurstaks Meerwaardetaks Verschuldigde belastingen hangen af van aard van ICB, uitkeringspolitiek

en de samenstelling van de portefeuille

Fiscaal voordeel van pensioensparen 30% op gestorte premies verhoogd met gemeentelijke opcentiemen Maximale premiestorting voor 2014 = 940 euro

Om zware fiscale penalisatie te vermijden moet je pensioenspaarfonds aanhouden tot minstens je 60e

Voor 60e uittreden PB van 33% Wie later uittreedt betaalt eenmalige belasting van 16,5% of 10% (na

1992)

Voorwaarden Natuurlijk persoon die inwoner is van EU lidstaat Minimum 18 jaar en max 64 Onderworpen aan Belgische personenbelasting Minstens 5 jaarlijkse stortingen gedaan en minstens gedurende 10 jaar

aan pensioensparen In 1 aanslagjaar slechts 1 spaarrekening openen of 1 spaarverzekering

aangaan

18.4 Concurrent van de ICB’s: Verzekeringsfondsen

Verzekeringsfondsen Collectief beleggen van opgehaalde fondsen Grote verschil: nu wordt er een verzekeringscontract gebruikt om aan

fondsenwerving te doen beleggingsverzekeringen

18.4.1 Verzekeringen Individuele verzekeringen Groepsverzekeringen Schadeverzekeringen zoals autoverzekering, brandverzekering,… Levensverzekering

Verzekering bij leven Verzekering met uitgesteld kapitaal

o Verzekeraar verbindt zich ertoe tegen betalingen van premies om een vast kapitaal uit te betalen wanneer de verzekerde bij het verstrijken van de overeenkomst nog in leven is

Verzekering met lijfrenteo In ruil voor betaling van kapitaal verbindt de verzekeraar er

zich toe een rente uit te keren tot het overlijden van 1 of meerdere aangewezen personen

124

lOMoARcPSD|1149022

Verzekering bij overlijden Levenslange verzekering

o Verzekeraar verbindt zich ertoe een bepaald kapitaal te betalen bij overlijden van de verzekerde

Tijdelijke verzekeringo Bij overlijden van de verzekerde gedurende een

voorafbepaalde periode

Tak-21 producten Spaarproducten met een gegarandeerd minimumrendement Bovenop kan winstdeelname worden uitgekeerd Sommige omgezet onder de vorm van klassieke levensverzekering Spaarverzekeringen meer flexibiliteit wat grootte en timing betreft Interesten vrijgesteld van RV (minstens 8 jaar en 1 dag aanhouden) Uitstapkosten

Verzekeringsbon Derde tak 21 product op middellange termijn waarmee de verzekeraar

een alternatief biedt voor de kasbon Levensverzekeringscontracten van korte tot middellange duur waarbij

belegger een 1malige storting doet en waar verzekeraar gewaarborgde interestvoet aanbiedt

Instapkost rond 2 à 3% Op vervaldag of overlijden wordt gevormde spaartegoed uitgekeerd

Tak-23 producten Levensverzekeringen die aan een beleggingsfonds zijn gekoppeld Verzekeringsnemer draagt beleggingsrisico Geen vast rendement Premies niet fiscaal aftrekbaar Verschillen van klassieke ICB omdat zij altijd op naam zijn Vrijgesteld van RV Instapkosten hoger dan ICB Onder bevoegdheid van FSMA Niet verplicht prospectus en jaarrekening uit te geven Veel bewegingsvrijheid

Tak-26 Zuiver kapitalisatiecontract en heeft weinig met levensverzekering te

maken Vaste rente aangevuld met variabele winstdeling Beleggers die op minder dan 8 jaar willen beleggen om premietaks te

vermijden

Tak-44 Risicobeperking (tak-‐21) gecombineerd met streven naar rendement

(tak-‐23)

125

lOMoARcPSD|1149022

Slapende verzekeringscontractenBegunstigde weet soms niet dat hij begunstigd is of personen die van werk veranderen vergeten soms dat men over een groepsverzekering beschikte bij vorige werkgever

18.5 Collectief beleggen in cijfers

Deel III: Afgeleide financiëleproducten

Hoofdstuk 20. Termijncontracten en futuresGebruikt door ondernemingen op allerlei risico’s te dekken: valutarisico, interestrisico, marktrisico

20.1 Termijncontracten

20.1.1 Standaard termijncontract OTC contract waarbij overeengekomen wordt om een bepaalde activum

op een bepaald ogenblik in de toekomst op te kopen of te verkopen aan een prijs die we nu afspreken = termijnkoers

Long positie: degene die verbintenis aangaat te kopen Short positie: de partij die zich ertoe verbindt te verkopen Open interest: aantal contracten in de markt, aantal posities dat geopend

isZowel gebruikt worden om te speculeren als om te hedgen = risicodekking

Pay-off diagram of cash flow diagramAls we de mogelijke cash flows op vervaldag uittekenen in functie van de prijs van de onderliggende waarde = winstdiagram als we geen premie betalen

126

lOMoARcPSD|1149022

Zero-sum gameWat de ene wint, wordt door de andere verloren

Bepaling van termijnkoers hangt af van 3 componenten

Aan de hand van een voorbeeld Jan wil koe kopen over termijn van 3 maanden Vandaag kunnen we de koe kopen aan 3 000 euro Hij vraagt ons om de koe nu al te kopen zodat hij zeker is dat hij die koe

kan kopen over 3 maanden Financieringskost: je moet de koe financieren dus misloop je een rente (vb

5% enkelvoudige interest): 3 000 euro x 0,05 x 3/12 = 37,5 euro Stockagekosten: je moet de koe eten geven en verzekeren vb 70 euro Inkomsten: je kan de koe melken en dus op 3 maanden 50 euro

terugverdienen termijnkoers over 3 maanden = 3 000 + 37,5 + 70 – 50 = 3 057,5 cost of cary = 57,5 euro = geeft aan hoeveel het kost om het goed op termijn te kopen, maar wordt meestal procentueel uitgedrukt

Voor onderliggende waarden die zonder beperkingen en zonder veel kosten vlot verhandeld kunnen worden ligt de termijnprijs vast door arbitrage vb termijncontract op een aandeel

Convenience yieldFictieve inkomst die aangeeft hoe de bezitters van het consumptiegoed de schaarste op de markt inschatten als het goed schaars is dan zullen ze het bezit van het consumptiegoed sterk waarderen en het niet willen verkopen omdat zij dan op het ogenblik van consumptie een meerprijs zouden moeten betalen

Termijncontract heeft bij afsluiten ervan geen waarde, eens de tijd verstrijkt zal er een potentiële pay-off van het termijncontract ontstaan en zal het waarde krijgen

Voorbeeld koe hernemen Prijs van koe stijgt naar 4 000 na 1 maand Goed van Jan want hij zit long in termijncontract waar hij de koe tegen

3075,5 euro kan kopen Hoeveel contract waard voor Jan als contantrente op 2 maanden 4% is?

o 4 000 – (3057,5/(1 + 4% x 2/12)) = 962,75 euroo Voor tegenpartij -‐963,75o zero-‐sum game

Over-‐the-‐counter verhandelde termijncontracten bijna steeds afgesloten op valuta = valutatermijncontracten

20.1.2 Variatie op het termijncontract: Range forward= termijncontract waarbij een minimum en maximum koers worden vastgelegd

127

lOMoARcPSD|1149022

Voorbeeld We kopen hout tegen 200 000 CAD Levering en betaling zijn binnen 9 maanden Koers van CAD is op dit moment 1.5390 (CAD/EUR) met termijnkoers van

1.5420 (CAD/EUR) Bank en onderneming kunnen overeenkomen dat voor 1 euro minstens

1.536 CAD krijgt en maximaal 1.547 CAD Als de notering lager (hoger) zou zijn dan 1.536 (1.547) kan de

onderneming 1.536 (1.547) euro krijgen voor 1 euro

20.1.3 Forward rate agreement Door kopen van FRA kan onderneming de interestlast/opbrengst op

deposito of lening nu al vastleggen voor toekomstige periode FRN aangaan waar men een FRA koopt

Voorbeeld Men wil de te betalen interestlast binnen 3 maanden op een notionele

waarde van 10 miljoen euro hedgen voor een termijn van 9 maanden Via kopen van FRA kan rentevoet vb op 6% vastgeprikt worden Als 9-‐maandse contantrente binnen 3 maanden verschilt van

de afgesproken 6% dan zal de koper van de FRA het verschil tussen de marktrente en 6% ontvangen van de tegenpartij

Renteverschil kan bij aanvang of op het einde van leenperiode betaald worden

o Settlement in arrears: op het einde van leenperiode FRA rate moet gelijk zijn aan de nu geldende termijnrente voor die

toekomstige periode

20.2 FuturesOm vertrouwen te scheppen in de tegenpartij en om hedging mogelijk te maken standaardisatie van het termijncontract

Future Gestandaardiseerd termijncontract dat op een beurs verhandeld wordt Verhoogde liquiditeit Tegenpartij van contract = beurs zelf Tegenpartij-‐risico (kredietrisico) bestaat niet Borg (initial margin): omdat beide partijen zowel winsten als verliezen

kunnen realiseren gaat iedereen die een future-‐positie inneemt een borg moeten storten op margin account

o Marking to market: winst of verlies dat men dagelijks maakt op zijn futurepositie wordt bij-‐ of afgeboekt van de margin account

o Variation margin: als borg onder bepaald minimumniveau daalt Margin call: verzoek om onmiddellijk de margin account

terug op het niveau van de initial account te brengen

Currency futures of valutafuturesDeviezen

128

lOMoARcPSD|1149022

Commodity futuresGrondstoffen

Stock index futuresAandelenindexen

Hoofdstuk 22. Opties

Meest gesofisticeerde afgeleide financiële producten Voor de ene partij een recht en voor de andere een plicht = assymetrie in

pay-‐off profiel Fisher Black, Myron Scholes en Robert Merton legden basis voor

modelmatige waardering van opties Black-‐Scholes formule nieuw tijdperk in optiebeurzen

22.1 Plain vanilla opties

Optie Financieel instrument dat de houder (long positie) het recht geeft om een

bepaalde hoeveelheid (contractgrootte) van een onderliggende waarde te kopen (call optie) of te verkopen (put optie) aan een vooraf bepaalde koers nl de uitoefenprijs (strike price, exercise price)

Perpetuele optiesEerder theoretisch concept

Europese opties Opties met een Europese stijl Kunnen enkel uitgeoefend worden op 1 bepaalde datum Op Franse en Britse segment van Liffe NYSE-‐Euronext

Amerikaanse opties Opties met een Amerikaanse stijl Kunnen gedurende een ganse periode worden uitgeoefend Op alle segmenten van Liffe NYSE-‐Euronext

Bermuda opties Tussenvorm van Europese en Amerikaanse opties Kunnen op een beperkt aantal dagen worden uitgeoefend

Aziatische optiesOptie waarbij de uitoefenprijs bepaald wordt aan de hand van het gemiddelde van de koersen van de onderliggende waarde gedurende een bepaalde periode

Koper van de optie (long positie) Recht tot uitoefening van de optie maar nooit enige verplichting Als uitoefenen van optie voor hem verlies zou opleveren gaat hij het niet

uitoefenen

129

lOMoARcPSD|1149022

Schrijver van de optie (short positie) Verplichting aangegaan Als koper zijn long call wil uitoefenen is de schrijver verplicht om tot

levering van de onderliggende waarde over te gaan Meestal levering fysiek (aandelen, valuta, obligaties) Cash settlement: winst of verlies cash ontvangen of betalen (optie op

index)

Optiepremie Houder van short optie heeft enkel mogelijkheid om te verliezen Wil dit risico enkel op zich nemen als hij ervoor gecompenseerd wordt

door ontvangen van deze premie

Intrinsieke waarde van optieDe hypothetische winst

Onderliggende waarde = S Uitoefenprijs = K Intrinsieke waarde = S – K in-‐the-‐money Voor de put= K – S Als verschil negatief is dan is de optie out-‐of-‐money At the money: K = S

TijdswaardeAls premie hoger is dan intrinsieke waarde

Extra vergoeding voor de kans om nog hogere winsten te realiseren Voor Amerikaanse opties zal premie nooit lager zijn dan intrinsieke

waarde

Pay-off diagramKijkt enkel naar de kasstroom waartoe de optie aanleiding geeft op de vervaldag

WinstdiagramBrengt de premie in mindering van de kasstroom op de vervaldag

130

lOMoARcPSD|1149022

22.2 Index participation units, mini’s, ETF’s en trackers

Index Participation Unit (IPU)Men wilde het de belegger mogelijk maken om via een kleine investering in een index te kunnen beleggen daarom ETF (Exchange Traded Funds) op Amex aangeboden

Spiders (SPDR): Standard & Poor’s Depository Receipts: belegger kan in 1 transactie een gediversifieerde portefeuille kopen

In BE eerst onder de naam mini later ETF’s en Trackers

Mini-Bel20Bedoeld voor particuliere beleggers die een index wilden volgen maar niet over voldoende middelen beschikten om alle aandelen uit die index te kopen

Voordeel: via 1 transactie beleggen in een gediversifieerde portefeuille + recht op dividend + RV van 15%

Call-‐optie met looptijd van 50 jaar en uitoefenprijs 0 Nadeel: feit dat belegger optiecontract diende te ondertekenen Enkel succes in jaar van oprichting

Trackers Beleggingsfondsen die een index schaduwen en die continu op de beurs

verhandeld worden Uitgegeven door financiële instellingen i.p.v. de beurs Geen opties maar onder categorie ETF’s Dividenden worden niet noodzakelijk uitgekeerd mogelijkheid

tot kapitalisatie Meer succesvol dan de mini NextTrack meteen marktleider (QQQ)

22.3 Warrants

Gedekte warrants (covered warrant) Gewoon optiecontract Uitgevende financiële instelling is steeds short in de warrant en belegger

enkel long Belegger die speculeert op stijging van onderliggende waarde zal naar

call-‐warrant grijpen en omgekeerd Onderliggende waarden divers: aandelen, wisselkoersen, olie, goud Looptijd tussen 1 en 5 jaar Uitbetaling in contanten Kan verkocht worden op secundaire markt

Ongedekte warrants (uncoverred warrant) Uitgegeven door bedrijf Optiekarakter, uitoefening aanleiding tot uitgifte nieuwe aandelen Meestal at-‐the-‐money of out-‐the-‐money uitgegeven Looptijd tussen 1 en 5 jaar NextWarrants: segment op Euronext geeft beleggers toegang tot meer dan

16 000 warrants en certificateno Zowel calls als puts van Europees of Amerikaans type

131