Publiek en privaat toezicht op financiële markten
description
Transcript of Publiek en privaat toezicht op financiële markten
Publiek en privaat toezicht op financiële markten
prof. dr. S.G. (Fieke) van der Lecq
EUR / ESE & NMa / MFS *
EITC Rotterdam, 26 maart 2009
Organisatie publiek toezicht: de financiële toezichtdriehoek
• Sectorspecifieke toezichthouders: DNB en AFM
• Generieke toezichthouders: vele! O.a. NMa
• Uitruil → optimalisatie– Transparantie ↔ stabiliteit– Stabiliteit ↔ mededinging– Transparantie ↔ mededinging
• Samenwerken t.b.v. consistentie
• Alert zijn op regulatory capture en endogeniteit toezichtsregime (zittende partijen meer invloed)
Bredere samenwerkingsverbanden• NMa, AFM, DNB: (markt)monitoring, integriteit
• FEC, FIOD / ECD, Belastingdienst
• OM, AIVD, etc.
Uitgangspunten:
• van autonoom naar integraal
• van repressief naar preventief
• van uitkomsten naar gedrag (via compliance)
Financiële sector gerelateerd aan reële sector: enorme hefboomwerking.
Technische risico’s in de financiële sector
• Financieel risico– Bv. rente, debiteuren, tegenpartij, valutakoersen,
aandelenkoersen, langleven, catastrofes• Operationeel risico
– Falende systemen (bv. ICT) en medewerkers (uitval, fraude)
• Strategisch risico – Veranderde wet- en regelgeving, maatschappelijke
opvattingen– Risico van verkeerde strategie
• Samenstellingsfout: individueel rationeel ≠ sociaal optimaal– Momenteel extra lastig door ‘bankierende overheid’
• Systeemrisico door interdependentie / verwevenheid (domino)– Too big to fail– Too big to save
Mededingingsrisico’s in de financiële sector
• Weinig aanbieders, zware regulering, interdependentie / verwevenheid, beperkte transparantie
• Sectorcultuur: actieve brancheverenigingen, veel geïnstitutionaliseerd overleg, samen uit & thuis.
• Productkenmerken leiden tot consumentenfalen– Bedrijven kennen hun klant onvoldoende
• Daardoor te weinig stemmen met de euro
• Passieve consument wordt verwend en dom gehouden
Risico’s kosten geld…• Schade voor bedrijf
– Productieverlies – Fraude – Reputatieschade – Herverdeling– Debiteurenrisico, tegenpartijrisico
• Maatschappelijke winst / verlies – Systeemrisico
• Hoe bepaal je de prijs van risico? Vgl. derivaten.• Risico’s afdekken kost ook geld!
Wie let op welke risico’s?• Interne risico’s
– Auditing & control, risk management (CRO)– Compliance officer (CO)
• Sectorgebonden risico’s– Sectorale toezichthouders– Consumentenorganisaties
• Risico’s per productmarktcombinatie– BKR, credit rating agencies, etc.
• Externe risico’s– Belangengroepen– Overheid (maar wat als de overheid zelf actor is?)
• Diverse soorten risico– Consultants (in opdracht) (onbedoeld)
harmoniserend effect
…en waar is de consument?• Disciplinerende kracht van vraagzijde in financiële sector beperkt• Beperkte informatie
– Ongelijk verdeeld: informatieasymmetrie– Duur: informatie kost soms veel geld– Informatie over product + aanbieder nodig
• Beperkte informatieverwerkingscapaciteit– Hoeveelheid informatie– Vakkennis: duiden van informatie
• Beperkte bereidheid tot inzet– Tijd & geld (financiële producten zijn ‘low interest goods’)– Gemakzucht: vadertje staat regelt het wel (DeMarzo: updated
beliefs)– Keerzijde: woede als het niet goed blijkt te zijn (Radar, Kassa,
Zembla)– Wie is waarvoor verantwoordelijk? (Van Waarden, 2006)
• Financiële alfabetisering: informatie + zelfvertrouwen + urgentie
Van publiek naar privaat toezicht• Terugtredende overheid
– horizontaal toezicht– toezicht op (zelf)toezicht (vgl. Van Waarden, 2006; Faure,
2007)– principle based supervision ↔ rule based supervision Is dit realistisch? Is het voldoende?
• Nee: mislukt zelftoezicht in financiële sector evident– Maar publiek toezicht was ook ontoereikend: witte vlekken
• Pleidooi voor Europees toezicht (cie.-De Larosière)
• Ergo: 2 sporen: – publiek toezicht internationaal verstevigen– privaat toezicht beter organiseren (prikkels)
Zelforganisatie in het toezicht• Risico modelleren
– bv. ALM, VAR (probability of default * loss given default)• Voldoen aan standaarden
– Basel-II, SarbOx, SAS-II• License to operate
– DSI-registratie– Goedkeuring topbenoemingen door DNB + AFM– Branchekeurmerken
• Voorlichting door brancheverenigingen (NVB, VvV)– “Samenwerken: geniet met mate”
• Meedenkende advocaten (bv. vrijstelling art. 6.3 Mw)• Dit alles bleek niet voldoende!
Casus 1: pensioenfondsen• Afstand van de overheid: domein van sociale partners
• Sociaal domein (arbeidsvoorwaarde: uitgesteld loon) versus financieel domein (geld: oudedagsvoorziening)
• Twee betrokken departementen: Min.SZW – Min.FIN
• Extern toezicht op financiële aspect: nFTK (DNB)
• Intern/extern toezicht op arbeidsvoorwaardelijke aspect: sociale partners
• Interne toezichtsorganen (pension fund governance)
• Wat dit adequaat? Slechts ten dele. Wat nu?
Casus 2: verzekeraars• Verbond heeft in 2004 een model-complianceregeling ontworpen
– Onderdeel van Gedragscode Verzekeraars.– Beoogd: bedrijf houdt zich aan Mw en werkt niet samen met
derden die Mw overtreden– Evaluatie invoering in 2006
• Uitkomsten evaluatie– CO’s hebben veel wetten om op te letten– Doelgroep regeling varieert per verzekeraar– Permanente educatie noodzakelijk– Soms ondertekening ‘in control’-statement– Audits vinden nog te weinig plaats– Belangrijke rol voor RvC (direct contact met CO)
• Compliance officer moet interne, onafhankelijke toezichthouder zijn
Vertrouwen is goed, maar…
“ You teach best what you most need to learn ”
Vertrouwen is…• Trust amounts to the expectation that the other party, even if
circumstances change, would stick to an agreement.Khalil, 1994
• The key aspect of trust […] concerns the extent to which an organizational form provides reliable knowledge about future outcomes.Gill and Butler, 1996
• Trust is the expectation that arises within a community of regular, hones, and cooperative behaviour, based on commonly shared nowms, on the part of other members of that community.Fukuyama, 1998
• Ergo: het gaat om gedeelde normen (soms ook gedeelde waarden)
Vertrouwen… als niets meer helpt• Ondernemen: onzekerheid over gedrag van anderen
– 1ste linie: contract (beschrijving toekomstig gedrag)– 2de linie: reputatie (informatie historisch gedrag)– 3de linie: bilateraal vertrouwen (gedeeld verleden)– 4de linie: multilateraal vertrouwen (gedeelde
cultuur)
• ‘high trust’: is dat verantwoord? – Waar vertrouw je dan eigenlijk op?– Hoe kun je controleren? Informatie, kennis?– Wanneer is vertrouwen onvoldoende?– Is dreigement van hoge straf geloofwaardig?
Te veel vertrouwd op…• De deskundigen
– Destructieve prikkelstructuur– Afwijkende meningen werden niet gehoord
• De markt– Voor sommige producten was er niet eens een
markt
• De overheid– Kan niet eindeloos geld bijlenen– Heeft niet overal verstand van (bv. bankieren)– Toezicht op toezicht houdt een keer op
Te weinig vertrouwd op:• Dissenting opinions (bv. Buiter over IJsland)
• Gezond verstand– Koop niets dat je niet snapt– Verkoop niets dat je zelf niet zou kopen– Simpele principes: lenen kost geld, sparen
levert geld op, etc. (Hiele, Verdegaal, e.a.)
• Eksteroog / boerenverstand– Dit kan niet goed zijn– KIS-principe
… maar controle is beter• Rol compliance officer: zorgen dat onderneming zich aan
relevante wet- en regelgeving houdt– Inclusief de feitelijk leidinggevenden
• Vinkjes zetten is niet voldoende– Verspreiden van kennis, waarden, normen– Bewustzijn verhogen (dilemma’s bespreken, fouten
melden)
• Dubbele rol: interne raadgever + politieagent
• Weinig machtsmiddelen (RvB, RvC)
• Voorbeeld compliance in financiële sector– modelcode mededinging van Verbond van Verzekeraars– attenderen op clementieregeling NMa
ConclusiesBevindingen
• Overheid trekt zich terug uit het toezicht
• In financiële sector zijn de risico’s anders dan in andere sectoren
• Bovendien heeft zelftoezicht evident gefaald
Aanbevelingen
• Daarom: voorzichtig met terugtrekken
• Samenwerkende toezichthouders nodig
• Actievere rol compliance officers (interne toezichthouders)
• Ondertussen mag de consument zelf ook wel wat beter opletten
Stellingen• Publieke en private toezichthouders zijn tekort
geschoten, want ze hebben de crisis niet voorkomen.
• Publieke toezichthouders moeten meer samenwerken, maar niet samengaan.
• Private toezichthouders moeten eerst laten zien dat ze het zelf kunnen.
• Gedragsverbetering moet meetbaar worden gemaakt: “what gets measured, gets done”.
• De consument moet meer eigen verantwoordelijkheid nemen.
Verdere informatie• www.nmanet.nl
• http://people.few.eur.nl/vanderlecq